Wikipedia ttwiki https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Медиа Махсус Бәхәс Кулланучы Кулланучы бәхәсе Википедия Википедия бәхәсе Файл Файл бәхәсе МедиаВики МедиаВики бәхәсе Калып Калып бәхәсе Ярдәм Ярдәм бәхәсе Төркем Төркем бәхәсе Портал Портал бәхәсе TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета 0 12578 3529703 3520235 2022-08-19T20:29:31Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: /* Шәхесләр */ wikitext text/x-wiki {{ТП |халәт = |татар исеме = Кукмара |чын исем = Кукмара |ил = Россия |герб = |байрак = |герб киңлеге = |байрак киңлеге = |lat_deg = 56 |lat_min = 10 |lat_sec = 57 |lon_deg = 50 |lon_min = 54 |lon_sec = 23 |CoordAddon = type:city(17800)_region:RU |CoordScale = 330000 |ЯндексХарита = |ил харитасы зурлыгы =330 |төбәк харитасы зурлыгы =330 |район харитасы зурлыгы =330 |төбәк төре = Республика |төбәк = Татарстан |төбәк җәдвәлдә = Татарстан |район төре = муниципаль район |район = Кукмара районы |район җәдвәлдә= |җәмгыять төре= |җәмгыять = |җәмгыять таблицада = |ил харитасы = |төбәк харитасы = |эчке бүленеш = |башлык төре = |башлык = |нигезләү датасы = 1650 |беренче телгә алу = |элеккеге исемнәр = |мәйдан = |биеклек төре = |ТП мәркәзе биеклеге = |климат = dfb — дымлы континенталь |рәсми тел = |халык саны = 16 918 |исәп елы = 2010 |халык тыгызлыгы = |агломерация = |милли состав = |дини состав = |этнохороним = |сәгать кушагы = +4 |DST = |телефон коды = 84364 |почта индексы = 422110 |почта индекслары = |автомобиль коды = 16, 116 |Commons-та төркем = |сайт = |сайт теле = |сайт теле2 = |сайт теле3 = |сайт теле4 = |сайт теле5 = |add1n = |add1 = |add2n = Русча топонимы |add2 = Кукмор |add3n = |add3 = }}'''Кукмара''' ({{lang-mhr|Кукмарий}}; {{lang-ru|Кукмор}}) – [[Татарстан Республикасы]]ндагы шәһәр, [[Кукмара районы]] үзәге, [[Казан]]нан төньяк-көнчыгышка таба 120 чакрым ераклыкта, Нурминкә елгасы ([[Нократ]] кушылдыгы) буенда урнашкан. [[Казан]] – [[Екатеринбург]] тимер юлындагы [[Кукмара (станция)|станция]]. == Климат == <div style="width:92%"> {{Шәһәр климаты |Шәһәр=Кукмара |Чыганак=[http://www.retscreen.net/ru/home.php NASA. База данных RETScreen]<!--Для просмотра климатических данных необходимо установить программные средства RETScreen, войти в RETScreen и открыть базу климатических данных--> | Гый_ур=-11.2 | Гый_ур_осад= | Фев_ур=-11.0 | Фев_ур_осад= | Мар_ур=-5.7 | Мар_ур_осад= | Апр_ур=3.8 | Апр_ур_осад= | Май_ур=12.5 | Май_ур_осад= | Июн_ур=17.9 | Июн_ур_осад= | Июл_ур=19.9 | Июл_ур_осад= | Авг_ур=17.0 | Авг_ур_осад= | Сен_ур=11.4 | Сен_ур_осад= | Окт_ур=3.8 | Окт_ур_осад= | Ноя_ур=-5.3 | Ноя_ур_осад= | Дек_ур=-10.4 | Дек_ур_осад= | Ел_ур=3.6 | Ел_ур_осад= |}}</div> == Тарих == Авыл атамасы [[марича]]дан тау чирмешләре дигәне аңлата. [[XVII гасыр]]да нигез салынган. Шәһәр тибындагы поселок статусын [[1923 ел]]дан йөртә; [[2017 ел]]ның [[17 апрель|17 апреленнән]] шәһәр статусын йөртә.<ref>http://www.kommersant.ru/doc/3274179</ref> == Халык == {| class='standard' style='text-align: center;' width=64% |- class='bright' ! [[1897]]<ref>Населенныя мѣста [[Россия империясе|Россійской Имперіи]] въ 500 и болѣе жителей. [[Санкт-Петербург|Санктъ-Петербургъ]], [[1905]].</ref>!![[1959]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php</ref> !! [[1970]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php</ref> !! [[1979]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php</ref> !! [[1989]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php</ref> !! [[2002]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php</ref> !! [[2010]]<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls |access-date=2013-06-23 |archive-date=2011-06-27 |archive-url=https://www.webcitation.org/5zkxwkUEt?url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls |dead-url=yes }}</ref> |- class='bright' |1 524 |7 510 |11 247 |13 173 |14 731 |16 764 |17 202 |} Милли состав ([[2002]]): [[татарлар]] — 8,6%, [[руслар]] — 8,5%, [[арлар]] — 8,2%.<ref>{{Citation |title=2002 ел сан алу базасы |url=http://std.gmcrosstata.ru/webapi/opendatabase?id=vpn2002_pert |access-date=2013-10-07 |archive-date=2019-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190712135622/http://std.gmcrosstata.ru/webapi/opendatabase?id=vpn2002_pert |dead-url=yes }}</ref> == Сәнәгать == [[Файл:Kukmara.jpg|200px|thumb|right|[[Кукмара металл савыт-саба заводы|Металл савыт-саба заводы]]]] * "Кукмара киез итек-киез комбинаты" ААҖ * "Кукмара тегү фабрикасы" ААҖ * [[Кукмара металл савыт-саба заводы]] * "Кукморстройкерамика" ҖЧҖ * Кукмара элеваторы" ААҖ * "Кукморстройсервис" ААҖ === Мәгариф === Кукмара 39нчы һөнәри училищесы ===Мәдәният === * [[Кукмара туган якны өйрәнү музее]] == Рәсемнәр == [[Рәсем:Кукмор, вокзал.jpg|200px|Кукмара тимер юл вокзалы]] [[Рәсем:Кукмара музее.jpg|200px|[[Кукмара туган якны өйрәнү музее|Кукмара музее]]]] == Шәхесләр == * [[Наил Әхмәтшин]] (1953—2008), шәркыятьче, Кытайны өйрәнүче, РФА дәүләт һәм хокук институтының өлкән фәнни хезмәткәре. * [[Алексей Башкиров (1885)|Алексей Башкиров]] (1893-1963), тарих фәннәре докторы. * [[Наилә Вәлитова]] (1946), язучы, редактор, тәрҗемәче. [[ТР язучылар берлеге]] әгъзасы (1989 елдан). * [[Заһид Мәхмүди|Заһид Мәхмүдов]] (''[[Заһид Мәхмүди]]'', 1960―2022), язучы, журналист. * [[Илдар Хәйруллин (1958)|Илдар Хәйруллин]] (1958–2022), юморист-язучы, Шәйхи Маннур һәм Саҗидә Сөләйманова (2015) исемендәге премияләр лауреаты. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * http://www.tatmedia.com/tat/region/151 {{Татарстан}} {{Татарлар саны буенча Россия торак пунктлары}} [[Төркем:Татарстан шәһәр тибындагы бистәләре]] [[Төркем:Татарстан район үзәкләре]] [[Төркем:Кукмара]] h3xqd8bwgsvfze3lqvhm01wkzxglofe 2 15715 3529736 3503731 2022-08-20T11:10:48Z Frhdkazan 3171 {{ФГОС.wiki 2022 катнашучысы}} wikitext text/x-wiki {{Baş bit/Başlıq}} [[Файл:Представитель ТатВики - Фархад Фаткуллин.jpg|200px|thumb|left|[[wmru:Вики-конференция 2016|Вики-конференция 2016]] дәвамында ''[[m:User:Frhdkazan/WCR2016|доклад]]'' ясаганда.]]Рәхим итегез! Бу бит минем кем икәнем турында.{{Вики-Татарстан проекты катнашучысы}}{{Сәләт викимәктәбе: Яз-2019}}{{Казанлы кулланучы}}[[File:Flag-maps of the subjects of Russia.png|link=m:User:Frhdkazan/Wikimania2017|thumb|left|''[[m:User:Frhdkazan/Wikimania2017|Дөньяда җирле мәдәниятләр күптөрлелеге иң югары булган илләрнең берсе..]]'']]{{User ru-5}}{{User en-4}}{{User tt}}{{User fr-3}}{{User tr-3}}{{User it-2}}{{User male}}{{Кулланучы стажы|22|12|2009}}{{Ярдәмгә әзер}}{{User lat26}}{{«Татарча Википедия@Белем җәүһәрләре» марафоны катнашучысы}}{{«Минем Татарстан» бәйгесе катнашучысы}}{{БМО өчен Вики катнашучысы}}{{Цитата|Берәр мәдәният яки аның теле язмышына битараф булу — үземнекенә таба да җәвапсызлыкның билгесе.|автор=<small>[[Мәидә сүрәсе]]нең аятьләре мәгънәләрен<br/>мәдәният өлкәсендәге мәсьәләләргә куллану</small>}} {{Цитата|Бабаларының бабалары түгел — оныкларының оныклары [[татарча]] сөйләшкәне [[татар]]!}} {{Цитата|Тел — шәхси [[фикерләү]] коралы һәм аны күзәтү көзгесе буларак барлыкка килде, соңыннан [[коммуникация]] өчен кулланыла башлады, ә, аны кулланучыларның буыннары яшәгән тормыш тәҗрибәсе җыела баруы белән, соңыннан шулай ук [[мәдәни мирас]] саклагычы өченчел функциясен башкара башлады. Аерым телне кулланучы төп [[этнос|этник]] төркеменең [[зыялылар]]ы тарафыннан изгеләштерелүе яки аның кулланылыш даирәсенең башкача кысылуы бу телнең табигый үсешенә киртә сала, аның файдалылыгын түбәнәйтә һәм, нәтиҗәдә, телнең беренчел һәм икенчел функцияләре кирәкләре өчен кулланыш уңайлылыгын зәгыйфьләндерә. Шундый идеологик манипуляцияләр бу әһәмиятле коралны һәм аны кулланучы халыкны кырып бетерү җинаятенә тиң җавапсызлык түгелме?}} {{ФГОС.wiki 2022 катнашучысы}} ==Еш бирелгән сораулар == * '''[[Википедия]] синең өчен нәрсә?''' — ''Энциклопедияләрнең [[энциклопедия]]се, дөньяның алдынгы белем җәүһәре. Плюс, әлбәттә, <u>[[мәгърифәтчелек]] өлкәсендә иң зур массакүләм күпкатнашучылы күпрольле онлайн уен</u> <small>''([[:en:Wikipedia:Wikipedia is an MMORPG|en]])''</small>''. * Ә '''[[Татар Википедиясе]]?''' — ''дөньяда иң зур [[Википедия:Татар Википедиясе үсеш стратегиясе|татар телле универсаль энциклопедия проекты]] һәм аның тирәсендә тупланган татар җәмгыяте''. * '''ttwiki'да ни өчен катнашасың''' — ''Кешеләрнең төп аралашулары Интернет аша булган глобаль белем икътисадында, берәр телгә таба чын мөнәсәбәтебезне аны язуда куллануыбыз күләме һәм дәрәҗәсе белән күрсәтәбез. Шәхси мохиттә бу Email, [[Facebook]]/[[Vk.com]] һәм [[WhatsApp]] булса, [[мәгърифәтчелек]] өлкәсендә исә һәрбер халык өчен үз телендәге Википедия бүлеге биргән мөмкинлекләреннән яхшырак ысул юк. Соңгыларны нәтиҗәлерәк куллану турында [[wmru:Финно-угорский вики-семинар 2016/Программа/Доклады/Википедии на языках России сегодня и завтра|постер докладны]] ясаганым бар хәттә.'' === Вики турында карашларым === {{Кулланучы-Кайчан да булсачылык}}{{Вики-ялкау}}{{Кулланучы-инклюзионист}} * [[:ru:Википедия:Истина]] * [[:ru:Википедия:Справедливость]] * [[:ru:Википедия:Викибольшевизм]] * [[:ru:Википедия:Викиголизм]] * [[:ru:Википедия:Ерунда и Великое]] * [[:ru:Википедия:Пять ям]] * [[:ru:Википедия:Перевод статей]] * [[:ru:Википедия:Патриотическая точка зрения]] * [[:ru:Википедия:Список неудачных тем для статьи]] * [[:ru:Википедия:Удаление информации по требованию властей]] * [[:ru:Википедия:Чем замечательна Википедия]] * [[:ru:Википедия:Системные отклонения]] * [[:ru:Википедия:Начальство указало]] * [[:en:Wikipedia:You don't own Wikipedia]] * [[:en:Wikipedia:Wikipedia does not need you]] * [[:en:Wikipedia:MMORPG]] * [[:en:Wikipedia:Principles]] * [[:en:Wikipedia:Zeroth law of Wikipedia]] * [[:en:Wikipedia:Editors matter]] * [[:en:Wikipedia:Readers first]] * [[:en:Wikipedia:Wikipedia is a community]] * [[:en:Wikipedia:Writing better articles]] [[Викимедиа проектлары]] чикләрендә [https://tools.wmflabs.org/crosswatch/ crosswatch] функциясеннән файдаланам. [[m:Amical Wikimedia|Amical Wikimedia]] һәм [[m:Wikimedia Armenia|Wikimedia Armenia]], [[m:Wikimedia Finno-Ugric Collaboration/ru|угро-фин]] һәм [[m:Wikimedians of Bashkortostan User Group/tt|башкорт дусларыбыз]] эшчәнлекләре үрнәкләреннән гыйбрәт алу бик урынлы дип саныйм. == Викимедиа хәрәкәтендә катнашуым == {{commonscat|User:Frhdkazan}} [[File:Small Wikipedia Community Development Wikimania 2017 frhdkazan.pdf|thumb|Кыска чыгыш өчен кулланырлык [[m:User:Frhdkazan/Wikimania2017/Small Wikipedia Community Development|презентация]] өчен визуаль материал.]] Тормышымдагы беренче постерны (мәгълүмати плакат) [https://wikimania2017.wikimedia.org/wiki/Programme Викимания-2017 конференциясендә] "Россия телләрендәге Википедияләр җәмгыятьләренең эшчәнлекләре" турында аңлату өчен материалны ''[[m:User:Frhdkazan/Wikimania2017|Meta-Wiki'да тупладым]]'', [[Microsoft]] Office Power Point 2007 ярдәмендә бастырдым. ===Халыкара дәрәҗәдә === [[File:Wikipedias in the languages of Russia codes around Wikipedia logo EN.png|thumb|«[[m:Wikipedias in the languages of Russia/tt|Россия телләрендәге Википедияләрне үстерү]]» проекты каплаган Википедия бүлекләре кодлары]][[File:ToTheMoon_Header_png.png|230px|right|link=m:Wikipedia_to_the_Moon]]{{Userbox |border-c=#ffb466 |border-s=1 |id-c=#ffb466 |id-s=10 |id-fc=#a3bfb1 |info-c= #ffe496 |info-s=8 |info-fc=#222 |id=[[Image:WP2M rocket logo.jpg|50px]] |info=Мин «'''''[[Википедия:Яңалыклар форумы#Татар Википедиясеннән Җир иярчене Айга кайсы контент китәчәк?|Википедияне — Айга!]]'''''»<br/>проектында катнаштым!}} {{Userbox | border-c = #006699 | border-s = 2 | id-c = #FFFFFF | id-s = 14 | id-fc = black | info-c = #FFFFFF | info-s = 8 | info-fc =#484848 | id = [[File:Wikidata_cupcake_II.svg|40px]] | info =<center>'''[[Викимәгълүмат]]''' проектының<br/>4 нче туган көнен<br/>''[[d:Wikidata:Fourth Birthday|бәйрәм итәм!]]''</center>}} * '''[[m:Wikimedia Languages of Russia Community User Group/ru|«Россия халыклары телләрендәге Викимедиа» катнашучылар җәмгыяте]]''' кулланучылар төркеме ** [[m:Wikimedia Languages of Russia Community User Group/ToDo/ru|Кирәкле эшләр]] * «[[m:Wikipedias in the languages of Russia/tt|Россия телләрендәге Википедияләрне үстерү]]» проекты ** [[m:Wikipedias in the languages of Russia/Tables/ru]] ** [[m:Wikipedias in the languages of Russia/Trends]] ** [[m:Wikipedias in the languages of Russia/Newsletter]] ** [[m:Wikipedias in the languages of Russia/ActionPlan/Calendar/ru]] ** [[m:Wikipedias in the languages of Russia/ActionPlan/Potd/ru]] ** [[m:Wikipedias in the languages of Russia/ActionPlan/Motd/ru]] ** [[m:Wikipedias in the languages of Russia/ActionPlan/Linguistic-cultural identity/ru]] * Россия буенча [[meta:Wikimedia_chapters/ru|илкүләм Викимедиа оешмасы]] '''[[:wmru:tt|ВМРУ башбите]]''' һәм аның ''[[:wmru:Викимедиа:Многоязычность|күптеллелек проекты]]'' битләре ** [[:wmru:Текущие события|Текущие события]] {{*}} [[:wmru:Состоявшиеся мероприятия|Состоявшиеся мероприятия]] {{*}} [[:wmru:Викимедиа:Летопись|Викимедиа:Летопись]] ** [[:wmru:Образовательная программа Викимедиа|Образовательная программа Викимедиа]] ** [[:wmru:Список сайтов со свободным использованием материалов|Список сайтов со свободным использованием материалов]] ** [[:wmru:Баннеры/Календарь|Баннеры/Календарь]] ** [[:wmru:Конкурсы|Конкурсы]] {{*}} [[:wmru:Блог|Блог]] {{*}} [[:wmru:Умный регион|Умный регион]] * [[:n:ru:|Рус Викихәбәрләре]] такымының [[:n:ru:Викиновости:Многоязычность|күптеллелек проекты]] чикләрендә барлыкка килгән [[n:ru:Алгы бит|Татар Викихәбәрләре]] мохитен үстерү * [[:m:Wikimedians of Bashkortostan User Group/tt|«Башкортстан викимедиячеләре»]] яңа барлыкка килгән һәм [[m:Wikimedians_of_Erzyan_language_User_Group/ru|"Эрзя телендә язучы викимедиячеләре"]] ''[[:m:Wikimedia_user_groups/ru|катнашучылар төркемнәренә]]'' булдырганымча ярдәм итү * [[Викимәгълүмат]] белем базасы ''[[d:User:Drbug/list|элементларын татарчалаштыру]]'' * [[m:Community_Capacity_Development/ru|Катнашучылар җәмгыятебезне ныгыту]], аларның [[m:Manual_for_small_and_new_Wikipedias/ru|үз вакытларын нәтиҗәлерәк куллана алуларына]] юнәлгән материалларны рус теленә тәрҗемә итү һәм [[wmru:Финно-угорский вики-семинар 2016/Программа/Доклады/Википедии на языках России сегодня и завтра|язу]]. * «[[Кулланучы:Frhdkazan/Wiki4RegionalDevt|Акыллы регион]]» проекты * [[sulutil:Frhdkazan|Глобаль кертем статистикасы]] {{*}} [https://xtools.wmflabs.org/ec/tt.wikipedia.org/frhdkazan xtools@ttWP] === Википедиянең татар телле бүлегендә === {{Өмәләр проекты катнашучысы}}{{Сәләт викимәктәбе катнашучысы}}{{«Татар 4.0» проекты катнашучысы (2021)}}{{Татар 4.0 марафоны катнашучысы (2022)}} * '''[[:Төркем:Азык|Азык]]''' — мәс. ''[[Ризык]], [[Ботка]], [[Җиләк-җимеш]], [[Тако]]'' * '''[[Википедия:Проект:Биология|Биология]]''' — мәс. ''[[Саескан]], [[Биотөрлелек]], [[Акыллы кеше]], [[Динозаврларның юкка чыгуы]], [[Җенси якынлык]]'' * '''[[Википедия:Проект:Ел көннәре|Ел көннәре]]''' - мәс. ''{{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}, [[Халыкара истәлекле период]], [[Халыкара хатын-кызлар көне]]'' * '''[[:Төркем:Исемлекләр|Исемлекләр]]''' - мәс. ''[[Илләрнең КПҮИ күрсәткечләре буенча исемлеге]]'', ''[[Телләрнең Интернет челтәрендә кулланылышы]]'', ''[[Bötendönya xäyriäçelek indeksı]]'' * '''[[:Төркем:Мультфильм персонажлары|Мультфильм персонажлары]]''' - мәс. ''[[Болыт Боб Шакмак Ыштаннар]]'', ''[[Винни-Пух]]'', ''[[Микки Маус]]'', ''[[Смурфлар]]'', ''[[Телетәбәнәкләр]]'' * '''[[:Төркем:Җәмгыять|Җәмгыять]]''' - мәс. ''[[Белем икътисады]], [[Космополитизм]], [[Күпмилләтле дәүләт]], [[Мәдәни күптөрлелек]]'', ''[[Өстәлгән кыйммәт]]'', ''[[Татарлык]]'', * '''[[Википедия:Проект:Тарих|Тарих]]''' - мәс. ''[[һуннар]]'', ''[[Һун хәкимнәре исемлеге]]'', ''[[болгарлар]]'', ''[[хәзәр теле]]'' * '''[[Википедия:Проект:Телләр|Телләр]]''' - мәс. ''[[туган тел]]'', ''[[телне нормальләштерү]]'', ''[[стандарт тел]]'', [[яртылаш сөйләшүче]], ''[[тел яңарышы]]'', ''[[халыкара тел]]'' * '''[[Википедия:Проект:Терминнар|Терминнар]]''' - мәс. ''[[үз-үзен тану]]'', ''[[үзбәяләү]]'', ''[[үзбилгеләү]]'', ''[[акыл хезмәте ияләре]]'', ''[[үзаң]]'', ''[[кемлек (иҗтимагый фәннәр)]]'', ''[[Yäşäw mäğnäse]]'' * '''[[Википедия:Идарә эшчәнлеге|Идарә эшчәнлеге]]''' - мәс. ''[[Википедия:Вазыйфалар]]'', ''[[Википедия:Проект:Бәйлелек|Википедия:Бәйлелек]]'', ''[[Википедия:Статистика]]'', ''[[Википедия:Төркемнәр бәхәсе]]'', ''[[Википедия:Википедиячеләр атласы]]'', ''[[Татнет статистикасы]]'', ''[[Википедия:Проект:Төркемләү|Төркемләү]]'', ''[[Википедия:Интервики|Интервики]]'', ''[[Wikipediä:Proyekt:Qalıplar|Qalıplar]]'', ''[[Википедия:Проект:Иске латин әлифбалы мәкаләләр|Иске латин әлифбалы мәкаләләр]], [[Википедия:Татар Википедиясе үсеш планы/Интерфейс тәрҗемәсе|Интерфейс тәрҗемәсе]]'' ==== ТатВики'да башкарган вазыйфаларым ==== [[File:Wiki-Award 2017 Russia - diploma, statuette, pin).jpg|thumb|[[wmru:Вики-премия 2017/Номинации|Вики-премия 2017]] чикләрендә тапшырылган диплом, статуэтка һәм значёк.]] {{Цитата|[[Википедия:Татар Википедиясе үсеш планы|Татар Википедиясен үстерү эшчәнлегендә]] оныкларымның киләчәктә үз [[татарлык]]ларыннан файда күрә алулары өчен [[Кулланучы:Frhdkazan/WILR|катнашам]].}} [[Википедия:Вазыйфалар|Википедия вазыйфалары]] — проектның яши һәм тотрыклы үсә баруын тәэмин итүгә юнәлгән [[Википедия:Википедиячеләр|викимедистлар]] башкарган техник һәм оештыру эшчәнлеге. Монда да эш күп — мәкаләләрне язу һәм яхшырту белән танышканнарны үз көчләрен бу вики-эшчәнлектә дә сынап чыгарга чакырам! [[Файл:Wiki-award 2017 (2017-04-25) 46.jpg|400px|thumb|left|[[Яндекс]] ширкәте үзәгендә узган 2017 елгы Вики-премия тантанасында [[Татар Википедиясе]] үсешенә кертемем өчен бүләкне алганда.]]{{User WAM organizer}} * [[Baş bit]] һәм [[Җәмгыять үзәге]] — төрлесе * ТатарВП'да кимендә бер үзгәртү ясаган [https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D0%B4%D3%99%D0%BB%D0%B5%D0%BA&type=newusers яңа теркәлгән] катнашучыларны ''[[Википедия:Яңа әгъзаны сәламлау|сәламлау]]'' * [[ВП:Мәкалә|Язылган мәкаләләр]] һәм аларны туплаган [[Википедия:Төркем|категорияләрне]] ''[[Википедия:Проект:Төркемләү|төркемләү]]'' * [[Викимәгълүмат]] проекты [[Махсус:UnconnectedPages|элементлары белән бәйләнмәгән битләр]] һәм [[Махсус:Мондый_бүлек_юк|Зарур төркемнәр]] мәсьәләләрен чишү * [[Википедия:Авторлык хокукларын бозуда шикләнелгән мәкаләләр|Авторлык хокукларын бозуда шикләнелгән мәкаләләр]]не ачыклау һәм [[ВП:АХБ|бу канун бозуларны]] төзәтүне кайгыру * Яңа языла башлаган мәкаләләр үрнәкләрен [[Википедия:Социаль челтәрләр#Популярлаштыру|социаль челтәрләргә урнаштыру]] * Проектка бәйле яңалыкларны [[ВП:Яңалыклар форумы|махсус форумга]] урнаштыру * [[Сәләт викимәктәбе]] * Статистика: ''[[Википедия:Статистика|ТатВики укучылары]] {{*}} Һәрбер тел бүлегендә булырга тиешле мәкаләләр'' ([[Википедия:Һәрбер тел бүлегендә булырга тиешле мәкаләләр/Статистика|1 000]] / [[Википедия:Һәрбер тел бүлегендә булырга тиешле мәкаләләр/Киңәйтелгән/Статистика|10 000]]) {{Үрнәк:Орден йөртүче/Википедия яклаучысы|Википедиядә хокук бозучыларга каршы көрәшкән һәм Википедия рухын саклаган өчен [[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 12 гый 2021, 17:19 (UTC)}} ==== Эшлисе ==== * [[Баш бит]]не яңарту һәм мобиль җайланмалар өчен уңайлы версиясен булдыру [[Кулланучы:Frhdkazan/Баш бит|проекты]] * [[:zh:Template:AdvancedSiteNotices]] * [[:outreach:Education/News/April 2018/Txikipedia is born and you'll love it]] * https://blog.wikimedia.org/2018/06/28/interactive-maps-now-in-your-language/ === Истә тотасы === {| border=1 cellpadding=4 cellspacing="0" background: #f9f9f9; border: 1px solid #aaaaaa; border-collapse: collapse; white-space: nowrap; class="sortable" !№ !Code !ARTICLES !Pageviews</br>Main !ACTIVEUSERS !ADMINS !ARTICLES/ACTIVEUSERS !ARTICLES/ADMINS |- |1 |en | align=right |{{NUMBEROF|ARTICLES|en|N}} | | align=right |{{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|en|N}} | {{NUMBEROF|ADMINS|en|N}} | {{#expr:{{NUMBEROF|ARTICLES|en}}/{{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|en}} round 1}} | {{#expr:{{NUMBEROF|ARTICLES|en}}/{{NUMBEROF|ADMINS|en|N}} round 1}} |- |2 |ru | align=right |{{NUMBEROF|ARTICLES|ru|N}} | | align=right |{{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|ru|N}} | {{NUMBEROF|ADMINS|ru|N}} | {{#expr:{{NUMBEROF|ARTICLES|ru}}/{{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|ru}} round 1}} | {{#expr:{{NUMBEROF|ARTICLES|ru}}/{{NUMBEROF|ADMINS|ru|N}} round 1}} |- |3 |tt | align=right |{{NUMBEROF|ARTICLES|tt|N}} | | align=right |{{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|tt|N}} | {{NUMBEROF|ADMINS|tt|N}} | {{#expr:{{NUMBEROF|ARTICLES|tt}}/{{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|tt}} round 1}} | {{#expr:{{NUMBEROF|ARTICLES|tt}}/{{NUMBEROF|ADMINS|tt|N}} round 1}} |- |} * https://tools.wmflabs.org/video2commons/ * https://video.online-convert.com/ru/convert-to-ogv * [[outreach:Education/Greenhouse]] * [[m:Special:UrlShortener]] * https://blog.wikimedia.org/ * https://outreach.wikimedia.org/ * https://transparency.wikimedia.org/ * https://2030.wikimedia.org/ ** [[m:Research:2030]] * https://maps.wikimedia.org/ ** https://wiki.openstreetmap.org/wiki/Website_internationalization#How_to_translate ** https://translatewiki.net/wiki/Translating:OpenStreetMap ** https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2018-May/089964.html * [[m:https://meta.wikimedia.org/wiki/WikiProject:United_Nations]] * [[m:Supporting Indian Language Wikipedias Program]] Google, Фонд Викимедиа, индийский чаптер и юзер-группы, при посредничестве местного НКО «Центр по развитию Интернета и общества», начали пилотный проект по инфраструктурной поддержке активистов, создающих образовательный контент на языках Индии. * [[:kn:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಯೋಜನೆ/ಆಳ್ವಾಸ್_ಶೋಭವನ_ಔಷಧೀಯ_ಸಸ್ಯಗಳ_ಕ್ಯೂಆರ್_ಕೋಡ್_ಯೋಜನೆ]] Коллеги из Википедии на каннада (Карнатака, Индия) в рамках своего проекта начали размещение QR-кодов, ведущих к статьям в Википедии на их языке, на лекарственные растения, произрастающие в саду одного из колледжей своего региона. * https://www.vanguardngr.com/2018/01/wikipedia-wok-seek-nigerian-content-online/ президент Wikipedia User Group Nigeria, предложил Правительству Нигерии рассмотреть возможность использования в школах страны [англоязычной] Википедии в качестве источника знаний. * https://www.cipr.co.uk/content/policy/toolkits-and-best-practice-guides/wikipedia-and-public-relations Британская ассоциация «Институт специалистов по связям с общественностью» (PR) в своё время совместно с представителями движения Викимедиа подготовила (и периодически обновляет) руководство по принципам использования Википедии для своих членов * Интервью с украинскими школьными преподавателями об использовании Википедии в учебном процессе ** [https://www.youtube.com/watch?v=4633Xx-LWp4&feature=youtu.be Литвин Екатерина: Пойди расспроси! О приобщении детей к Википедии] ** [https://www.youtube.com/watch?v=PrevR9OUQ90&feature=youtu.be Директор школы об интеграции Википедии в учебный процесс] * [https://www.youtube.com/channel/UCCDxGfA1KjJo-XYQroe15EA/featured?view_as=public несколько кратких видео-уроков на башкирском языке про работу в Википедии] * [https://www.youtube.com/watch?v=AEogIn-nYTs&list=PLiZ8b8Ipv0ljwevsJ8DetOf_-YAUidkCN Интервью с израильским викимедистом Амиром Аарони] * [[:File:Education Program Survey Report January 2018.pdf]] * [https://don24.ru/rubric/obschestvo/pisali-na-15-yazykah-bolshe-6-000-statey-o-rostovskoy-oblasti-poyavilos-v-vikipedii.html Писали на 15 языках: больше 6000 статей о Ростовской области появилось в «Википедии»] * https://www.youtube.com/watch?v=9I5-SwVL8O0&feature=youtu.be В итальянском Турине викимедисты организовали ознакомление школьников с возможностями Википедии через существующую у них систему внеклассных проектов с музеем Итальянского сопротивления. На видео выступление преподавательницы по результатам проекта со старшеклассниками, выполненного в январе-феврале 2017 г. (запись экрана, её голос на фоне, 11 мин. на итальянском). Представлено три квеста (с проектными листами для заполнения в ходе каждого) : первый - на самостоятельное изучение ВП:5 столпов, второй - на обход города по карте мемориальных табличек (участники разделили районы), третий - на детальное изучение судьбы одного из депортированных в концлагеря (Освенцим, Бухенвальд, пр.) и создание статьи о её истории в итальянской Википедии (три группы исследовало параллельно, потом объединяли накопанное). Финальный вариант статьи по результатам третьего квеста https://it.wikipedia.org/wiki/Elena_Recanati_Foà_Napolitano * [http://www.rivistabricks.it/wp-content/uploads/2017/12/BRICKS_4_2017.pdf 17 кейсов использования проектов Викимедиа в образовательном процессе в средних школах Италии] В ходе чтения кейсов использования Вики в образовании в спецвыпуске журнала BRICKS итальянского образовательного сообщества за декабрь 2017 г. на странице 58 в PDF версии натыкаюсь на упоминание закона 107 от 13 июля 2015 г. (известен как Закон о хорошей школе/Legge della Buona Scuola), где среди прочего прописываются требования по обязательной производственной практике школьников старшых классов (alternanza scuola-lavora) в объёме не менее 200 часов, когда учащиеся должны "понюхать пороха" - получить опыт внесения практического вклада в жизнь своего социума, например, среди прочего, участвуя в реализации культурных, творческих или музыкальных проектов. Вступил в силу с 2015-2016 уч.года. Некоторые часы участия в школьных или внешкольных Вики-проектах сюда включают. * https://www.wokcraft.com/english-news/127-wikimaster-contest-in-lagos-jan-29-31-2018 Википедия на английском де-факто учебник №1. А внимание детей на теме урока как удержать? Квест! Команда World of Knowledge (WOK) покажет, а приложение https://wikimaster.com/ поможет и вам такое организовать в своём классе. ** [https://wokcraft.com/pages/159-many-ways-wikipedia-would-be-improved-with-a-closer-cooperation-with-wok-project Превратить Википедию в интерактивный учебник на смартфоне] * [https://staltz.com/the-web-began-dying-in-2014-heres-how.html Всемирная паутина начала умирать в 2014 году, и вот как] {{ref-en}} Анализ на примере статистики и долгосрочных стратегий Google, Facebook и Amazon (легко переносится на Яндекс, ВК и ozon.ru) Звоночек современным просветителям про то, как рыночная экономика обеспечит реализацию сценария постепенного «схлопывания» свободы индивидуального выбора, плюрализма и т.п. И почему для нас очень важно вести популяризацию проектов Викимедиа в FB и VK. * «Традиционные общества не склонны к инновациям: в них сложно нарушать устоявшиеся правила, т.к. таковые строятся на сложившейся картине мира и ментальной (психической) вселенной, в которой понятие святого присутствует повсюду. И знание имеет религиозный характер.» – первые предложения последнего абзаца в разделе "Знание#В антропологии" в франВики, сноску на АИ см. ссылку https://fr.wikipedia.org/wiki/Connaissance#En_anthropologie Продолжение ещё интереснее: «В "современных" сообществах, знание также становится инструментом силы/власти, и "оценивание" его позволяет различать истинную "экспертизу" от недостаточного уровня знаний, или даже намеренного обмана.» Вывод прост: Если хотим, чтобы региональные языки были конкурентоспособны и привлекательны у детей, молодёжи и взрослого поколения, носителям (по большей части из числа городских бабушек-дедушек-пенсионеров) для начала нужно создать условия для трансформации и модернизации традиционного этнического общества. «Гудбай, ностальгия, гудбай...» * https://wikirank.net/ * http://tools.wmflabs.org/hay/vizquery/ Инструмент для визуального редактирования (создания) запросов к базе знаний Викиданные * http://russia.cochrane.org/news/cochrane-russia-and-russian-language-wikipedia Российские волонтёры-биомедики (КФУ) работают в русскоязычной Википедии * https://www.pr.com/press-release/744000 Первой по совокупности показателей в этом году оказалась Википедия, подвинув традиционного лидера Google. По многоязычности первые «Свидетели Иеговы» с более 600 языками. Средний показатель группы ведущих 25 сайтов — 86 языков. Полный отчёт см. на https://www.bytelevel.com/reportcard2018/ * https://rg.ru/2017/12/11/tri-rossijskih-universiteta-voshli-v-top-100-mezhdunarodnogo-rejtinga.html * https://www.youtube.com/watch?v=nTQ41_52rpc&feature=youtu.be Видео и слайды с последнего вашингтонского семинара-консультации по использованию Викиданных в библиотечном и архивном деле. [https://docs.google.com/presentation/d/1qN14gFf5I24QG8DC5cFt3PJKSvS7tI9YtvuYik29ovw/edit Slides] * https://lifehacker.com/wikivoyage-is-the-travel-guide-to-everywhere-1823713768 Куда-то собираетесь? Материал из ВикиГида (WikiVoyage) окажется полезнее Википедии. * http://www.informazione.tv/it/Attualita/art/72224-fermo-loves-wiki-la-biblioteca-spezioli-incontra-il-mondo-di-wikipedia-per-promuovere-storia-e-cultura-della-citta/ Библиотека из итальянского Фермо (~ 37400 жителей, административный центр одноимённой провинции в административной области Марке) взялась за использование Вики-возможностей в деле популяризации культуры и истории своего городка. * https://zenodo.org/record/1092773#.WzfwP9Izbq8 «Следует ли специалистам по архивному делу иметь дело с Википедией, и если да — то как?» Скачать бесплатно манускрипт статьи (*.docx, 52 Кб, 20 стр.), вышедшей ранее в 2017 году в одном из платных журналов. * https://www.youtube.com/watch?v=u8YHYcFim7Q&feature=youtu.be&t=18m37s Видео доклада в Гарвардском университете о том, как Википедия влияет на учёных и их деятельность. ** [https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3039505 Science Is Shaped by Wikipedia: Evidence From a Randomized Control Trial] * https://docs.google.com/spreadsheets/d/1GVR0jghBWuAGqJaT7KVXigMYWWNzdnrnwI9nWqfJrCo/edit#gid=0 перечень инструментов для работы со структурированными данными как на Викискладе, так и в Викиданных * 30 ноября 2017 Каждый день в Википедии: ** создаётся 15 000 новых статей ** делается 390 000 правок ** просматривается 520 000 000 страниц. * [[:en:Wikipedia:The Wikipedia Library/Research libraries|Основное место и роль Википедии – именно в университетах и исследовательских библиотеках]] {{ref-en}} * https://www.forbes.com/sites/quora/2018/03/01/im-a-college-professor-and-this-is-why-i-encourage-my-students-to-use-wikipedia/#4fb96f7a7289 Финансово-экономический журнал Forbes: «Почему я, как университетский преподаватель, приглашаю студентов пользоваться Википедией». Профессор физики в Калифорнийском университете в Беркли (UC Berkeley) о том, как использовать онлайн-энциклопедию. * http://www.eluniversal.com.mx/cultura/secretaria-de-cultura-y-wikimedia-firman-convenio-de-colaboracion Министерство культуры Мексики и Фонд Викимедиа подписали в Сан-Франциско соглашение о партнёрстве в распространении мексиканского культурного контента и содействии в развитии использования в их стране цифровых инструментов. От Фонда соглашение подписала Кэтрин Маер, с мексиканской стороны ― генеральный директор департамента ИКТ Мин.Культа. Инициатива исходила от руководства Викимедиа Мексика, на церемонии присутствовал также мексиканский консул в Сан-Франциско. * https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/maharashtra-government-ties-up-with-wikipedia-to-promote-marathi/story-sRz9ewfXyZYTLvx0zVQq4M.html Правительство штата Махараштра начало сотрудничество с Википедией для продвижения языка Маратхи. Данный шаг позволит распространять маратхи по всему миру и станет для говорящих на нём глобальной платформой. * [https://www.youtube.com/watch?v=RLBkj_CrWNE&feature=youtu.be&t=4m20s «Википедия. Как она устроена и работает»] + https://ru.wikinews.org/?curid=153239 * [[:en:Wikipedia:PAIDLIST]] * [[Бәхәс:Кара җимеш урамы (Казан)]] * [[:File:Wikipedia editing for academics Workshop.pdf]] ** http://rscday.info/2018-program/ * http://www.altoadigeinnovazione.it/wikipedia-ladina-fra-i-progetti-pilota-scelti-dal-miur/ Благодаря плодотворному сотрудничеству с Викимедиа Италия, Итальянский Мин.обр.науки пошёл на включение использования Википедии на ладинском в пилотный проект по развитию гражданского общества в цифровой эре в рамках реализации Национального плана цифровой школы * [https://www.youtube.com/watch?v=2Wr3Zk-hMjM&feature=youtu.be Википедия, СМИ, НКО, компании, правительства и межгосударственные организации как поставщики нишевого контента для жителей соц.сетей?] Директор по распространению технологий «Яндекс» на конференции HS Digital InTrend 2018 * [https://arxiv.org/abs/1801.10198 Generating Wikipedia by Summarizing Long Sequences] * [https://habr.com/post/408411/ Языки России в Интернете] * [[:ru:Правило одного процента]] ** http://www.i2r.ru/news.shtml?id=23314 ** https://www.theguardian.com/technology/2006/jul/20/guardianweeklytechnologysection2 * http://www.rtvslo.si/kultura/knjige/nuk-ov-varuh-zapuscine-leta-je-miran-hladnik/439291 Профессору Университета Любляны и многолетнему викимедисту Мирану Хладнику User:Hladnikm по представлению Национальной и университетской библиотеки Словении недавно была вручена премия им. Трубаря за вклад в сохранение национального литературного наследия. При награждении особенно был подчёркнут его вклад в проекты Викимедиа * https://www.youtube.com/watch?v=XpsJ65hbUaA выступление перед студентами-медиками курса Вики-медицины Университета Тель Авива на тему «Женское здоровье в Википедии» * «Ценность Википедии – в собранной сообществом совокупности ссылок на источники для последующего самостоятельного изучения темы. Авторский текст же любой из её статей является лишь приблизительным описанием того, что Вы вероятно найдёте в подкрепляющих его ссылках» 6 ноября на конференции в Йошкар-Оле или 8 ноября на встрече со студентами КФУ в Казани услышал от Dmitry Rozhkov * запись мэрилэндского семинара по использованию Викиданных для работы с и популяризации архивных радиозаписей @ https://vimeo.com/album/4856500/video/242765979 * http://blogs.bodleian.ox.ac.uk/digital/2017/11/13/semantic-data-and-the-stories-were-not-telling/ Как галереи, библиотеки, архивы и музеи (GLAM) могут использовать для себя Викиданные. На примере стратегии, разрабатываемой для Оксфордского университета. * http://graves.wiki/#/map/@59.35433,18.02599,14z Интерфейс использования Викиданных для маркировки могил на кладбище. Работа https://github.com/yarl * [[m:Research:How much do Wikipedians value editing Wikipedia?]] «Полезность бесплатной Википедии для читателей несомненна. А для волонтёров-редакторов в чём практическая польза?» Исследование проводится с октября 2017 по сентябрь 2018 специалистами из Университета Калифорнии в Лос-Анжелесе и Массачусетского технологического института (Бостон) * https://www.purdue.edu/newsroom/releases/2017/Q4/results-of-wikipedia-study-may-surprise.html Из поколения в поколение википедистов 80% вклада делается 1%-ом редакторов. “Это как Тур-де-Франс. В любой момент времени есть какая-то группа лидеров. Потом они отстают и вперёд вырывается новая.” Что же их мотивирует? “Ощущение личного удовлетворения и самореализации от осознания того, что они своими усилиями определяют уровень известного миру в целом.” * [https://wikiedu.org/blog/2017/11/15/tips-for-grading-a-wikipedia-assignment/ Рекомендации преподавателям, как оценивать работу школьников и студентов, выполненную в Википедии.] {{ref-en}} * https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01529644/document Французский библиотечный бюллетень за лето 2017 г. опубликовал статью Сильван Машфер «Википедия и библиотеки: работать совместно» (7,5 страниц А4) Sylvain Machefert. Wikipedia et bibliotheques : agir en commun. Lionel Dujol. Communs du savoir et biblioth`eques, Cercle de la librairie, pp.141-149, 2017, 978-2-7654-1530-5. * https://medium.com/a-wikipedia-librarian/youre-a-researcher-without-a-library-what-do-you-do-6811a30373cd Пошаговое англоязычное руководство для всех тех, кому регулярно приходится искать научную информацию, которой просто нет в свободном доступе в Интернете. * [[:ru:n:Ростуризм_перешёл_на_новую_авторскую_лицензию]] * [[:ru:n:Портал Общественной палаты России перешёл на свободную лицензию]] * http://www.repubblica.it/politica/2017/11/29/news/fake_news_ecco_il_bot_e_gli_attivisti_che_proteggono_le_pagine_wikipedia_dei_politici-182508517/?refresh_ce Аналогично американскому Твиттер-боту @congressedits, у итальянцев работает @ItaGovEdits, сообщающий о правках, вносимых с IP-адресов, относящихся к обоим палатам Парламента, Правительства и Администрации Президента страны. * https://tyv.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BB_%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD&mobileaction=toggle_view_mobile * https://wikiedu.org/blog/2018/04/06/what-happens-to-a-students-motivation-when-their-work-has-an-impact-beyond-the-classroom/ * https://www.dvnovosti.ru/khab/2018/02/22/79322/ * https://wikimania2017.wikimedia.org/wiki/Submissions/Indigenous_Knowledge_on_Wikipedia:_Lessons_Learned_from_the_Project_Wikipetia_Atikamekw_Nehiromowin * https://www.webjunction.org/news/webjunction/curriculum-announcement.html * https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Structured_data * https://www.satprnews.com/2018/06/25/five-blocks-announces-the-launch-of-wikialerts/ * https://wikiedu.org/blog/2018/04/18/wiki-education-hits-a-major-milestone-on-its-way-to-enhance-the-trustworthiness-of-online-information/ * http://nymag.com/selectall/2018/04/katherine-maher-wikimedia-executive-director-interview.html * В любом случае, теперь есть русский официальный текст всего документа и те, кого останавливало его отсутствие, могут пользоваться свободными лицензиями. https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.ru https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode.ru А когда перейдёте на свободную лицензию, можете свой сайт сюда добавить: https://ru.wikimedia.org/?curid=3834 . * "Каждый месяц к Википедии обращаются с 1.4 миллиарда уникальных девайсов" Кэтрин Маэр, 13 апреля 2018 года, [https://www.youtube.com/watch?v=WzxN9CCG-90&feature=youtu.be&t=18m00s пленарное выступление первого дня Глобального Саммита Creative Commons] * https://firstdraftnews.org/coe_infodisorder/ (резюме) Полный текст анализа коллегами методов того, как в интернете-среде создаётся информационная дезориентация https://firstdraftnews.org/wp-content/uploads/2017/10/Information_Disorder_FirstDraft-CoE_2018.pdf?x40896 * [[m:Grants:Project/Wikipedia Cultural Diversity Observatory (WCDO)]] * [https://habr.com/post/398673/ «Википедия» стала более нейтральной, чем «Британника»] * [https://habr.com/post/347376/ Автоматическая оценка качества статей Википедии на разных языках] * [https://docs.google.com/document/d/1Xg8BhzmQPN7B_CZbU9PLZIg807XHZKjLo50fuU_1MZE/edit Wikipedia excellent information source for medical students] (Press-release) Пресс-релиз по результатам исследования, показавшего, что Википедия является великолепным источником информации для подготовки студентов-медиков. Полный текст исследования доступен под свободной лицензией на https://mededu.jmir.org/2017/2/e20/ * [https://www.youtube.com/watch?v=A66XM3wFXe8 Репортаж Россия - Ингушетия сюжет Ингушская Википедия Муса Евлоев] * [https://www.youtube.com/watch?v=_ex6lNL-SD8 Интервью Вадима Протасова (админ mhrwiki) про жизнь и участников их сообщества для Марий Эл ТВ (на марийском языке)] * [[:en:v:Category:WikiJournal]] * [[d:Wikidata:Teaching_with_Wikidata]] Викиданные как виртуальная среда для образовательного процесса * [https://www.youtube.com/watch?v=coTf9YCg0lo Aleksanteri Conference 2017 Keynote: Irina Dezhina] @ [http://www.helsinki.fi/aleksanteri/conference2017/ RUSSIA’S CHOICES FOR 2030], University of Helsinki * [https://www.ranker.com/list/has-the-bible-changed/jacob-shelton?utm_content=inf_256_3514_2&utm_source=facebook&utm_medium=pd_inf&utm_campaign=SE&tse_id=INF_88cb49b0b4af11e78240a3a6bbddd67d Bible as wiki] * [[:File:Will Wikipedia exist in 20 years-.webm]] @ [https://cyber.harvard.edu/events/2017/luncheon/10/Maher Harvard University Berkman Klein Center for Internet & Society Luncheon] ** https://www.youtube.com/watch?v=1oQF3jdaocM&feature=youtu.be&t=6m40s * https://tools.wmflabs.org/oabot/ бот, который позволяет выявить сноски/ссылки на материалы в платных базах, проверить этот материал на доступность в бесплатных (открытых) источниках и, при наличии, заменить ссылку на последний * [https://www.armmuseum.ru/news-blog/2017/10/16/--2 Викимедиа-воркшоп в армянском музее Москвы] [[:ru:Викирезидент|Вики-резидент]] ― это специалист музеев, библиотек, архивов, научных и образовательных учреждений, СМИ, который распространяет контент собственной организации в Википедии, тем самым повышая ее цитируемость. * https://qz.com/1104106/bollywood-has-a-very-real-gender-problem-an-analysis-of-4000-films-reveal/ Википедия как инструмент социолога, способный раскрыть предрассудки и стереотипы общества: Анализ персонажей наиболее известных 4000 фильмов Болливуда (с 1970 по 2017) и 880 трейлеров (с 2008 по 2017) дал неплохой срез по Индии. * http://arquivonacional.gov.br/br/ultimas-noticias/767-arquivo-nacional-adere-a-wiki-commons.html Коллеги из бразильской юзер-группы инициировали партнёрство с крупнейшим архивом страны для выкладывания их богатейшей коллекции на Викисклад. * [[m:Volunteer Supporters Network]] * [[m:Wikipedie:Nástěnka/Zoo Praha/Wikipedista rezident Zoo Praha]] Пятый по популярности зоопарк мира (Прага, по версии TripAdvisor) берёт в штат викирезидента, за обучение которого берутся наши чешские коллеги. https://outreachdashboard.wmflabs.org/courses/Zoo_Praha/Wikipedista_rezident_Zoo_Praha * https://www.facebook.com/galdergonzalez/videos/10155852920843967/ фрагмент с пресс-конференции, посвящённой запуску баскской образовательной программы Викимедиа. От регионального правительства участвует руководитель департамента культурной и языковой политики г-н Бинген Зупирия. В программе: много вопросов, небольшое интервью для общественного радио и 9-ти минутное объяснение г-ном Зупирия важности Википедии, как образовательного инструмента. * [https://ssr.livejournal.com/2779435.html Выступления башкирских «вики-бабушек» на Вики-конференции 2017] * http://tools.freeside.sk/geolocator/geolocator.html инструмент облегчения гео-маркировки (привязки) фотографий, которые загружаются на Викисклад * https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3024938 Википедия и Викиданные активно используются для обучения искусственного интеллекта. В связи с чем, в одной из тематических рассылок Движения Викимедиа была опубликована ссылка на научную статью нашей коллеги-википедиста Аманды Левандовски о том, как правовая доктрина о добросовестном использовании (fair use) способна стать краеугольным камнем появления справедливых систем ИИ даже в случае, если их обучение строится на необъективных массивах данных, содержащих те или иные ошибки и предвзятости. * https://www.edsurge.com/news/2017-10-17-once-reviled-in-education-wikipedia-now-embraced-by-many-professors Текст и аудио интервью с автором книги «Преимущества ленивогого подхода: Учим писать литературные тексты в эру Википедии» (Lazy Virtues: Teaching Writing in the Age of Wikipedia) профессором литературного письма и реторики Университета штата Миссисипи Робертом Камминсом (Robert Cummings). * http://www.teaching-matters-blog.ed.ac.uk/?p=2039 «Задания в Википедии – как рискнуть стать первопроходцем и прочие важные моменты.» Википедия – замечательный способ синтезирования удобным образом информации из разнообразных источников. В 2016/17 учебном году программа Вики-резидент Эдинбургского университета поддерживала использование Википедии в ходе классных заданий по трём разным предметам: репродуктивная биология, переводоведение и мировое христианство. В 2017/18 году эти предметы продолжат использовать Википедию и к ним присоединятся ещё три. * https://www.quora.com/Where-can-I-find-an-expert-Wikipedia-content-writer-or-editor Рекомендации из мира платного редактирования: «Как и где найти эксперта по написанию контента в Википедию?» * https://www.wired.com/story/wikipedias-fate-shows-how-the-web-endangers-knowledge?mbid=social_twitter Сегодняшний вызов – спасти Википедию и её обет служения в качестве бесплатного и открытого хранилища всех знаний человечества в условиях завоеваний со стороны старого и нового визуального форматов — как собирать и сохранять знания, когда само обладанием знанием оказывается не столь привлекательным. В "визуальном" мире, ориентированном на удовольствия, нет места рациональному мышлению, ибо думать картинками просто невозможно. Именно текст позволяет нам “раскрывать ложь, путаницу и чрезмерные обобщения, выявлять злоупотребления в вопросах логики и здравого смысла. Он также позволяет взвесить идеи, сравнить и проанализировать утверждения, связать одно обобщение с другим. Если пре-капитализм был про то, как быть’, а капитализм про ‘иметь’, то в позднем капитализме важен лишь ‘образ’— выглядеть богатым, счастливым, внимательным, интересным и космополитичным. Откройте Инстаграм и точность диагноза вас поразит. * https://www.mysociety.org/democracy/everypolitician/ Викиданные как инструмент анализа политической структуры социума стран мира и обеспечения прозрачности законодательных инициатив. Заполнение элементов базовой общедоступной публичной информацией на политические темы даёт возможность исследователям моделировать разнообразные связи. * https://mediamax.am/en/news/education/25829/ Президент Викимедиа Армения Сусанна Мкртчан убеждена, что ключом к необходимым изменениям является развитие в стране культуры добровольчества." Новые проекты: Википедия для детей / Вики-проект для учителей / Википедия и архитектура * ==Шәхси тормышымда== [[Рәсем:Мин татарча сөйләшәм.jpg|200px|thumb|link=Мин татарча сөйләшәм|«[[Мин татарча сөйләшәм]]» сәяси акциясе — [[туган тел]]ебезне популярлаштыруда азмы-күпме файда китерәдер, тик тел ел дәвамында баручы ''[[Википедия:Татар Википедиясе үсеш стратегиясе|Мин татар телле белем хәзинәсен үстерәм]]'' исемлесе нәтиҗәлерәк булыр иде шикелле.]] ===Борынгы бабаларымны оныкларым белән бәйләүче чылбыр === Тәрҗемәи хәлем Минем нәсел җепләре [[Бик-Үти]], [[Каратал (Татарстан)|Каратал]], [[Күгәй]] һәм [[Яңасала (Балык Бистәсе районы)|Яңасала]] авылларына тоташа, тик әби-бабайларым инде [[Казан]]да үскән. [[Барабыз]] буларак хезмәт күрсәткән бөек-бабаем, [[рус теле]]ндәге [[язу]]ларны шәһәргә күченгәч укырга өйрәнә.</br>[[Дәү әти]]ләрем - [[Бөек Ватан сугышы]] дәвамында {{ССРБ байрагы}}ның [[File:Red Army Badge.svg|20px]] [[Эшче-крестьян Кызыл Гаскәре]]нең [[уксибәр]] расчеты әгъзасы буларак катнашкан [[икътисад]]чы һәм [[авиация]]-техника көллиятен бетереп [[Пе-2]] очкычларны җитерштерүче [[КАПО]]да эшләгән инженер-конструктор. 1946 елгы әтием - [[КХТИ]]да инженер-энергетик һәм инженер по ЧПУ [[һөнәр]]ләрен үзләштереп, төрле елларда [[КМПО]], [[Казаноргсинтез]] һәм башка оешмаларда хезмәт күрсәткән, 1951 елгы әнием - метролог, соңрак бухгалтер буларак хезмәт иткән'', хәзер икесе дә лаеклы ялда – безнең һәм кече сеңлемнең гаиләсе янында Казанның Мәскәү районында яшиләр. Үзем исә — синхрон тәрҗемәчелек белән [http://sikzn.narod.ru/index/0-4 көн күрәм]. Хатыным белән ике баланы үстерәбез. Урамда татарча гына уйлыйм һәм балаларым белән урамда ''[[«Мин татарча сөйләшәм» акциясе|горурланып татарча гына сөйләшәм]]!'' ТАССР башкаласы Казанда 1979 елның 2 ноябрь көнендә тудым һәм бүгенге көненә кадәр шәһәрнең Мәскәү районында яши бирәм. Француз телен тирәнтен өйрәнүгә багышланган 123 нче санлы махсус мәктәп (бүгенгә 9 нчы гимназия) һәм Эртугрул Гази ис. Татар-төрек лицеенда (бүген 2 нче номерлы лицей-интернат) укыдым. 8 сыйныфта шәһәрдәге химия олимпиадасында 3нче урын, 9 сыйныфта республика күләм физика олимпиадасында беренче урынны алдым. 1995, 1996 һәм 1998 нче елларда Сәләт хәрәкәтенең җәйге аланнарында сәлкеш, укытучы һәм әйдаман буларак катнаштым. 1995-1996 уку елы дәвамында халыкара алмашыну программасы чикләрендә АКШның Миссури штатындагы Сент-Луис шәһәренең Клейтон районы мәктәбендә укыдым. Язма имтиханнар нәтиҗәсендә, мәктәп чорында ук АКШның ике Үрмәле Гөл лигасы шәхси университетына физика һәм химия юнәлеше буенча, Төркиянең башкаласындагы Урта көнчыгыш техник университетның инглиз телле электрон инженерия программасына кабул ителдем. 1996 елның август азагында баш миемдә тумыштан бирле ялгыш үскән кан тамырлары канаулары аркасында тормышым нык үзгәрә – исән калам, ләкин тормышым берничә елдан озаграк сузмаячагы аркасында I группа инвалидлык бирелә. РКБ һәм АКШ хәстәханәсендәге процедуралар мине нормаль тормышка кайтара, әмма бизнес, инженерлык һәм дәүләт яки дипломатик хезмәте турындагы амбицияләрнең эзе калмый диярлек. 1997 елда Әти-әни сораулары буенча Казанда калам, КГФЭИга укырга керәм (ширкәт икътисады факультеты / финанс менеджменты специализациясе). Анда укыганда Марат Сафиуллин үзе укыткан Стратегик менеджмент курсы лекцияләрен инглизчә язып торуымны күрә, Энгиль Тагиров башлаткан “Тынычлык мәдәнияте институты” оештырган халыкара конференциясендә эзлекле сөйләм тәрҗемәчелек якларын каплыйм. 1999 нче елның 1 сентябрь аеннан бирле гаилә тормышымны башлыйм, нәтиҗәдә җәеннән бирле нотариаль һәм башка түләүле язма тәрҗемәләр белән акча эшли башлыйм. 2000 нче елның сентябрь аеннан тормыш синхрон тәрҗемәчелеккә чумдыра – һәм 2007 нче елның сентяберенә кадәр Казанда яшәп туктамыйча планетабызның төрле илләрендә сәфәрдә булам. Шул 2006 нче елның 1 августыннан 2013 нче елның 30 сентябрь көненә кадәр ярты ставкага Татарстан Республикасы Президенты Аппарататы хезмәткәре булып тордым. Шул арада 2007 нче елның декабрь аеннан 2008 нче елның май аена кадәр АКШның Теннисси штатындагы парламентының финанс контроле һәм бюджет анализы комитетларында икътисадчы буларак стажировка үттем. 2009 нчы елның ноябереннән ИП (ПБОЮЛ, шәхси эшмәкәрлек) буларак тәрҗемә итеп торам. Өйләнгән, хатыным белән ике баланы - кыз (сентябрь 2005) һәм малай (апрель 2008) – үстерәбез. Викидан тыш, хоббиларым арасында велосипед, урманда йөрү, үзем сөйләшкән 6 телне туган теле дәрәҗәсендә саклау һәм бу халыкларның мәдәни тормышы белән элемтәне саклау. Президент аппаратыннан китү сәбәбе – үземнең гаилә башлыгы һәм ата кеше функцияләремне тиешлечә башкару кирәге булды. Өйдә әлегә күбрәк инглизчә, урамда исә татарча сөйләшәм. Балаларымны фәкать французча, төрекчә һәм итальянча мультфильмнарны карап үстердек. Икесе дә Мәскәү районындагы Ш.Мәрҗәни исемендәге татар гимназиясенә керә алды, кызыбыз җәй көнне Иннополис лицеена имтиханнарны уңышлы башкарып, сентябрьдән анда күчте. * '''Нәрсә укыйсың? Яраткан медиа-чыганаклары?''' — ''Эш өчен төрле фәнни-практик (медицина, хокук һәм икътисад тармаклары) журналлар. Инглиз һәм Рус Википедияләреннән бик күп файда табам. Радиолар арасыннан һәр атна [http://tunein.com/radio/Kommersant-FM-936-s122967/ Kommersant FM (ru)],[http://tunein.com/radio/BBC-World-Service-UK-s50646/ BBC Worldservice (en)], [http://tunein.com/radio/RFI-Monde-890-s25629/ RFI Monde (fr)], [http://tunein.com/radio/NTV-Radyo-1028-s2809/ NTV Radyo (tr)], [http://tunein.com/radio/Radio-24-1048-s26090/ Radio 24 (it)], [http://tunein.com/radio/B5-aktuell-900-s24903/ B5 aktuell (de)] тыңлыйм. Татар телендә, кызганычка, охшашлары әлегә юк. Татарча иркенләп сөйләшүне [[Азатлык радиосы]] тапшыруларын кабатлап өйрәндем — ара-тура веб-сәхифәләрендәге яңалыкларны карап алам. Мөмкинлек чыкса — кулларым «Financial Times» һәм «Коммерсант», «Nature» һәм «Наука и жизнь», «Harvard Business Review» кебекләргә сузыла.'' === Ышануларым === [[File:Kipling_If_%28Doubleday_1910%29.jpg|thumb|right|[[w:en:If—|If—]], башымнан чыкмаган шигыйрь <small>(''[[Редьярд Киплинг|Киплинг]]'')</small>.]]{{Деист}} ''[[Шәхес суверенлыгы]]'' <small>([[:en:Self-ownership|en]] {{*}} [[:ru:Суверенитет личности|ru]])</small> төшенчәсе тарафдары буларак: * [[фән]]ни [[гыйлем]]нең өстенлегенә, * [[милләтчелек]], [[әхлак]] һәм [[ватан]] кебек [[сәясәт|сәяси]] [[миф]]ларның халык белән идарә итү (манипуляция) максатлары өчен уйлап чыгарылганына, * [[Глобальләшү|глобальләшкән дөньяда]] берәр [[иҗтимагый төркем]]нең үзенчәлекле [[ышану]]ларын исә аерым бер [[мәдәният]] дип санау урынсыз булгана ышанам, * [[дин]], [[тел]], [[милләт]], [[ватандашлык]], [[җенсият]], [[раса]] яки башка төшенчәләре белән аңлатылган дискриминацияне ([[шовинизм]]) кабул итмим, * миңа ошаган фикерләр үрнәкләре: {{цитата|автор=[http://www.tataroved.ru/institut/islamoved/ns5 Айдар Хәйретдин]<ref name="mökaddimä">[http://www.tataroved.ru/religion/publ/5 «ТӘФСИР әл-КАЛЬБ» китабына багышланган МӨКАДДИМӘ]</ref>|Үзгәрмәячәк хәбәр ул [[Коръән]]дер,<ref>«Аны саклап торучылар Бездер!» [[Коръән]], (15:9)</ref><ref>«Аны (Корьәнне) аңлату Бездән тора». [[Коръән]], (75:19)</ref> ә [[тәфсир]]ләр үзгәрергә тиеш.<ref>«Кешеләр үз хәлләрен үзләре үзгәртмәсәләр, Аллаһ аларның хәлләрен үзгәртми». [[Коръән]], (13:11)</ref><ref>[[Мөхәммәт пәйгамбәр]]: «Корьәннең могъҗизалары гасырдан гасырга ачыла барыр»</ref> Шул чакта Корьәнне [[уку]], [[өйрәнү]], аның мәгънәләренә [[Акыл|төшенү]] дәвам итәчәк һәм һәркем аны үзенчә [[аң]]лаячак. Ә болай булганда, ягъни [[Аллаһ]] [[кеше]] белән сөйләшә башласа<ref>«Без бит беркая да китмәгән идек» [[Коръән]], (7:7)</ref><ref>«Кеше белән Аллаһ өч рәвешчә генә аралашыр: вәхий аша, пәрдә аша яки расул юллар да аңа Үзе теләгәннәрне ачар». [[Коръән]], (42 «Шур»: 51)</ref><ref>«Ялгызлыкта яраттыгым бәндәм илә Мине бергә бер калдыр». [[Коръән]], (74:11)</ref> баягы ялган иман ияләренең<ref>Кешеләр арасында: «Без Аллаһка һәм дә Ахыр көнгә иман итәбез!» – дип әйтүчеләр бар барын, тик алар иман ияләре түгел. Аллаһны да, иман ияләрен дә алдарга телиләр. Әмма чынлыкта үз-үзләрен генә алдыйлар һәм шуны (ягъни алданганнарын) сизмиләр дә. [[Коръән]], (2:8-9)</ref><ref>«Йә иман ияләре! Әгәр аталарыгыз, яки ага-энеләрегез көферне иманнан якынрак күрсәләр, алар белән дуслык мөнәсәбәтендә булмагыз! Андыйларга бодай дип әйт: «Әгәр сезнең аталарыгыз, угылларыгыз, ага-энеләрегез, хатыннарыгыз, туган-тумачаларыгыз, җыеп туплаган мал-мөлкәтегез, сүлпәнләнеп туктавыннан курыккан сәүдәгез, күңелләрегезгә хуш килгән йортларыгыз сезнең өчен Аллаһдин, Аның Расүлендин һәм дә тырышып-тырмашып Аның Юлы буйлап барудан кадерлерәк булса хәер: Аллаһның бер әмер илә килгәнен көтә калыгыз. Аллаһ бозыкларны тугры юлга бастырмый бит ул» – диген». [[Коръән]], (9:23-24)</ref><ref>«Аларга әйт: «Сез нәрсә, Аллаһ кадәр Аллаһка [[Ислам|динегезнең]] нинди булуын өйрәтәсез мени?» [[Коръән]], (49:16)</ref> кулыннан власть китәчәк, аларның кирәге дә калмаячак!}} {{цитата|автор=[http://www.tataroved.ru/institut/islamoved/ns5 Айдар Хәйретдин]<ref name="mökaddimä"/>|[[Әһле ислам]] арасында «[[мөселман]]» белән «[[мөэмин]]» дигән [[төшенчә]]ләрне дөрес [[аң]]лау юк. Баштарак мин дә: «Мөэмин» ул «[[Шәһадәт|лә илаһа иллә Аллаһу]]» кәлимәсен әйтеп иман китергән кеше була, ә «мөселман» – моннан тыш биш вакыт [[намаз]]ны, [[ураза]], [[хаҗ]], [[зәкят]] кеби [[фарыз]]ларны тәмам төгәл үтәп баручы була. Димәк Аллаһ каршында мөселман мөэминнән югарырак тора» – дигән гомум [[ислам]] [[милләт]]е тарафыннан кабул ителгән хөкемгә ияргән идем. Аннары айныдым. Аллаһ үзләренең мөэминнәр булуларын дәгъвалаган [[гарәп]]ләргә: «Сез мөэминнәр түгел, сез [[мөселманнар]] гына әле» – дип җавап бирергә кушканын күрәчәкбез.<ref>«Чүлдән чыккан гарәпләр: «Без иман китердек» – диделәр. Аларга болай дип әйт: «Юк, сез иман китермәдегез, шуңа күрә: «Без буйсындык» – дип әйтегез; ә иман сезнең йөрәкләрегезгә әле үтеп кермәде...» – диген». [[Коръән]], (49:14)</ref> Нигә болай? Чөнки, [[аять]] сүзләре белән әйткәндә: «[[Иман]] сезнең йөрәкләрегезгә әле үтеп кермәде».}} {{цитата|автор=[[Әбү Вәлид бине Рөшд]]|Философия – высшая цель человеческой природы. Для толпы ее место занимает пророческое откровение. Философские диспуты существуют не для народа, потому что они способны ослабить его веру}} {{цитата|автор=[[Һанс Христиан Андерсен]]|Думающий атеист, живущий по совести, сам не понимает, насколько он близок к Богу. Потому что творит добро, не ожидая награды. В отличие от верующих лицемеров.}}{{цитата|автор=[[Һанс Христиан Андерсен]]|Приносить пользу миру — это единственный способ стать счастливым.}} {{цитата|автор=[[:ru:Ушинский, Константин Дмитриевич|Константин Ушинский]]|Язык есть самая живая, самая большая и прочная связь, соединяющая отжившие, живущие и будущие поколения народа в одно великое исторические живое целое. Он не только выражает собою жизненность народа, но есть именно самая это жизнь. Когда исчезает народный язык, народа нет больше, пока жив язык народный в устах народа, до тех пор жив и народ. И нет насилия более того невыносимого, как то, которое желает отнять у народа наследство, созданное бесчисленными поколениями его отживших предков, отнимите у народа все – и он все может воротить, но отнимите язык – и он более уже не создаст его: новую родину даже может создать, но язык никогда: вымер язык в устах народа, вымер и народ.}} {{цитата|автор=[[Лев Толстой]], [[s:ru:Речь о народных изданиях (Толстой)|«Халык өчен басмалар турында» чыгышы]] {{ref-ru}}, [[1884 ел]]. ||[[Зыялылар|Гыйлеме булганнары]] байлыклары белән бүлешергә теләсә, ачлар шундук канәгәть булачак дип уйларлык иде. Әммә [[гыйлем]] ияләренең белемне тарату эшендә хәл нык аерыла икән. Туклар ни бирергә белми, башта берсен, соңыннан икенчесен карап-карый, ачлар исә, үз ачлыкларына карамастан, аларга тәкъдим ителгәненнән борынларын тарта. Ник шулай? Мин фәкать өч сәбәбен генә күрәм: * беренчесе - тукларның ачны ашатырга түгел, ә билгеле, үзләре өчен файдалы булган килеш җайга салырга теләүләре; * икенчесе - ачларга үзләрен тукландырган әйбер урынына хәттә этләр дә ашамаган калдыкларын бирүләре; * өченчесе исә - тукларның хәттә үзләре уйлаганынча тук урынына фәкать кабартылган булуларында, һәм аларның ризыклары да шәп булмавында... <p>Китапларның өченче төре — бу нәкъ үзебез ашаган ризык, ләкин монысы майдан тук булган үзебезгә кабул ителерлек булганы, безне кабарткан, әммә тукландырмаганы. Мондыйны халыкка тәкъдим иткәнебездә дә ул аркасы белән борыла. Бу китаплар исә: [[Александр Пушкин|Пушкин]], [[Василий Жуковский|Жуковский]], [[Николай Гоголь|Гоголь]], [[Михаил Лермонтов|Лермонтов]], [[Николай Некрасов|Некрасов]], [[Иван Тургенев|Тургенев]], [[Лев Толстой|Толстой]] язганнары — әлбәттә тарихчыларны һәм [[рухият]] өлкәсендәге яңа барлыкка килгән язучыларныкын да онытмыйча,— соңгы 50 ел эчендә безнең язылган яңа [[әдәбият]]. Без анарга чумаган, безгә ул чын ризык булып күренә, ә [[халык]] барыбер алмый. <p>Бу хәлне төзәтә алыр өчен, иң беренчедән - кирәкмәгән һәм зыян китерүче гамәлләрне кылуны туктатырга кирәк. Гади халыкның безнең кебек үк [[кеше]]ләр булын кабул итергә кирәк, фәкать алар сан ягыннан күберәк һәм [[дөреслек]]кә сизгеррәк һәм таләпчәнрәк. Халык безнең рухи һәм акыл ризыгыбызны ашамый: Жуковскийны, һәм Пушкинны, һәм Тургеневны — димәк, бу ризык — начар дип әйтмәм, әммә әһәмиятле түгел. Әһәмиятле булырлыкны табарга кирәк. Аны тапсак, ач булган һәрберәве аны кабул итәр. Алса, димәк, бу ризык - чын. Ләкин шундый ризык үзебездә дә аз — бу яктан үзебез [[фәкыйрь]].<ref>[[Лев Толстой]], [[:ru:s:Речь о народных изданиях (Толстой)|«Халык өчен басмалар турында» чыгышы]] {{ref-ru}}, [[1884 ел]]: "Казалось бы, только пожелай делиться просвещенные, и голодные будут довольны. А в деле передачи знающим знаний выходит совсем не то. Сытые не знают, что давать, пробуют то то, то другое, и голодные, несмотря на свой голод, отворачивают носы от того, что им предлагают. Отчего это так? Я вижу только три причины: одна, что сытые не накормить хотят голодного, а хотят настроить голодного известным, для сытых выгодным образом; другая, что сытые не хотят давать того, что точно их питает, а дают только ошурки, которые и собаки не едят; третья, что сытые совсем не так сыты, как они сами воображают, а только надуты, и пища-то их самих не хороша... <p>Третий разряд книг — это наша самая пища, но такая, которая годится нам, сытым с жиру, которая надувает нас, но не кормит и от которой, когда мы предлагаем ее народу, он тоже отворачивается. Эти книжки это: Пушкин, Жуковский, Гоголь, Лермонтов, Некрасов, Тургенев, Толстой — с прибавлением историков и духовных новейших писателей,— наша новая литература за последнее 50-летие. Мы питаемся этим, и нам кажется, что это самая настоящая пища, а он не берет. <p>Чтобы поправить это дело, надо, первое, перестать делать то, что не нужно и вредно. Надо признать то, что народ есть люди такие же, как мы, только их больше нас и они требовательнее и чутче к правде. Народ не берет нашей пищи: Жуковского, и Пушкина, и Тургенева — значит, пища — не скажу дурная, но не существенная. Надо найти ту, которая существенна. Если мы найдем ее, то всякий голодный возьмет ее. Если он возьмет пищу, значит, это настоящая. Но у нас мало этой пищи — мы сами бедны."</ref> }} {{цитата|автор=[[:kv:Кушманов Виктор Витальевич|Кушманов Виктор Витальевич]]|Успокойся и не ссорься, Ныне, как и встарь, – Не проси, не верь, не бойся – Вот и вся мораль. - Жизнь не раз одежды сменит, Но своё возьмёт – Друг предаст, жена изменит, Родина убьёт. - И прольётся тихий дождик, Пальцем тыча в пыль. Что когда-то где-то тоже Ты на свете был. - Не помогут страсть, ни робость, Ни мольба, ни крик... Ну и всё же слава Богу За прекрасный миг.<ref>[http://www.ya-zemlyak.ru/avtpoesia.asp?id_avt=643 Русская поэзия. Виктор Кушманов]</ref>}} {{цитата|автор=[[Исмәгыйль Гаспринский]]|CRH: "Меселе тек тильде дегиль, иш, халкъымызгъа огге адымламагъа ёл ачкъан ильмий осюв ве халкънынъ бильги дереджесиндедир".<br/>RU: "Дело не столько в самом языке, сколько в научной подкладке и уровне знаний народа, которые открывают для него возможность развиваться и идти вперед".}} * [https://www.youtube.com/watch?v=d0yGdNEWdn0 Һәрбер кеше 6 ай эчендә яңа телне иркен дәрәҗәдә сөйләшерлек дәрәҗәгә кадәр үзләштерә ала — 5 принцип, 7 ысул] {{ref-en}} ** [https://www.youtube.com/watch?v=YeIvLT8_trk&t=510s русчасы] * [https://www.youtube.com/watch?v=-WLHr1_EVtQ Яңа телне өйрәнә алу өчен хаталар ясаудан курыкмаска кирәк] {{ref-en}} * [http://www.alt-market.com/articles/3463-trade-war-provides-perfect-cover-for-the-elitist-engineered-global-reset Trade War Provides Perfect Cover For The Elitist Engineered Global Reset] == Контактларым == * Email: frhd @ narod.ru / yandex.com (минем өчен иң уңайлысы) * [[Кесә телефоны]]: +79274158066 (шалтырату, [[WhatsApp]] һәм [[Telegram]], сүндерелгәндә — хатынымның номерына редирект эшли) * Социаль челтәрләр: [[Facebook]]'та — https://www.facebook.com/frhdkazan, [[Vk.com]]'да — https://vk.com/frhdkazan (монда кайвакыт айларча кермим). ==Искәрмәләр== {{искәрмәләр}} [[ady:User:Frhdkazan]] [[av:User:Frhdkazan]] [[ba:User:Frhdkazan]] [[bxr:User:Frhdkazan]] [[ce:User:Frhdkazan]] [[crh:User:Frhdkazan]] [[cv:User:Frhdkazan]] [[en:User:Frhdkazan]] [[kbd:User:Frhdkazan]] [[koi:User:Frhdkazan]] [[krc:User:Frhdkazan]] [[kv:User:Frhdkazan]] [[lbe:User:Frhdkazan]] [[lez:User:Frhdkazan]] [[mdf:User:Frhdkazan]] [[mhr:User:Frhdkazan]] [[mrj:User:Frhdkazan]] [[myv:User:Frhdkazan]] [[olo:User:Frhdkazan]] [[pnt:User:Frhdkazan]] [[ru:Участник:Frhdkazan]] [[sah:User:Frhdkazan]] [[tyv:User:Frhdkazan]] [[udm:User:Frhdkazan]] [[vep:User:Frhdkazan]] [[xal:User:Frhdkazan]] shn2aqe7ysorzijk5cg1fa4d34nj27t 0 20631 3529661 3526394 2022-08-19T17:55:11Z Frhdkazan 3171 /* Институтлар һәм факультетлар */ [[]] wikitext text/x-wiki {{TwinCYR|Qazan Däwlät Universitetı}} {{УК}} {{Университет турында мәгълүмат |исеме = Казан (Идел буе) федераль университет |сурәт_исеме =[[Рәсем:Kazan State University from the 2 Korpus.jpg|200px]] |оригиналь исем = Казанский (Приволжский) федеральный университет |халыкара исем = Kazan (Volga region) Federal University |элек исем = Казан дәүләт университеты |Нигезләнү датасы = 1804 (2009) |ректор = [[Дмитрий Таюрский]] (ректор {{comment|в.в.б.|вазифаларын вакытлыча башкаручы}}<ref>[https://www.azatliq.org/a/31623105.html КФУ ректоры вазифасына вакытлыча Дмитрий Таюрский билгеләнгән.] [[Азатлык радиосы]], 23.12.2021</ref> ) |урнашу = [[Казан]] |сайт = http://kpfu.ru/ |адрес = 420012, Россия, Татарстан, Казан, Кремль урамы, 18 |логотип = КФУ логотибы 2015.svg |логотип зурлыгы = 250px |логотип язуы = }} '''Казан (Идел буе) федераль университеты''' ([[Рус теле|рус.]] ''Казанский (Приволжский) федеральный университет'', КФУ) — [[Казан|Казан шәһәренең]] [[югары уку йорты]]. [[Россия]]нең иң борынгы [[университет]]ларының берсе. [[1925 ел]]дан [[2009 ел]]га кадәр [[Владимир Ленин|В. И. Ленинның]] исемен йөртә. [[2009 ел]]ның 21 октябрендә [[Россия]] президенты фәрманы буенча Казан Дәүләт Университеты нигезендә — Казан (Идел буе) федераль университеты оештырыла<ref>http://www.azatliq.org/content/article/1857671.html</ref>. КФУ эченә ''[[Казан дәүләт финанс-икътисад институты|Казан дәүләт финанс һәм икътисад институты]]'', ''[[Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты]]'' һәм ''[[ТР Президенты]] буендагы дәүләт һәм муниципаль хезмәте академиясе'' кертелә. Реорганизация нәтиҗәсендә, элекке КДУның факультетларының бәгъзеләре институт статусын ала, [[Казан федераль университетының татар филологиясе һәм тарихы факультеты|кайберәүләре]] кушылган ЮУЙлары белән берләштерелә. ''Россия Федерациясе халыкларының аеруча кыйммәтле мәдәни мирас объектлары җыентыгы''на кертелгән. [[Университет урамы (Казан)|Университет]], [[Астрономия урамы (Казан)|Астрономия]], [[Лобачевский урамы (Казан)|Лобачевский]] һәм [[Профессор Нужин урамы (Казан)|Профессор Нужин]] урамнары арасындагы кварталын биләп торучы Казан университетының мигъмари ансамбле Россиянең тарихи-мәдәни, шәһәр төзү һәм мигъмари һәйкәле, Казанның истәлекле урыны булып санала. == Университетның исеме == Уку йорты тарихи яктан «Казан университеты» буларак билгеле. [[1804 ел]]да император [[Александр I]] тарафыннан оештырылганнан алып 1917 елгы [[Февраль инкыйлабы]]нә кадәр ул «Император Казан университеты» дип, ә аннан соң кыскартылып '''Казан университет'''ы дип атала. 1918 елда Казан университеты «Казан дәүләт университеты» дип үзгәртелә. [[Владимир Ленин|В. И. Ленин]] үлгәннән соң, 1924 елның 26 гыйнварында ССБР Үзәк сайлау комиссиясе карары белән югары уку йорты аның хөрмәтенә «В. И. Ульянов-Ленин исемендәге Казан дәүләт университеты» дигән исем бирелә. Бу исем рәсми рәвештә 1925 елның 29 июнендә ВЦИК Президиумы тарафыннан раслана. 1955 елда бүләклү сәбәпле « В. И. Ульянов-Ленин исемендәге Казан дәүләт Хезмәт Кызыл Байрагы орденылы университет» исемен алыштыра, ә 1979 елдан «В. И. Ульянов-Ленин исемендәге [[Ленин ордены]] һәм [[Хезмәт Кызыл Байрагы ордены]] дәүләт университеты» дип атала. 1990 нчы еллар башыннан һәм 2010 елга кадәр вуз «В. И. Ульянов-Ленин исемендәге Казан дәүләт университеты» исемендә йөри (КДУ). [[Россия Федерациясе Президенты]] [[Дмитрий Медведев|Д. А. Медведевның]] 2009 елның 21 октябрендәге Указы нигезенә ярашлы, Казан университеты базасында Казан [[Идел буе федераль округы]]ның үзәк югары уку йорты — Идел буе федераль университеты <ref name="ukaz2009">Указ Президента РФ от 21 октября 2009 года № 1172 «[http://kremlin.ru/acts/5793 О создании федеральных университетов в Северо-Западном, Приволжском, Уральском и Дальневосточном федеральных округах]» // [[Собрание законодательства РФ]]. — 2009. — № 43. — Ст. 5048.</ref>. төзелергә тиеш иде. Югары уку йортының студентлар-укытучылар составы аның исемен "Идел буе"на үзгәртүгә каршы протест белдерүе уңаеннан, Россия һәм [[Татарстан Республикасы Президенты|Татарстан]] президентлары аның артыннан "Казан университеты" тарихи исемен саклап калырга килештеләр.<ref>[http://www.business-gazeta.ru./article/16134/6/ Студенты КГУ устроили сходку против переименования вуза в ПФУ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200406183147/https://www.business-gazeta.ru/article/16134/6 |date=2020-04-06 }} // Газета «БИЗНЕС Online». — 26 октября 2009 года.</ref> [[Россия Хөкүмәте|Россия Хөкүмәте Рәисе]] [[Владимир Путин|В. В. Путин]] тарафыннан 2010 елның 2 апреленнән үзгәртеп оештырыла торган университетка рәсми рәвештә «Казан (Идел буе) федераль университеты» дигән гомуми исем бирелде.<ref>[http://www.business-gazeta.ru./article/16254/14/ Мякзюм Салахов: Казанский университет сохранит историческое имя] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200406183131/https://www.business-gazeta.ru/article/16254/14 |date=2020-04-06 }} // Газета «БИЗНЕС Online». — 28 октября 2009 года.</ref>. == Кампус урнашуы == Казан федераль университеты 223 360,9 м² уку-лаборатор мәйданнарына, 699 272,82 м² (614 объект) милек комплексы мәйданнарыныа һәм 364,3 га (76 кишәрлек) җир комплексы мәйданнарына ия<ref name="facts">''Цифры и факты'' // Сайт Казанского (Приволжского) федерального университета. </ref>. Университет объектлары [[Татарстан]]да ([[Казан]], [[Яр Чаллы]], [[Алабуга]], [[Лениногорски|Лениногорск]], [[Алексеевск районы|Алексеевск]], [[Биектау районы|Биектау]], [[Лаеш районы|Лаеш]], [[Тукай районы|Тукай]] [[Югары Ослан районы|Югары Ослан]], [[Яшел Үзән районы|Яшел Үзән]] районы), [[Карачай-Чиркәсия]]дә (Зеленчук районы), [[Карелия]]дә (Лоухи районы), [[Самар өлкәсе]]ндә ([[Тольятти]]) һәм [[Мари Ил]]дә ([[Волжск районы]]) урнашалар<ref name="facts" />. Университетның төп уку биналары комплексы, ягъни университет шәһәрчеге, [[Казанның Вахитов районы]]нда, шәһәрнең үзәк өлешендә, [[Казан Кирмәне]]ннән бер километрда, [[Тукай мәйданы (метро станциясе)|Тукай мәйданы метро станциясеннән]] ярым километрда урнашкан. Студентларның тулай тораклары [[Казанның Совет районы|Совет районының]] Кызыл Позиция урамы тирәсендә һәм [[Идел буе районы (Казан)|Идел буе районында]], [[Универсиада авылы (Казан)|Универсиада авылының]] беренче ике кластерында тупланганнар. Гомум алганда, университет тулай тораклары 13 000 урынга исәп тота, шул исәптә Универсиада авылында 7000 урын (20 урын, мәйданы 212 000 м²)<ref name="facts" />. == Тарихы == [[File:Stamp-russia2004-kazan-state-university.png|thumb|right|2004 елгы почта маркасына Казан университеты]] === Империя чоры === Казан университеты - Россиядә иң мөһим фәнни мәктәпләре һәм җәмгыятьләре булган иң борынгы өч [[Югары уку йорты|классик университетларның]] берсе. 1804 елның 5 (17) ноябрендә император [[Александр I]] тарафыннан расланган Грамота һәм Казан университеты Уставы имзаланган. Университетның беренче студентлары 1805 елның февралендә Казан гимназиясен (башта [[Мәскәү университеты]]ның "аерым өлеше"<ref>Указ Правительствующего Сената от 21 июля 1758 года об учреждении гимназии в городе Казани // [[Полное собрание законов Российской империи]]. — Т. 15. — С. 242.</ref>) тәмамлаучылар була, ул вакытта университет анда урнашкан булган. 1814 елда классик университетның дүрт бүлеге: әхлакый һәм сәяси фәннәр, физик һәм математика фәннәре, табиб фәннәре һәм сүз фәннәре факультетларының «тулы ачыш»ы була. Томск университетына нигез салынганчы Казан университеты Россия империясенең иң көнчыгыш университеты булган: аның округына [[Идел буе]], [[Кама буе]], Урал аръягы, Себер һәм Кавказ кергән. Беренче унъеллыктан ук Казан университеты (беренче [[Беренче Казан ирләр гимназиясе|Казан гимназиясе]] белән берлектә) көнчыгыш телләрен һәм көнчыгышны өйрәнүнең әйдәп баручы үзәге булып киткән. [[1819 ел]]да университетта М.Л. Магницкийның ревизиясе була, ул университетта «вольнодумлык һәм аллаһсызлык рухы»н таба. Ул үз докладында императордан университетны «халык алдында җимерүне» таләп итә, тик [[Александр I]] докладка «Нигә җимерергә, төзәтергә була»дигән резолюция сала. Магницкий Казан уку округының попечителе итеп билгеләнә, бу университеттагы массакүләм реформаларга китерә: күп кенә профессорлар эштән азат ителә, китапханәдән «зарарлы» китаплар алына, студентлар өчен каты казарма режимы билгеләнә. [[Файл:Kazan University, 1832.jpg|thumb|250px|1830нчы елларда Казан университеты]] 1825 елда университетның [[Казан университетының баш корпусы (Казан)|төп корпусы]] төзелә, ә 1830 елда университет комплексы төзелә: [[Казан университеты китапханәсе бинасы (Казан)|китапханә]], [[Казан университетының химия лабораториясе бинасы (Казан)|химия лабораториясе]], [[Казан университетының анатомия театры бинасы (Казан)|анатомия театры]], [[Казан университетының астрономия күзәтүханәсе бинасы (Казан)|Астрономия обсерваториясе]], клиника биналары (оештыруда профессор Ф.О. Йеллачичның әйдәүче ролен аеруча билгеләп үттеләр) һәм башкалар. Югары уку йорты эре мәгариф һәм фән үзәгенә әверелә. Анда берничә фәнни юнәлеш һәм мәктәп формалаша: химия, математика, көнчыгышны өйрәнү, археология, тарих һәм этнография, медицина, геология, геоботаника һәм башкалар. 1834 елда Казан университетының фәнни журнал — [[Учёные записки Казанского университета (журнал)|Галимнәр язмалары]] басыла башлый. 1835 елда [[Николай I]] уставы кабул ителгәч, өч факультет эшли башлый: фәлсәфә (сүз һәм физика-математика бүлекләре), юридик һәм табиб. 1837 елда университетта Россиядә беренче [[кытай теле]] кафедрасы оештырыла.<ref>[http://russian.people.com.cn/31517/6969230.html Триста лет китайского языка в России<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. 1844 елда Казан университеты профессоры [[Карл Клаус]] тарафыннан ачылган Россия хөрмәтенә [[Рутений]] дип атала, бу элемент патша Россиясендә ачылган бердәнбер химик элемент һәм Россиядә ССРБ-дә ачылган бердәнбер табигый химик элемент дип исәпләнә. [[1850 ел]]да Санкт-Петербург университетының көнчыгыш факультеты барлыкка килү сәбәпле, Казан университетыннан барлык көнчыгыш өйрәнү материаллары һәм коллекцияләре тулысынча башкалага күчерелә. [[1863 ел]]да [[Александр II]] уставы кабул ителгәч, ул дүрт факультетны гамәлгә куя: тарих-филология, физика-математика, юридик һәм медицина. 1875-1883 елларда университетта Казан лингвистика мәктәбе формалаша. [[Россия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышы]] вакытында 1918 елның август-сентябрь айларында [[Казанны штурмлау (1918 ел, август)|Казанны штурмлау]] , соңрак Казан [[Эшче-крестьян Кызыл Армиясе|Эшче-Крестьян Кызыл Армиясенең]] [[Qazan Operatsiäse|Казан операциясе]] чорында, Казанда яшәүчеләрнең шактый өлеше, шул исәптән университетның күп санлы студентлары һәм укытучылары Казанны ташлап китә. Күп кенә «качкан» Казан университарийлары яңа ачылган Томск һәм Иркутск университетларына алына.<ref>''Малышева С. Ю.'' [http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/2003_1_2/02/02_5/ «Великий исход» казанских университариев в сентябре 1918 года] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181123221608/http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg%3A%2Fnumbers%2F2003_1_2%2F02%2F02_5%2F |date=2018-11-23 }} // Научно-документальный журнал «Гасырлар авазы — Эхо веков». — 2003. — № 1-2.</ref>. == ССРБ вакытында == [[Файл:Kazan State University with arabic.jpg|мини|300x300пкс|КФУ [[1917 ел|1917]]-[[1928 ел]]ларда.]] Совнаркомның 1918 елның 9 октябрендәге декреты нигезендә, галимнәр юкка чыгарыла, ә «мөстәкыйль белем бирү» алып баручы барлык мөгаллимнәр (мәсәлән, өч елдан арыграк укыткан доцентлар) профессор дәрәҗәсенә күчерелә. Бу профессор составын югалткан Казан университетына яңадан нормаль фәнни һәм мөгаллимлек эшен оештырырга мөмкинлек бирә. Халык комиссарлары советының 1919 елның 1 ноябрендәге «Барлык югары уку йортлары һәм югары уку йортлары каршында рабфакларны оештыру турында» указы нигезендә 1919 елның 17 сентябрендә Казан университетында рабфак ачыла, бу РСФРСР-да бишенче эшче факультет була. 1922 елның 22 маенда Казан политехника институтының авыл хуҗалыгы факультеты һәм Казан дәүләт университетының урман факультеты берләшмәсе нигезендә Казан авыл хуҗалыгы һәм урманчылык институты оештырыла.<ref>''Елена Маслова.'' [http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/2004_2/01_3/01_3/ «Рабфак шаг за шагом продвигался вперёд» (Рабочий факультет Казанского университета в 1919—1926 гг.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160316180529/http://archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg%3A%2Fnumbers%2F2004_2%2F01_3%2F01_3%2F |date=2016-03-16 }} // Научно-документальный журнал «Гасырлар авазы — Эхо веков». — 2004. — № 2.</ref>. Бөтенроссия Үзәк сайлау комиссиясе Президиумының 1925 елның 29 июнендәге карары белән Казан дәүләт университетына рәсми рәвештә В.и. Ульянов-Ленин исеме бирелә. 1930 елларда Казан университеты факультетлары Идел буеның күп кенә яңа вузларын ачу һәм торгызу өчен нигез була. 1930 елда КДУның медицина факультетын [[Казан дәүләт медицина университеты|Казан дәүләт медицина институтына]] бүлеп бирә, 1931 елда КДУның икътисад факультетын Казан дәүләт финанс-икътисад институтына үзгәртеп кора, КДУның юридик факультетына Совет хокукы институты, КДУның химия факультеты [[Казан илкүләм тикшеренү технология университеты]]на әврелә, 1932 елда КДУның аэродинамика бүлеге нигезендә [[А.Н. Туполев исемендәге Казан илкүләм тикшеренү техник университеты|Казан авиация институты]] төзелә. [[Бөек Ватан сугышы]] вакытында 1941-1943 елларда Казан университетында [[Мәскәү]]дән һәм [[Ленинград]]тан ССБР Фәннәр академиясе учреждениеләре, аларның хезмәткәрләре өчен тораклар урнашкан. Шулай итеп, университетның төп корпусында Академия президиумы (вице-президентлары [[Отто Шмидт|О. Ю. Шмидт]] һәм Е. А. Чудаков җитәкләгән, ә 1943 елдан - А. Ф. Иоффе һәм Л. А. Орбели) урнаша, шулай ук берничә эре академия институты, шул исәптән ФИАН, Физпроблемалар һәм Физтех институты Казан университетында эшли. [[1945 ел]]ның апрелендә университет һәм академик бүлекчәләр базасында [[РФА КФҮ|ССБР Фәннәр академиясенең Казан филиалы]] оештырыла. [[1952 ел]]да Казан юридик институты (элеккеге Совет хокукы институты) яңадан КДУ юридик факультеты итеп күчерелә. [[1953 ел]]да КДУның химия корпусы төзелә. [[1955 ел]]да университет [[Хезмәт Кызыл Байрагы ордены]] белән бүләкләнә. 1970 елларда университет шәһәрчегенең заманча биек корпуслары: физик (1973) һәм мехмат (1978) төзелә. [[1979 ел]]да университет [[Ленин ордены]] белән бүләкләнә. [[1989 ел]]да университет каршында мәдәни-спорт комплексы ("Уникс" КСК) ачылды. ==Хәзерге тарих== [[1996 ел]]да университет Россия Президенты указы белән «Россия Федерациясе халыкларының аеруча кыйммәтле мәдәни мирас объектларының дәүләт җыентыгы»на кертелде (башта В. И. Ульянов-Ленин исемендәге Казан дәүләт университеты буларак <ref>Указ Президента РФ от 30 июля 1996 года № 1112 «О включении отдельных объектов в Государственный свод особо ценных объектов культурного наследия народов Российской Федерации» // Собрание законодательства РФ. — 1996. — № 32. — Ст. 3894.</ref>), 2010 елдан КФУ буларак<ref>Указ Президента РФ от 26 октября 2010 года № 1289 «О внесении изменения в Указ Президента Российской Федерации от 30 июля 1996 года № 1112 „О включении отдельных объектов в Государственный свод особо ценных объектов культурного наследия народов Российской Федерации“» // Собрание законодательства РФ. — 2010. — № 44. — Ст. 5661.</ref>. == Институтлар һәм факультетлар == *Фундаменталь медицина һәм биология институты *Экология һәм табигатьтән файдалану институты *Геология һәм нефть-газ технологияләре институты *Инженерлык институты *Физика институты *А. М. Бутлеров ис. химия факультеты *Н. И. Лобачевский ис. математика һәм механика институты *Юридик факультеты *Идарә итү, икътисад һәм финанслар институты *Мәгълүмати технологияләр һәм мәгълүмати системалар югары мәктәбе *Хисаплау математикасы һәм мәгълүмати технологияләр югары мәктәбе *Бизнес югары мәктәбе *Л. Н. Толстой ис. филология һәм мәдәниятара багланышлар институты ** [[Габдулла Тукай исемендәге Милли мәдәният һәм мәгариф югары мәктәбе]] (''[[2018 ел]]га кадәр'' Татаристика һәм тюркология югары мәктәбе)<ref>[https://www.azatliq.org/a/29527548.html КФУда мәгариф мәктәбе булдырылды. Милли университет идеясе күмеләме?] [[Азатлык радиосы]], 5.10.2018</ref> *Иҗитмагый-фәлсәфи фәннәр һәм массакүләм багланышлар институты *Халыкара мөнәсәбәтләр, тарих, һәм Шәрекъне өйрәнү институты *Псхилогия һәм мәгариф институты == Уку йортын тәмамлаган шәхесләр == * [[Айсылу Башкурова-Садыйкова]], филолог, публицист, фольклорчы, филология фәннәре докторы, [[Татарстан Республикасының Атказанган мәдәният хезмәткәре]] (2003). == Моны да карагыз == * [[Михаил Коринфский]] ([[1788]] - [[1851]]) - [[Казан университеты]] биналарын коручы, мигъмарчы - профессор. * [[КФУ музейлары]] * [[КФУ император залы]] * [[Әллүки (әдәби берләшмә)|«Әллүки»]] (әдәби берләшмә) == Искәрмәләр == {{Reflist}} {{Россия классик университетлары ассоциациясе}}{{Татарстан ЮУЙлары}} {{Казан университеты}}{{Тышкы сылтамалар}} {{Татарстан музейлары}} [[Төркем:Казан (Идел буе) федераль университеты]] [[Төркем:Казан югары уку йортлары]] g7r12dhm6jjavj26kdz2mhgqt0ujkfr 10 50880 3529684 3529619 2022-08-19T19:34:08Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> ozxmt4zch6cp8fbiww3nswpohcfdquu 0 51632 3529672 3502933 2022-08-19T18:32:24Z Samet4342 43364 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = Җәен | regnum = Хайваннар | image file = Silurus glanis 02.jpg | parent = Silurus | rang = Төр | latin = Silurus glanis | author = [[Linnaeus]], [[1758 ел|1758]] | iucnstatus = LC | iucn = 40713 | range map = Silurus_glanis_distmap.png | range legend = {{Легенда2|red|табигый ареал (төче сулар)}}{{Легенда2|orange|төче су яткылыклары}}{{Легенда2|blue|тозлы су ареалы}} | wikispecies = Silurus glanis }} [[Рәсем:Silurus glanis white.JPG|left|thumb|250px|Җәен-альбинос]] {{Портал|Балыклар}} '''Җәен''' ({{lang-la|Silurus glanis}})&nbsp;— [[җәенлеләр]] семьялыгындагы ерткыч [[балык]]. Балтыйк, Каспий, Кара һәм Азак диңгезләре бассейннарында таралган. Татарстан территориясендә Түбән Кама һәм Куйбышев сусаклагычларында яши. Озынлыгы {{сан|1.5|[[метр]]}}дан, авырлыгы {{сан|100|килограмм}}нан артык. Җәен {{сан|5|метр}} озынлыкка һәм {{сан|300|кг}} авырлыкка җитәргә мөмкин. Гәүдәсе лайлалы ялангач тире белән капланган, яшькелт-кара төстә; йөзгечләре чәнечкесез, аксыл кайма белән әйләндереп алынган саргылт яки кызгылт төстә. Аналь йөзгечләре озын, арка йөзгече&nbsp;— бик кыска. Башы киң булып яссыланган, үткен тешле, киң авызлы. Өске иренендә бер пар озын, иягендә ике пар кыска мыегы бар. Җәен&nbsp;— өлешләп уылдык чәчүче төр. Уылдыкны соң гына чәчә. Май-июнь ахырында, суның температурасы 19—20&nbsp;°C булганда, вак сулыкларда сала. Җенси җитлегү ата Җәендә 7—8&nbsp;яшендә, аналарда 9—10&nbsp;яшендә була. Абсолют үрчемлелеге 10—12[https://www.enedenolur.com/insta-pro-izmur/]&nbsp;яшьтә 100-дән {{сан|405|мең}} уылдык бөртегенә кадәр тирбәлә. Балык, бака, эре моллюсклар белән туклана. Җәен яшәү тирән чоңгылларны, су астында калган күл урыннарында. Җәен балыгы 3—4 ел буе урынын алыштырмыйча бер урында яшәргә мөмкин. Ул 1—{{сан|1.5|метр}} тирәнлектәге ләмле, су үләне һәм камышлар каплаган урыннарны ярата. Су өстенә ауган-түнгән агачлар, йөзеп йөрүче камыш утраулары астында якты көнне уздырып, төнлә ауга чыга. Җәен&nbsp;— ерткыч балык, аның суда йөзеп йөрүче кошларга, вак су җәнлекләренә һөҗүм итүе дә билгеле.<ref>[http://tatyash.ru/get.php?11403|82.htm#0 ЭТТӘН ДӘ УСАЛ БАЛЫК (Сәер дөнья) / Әмир ХӘСӘНОВ. Әгерҗе районы, Кичке таң авылы / – № 1-2 (11403), 12 гыйнвар, 2010]</ref> Тышкы күренеше белән ялкау, әкрен, сүлпән сыман. Әмма ачыкса, гаҗәп җитез эш итә. Кешегә һөжүм итү очраклары да теркәлгән<ref>[[s:Жизнь и ловля пресноводных рыб/Сом|Сабанеев&nbsp;Л.&nbsp;П. Жизнь и ловля пресноводных рыб]]</ref>. Куркыныч балык.Үтә зур җәен бер хатынга ташланган очраклар билгеле. Хатынга табибка мөрәҗәгать итәргә тура килгән<ref>[http://yar.kp.ru/online/news/720727/ Үтә зур җәен бер хатынга ташланган очраклар билгеле. Хатынга табибка мөрәҗәгать итәргә туры килгән, ''15.08.2010, Новости 24, Контуев&nbsp;М.]''</ref>. == Әдәбият == * Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З.&nbsp;Г.&nbsp;Ураксина, 2005) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?Fishes/190.html Позвоночные животные России: обыкновенный (европейский) сом] * [http://www.euro-som.de/index.php Все подробности о соме, образе жизни и ловли сома] * [http://1recept.com/tag/som/ Сом, рецепты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121020131026/http://1recept.com/tag/som/ |date=2012-10-20 }} {{rq|stub}} {{тәрҗемә|en|Wels catfish}} {{тәрҗемә|ru|Обыкновенный сом}} [[Төркем:Балыклар]] dqqicf9e62gu013681v9uerrwovebe7 0 51718 3529660 3528740 2022-08-19T17:48:49Z Fxan 36462 wikitext text/x-wiki {{Административ берәмлек-2 |Татар исеме= Олы Кайбыч авыл җирлеге |Герб= |Гербның астагы язуы= |Харита= |Хаританың астагы язуы= |Чын исем= |Регион= [[Татарстан Республикасы]] |Нигезләү= [[31 гыйнвар]] [[2005 ел]] |Башкала= [[Олы Кайбыч]] |Регион төре=Төбәк |Киңлек= |Озынлык= |Башлык исеме=авыл җирлеге башлыгы |Башлык=Рафил Сөнгатуллин |Башлык исеме2= |Башлык2= |ТМП= <!--тулаем милли продукт--> |ТМП исәбе елы= |Телләр= |Халык саны=2249 |Халык саны исәбе елы= 2010 |Халык тыгызлыгы= |Мәйдан= |Сәгать поясы= |Сайт= |Искәрмә= }} '''Олы Кайбыч авыл җирлеге''' ({{lang-ru|Большекайбицкое сельское поселение}}) — [[Татарстан Республикасы]]ның [[Кайбыч районы]] составына керүче муниципаль берәмлек. [[административ үзәк|Административ үзәге]] — [[Олы Кайбыч]] авылы. Олы Кайбыч авыл җирлеге составындагы дүрт торак пунктта - 850 хуҗалык исәпләнә һәм анда барлыгы - 2320 кеше яши. Олы Кайбычта - 595 хуҗалыкта - 1710, Иске Чәчкабтагы – 146 хуҗалыкта - 463, Афанасьевкада - 50 хуҗалыкта - 148, Симәкидәге - 30 хуҗалыкта – 93 кеше гомер кичерә. Авыл җирлегендә яшәүчеләрнең күбесе район үзәгендә урнашкан оешма-учреждениеләрдә эшли. Авыл җирлеге территориясендә авыл хуҗалыгы предприятиеләре дә урнашкан. Аерым алганда, Иске Чәчкабта “М. Закиров” исемендәге җәмгыятьтә - 46 кеше эшли, Афанасьефка, Симәки авылларын үз эченә алган ООО «Золотая Нива» филиалы “Садовод” җәмгыятендә - 28 кеше хезмәт куя. Бездә шулай ук - 47 шәхси эшмәкәр һәм ялланып эшләүче - 30 кеше бар. Олы Кайбычта урта гомумбелем бирү мәктәбендә - 343, Иске Чәчкаб мәктәбендә - 55 укучы белем ала. Район үзәгендәге “Миләшкәй” балалар бакчасына - 126, Иске Чәчкаб балалар бакчасына - 16 бала йөри. Өч торак пунктта халыкка мәдәният хезмәте күрсәтелә. Олы Кайбычта - район мәдәният йорты, үзәк китабхәнә эшли. Балалар сәнгать мәктәбендә 106 укучы фортепьяно, баян, хореография классларында шөгыльләнә. Иске Чәчкаб, Афанасьевка авылларында мәдәният йорты, клуб, китапхәнәләр эшли. Олы Кайбычта район үзәк сырхауханәсе урнашкан, Иске Чәчкаб, Симәкидә фельдшер - акушерлык пунктлары халыкка хезмәт күрсәтә. Олы Кайбыч авыл җирлегендә 25 сәүдә предприятиясе халыкка хезмәт күрсәтә. Шуларның 19-ы шәхси эшмәкәрләрнеке, алтысы – “Кайбыч кооператоры” җәмгыятенеке. Элекеге универмаг бинасындагы ябык базарда промышленность һәм азык – төлек товарлары сатыла. Шәхси эшмәкәр Сөләйман Гафиятуллин тырышлыгы белән якшәмбе ачык базары заман таләпләре буенча әйбәт кенә эшләп килә. Олы Кайбыч авыл җирлеге ун округка бүленгән, һәрберсендә сайланган депутатлар бар. Татарстан Республикасының 2005 елның 31 гыйнварында № 25-ЗРТ «„Кайбыч муниципаль районы“ һәм аның составындагы муниципаль берәмлекләрнең статуслары һәм территорияләре чикләрен билгеләү» кануны нигезенедә оеша (2008 елның 29 декабрь үзгәрешләре белән)<ref>[http://bazazakonov.ru/doc/?ID=1613090 Татарстан Республикасының 2005 елның 31 гыйнварында № 25-ЗРТ «„Кайбыч муниципаль районы“ һәм аның составындагы муниципаль берәмлекләрнең статуслары һәм территорияләре чикләрен билгеләү» кануны нигезенедә оеша (2008 елның 29 декабрь үзгәрешләре белән)]</ref>. Җирлеккә дүрт авыл керә: {| class="standard sortable" ! Исеме !! авыл төре (рус телендә) !! даими халкы (2010) !! исәптәге халкы (2010) !!Милли составы |- | [[Олы Кайбыч]] || авыл (село), үзәге || 1600 || 1710 || [[татарлар]] (93%) |- | [[Иске Чәчкаб]] || авыл (село) || 442 || 463 || [[татарлар]] |- | [[Симәки]] || авыл (село) || 73 || 93 || [[татарлар]], [[руслар]] |- | [[Афанасьевка]] || авыл (деревня) || 134 || 148 || [[татарлар]], [[руслар]] |} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Олы Кайбыч авыл җирлеге}} [[Төркем:Кайбыч районы авыл җирлекләре]] 5a0epl661zsykkcvuul75n6qw515gyo 0 169547 3529699 3504101 2022-08-19T20:19:25Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү wikitext text/x-wiki '''Хәйруллин''' — [[татар]] фамилиясе. ''[[Татар]]ча [[Википедия]]дә әлеге фамилияне кулланып ясалган түбәндәге мәкаләләр урнаштырылган:'' * '''[[Айрат Хәйруллин]]''' ** [[Айрат Хәйруллин (1970)|Айрат Хәйруллин]] (1970—2020), «Красный Восток» сыра кайнату ширкәте директоры (1996—2003), [[РФ Дәүләт Думасы]] депутаты (4-7 чакырылыш). ** [[Айрат Хәйруллин (1981)|Айрат Хәйруллин]] (1981), [[Татарстан Республикасы Дәүләт идарәсенең цифрлы үсеше, мәгълүмати технологияләр һәм элемтә министрлыгы|Татарстан Республикасы Дәүләт идарәсенең цифрлы үсеше, мәгълүмати технологияләр һәм элемтә министры]] (2019). * [[Әнвәр Хәйри|Әнвәр Хәйри (Хәйруллин)]] (1947—2014), галим-текстолог, тәрҗемәче, мөгаллим. * [[Газинур Хәйруллин]] (1961), очучы, [[Россия Федерациясе каһарманы]] (1996). * [[Гокәшә Хәйруллин]] (1918—1986), [[Франция]] макизары. * [[Дамир Хәйруллин]] (1939—1966), драма актеры, [[Камал театры]] артисты. * [[Данис Хәйруллин]] (07.10.1945), [[инженер]], шагыйрь. * '''[[Илдар Хәйруллин]]''' : ** [[Илдар Хәйруллин (1950)|Илдар Хәйруллин]] (1950), Камал театры актеры. ** [[Илдар Хәйруллин (1958)|Илдар Хәйруллин]] (1958―2022), юморист-язучы. ** [[Илдар Хәйруллин (1990)|Илдар Хәйруллин]] (1990), шахматчы. * [[Искәндәр Хәйруллин]] (31.08.1974), Татарстанның атказанган ([[2004]]), халык ([[2015]]) артисты. * [[Мәлик Хәйруллин]] (1940), филология фәннәре докторы. * [[Рамил Хәйруллин]] (1969), [[Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы|Татарстанның мәгариф һәм фән министры]] урынбасары, икътисад фәннәре докторы (2020). [[Татарстанның атказанган икътисадчысы]] (2019). * [[Сәгыйт Хәйри]] (''Хәйруллин'', 1971), журналист. [[Мәлик Хәйруллин|М. Б. Хәйруллинның]] улы. * [[Фәрит Хәйруллин]] (1965), җиңел атлетчы. * [[Хәбибулла Хәйруллин]] (1923—1945), [[Советлар Берлеге Каһарманы]] ([[1945]]). * [[Хәлил Хәйруллин]] (1920—1984), [[Советлар Берлеге Каһарманы]] ([[1945]]). * [[Хәниф Хәйруллин]] (1931—1998), язучы. ---- * '''[[Хәйруллина]]''' {{күп мәгънәле}} [[Төркем:Шәхесләр]] [[Төркем:Фамилияләр]] d4hzsdc781mv9m10j49a7ksf75sa8ww 0 170749 3529678 3529501 2022-08-19T18:50:58Z Әмир 15082 төркем өстәү wikitext text/x-wiki {{ Журнал | исем = Казан әлманахы | оригиналь исем = Казанский альманах | рәсем = [[Файл:Казанский альманах.jpg|200px|]] | имза = | төр = әдәби басма | формат = 70х100/16 | нигезләнде = [[2006]] | публикацияләр туктату = | бәя = | гамәлгә куючы = | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәрир = [[Әхәт Мушинский]] | штат = | сәяси = | тел = [[рус теле|рус]] | тираж = 2 000 | төп офис = [[Казан]], Декабристлар урамы, 2 | ISSN = | веб-сайт = http://www.kazalmanah.ru/ | язылу индексы = }} «'''Казан әлманахы'''», {{lang-ru|«Казанский альманах»}} — [[Татарстан]] [[башкала]]сы [[Казан]] [[шәһәр]]ендә [[рус теле]]ндә нәшер ителүче әдәби-нәфис һәм мәдәният-мәгърифәт басмасы.<br/> ''Баш мөхәррир'' — [[Әхәт Мушинский]], [[ТР атказанган сәнгать эшлеклесе]], [[Державин премиясе|Г. Державин премиясе]] иясе. == Тарих == [[Файл:Казанский альманах 1.jpg|180px|thumb|right|[[2015]], № 14]] [[Файл:Казанский альманах 2.jpg|180px|thumb|right|[[2012]], № 9<br/> ''Тышлыкта Ф. Халиков рәсеме'']] * [[Татарстан Республикасы]]ның «''[[2004]]-[[2013 ел]]ларда [[Татарстан|ТР]] [[дәүләт теле|дәүләт телләрен]] һәм башка телләрне үстерү дәүләт программасы''»н тормышка ашыру кысаларында нәшер ителә башлый. * [[рус теле|Рус телле]] [[язучы]]ларның әсәрләрен нәшер итүне максат итеп куя. * Басманың оештыручылары булган язучылар [[Василий Аксенов]], [[Рөстәм Кутуй]], [[Туфан Миңнуллин]], [[Разил Вәлиев]], Александр Ткаченко, Владимир Корчагин беренче мөхәрририят әгъзалары була<ref>[http://d7.2147590.ru/content/priezientatsiia_zhurnalov_kazan_idiel_i_kazanskii_al_manakh_okonchaniie «''Казан әлманахы''»н тәкъдим итү]</ref>. * Беренче саны 2 000 данә бастырылып, 1 100 данәсе [[Татарстан Җөмһүриятенең Милли китапханәсе|Татарстан Республикасының Милли китапханәсе]] аркылы [[Русия]]нең (''[[Мәскәү]], [[Уфа]], [[Сарытау]], [[Чабаксар]] һ. б.'') һәм [[Татарстан]] [[җөмһүрият]]енең [[китапханә]]ләренә таратыла. == Сәхифәләре == * [[Татарстан]] һәм [[Казан]] [[язучы]]ларыннан тыш, [[Казан]]га нинди дә булса мөнәсәбәте булган авторларның да (''мәсәлән'', [[Лев Толстой|Л.Н. Толстой]], [[Белла Әхмәдуллина]], [[Василий Аксенов]]) әсәрләре басыла<ref>[http://www.kazalmanah.ru/intervKU.htm газета «''Казанский университет''», 02.02.2011]</ref> * Туган якны өйрәнүчеләр, җирле рәссамнар иҗаты, [[әдәбият]] [[тарих]]ы, хәзерге [[рус теле]] турында язмалар урнаштырыла. * Яшь авторларга урын түрдән. [[Казан дәүләт медицина институты|Казан дәүләт медицина университетында]] оешкан «''Ак карга''» (''Белая ворона'') әдәби түгәрәге (''җитәкчесе'' [[Наилә Ахунова]]) әгъзалары (''Наталья Иванова, Александр Крайнов, Энҗе Алимова, Светлана Филатова, Дарья Якунина, Анна Черемисова, Мария Чурсина, Юлия Сандлер, Константин Максимов'') язган әсәрләр урын ала. * «Бәйләнчек кеше көндәлеге» (''Дневник зануды'') сәхифәсендә көндәлек матбугатта очрый торган хаталар күрсәтелә<ref>[http://history-kazan.ru/13974-1573 Казан тарихлары сайтында]</ref>. * Тәрҗемә әсәрләргә зур урын бирелә. [[Татар]]ча текстны (''мәсәлән'', [[Фатих Кәрим]]нең «''Ант''» поэмасын) [[рус]]чага тәрҗемә итү буенча бәйге оештырыла. == Бүләкләре == * «Бәллүр каләм» бәйгесе лауреаты (''[[2008]]'') — «Ел дебюты» номинациясендә. == Сылтамалар == * [http://www.kazalmanah.ru/ Казан әлманахы сайты] * [http://www.kazalmanah.ru/intervKU.htm Әхәт Мушинский белән әңгәмә] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Татарстан журналлары]] [[Төркем:Русча журналлар]] [[Төркем:Рус телендәге альманахлар]] [[Төркем:«Бәллүр каләм» бәйгесе җиңүчеләре]] suwvo18rjnc5l89he4jhpnlfa94ky5v 0 176976 3529641 3196850 2022-08-19T12:50:13Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Смешариклар | рәсем = Kikoriki logo.png | рәсем_зурлыгы = | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | тулы исем = {{lang-ru|Смешарики}}<br/>{{lang-en|Kikoriki}} | һөнәр = | туу датасы = | туу җире = | гражданлык = | милләт = | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = http://smeshariki.ru/ | башка мәгълүмат = }} '''Смешариклар''' ({{lang-ru|Смешарики}}, {{lang-en|Kikoriki}}), '''Шаркылдыклар''' — [[Русия]] [[мультипликация|мультипликацион сериал]]ы. «Шаркылдыклар» сериалы&nbsp;— Олы Дөньядан диңгез, чүл, урман һәм тау белән аерылган Шаркылдыклар Илендә яшәүче шарсыман җан ияләренең тормыш маҗаралары хакында сөйли. Шаркылдыклар бергәләшеп, дуслашып яшиләр, төрле көнкүреш эшләр белән шөгыльләнәләр, кайвакыт кызык яки сәер хәлләргә дә эләгәләр. Төп сериал 450 сериядән тора, алар арасында мавыктыргыч та, җитди һәм фәлсәфи темаларны тасвирлаганнары да бар. Шунлыктан сериалны балалар да, өлкән яшьтәгеләр дә карый. Серияләрнең озынлыгы {{сан|6|минут}} {{сан|30|секунд}}тан алып {{сан|13|минут}}ка кадәр. Кайбер серияләр 2 кисәктән торалар, «Күбәләк эффекты»&nbsp;— өчтән. Төп сериалга өстәмә булып «Шаркылдыклар. Башлану» һәм берничә белем бирүче юнәлештәге серияләр бар («Пин-код», «Әлифбалар»). Мультфильм нигезендә «Шарарам» күпкулланучылы уены эшләнгән<ref>[http://www.smeshariki.ru Рәсми сайт]</ref>. Мультфильм 60 илдә күрсәтелгән, 15 телгә тәрҗемә ителгән<ref name=pekin_rusrep>{{Citation |title=Шаркылдыклар Кытайда |url=http://rusrep.ru/article/2014/04/15/smeshariki-po-pekinski |access-date=2016-04-11 |archive-date=2019-04-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190416002901/http://rusrep.ru/article/2014/04/15/smeshariki-po-pekinski |dead-url=yes }}</ref>. == Төп каһарманнар == Һәр шаркылдык шар формасында була һәм берәр җанварга охшап тора, шулай ук аның үз тормыш тарихы һәм үз холкы бар. Шаркылдыклар арасында тискәре каһарманнар юк диярлек, булганнары да&nbsp;— берничә сериядә генә күренәләр. Даими каһарманнар яше буенча шартлы рәвештә ике төркемгә бүленә: «балалар» (Бәрән, Дуңгыз кызы, Куян, Керпе, Биби) һәм «олылар» (Кар-кар абый, Ябалак апа, Аю бабай, Пин, Поши). «Балалар» нигездә уеннар һәм күңел ачу белән мәшгуль (гәрчә кирәк булганда җитди эшләрдә дә катнаша), а «олылар»&nbsp;— эшлиләр (Поши&nbsp;— фәнни тикшерүләр үткәрә, Пин&nbsp;— техника белән, Аю бабай&nbsp;— авыл хуҗалыгы өлкәсендә). Өлкән буын шулай итеп «балалар» хакында хәстәрли, белем һәм тәрбия бирә, ә «балалар» исә олыларның абруен таный, әмма үзләрен иркен итеп тота. === Куян ({{lang-en|Krash}}, {{lang-ru|Крош}}) === [[Файл:La guerre est declaree - premiere in Moscow, charity box.JPG|мини|Мәскәүдәге «Октябрь» кинотеатрында Куян сыны]] Зур колаклы зәңгәрсу төстәге [[үр куяны|куян]], [[холерик]]. Гел яхшы кәефтә булып йөри. Күңелле, актив һәм максатка омтылышлы, әмма шул ук вакытта сөмсез, ыгы-зыгы килүчән һәм әңгәмәдәшне бүлдерүчән. Яңа һәм гадәти булмаган әйберләргә ябышучан, тиз мавыгып китә. Маҗаларга булган тартылуы, җавапсызлыгы, алдан күрә белмәүчәнлеге һәм какшамас оптимизмы аны Керпене ияртеп төрле авантюраларга керергә этәрә. Гипноз астында оча ала («Иллюзионист» сериясе). Аның яхшы хәтере һәм «Радиоэлемтэ инженеры» («Борыңгы хәзинәләр сере» сериясе) дәрәҗәсе бар. === Керпе ({{lang-en|Chiko}}, {{lang-ru|Ёжик}})=== Куе кызыл төсле [[керпе]], Куянның иң яхшы дусты, [[флегматик]]. Күзлек киеп йөри. Үз дустыннан аермалы Керпе яхшы тәрбияле, акыллы һәм сакланучан. Керпе аз гына акрын, оялчан, барсы да тыныч булганны ярата. Кәнфит тышлыкларын һәм кактусларны туплый, тәртип ярата. Шулай ук бәхәсләшеп беткәннәрне килештерә белә. === Бәрән ({{lang-en|Wally}}, {{lang-ru|Бараш}}) === Аксыл [[шәмәхә төс]]ле бәрән. [[Меланхолик]], шагыйрь. Тирә-яктагы кешеләрдән күп игътибар таләп итә. Еш кына башкалар өчен кайгырып тора. Лунатизм авыруы белән интегә,гәрчә йокламаган вакытта биеклектән курка. Ышандыручан, бөтиләрнең куәтенә инана. Соң йокыдан уяна, ә кичен төн уртасына кадәр утыра ала. Өендә даими «иҗади тәртипсезлек» күзәтелә. Серле һәм кинәт килеп чыгучы белемнәргә ия: берничә тел («Барсын оныту») һәм бәйләү белү («Парлы {{comment|микърамә|макраме}}»). «Пин-код»та фәннәргә карата тискәре фикер йөртә. Дуңгыз кызына гашыйк. === Кар-кар абый ({{lang-en|Carlin}}, {{lang-ru|Кар Карыч}}) === Үткәне кызык булган ата карга: ул күп сәяхәт итте, циркта чыгыш ясады. Чит илдән чыгышлы, үз фамилиясе «фон Кар» була. Рәссам, музыка остасы һәм җырчы. [[Сангвиник]]. Оптимист. Кар-Кар абый үз гомерендә булган хәлләр турында сөйләргә ярата. Шаркылдыклар аны хикмәт һәм бай тормыш тәҗрибәсе өчен хөрмәт итәләр, еш кына аңа киңәш өчен мөрәҗәгать итәләр. Тормышындагы иң зур казанышы [[Гарри Гудини|Гудини]] күрсәткән трюк кабатлау булды. Гипноз остасы. Аңа бөтенесе үз серләрен ышанып сөйли. === Аю бабай ({{lang-en|Berry}}, {{lang-ru|Копатыч}}) === Соры [[аю]], барлык Шаркылдыклар өчен җимеш һәм яшелчә үстерүче бакчачы бабай. Авыр хәлләрдә барсын үз контроль астына ала, күңел ачу һәм бәйрәмнәрне сөйми, әмма бөтен спорт төрләре буенча ярсу фанат булып тора. Кышын йоклап ята, гәрчә гел алай итми. Аның әтисе бакчачылык һәм башка «тыныч» шөгыльләнүләрне «чын аю»га хас түгел дип саный. Шуңа күрә Аю бабай әтисенә алар белән мавыгуы хакында белдерми. === Дуңгыз кызы ({{lang-en|Rosa}}, {{lang-ru|Нюша}}) === [[Дуңгыз]] токымлы кыз, [[сангвиник]]. Гүзәл, зифа һәм мөлаем. Чибәр шаһзадәләр хакындагы әкиятләрне ярата, үзе дә шаһзадә хатыны булырга хыяллана. Туктамас рәвештә моданы күзәтеп бара. Игътибар үзәгендә булырга ярата, кызыксынучан. Бәрән белән катлаулы мөнәсәбәттә тора: бер яктан аның белән дуслыкта, икенче яктан&nbsp;— аны үз максатында куллана. === Поши ({{lang-en|Dokko}}, {{lang-ru|Лосяш}}) === [[Поши]]&nbsp;— галим, ул җитди рәвештә астрономия, биология, химия, физика белән шөгыльләнә һәм башка фәннәр белән кызыксына. Мөгезләр озынлыгы белән акыл бәйләнеше турындагы тикшерү өчен ул [[Нобель премиясе]]нә лаек булды. Чынбарлыкка ышанучы. Барсын да фән күзлегеннән аңлатырга тырыша. Шаркылдыклар арасыннан иң акыллысы, китаплар укырга ярата. [[Сангвиник]]. === Пин ({{lang-en|Otto}}, {{lang-ru|Пин}}) === Ачышлар ясаучы [[пингвин]], [[алманнар|алман]], акцент белән сөйләшә. [[Сангвиник]]. Суыткычта йоклый. «Шаркылдыклар. Башлану» фильмында музей сакчысы булган. Күп роботлар, шул исәптә Тимердән ясалган бала караучысын һәм Бибине, ясаган. Пин өендә тәртипсезлек, әмма Пин аны бетерергә тырыша. Пин хөрмәтенә «Пин-код» сериалы аталган. Аның бер аерым ангар һәм зур файдалы әйберләр чүплеге бар. === Ябалак апа ({{lang-en|Olga}}, {{lang-ru|Совунья}}) === Шәмәхә төсле [[ябалак]]. Элек ул физкультура укытучысы булып эшләгән, спорт һәм саф һава ярата. [[Сангвиник]]. Медицина белемнәре бар, Шаркылдыкларда табибә һәм шәфкать туташы булып йөри. Барлык Шаркылдыклар саулыгын кайгыра, даими рәвештә сәламәт тормыш алып барырга һәм физик күнегүләр ясарга өнди. Хуҗабикә, өен тазалыкта һәм пөхтәлектә тота. Тәмле бәлешләр пешерә, зур тормыш тәҗрибәсе бар. Йомшак күңелле, пыяла шар ярдәмендә киләчәкне юрый ала. Машина йөртә белә. === Биби ({{lang-en|Robo}}, {{lang-ru|Биби}}) === Пин ясаган робот, алар аталы-уллы булып санала. Биби кешечә сөйли белми, тик сигналлар белән аралаша, әмма шул ук вакытта акыллы һәм укый-яза белә. Вакытның күп өлешен үз эшләре белән шөгыльләнеп галәмдә уздыра, ләкин вакыт-вакыт итеп Шаркылдыкларга күрешер өчен кайта һәм Пингә фотосурәтләр һәм хатлар җибәреп тора. == Серияләр исемлеге == {| class="tiles" |- !Серия саны||Рәсми атамасы||Чыгарылу елы |- |<center>1 ||<center> ''Эскәмия'' ||<center> 2003 |- |<center>2 ||<center> ''Дуңгыз кызы өчен шаһзадә'' ||<center> 2003 |- |<center>3 ||<center> ''Фанерадан ясалган кояш'' ||<center> 2003 |- |<center>4 ||<center> ''Иске ел кая китә?'' ||<center> 2003 |- |<center>5 ||<center> ''Хырылдап йоклауның энергиясе'' ||<center> 2004 |- |<center>6 ||<center> ''Тимердән ясалган бала караучы'' ||<center> 2004 |- |<center>7 ||<center> ''Язмыш бүләге'' ||<center> 2004 |- |<center>8 ||<center> ''Кем беренче?'' ||<center> 2004 |- |<center>9 ||<center> ''Әдәпсез'' ||<center> 2004 |- |<center>10 ||<center> ''Онытылган вакыйга'' ||<center> 2004 |- |<center>11 ||<center> ''Рояль'' ||<center> 2004 |- |<center>12 ||<center> ''Дусларны тиз генә җыю ысулы'' ||<center> 2004 |- |<center>13 ||<center> ''Телеграф'' ||<center> 2004 |- |<center>14 ||<center> ''Тупланма'' ||<center> 2004 |- |<center>15 ||<center> ''Лили'' ||<center> 2004 |- |<center>16 ||<center> ''Кулчатырның килеп чыгышы'' ||<center> 2004 |- |<center>17 ||<center> ''Ля'' ||<center> 2004 |- |<center>18 ||<center> ''Әдәпле җәмгыятькә керү юлы'' ||<center> 2004 |- |<center>19 ||<center> ''Дуңгыз кызының туган көне'' ||<center> 2004 |- |<center>20 ||<center> ''Гольф уены'' ||<center> 2004 |- |<center>21 ||<center> ''Өнемме-төшемме'' ||<center> 2004 |- |<center>22 ||<center> ''Гасыр вакыйгасы'' ||<center> 2004 |- |<center>23 ||<center> ''Ничек йолдыз булырга'' ||<center> 2004 |- |<center>24 ||<center> ''Куянның яңа тешләре'' ||<center> 2004 |- |<center>25 ||<center> ''Балласт''<ref name=autogenerated1>Бу сериядә атамасы күрсәтелмәгән иде.</ref> ||<center> 2005 |- |<center>26 ||<center> ''Яхшы ял итү сере'' ||<center> 2005 |- |<center>27 ||<center> ''Суда коенып чыгу'' ||<center> 2005 |- |<center>28 ||<center> ''Матурлык'' ||<center> 2005 |- |<center>29 ||<center> ''Соңгы салават күпере'' ||<center> 2005 |- |<center>30 ||<center> ''Зур узышлар''<ref>Бу серия 2005 елда Халыкара «China International Cartoon and Digital Art Festival» фестиваленең бүләген алды [http://www.smeshariki.ru/press.aspx?press=4#]</ref> ||<center> 2005 |- |<center>31 ||<center> ''Магнетизм'' ||<center> 2005 |- |<center>32 ||<center> ''Яшерен җәмәгать'' ||<center> 2005 |- |<center>33 ||<center> ''Таулар һәм кәнфит'' ||<center> 2005 |- |<center>34 ||<center> ''Бөтенесенә кирәк булган'' ||<center> 2005 |- |<center>35 ||<center> ''Акыллылык өстенлеге'' ||<center> 2005 |- |<center>36 ||<center> ''Тере сәгать'' ||<center> 2005 |- |<center>37 ||<center> ''Бу татлы «бал» сүзе'' ||<center> 2005 |- |<center>38 ||<center> ''Уйна, гармония!'' ||<center> 2005 |- |<center>39 ||<center> ''Бөти'' ||<center> 2005 |- |<center>40 ||<center> ''Дуңгыз кызы өчен хәвеф'' ||<center> 2005 |- |<center>41 ||<center> ''Бәләкәй зур диңгез'' ||<center> 2005 |- |<center>42 ||<center> ''«Кыш Бабай» операциясе'' ||<center> 2005 |- |<center>43 ||<center> ''Сезнең хакта йолдызларда уйлап утыралармы?'' ||<center> 2005 |- |<center>44 ||<center> ''Күңелле хәбәрләр'' ||<center> 2005 |- |<center>45 ||<center> ''Күбәләк'' ||<center> 2005 |- |<center>46 ||<center> ''Археология'' ||<center> 2005 |- |<center>47 ||<center> ''Метеорология'' ||<center> 2005 |- |<center>48 ||<center> ''Диско биючесе'' ||<center> 2005 |- |<center>49 ||<center> ''Сериал''||<center> 2006 |- |<center>50 ||<center> ''Озак балык тоту'' ||<center> 2006 |- |<center>51 ||<center> ''Ремонт — күмәк эш ул!'' ||<center> 2006 |- |<center>52 ||<center> ''Вәгъдә'' ||<center> 2006 |- |<center>53 ||<center> ''Педагогия поэмасы'' ||<center> 2006 |- |<center>54 ||<center> ''Сау бул, Бәрән!'' ||<center> 2006 |- |<center>55 ||<center> ''Мисс Галәм'' ||<center> 2006 |- |<center>56 ||<center> ''−41 °C'' ||<center> 2006 |- |<center>57-58 ||<center> ''Футбол. 1-2 таймнар'' ||<center> 2006 |- |<center>59 ||<center> ''Томау''||<center> 2006 |- |<center>60 ||<center> ''Йокы хуҗасы'' ||<center> 2006 |- |<center>61 ||<center> ''Башта сүз булган…'' ||<center> 2006 |- |<center>62 ||<center> ''Аю бабайның умарталары'' ||<center> 2006 |- |<center>63 ||<center> ''Гаделлек көне'' ||<center> 2006 |- |<center>64 ||<center> ''Кордебалет'' ||<center> 2006 |- |<center>65 ||<center> ''Сәләт'' ||<center> 2006 |- |<center>66 ||<center> ''Зур байлык'' ||<center> 2006 |- |<center>67 ||<center> ''Тәрбиясез клон'' ||<center> 2006 |- |<center>68 ||<center> ''Төп инстинкт'' ||<center> 2006 |- |<center>69 ||<center> ''Май чабу бәйрәме'' ||<center> 2006 |- |<center>70 ||<center> ''Керпедзе'' ||<center> 2006 |- |<center>71 ||<center> ''Шигырь иҗат итү нинди кызык'' ||<center> 2006 |- |<center>72 ||<center> ''Керпе һәм сәламәтлек'' ||<center> 2006 |- |<center>73 ||<center> ''Биби һәм аның әтисе'' ||<center> 2006 |- |<center>74 ||<center> ''Искиткеч шәп әйберем'' ||<center> 2006 |- |<center>75 ||<center> ''Прогресс этәргече''<ref>Бу сериянең атмасы «Шаркылдыклар. Пин-Код» мультсериалындагы 54-нче серия атамасына тиң.</ref> ||<center> 2006 |- |<center>76 ||<center> ''Маскарад'' ||<center> 2006 |- |<center>77 ||<center> ''Бойкот'' ||<center> 2006 |- |<center>78 ||<center> ''Биби каникулда'' ||<center> 2006 |- |<center>79-80 ||<center> ''Галәм сәяхәте. 1-2-нче эпизодлар'' ||<center> 2006 |- |<center>81 ||<center> ''Ямьсез сынамыш'' ||<center> 2006 |- |<center>82 ||<center> ''Шәхси тормыш'' ||<center> 2007 |- |<center>83 ||<center> ''Хатлардагы роман'' ||<center> 2007 |- |<center>84 ||<center> ''Кар бар, чыршы юк'' ||<center> 2007 |- |<center>85 ||<center> ''Аның исеме Дуңгыз кызы иде'' ||<center> 2007 |- |<center>86 ||<center> ''Томанлыктагы Керпе'' ||<center> 2007 |- |<center>87 ||<center> ''Бикләнеп'' ||<center> 2007 |- |<center>88 ||<center> ''Язмыш юллары'' ||<center> 2007 |- |<center>89 ||<center> ''Трюфель гөмбәсе'' ||<center> 2007 |- |<center>90 ||<center> ''Тормышчан'' ||<center> 2007 |- |<center>91 ||<center> ''Исемсез'' ||<center> 2007 |- |<center>92 ||<center> ''Теләкләр кая алып китә'' ||<center> 2007 |- |<center>93 ||<center> ''Җир кырые'' ||<center> 2007 |- |<center>94 ||<center> ''Уңайсызлык вакыты'' ||<center> 2007 |- |<center>95 ||<center> ''Кулинария'' ||<center> 2007 |- |<center>96 ||<center> ''Гудини сере'' ||<center> 2007 |- |<center>97 ||<center> ''Күңелсезлек бүлмәсе'' ||<center> 2007 |- |<center>98 ||<center> ''Вестибуляр аппарат'' ||<center> 2007 |- |<center>99 ||<center> ''Плутон каһарманы'' ||<center> 2007 |- |<center>100 ||<center> ''Яшәү мәгънәсе'' ||<center> 2007 |- |<center>101 ||<center> ''Чын кыйммәтләр'' ||<center> 2007 |- |<center>102 ||<center> ''Бәхетаткыч'' ||<center> 2007 |- |<center>103 ||<center> ''Лабиринт'' ||<center> 2007 |- |<center>104 ||<center> ''Дуслар нигә кирәк?'' ||<center> 2007 |- |<center>105 ||<center> ''Көлү бүлмәсе'' ||<center> 2007 |- |<center>106 ||<center> ''Яңа ел [[почта]]сы'' ||<center> 2007 |- |<center>107 ||<center> ''Дошман булмаганда үз-үзеңне саклау'' ||<center> 2007 |- |<center>108 ||<center> ''Иң мөһиме'' ||<center> 2007 |- |<center>109 ||<center> ''Югалган гафу үтенүләр'' ||<center> 2007 |- |<center>110 ||<center> ''Ялгызлык хакы'' ||<center> 2007 |- |<center>111 ||<center> ''Мөмкин түгел'' ||<center> 2008 |- |<center>112 ||<center> ''1 апрель'' ||<center> 2008 |- |<center>113 ||<center> ''Керпе өчен бишек җыры'' ||<center> 2008 |- |<center>114 ||<center> ''Беркемсез'' ||<center> 2008 |- |<center>115 ||<center> ''Атаклы көн'' ||<center> 2008 |- |<center>116 ||<center> ''Барсын оныту'' ||<center> 2008 |- |<center>117 ||<center> ''Уен'' ||<center> 2008 |- |<center>118 ||<center> ''Марафон йөгерүче'' ||<center> 2008 |- |<center>119 ||<center> ''Безнең Олимпия чемпионы'' ||<center> 2008 |- |<center>120 ||<center> ''Комментатор'' ||<center> 2008 |- |<center>121 ||<center> ''Яхшылык, яманлык һәм кызлар'' ||<center> 2008 |- |<center>122 ||<center> ''Ахырзаман'' ||<center> 2008 |- |<center>123 ||<center> ''Чияләр бакчасы'' ||<center> 2008 |- |<center>124 ||<center> ''Көлү бүлмәсе'' ||<center> 2008 |- |<center>125 ||<center> ''Театр'' ||<center> 2009 |- |<center>126 ||<center> ''Яшьлек төнәтмәсе'' ||<center> 2009 |- |<center>127-129 ||<center> ''Карчык эффекты. 1-3 кисәкләр'' ||<center> 2009 |- |<center>130 ||<center> ''Кызыл китап'' ||<center> 2009 |- |<center>131 ||<center> ''Таулар гына'' ||<center> 2009 |- |<center>132 ||<center> ''Тузан суыргыч'' ||<center> 2009 |- |<center>133 ||<center> ''Сомнамбула'' ||<center> 2009 |- |<center>134 ||<center> ''Тыелган җимеш'' ||<center> 2009 |- |<center>135 ||<center> ''Бар да әйт'' ||<center> 2009 |- |<center>136 ||<center> ''Һинд чәе'' ||<center> 2009 |- |<center>137 ||<center> ''Уйнап бетерик әле'' ||<center> 2009 |- |<center>138 ||<center> ''Дуңгыз кызы өчен диета'' ||<center> 2009 |- |<center>139 ||<center> ''Комод өчен ода'' ||<center> 2009 |- |<center>140 ||<center> ''Чумадан'' ||<center> 2009 |- |<center>141 ||<center> ''Ике тылсымчы'' ||<center> 2009 |- |<center>142 ||<center> ''Бутерброд'' ||<center> 2009 |- |<center>143 ||<center> ''Ышан миңа, Керпе'' ||<center> 2009 |- |<center>144 ||<center> ''Картография'' ||<center> 2009 |- |<center>145 ||<center> ''Татлы тормыш'' ||<center> 2009 |- |<center>146 ||<center> ''Яратучы'' ||<center> 2009 |- |<center>147-148 ||<center> ''Борыңгы хәзинәләр сере''||<center> 2009 |- |<center>149-150 ||<center> ''Яңа ел әкияте. 1-2 кисәкләр'' ||<center> 2009 |- |<center>151 ||<center> ''Боз'' ||<center> 2009 |- |<center>152-153 ||<center> ''Бигрәк фигуралы шуу. 1-2 кисәкләр'' ||<center> 2009 |- |<center>154 ||<center> ''Бобслей — принципиаль эш'' ||<center> 2009 |- |<center>155-156 ||<center> ''Хоккей. 1-2 кисәкләр'' ||<center> 2009 |- |<center>157 ||<center> ''Тренер'' ||<center> 2009 |- |<center>158 ||<center> ''Музотерапия'' ||<center> 2010 |- |<center>159 ||<center> ''Бизәкче әфәнде'' ||<center> 2010 |- |<center>160 ||<center> ''И, рәхмәтле!'' ||<center> 2010 |- |<center>161 ||<center> ''Табигать кочагында берничә вак-төяк'' ||<center> 2010 |- |<center>162 ||<center> ''Эрудит'' ||<center> 2010 |- |<center>163 ||<center> ''Кара ак кино'' ||<center> 2010 |- |<center>164 ||<center> ''Юмарт күк'' ||<center> 2010 |- |<center>165 ||<center> ''Ихтималлык теориясе'' ||<center> 2010 |- |<center>166 ||<center> ''Туризм'' ||<center> 2010 |- |<center>167 ||<center> ''Җепләр кемнең кулында'' ||<center> 2010 |- |<center>168 ||<center> ''Нур шәүләсе'' ||<center> 2010 |- |<center>169 ||<center> ''Син&nbsp;— бар'' ||<center> 2010 |- |<center>170 ||<center> ''Ихтыяр көче'' ||<center> 2010 |- |<center>171 ||<center> ''Фаталистлар'' ||<center> 2010 |- |<center>172 ||<center> ''Монологлар'' ||<center> 2010 |- |<center>173 ||<center> ''Медиум'' ||<center> 2010 |- |<center>174 ||<center> ''Психолог'' ||<center> 2010 |- |<center>175 ||<center> ''Китапханә'' ||<center> 2010 |- |<center>176 ||<center> ''Парлы {{comment|микърамә|макраме}}'' ||<center> 2010 |- |<center>177-178 ||<center> ''Ай куяны. 1-2 кисәкләр'' ||<center> 2010 |- |<center>179 ||<center> ''Бала караучылар''<ref name=autogenerated1 /> ||<center> 2010 |- |<center>180 ||<center> ''Инкогнито'' ||<center> 2010 |- |<center>181 ||<center> ''Җил ни китерәчәк'' ||<center> 2010 |- |<center>182 ||<center> ''Үксеп елау'' ||<center> 2011 |- |<center>183-184 ||<center> ''Тикшерү. 1-2 кисәкләр'' ||<center> 2011 |- |<center>185 ||<center> ''Тарихтагы урын'' ||<center> 2011 |- |<center>186 ||<center> ''Күз бәйләш һәм фәрештәләр'' ||<center> 2011 |- |<center>187 ||<center> ''Чит тавышлар'' ||<center> 2011 |- |<center>188 ||<center> ''Истәлеккә'' ||<center> 2011 |- |<center>189 ||<center> ''Иң озын төн'' ||<center> 2011 |- |<center>190 ||<center> ''Күңелгә якын'' ||<center> 2011 |- |<center>191 ||<center> ''Профилактика'' ||<center> 2011 |- |<center>192 ||<center> ''Салкын сугыш'' ||<center> 2011 |- |<center>193 ||<center> ''Африка проекты'' ||<center> 2011 |- |<center>194 ||<center> ''Күзгә күренмәс'' ||<center> 2011 |- |<center>195 ||<center> ''Австралия'' ||<center> 2011 |- |<center>196 ||<center> ''Кытыр'' ||<center> 2011 |- |<center>197-198 ||<center> ''Яңа Кытыр белән! 1-2 кисәкләр'' ||<center> 2011 |- |<center>199 ||<center> ''Таза спорт'' ||<center> 2012 |- |<center>200 ||<center> ''Шахмат'' ||<center> 2012 |- |<center>201 ||<center> ''Парашют'' ||<center> 2012 |- |<center>202 ||<center> ''Сувенир'' ||<center> 2012 |- |<center>203 ||<center> ''Бәхетле булу ысулы'' ||<center> 2012 |- |<center>204 ||<center> ''Сөтле бәхәс'' ||<center> 2012 |- |<center>205 ||<center> ''Алты хәрефле иртәнге аш'' ||<center> 2012 |- |<center>206 ||<center> ''Ничек булган ул?'' ||<center> 2012 |- |<center>207 ||<center> ''Гауга. Яңа ел!'' ||<center> 2015 |- |} == Суд процессы == 2019 елның җәендә «Смешарики» мультфильмнарын ясаучылар [[смешарин]]ның зур партиясен тараткан өчен кулга алына, алар ваклап сату чылбырлары аша конфетлар исеме белән контрабандага китерелә. Кондитер компаниясе, тыелган матдәләр тудыручы җир асты оешмасы белән берлектә, бу конфетлар җитештерү өчен җаваплы иде. == Әлифбалар (2006—2012) == Җәмгыятьтә үз-үзеңне ничек тотарга турында сөйләгән берничә белем бирү проектлары. Серияләр озынлыгы {{сан|30|секунд}}тан алып {{сан|6|минут}} {{сан|30|секунд}}ка кадәр. == Шаярулар == {| class="wikitable" !№ !Серия !Сюжет |- |1 |Чемпион |3D-графикада ясалган Шаркылдыклар хакында беренче рәсми мультфильм. Тау битендә чаңгыда йөргәндә куркынычсызлык кагыйдәләре. |- |2 |Электр энергиясе |Электр энергиянең каян килеп чыкканы. |- |3 |Тимер юл |Серия тимер юлда үз-үзеңне тоту кагыйдәләре хакында сөйли. |- |4 |Мисыр |Куян, Керпе һәм Поши Мисырда экскурсиядә. |} ==== Мультклиплар ==== {| class="wikitable" !№ !Атамасы !Тасвирлама |- |1 |Ул минем эчемдә яши |«Алйот та баламут» җырының музыкаль клибы |- |2 |Пластилин |«Без изәбез, без изәбез» җырының музыкаль клибы |- |3 |Кәеф |«Яхшы кәеф» җырының музыкаль клибы |- |4 |Винт! |«Винт!» җырының музыкаль клибы |- |5 |Ел башындагы бишек җыры |«Ел башындагы бишек җыры» җырының музыкаль клибы |- |6 |Иске ел кая китә? |«Иске ел кая китә?» җырының музыкаль клибы |- |7 |Эсселектә дә суыкта шар әйләнә |«Эсселектә дә суыкта шар әйләнә» җырының музыкаль клибы |- |} == Яңа маҗаралар == == Пин-Код == {{clear}} == Шаркылдыклар. Башлану == [[2011 ел]]ның [[22 декабрь|22 декабрендә]] 3D форматында Шаркылдыкларның Олы Дөнья белән танышу хакындагы «Шаркылдыклар. Башлану» тулыметражлы анимация фильмы дөнья күрде. Бу сериядә Шаркылдыклар телевизордан сериал караганда аны чын хәлгә саныйлар һәм сериал каһарманнарына ярдәм итәргә карар итәләр. == Шаркылдыклар. Алтын аҗдаһа турында риваять == '''«Шаркылдыклар. Алтын аҗдаһа турында риваять»'''&nbsp;— [[2015 ел]]ның [[1 октябрь|1 октябрендә]] чыккан 3D форматындагы режиссёр Денис Черновның тулыметражлы анимация фильмы ^[1], ул «Шаркылдыклар» мультсериалының приквелы булып тора. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://smeshariki.ru/ Рәсми сайт] * [http://novayagazeta.ru/data/2007/41/42.html Новая газета] {{Яхшы мәкалә}} [[Төркем:Русия мәдәнияте]] [[Төркем:Мультсериаллар]] [[Төркем:Мультфильм персонажлары]] hcptm31qctgrglaq7mbrkljvslg12di 0 179100 3529737 3481320 2022-08-20T11:11:38Z A.Khamidullin 6685 /* Дин */ wikitext text/x-wiki {{ДәүләтВМ}} '''Тонга патшалыгы''', дөрес әйтелеше '''Тоңа патшалыгы''' (тонг. ''Tonga'', [ˈtoŋa]) — [[Тын океан]]да урнашкан [[Полинезия]]дәге дәүләт, 169 утрауны тәшкил итә, шуларның 36ы - халык.<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/tn.html |access-date=2020-12-04 |archive-date=2018-12-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181231105024/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/tn.html |dead-url=yes }}</ref> Гомуми өслек мәйданы якынча 750 квадрат километр (290 кв.м), Тыныч океанның көньягында 700 000 квадрат километрдан артык таралган. 2016 елга дәүләтнең 100651 кеше яшәгән,<ref>https://tongastats.gov.to/statistics/population-statistics/</ref><ref>https://population.un.org/wpp/</ref><ref>https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx</ref> шуларның 70% төп Тонгатапу утравында яши. == Гомуми мәгълүмат == ==== Географик урнашуы ==== Тонга - Тын океанында урнашкан дәүләт, Фиҗидан көньяк-көнчыгышка таба урнашкан. Өч төп төркем: Тонгатапу, Хаапай һәм Вавау формалаштыручы 150 дән артык утраулардан тора. Ил чылбыр булып төньяктан көньякка таба сузылган. Тонга төньяк-көньяк сызыкта якынча 800 километр (500 миль) уза. Ул төньяк-көнбатышка Фиджи һәм Валлис һәм Футуна (Франция), төньяк-көнчыгышка Самоа, көнчыгышка Ниу (бу чит ил территориясе), Кермадек (Яңа Зеландия өлеше) көньяк-көнбатышка, һәм Яңа Каледония (Франция) белән әйләндереп алынган. ) һәм Вануату ерак көнбатышка. Бу Яңа Зеландиянең Төньяк утравыннан якынча 1800 километр ераклыкта. ==== Мәйданы ==== Тонга мәйданы 748 кв. км алып тора. ==== Төп шәһәрләр, административ бүленеш ==== Илнең башкаласы - Нукуалофа шәһәре (34 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 5 бүᴫге. === Дәүләт төзелеше === [[Файл:George_Tupou_I,_c._1880s.jpg|сулда|мини|ТаƟфə Окинааһау, Тонга короле, King of Tonga (1845–1893).]][[Файл:King_George,_of_the_Friendly_Islands_(1852,_p.1,_IX)_-_Copy.jpg|мини|Дус утрауларының короле җорҗ (1852)<ref name="Juvenile1852">{{cite journal|title=King George, of the Friendly Islands|journal=The Wesleyan Juvenile Offering: A Miscellany of Missionary Information for Young Persons|date=1852|volume=IX|page=1|url=https://archive.org/download/wesleyanjuvenil08socigoog/wesleyanjuvenil08socigoog.pdf|accessdate=24 February 2016|publisher=Wesleyan Missionary Society}}</ref>]] Тонга - конституцион монархия. Дәүләтнең башы - кәрүл ТаƟфə'ахау Тупоу IV (1965 елның 16 декабреннан бирле хөкем итә). Хөкүмәтнең башы - премьер-министр. Ил [[Милләтләр Дуслыгы]]на керә. === Табигать === ==== Рельеф ==== Көнбатыш түтәлнең күпчелек утраулары диңгез дәрәҗәсеннән шактый өстәрәк урнашкан. ==== Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар ==== Илнең җир эчендә нинди булса да әһәмияткә ия ресурслар юк. ==== Климат ==== Климат йомшак, уртача температура +24°С һәм уртача явым-төшемнәр нормасы 1905 мм. ==== Туфраклар һәм үсемлекләр ==== Иң эре утраулар күп санлы пальмалар белән капланган. ==== Хайваннар дөньясы ==== Күп кош төрләре, утрауларда шулай ук ярканатның (летучая мышь) сирәк төре очрый, ул очучы төлке дип атала. === Халкы һәм теле === Халкы 108 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв. км - га 144 кеше. Этник төркемнәр: тонгалылар - 98%, башка полинезиялеләр, Яypyпaлылар. Телләр: тонга теле, [[инглиз теле]] (икесе дә дәүләт теле). === Дин === Тонгада өстенлекле дин булып торучы [[христианлык]]ның төрле формаларын тотучы диндарлар ил халкының 96 % ын тәшкил итә, шул исәптән, методистлар - 47 %, [[католиклар]] - 14 %, Ирекле Тонга Чиркәве тарафдарлары - 14 %, мормоннар (Соңгы Көннәр изгеләре) - 9 %, Тонга Чиркәве тарафдарлары - 9%. * [[Тонгада ислам]] === Кыскача тарихи тасвирлама === Утрауларда беренче Яypyпaлылар булып XVII гасыр башында Голландиялеләр булган. Шуннан соң ике гасыр дәвамында утрауларга күп диңгезчеләр төшкән, шул исәптән Абель Янсоон Тасман һәм җеймс Кук. 1845 елда Тонгада күп санлы граждан сугышлары беткән һәм ил конституцион монархия булып киткән. Яypyпa илләре дәүләтнең нейтралитетын таныганнар. Әмма, 1899 елның 14 ноябре Германия-Британия килешүе буенча Тонга [[Бөекбритания]] протектораты булган, бу 1900 елның 18 маенда булган. 1970 елның 4 июненда ил бәйсезлек яулаган. === Кыскача икътисади тасвирлама === Икътисадның нигезе - авыл хуҗалыгы. Төп экспорт авыл хуҗалыгы культуралары: {{comment|һинд чикләвеге|кокос}} пальмасы, бананнар; төп азык-төлек культуралары - батат, маниок, ямс, таро. Урман кисүе. Балыкчылык. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртүе. Чит ил туризмы. Копра, бананнар, {{comment|һинд чикләвеге|кокос}} мае, ваниль экспорты. Акча берәмлеге - паанга. === Кыскача мәдәният тасвирламасы === [[Файл:Ula_fu.jpg|мини|Тонгалыларның тау'олунга биюе.]] ==== Мәдәният һәм мигъмарият ==== ''Нукуалофа'' Патша (кәрүл) сарае (1865-1867). == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == Энциклопедичесᴋи справочник, "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003. {{Океанлык}} {{rq|wikify}} [[Төркем:Утрау-дәүләтләр]] [[Төркем:Океанлык илләре]] [[Төркем:Полинезия]] [[Төркем:Конституцион монархияләр]] [[Төркем:Тонга]] i9ye4sh4km9s6yu20lu7mcrn82oxlr1 3529738 3529737 2022-08-20T11:11:59Z A.Khamidullin 6685 /* Дин */ wikitext text/x-wiki {{ДәүләтВМ}} '''Тонга патшалыгы''', дөрес әйтелеше '''Тоңа патшалыгы''' (тонг. ''Tonga'', [ˈtoŋa]) — [[Тын океан]]да урнашкан [[Полинезия]]дәге дәүләт, 169 утрауны тәшкил итә, шуларның 36ы - халык.<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/tn.html |access-date=2020-12-04 |archive-date=2018-12-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181231105024/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/tn.html |dead-url=yes }}</ref> Гомуми өслек мәйданы якынча 750 квадрат километр (290 кв.м), Тыныч океанның көньягында 700 000 квадрат километрдан артык таралган. 2016 елга дәүләтнең 100651 кеше яшәгән,<ref>https://tongastats.gov.to/statistics/population-statistics/</ref><ref>https://population.un.org/wpp/</ref><ref>https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx</ref> шуларның 70% төп Тонгатапу утравында яши. == Гомуми мәгълүмат == ==== Географик урнашуы ==== Тонга - Тын океанында урнашкан дәүләт, Фиҗидан көньяк-көнчыгышка таба урнашкан. Өч төп төркем: Тонгатапу, Хаапай һәм Вавау формалаштыручы 150 дән артык утраулардан тора. Ил чылбыр булып төньяктан көньякка таба сузылган. Тонга төньяк-көньяк сызыкта якынча 800 километр (500 миль) уза. Ул төньяк-көнбатышка Фиджи һәм Валлис һәм Футуна (Франция), төньяк-көнчыгышка Самоа, көнчыгышка Ниу (бу чит ил территориясе), Кермадек (Яңа Зеландия өлеше) көньяк-көнбатышка, һәм Яңа Каледония (Франция) белән әйләндереп алынган. ) һәм Вануату ерак көнбатышка. Бу Яңа Зеландиянең Төньяк утравыннан якынча 1800 километр ераклыкта. ==== Мәйданы ==== Тонга мәйданы 748 кв. км алып тора. ==== Төп шәһәрләр, административ бүленеш ==== Илнең башкаласы - Нукуалофа шәһәре (34 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 5 бүᴫге. === Дәүләт төзелеше === [[Файл:George_Tupou_I,_c._1880s.jpg|сулда|мини|ТаƟфə Окинааһау, Тонга короле, King of Tonga (1845–1893).]][[Файл:King_George,_of_the_Friendly_Islands_(1852,_p.1,_IX)_-_Copy.jpg|мини|Дус утрауларының короле җорҗ (1852)<ref name="Juvenile1852">{{cite journal|title=King George, of the Friendly Islands|journal=The Wesleyan Juvenile Offering: A Miscellany of Missionary Information for Young Persons|date=1852|volume=IX|page=1|url=https://archive.org/download/wesleyanjuvenil08socigoog/wesleyanjuvenil08socigoog.pdf|accessdate=24 February 2016|publisher=Wesleyan Missionary Society}}</ref>]] Тонга - конституцион монархия. Дәүләтнең башы - кәрүл ТаƟфə'ахау Тупоу IV (1965 елның 16 декабреннан бирле хөкем итә). Хөкүмәтнең башы - премьер-министр. Ил [[Милләтләр Дуслыгы]]на керә. === Табигать === ==== Рельеф ==== Көнбатыш түтәлнең күпчелек утраулары диңгез дәрәҗәсеннән шактый өстәрәк урнашкан. ==== Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар ==== Илнең җир эчендә нинди булса да әһәмияткә ия ресурслар юк. ==== Климат ==== Климат йомшак, уртача температура +24°С һәм уртача явым-төшемнәр нормасы 1905 мм. ==== Туфраклар һәм үсемлекләр ==== Иң эре утраулар күп санлы пальмалар белән капланган. ==== Хайваннар дөньясы ==== Күп кош төрләре, утрауларда шулай ук ярканатның (летучая мышь) сирәк төре очрый, ул очучы төлке дип атала. === Халкы һәм теле === Халкы 108 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв. км - га 144 кеше. Этник төркемнәр: тонгалылар - 98%, башка полинезиялеләр, Яypyпaлылар. Телләр: тонга теле, [[инглиз теле]] (икесе дә дәүләт теле). === Дин === Тонгада өстенлекле дин булып торучы [[христианлык]]ның төрле формаларын тотучы диндарлар ил халкының 96 % ын тәшкил итә, шул исәптән, методистлар - 47 %, [[католиклар]] - 14 %, Ирекле Тонга Чиркәве тарафдарлары - 14 %, мормоннар (яки Соңгы Көннәр изгеләре) - 9 %, Тонга Чиркәве тарафдарлары - 9%. * [[Тонгада ислам]] === Кыскача тарихи тасвирлама === Утрауларда беренче Яypyпaлылар булып XVII гасыр башында Голландиялеләр булган. Шуннан соң ике гасыр дәвамында утрауларга күп диңгезчеләр төшкән, шул исәптән Абель Янсоон Тасман һәм җеймс Кук. 1845 елда Тонгада күп санлы граждан сугышлары беткән һәм ил конституцион монархия булып киткән. Яypyпa илләре дәүләтнең нейтралитетын таныганнар. Әмма, 1899 елның 14 ноябре Германия-Британия килешүе буенча Тонга [[Бөекбритания]] протектораты булган, бу 1900 елның 18 маенда булган. 1970 елның 4 июненда ил бәйсезлек яулаган. === Кыскача икътисади тасвирлама === Икътисадның нигезе - авыл хуҗалыгы. Төп экспорт авыл хуҗалыгы культуралары: {{comment|һинд чикләвеге|кокос}} пальмасы, бананнар; төп азык-төлек культуралары - батат, маниок, ямс, таро. Урман кисүе. Балыкчылык. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртүе. Чит ил туризмы. Копра, бананнар, {{comment|һинд чикләвеге|кокос}} мае, ваниль экспорты. Акча берәмлеге - паанга. === Кыскача мәдәният тасвирламасы === [[Файл:Ula_fu.jpg|мини|Тонгалыларның тау'олунга биюе.]] ==== Мәдәният һәм мигъмарият ==== ''Нукуалофа'' Патша (кәрүл) сарае (1865-1867). == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == Энциклопедичесᴋи справочник, "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003. {{Океанлык}} {{rq|wikify}} [[Төркем:Утрау-дәүләтләр]] [[Төркем:Океанлык илләре]] [[Төркем:Полинезия]] [[Төркем:Конституцион монархияләр]] [[Төркем:Тонга]] 5pql0vdgt7l54ytufxzlad9ne7zxfsf 10 189306 3529686 3529621 2022-08-19T19:35:48Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татар авыллары | title = <span style="color:white;">Татар авыллары</span> | state = collapsed |titlestyle = background:#008000 | bodyclass = hlist | list1 = {{Navbox|child |name = Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе |title = <span style="color:white;">Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = |image = |imagestyle = |imageleft = |imageleftstyle = |list1 = [[Ручьи (Сахалин өлкәсе)|Ручьи]] • [[Айханә]] • [[Ныш]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list2 = {{Navbox|child |name = Өркет өлкәсе |title = <span style="color:white;">Өркет өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Шаховская (Өркет өлкәсе)|Шаховская]] • [[Новоселова (Өркет өлкәсе)|Новоселова]] • [[Хайга]] • [[Барда (Өркет өлкәсе)|Барда]] • [[Участок Хор-Бутырина]] • [[Колтоши]] • [[Кулиш]] • [[Тәрия]] • [[Баер (сала)|Баер]] • [[Черемшанка]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list3 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Томск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Абытай]] • [[Яүштә]] • [[Казан (Томск районы)|Казан авыл]] • [[Кызылкаш]] • [[Тукай (Томск өлкәсе)|Тукай]] • [[Яңа Исламбул]] • [[Яңа Авыл (Тум өлкәсе)|Яңа Авыл]] • [[Бүре (Томск өлкәсе)|Бүре]]† • [[Кирек (авыл)|Кирек]]† • [[Кайбас]]† • [[Козырбак]]† • [[Орупкул]]† • [[Орчык (Томск өлкәсе)|Орчык]]† • [[Таган Йорты]]† • [[Татугул]]† • [[Чуртанлы (Томск өлкәсе)|Чуртанлы]]† • [[Өгерләч]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list4 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Красноярск крае</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Александровка (Бирилюссы районы)|Александровка]] • [[Березовый Лог]] • [[Биктимер (Красноярск крае)|Биктимер]] • [[Борлок]] • [[Верх-Казанка]] • [[Волоковое (Красноярск крае)|Волоковое]] • [[Гамурино]] • [[Дементьевка (Красноярск крае)|Дементьевка]] • [[Долгово (Красноярск крае)|Долгово]] • [[Елга (Красноярск крае)|Елга]] • [[Икшермә]] • [[Казанка (Зур Мурты районы)|Казанка]] • [[Коврига (Красноярск крае)|Коврига]] • [[Красное Озеро (Красноярск крае)|Красное Озеро]] • [[Кумырык (Красноярск крае)|Кумырык]] • [[Куренная Ошма]] • [[Михайловка (Пировское районы)|Михайловка]] • [[Новотроицкая (Красноярск крае)]] • [[Отношка]] • [[Петропавловка (Красноярск крае)]] • [[Плитная]] • [[Раменское (Красноярск крае)|Раменское]] • [[Солоуха]] • [[Таловая (Дзержинское районы)|Таловка]] • [[Туруханка]] • [[Түбән Тунуй]] • [[Филипповка (Красноярск крае)|Филипповка]] • [[Шагыйрислам]] • [[Шулдат (авыл)|Шулдат]] • [[Шумбаш]] • [[Эстәрлетамак (Красноярск крае)|Эстәрлетамак]] • [[Яңа Ислам]] • [[Яңа Тимерчек]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list5 = {{Navbox|child |name = Кемерово өлкәсе |title = <span style="color:white;">Кемерово өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Әсән (Кемерово өлкәсе)|Әсән]]† • [[Күркүле]] • [[Яңа авыл (Ижморский районы)|Яңа авыл]] • [[Серебряково (Кемерово өлкәсе)|Серебряково]] • [[Тихеевка (Ижморский районы)|Тихеевка]] • [[Туйла (сала)|Туйла]] • [[Тумаел]] • [[Тундинка]] • [[Җылы Чишмә]] • [[Сарсаз (Кемерово өлкәсе)|Сарсаз]] • [[Кышлау (Кемерово өлкәсе)|Кышлау]] • [[Искедим]] • [[Черби]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list6 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Новосибирск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Бакчагөл]] • [[Тамтау]] • [[Олы]] • [[Җәйләү (Новосибирск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Кышлау (Новосибирск өлкәсе)|Кышлау]] • [[&lrm;Казанка (Новосибирск өлкәсе)|Казанка]] • [[Йорт-Акбалык]] • [[Үмәравыл]] • [[Омавыл]] • [[Яргөл]] • [[Шагыр]] • [[Сартчыбалык]] • [[Тарлар]] • [[Базиллар]] • [[Шушковкский]] • [[Иптәшавыл]] • [[Янәби]] • [[Чуртанкүл]] • [[Кошкүл (Новосибирск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Бәләктә]] • [[Тармакүл]] • [[Аялы]] • [[Чөплегөл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list7 = {{Navbox|child |name = Омск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Омск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Большеречье районы|<span style="color:white;">Большеречье районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Кызатау]] • [[Кошкүл (Омск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Куйгалы]] • [[Олы Күл (Омск өлкәсе)|Олы Күл]] • [[Уба (Омск өлкәсе)|Уба]] • [[Секменево]] • [[Чүпләр]] • [[Үләнкүл]] • [[Каракүл (Омск өлкәсе)|Каракүл]] • [[Тусказан]] • [[Чарналы]] • [[Аубаткан]] • [[Яланкүл]] |group2 = [[Знаменски районы|<span style="color:white;">Знаменски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Югары Сәбәләк]] • [[Кәчүк]] • [[Кече Кова]] • [[Уштамак]] |group3 = [[Колосов районы|<span style="color:white;">Колосов районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Кугытау]] • [[Тускимә]] • [[Мясники]] |group4 = [[Муромцево районы|<span style="color:white;">Муромцево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Чуртанлы (Омск өлкәсе)|Чуртанлы]] • [[Тазлар]] • [[Инсәс]] |group5 = [[Саргат районы|<span style="color:white;">Саргат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Баланкүл]] |group6 = [[Седелниково районы|<span style="color:white;">Седелниково районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Уя]] |group7 = [[Тара районы|<span style="color:white;">Тара районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Олы Уыш]] • [[Кече Уыш]] • [[Атак]] • [[Ишәй (Омск өлкәсе)|Ишәй]] • [[Сәбәләк]] • [[Кучавыл]] • [[Кыргап]] |group8 = [[Тәбриз районы|<span style="color:white;">Тәбриз районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Козгын (Омск өлкәсе)|Козгын]] • [[Югары Ай (Омск өлкәсе)|Югары Ай]] • [[Ташъяткан]] • [[Тайчы]] • [[Азы]] • [[Кип Коллары]] • [[Байбы (Омск өлкәсе)|Байбы]] • [[Кышлау (Омск өлкәсе)|Кышлау]] • [[Утыз (Омск өлкәсе)|Утыз]] • [[Тау (Омск өлкәсе)|Тау]] |group9 = [[Ишемтамак районы|<span style="color:white;">Ишемтамак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Каенавыл (Омск өлкәсе)|Каенавыл]] • [[Тибенде]] • [[Утар (Омск өлкәсе)]] • [[Савыргач]] • [[Атеринки]] • [[Әшеван]] • [[Җәйләү (Омск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Олы Бүрән]] • [[Илчебага]] • [[Эбәргүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list8= {{Navbox|child |name = Төмән өлкәсе |title = <span style="color:white;">Төмән өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Аромаш районы|<span style="color:white;">Аромаш районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Балыклы (Төмән өлкәсе)|Балыклы]] • [[Чумык]] • [[Яңавыл (Төмән өлкәсе)|Яңавыл]] • [[Үткәрмә]] • [[Колмәт (Төмән өлкәсе)|Колмәт]] • [[Көсәйкүл]] |group2 = [[Вагай районы|<span style="color:white;">Вагай районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Савыллар]] • [[Күләт]] • [[Икенче Сала]] • [[Тубысы]] • [[Татар Вагае]] • [[Күбәк]] • [[Яркәү (Вагай районы)|Яркәү]] • [[Ачытбаш]] • [[Биек (Төмән өлкәсе)|Биек]] • [[Картавыл]] • [[Усак (Төмән өлкәсе)|Усак]] • [[Яланъяр]] • [[Катымкуй]] • [[Лукина (Вагай районы)|Лукина]] • [[Рәнчек]] • [[Сопра]] • [[Убавыл]] • [[Карагай (Төмән өлкәсе)|Карагай]] • [[Көмешле (Төмән өлкәсе)|Көмешле]] • [[Ишаер]] • [[Селәс]] • [[Коллар (Вагай районы)|Коллар]] • [[Шаңшы Коллары]] • [[Уба Коллары]] • [[Казанлы (Вагай районы)|Казанлы]] • [[Меткә]] • [[Сөләйман (Төмән өлкәсе)|Сөләйман]] • [[Мирный (Вагай районы)|Мирный]] • [[Бигәтен]] • [[Индәр]] • [[Иштәк]] • [[Кундан]] • [[Птицкое]] • [[Томская]] • [[Егаер]] • [[Ләмчәй]] • [[Кече Уват]] • [[Тугыз (Төмән өлкәсе)|Тугыз]] • [[Баеш]] • [[Әшле]] • [[Юрмы]] • [[Янек]] |group3 = [[Исәт районы|<span style="color:white;">Исәт районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Югары Йөгәнле]] |group4 = [[Түбән Тәүде районы|<span style="color:white;">Түбән Тәүде районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кыскыркүл]] • [[Урманбаш (Төмән өлкәсе)|Урманбаш]] • [[Казанлы (Түбән Тәүде районы)|Казанлы]] • [[Икенче Казанлы]] • [[Яңа Уфим]] • [[Ипкүл]] • [[Бохара (Төмән өлкәсе)|Бохара]] • [[Кыткүл]] • [[Киндерле (Төмән өлкәсе)|Киндерле]] • [[Канчәбер]] • [[Аргавыл]] • [[Кирәет]] • [[Иске (Төмән өлкәсе)|Иске]] |group5 = [[Тубыл районы|<span style="color:white;">Тубыл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ханавыл]] • [[Вәчер]] • [[Ләңче]] • [[Нешшә]] • [[Байкал Убасы]] • [[Арткавыл]] • [[Ишмәт]] • [[Чушумова]] • [[Ворогушино]] • [[Юршак]] • [[Исән (Төмән өлкәсе)|Исәт]] • [[Сатылган]] • [[Сабанак (Төмән өлкәсе)|Сабанак]] • [[Тубылторы]] • [[Урманавыл]] • [[Сөкләм (авыл)|Сөкләм]] • [[Хуҗайлан]] • [[Коллар (Тубыл районы)|Коллар]] • [[Ләчек]] • [[Торбы]] • [[Күкрәнде]] • [[Вәрмәкле]] • [[Лайтамак]] • [[Тәпкенбаш]] • [[Тәпкен]] • [[Янгутум]] • [[Түбән Әремчән]] • [[Бәек]] • [[Шаңшы]] • [[Маслау]] • [[Пушнаш]] • [[Санниково]] • [[Үләртеш]] • [[Өстамак]] • [[Наскы]] • [[Акманай]] |group6 = [[Төмән районы|<span style="color:white;">Төмән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Индерәй]] • [[Олы Малчын]] • [[Кече Малчын]] • [[Талмыхан]] • [[Кыштурны]] • [[Пышны]] • [[Манат (авыл)|Манат]] • [[Чаплык (авыл)|Чаплык]] • [[Олы Акъяр]] • [[Кече Акъяр]] • [[Талмы]] • [[Шыкча]] • [[Явызби]] |group7 = [[Уат районы|<span style="color:white;">Уат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Өге (авыл)|Өге]] |group8 = [[Яулы Тора районы|<span style="color:white;">Яулы Тора районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Калмаклар (Төмән өлкәсе)|Калмаклар]] • [[Кашавыл]] • [[Кызылъяр (Төмән өлкәсе)|Кызылъяр]] • [[Күлавыл]] • [[Бумаер]] • [[Яңа Атъял]] • [[Күлек]] • [[Рәүде (Төмән өлкәсе)|Рәүде]] • [[Сәел]] • [[Исәт (авыл)|Исәт]] |group9 = [[Яркәү районы|<span style="color:white;">Яркәү районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Шатан]] • [[Түре (авыл)|Түре]] • [[Бурбар]] • [[Варваринский (Төмән өлкәсе)|Вараваринский]] • [[Маранка]] • [[Рәгес]] • [[Яңа Кәешкүл]] • [[Ваңгы]] • [[Иске Кәешкүл]] • [[Олы Кызылъяр]] • [[Уба (Төмән өлкәсе)|Уба]] • [[Тәүде (Төмән өлкәсе)|Тәүде]] • [[Тараканова]] • [[Үч-Тәүде]] • [[Аккүл]] • [[Сәет (Төмән өлкәсе)|Сәет]] • [[Сорокино (Төмән өлкәсе)|Сорокино]] • [[Карбан]] • [[Кортъегән]] • [[Носык]] • [[Тархан (Төмән өлкәсе)|Тархан]] • [[Чичикә]] • [[Карагай (Яркәү районы)|Карагай]] |group10 = [[Төмән|<span style="color:white;">Төмән шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Кырынкүл]] |group11 = [[Заводоуковск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Заводоуковск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Түбән Йөгәнле]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list10 = {{Navbox|child |name = Чиләбе өлкәсе |title = <span style="color:white;">Чиләбе өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Агаповка районы|<span style="color:white;">Агаповка районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әбләз (Чиләбе өлкәсе)|Әбләз]] • [[Роднички]] |group2 = [[Аргаяш районы|<span style="color:white;">Аргаяш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Яңа Юл (Аргаяш районы)|Яңа Юл]] |group3 = [[Әшә районы|<span style="color:white;">Әшә районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Санга]] |group4 = [[Коншак районы|<span style="color:white;">Коншак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Бәгәрәктамак]] • [[Усман (Чиләбе өлкәсе)|Госман]] • [[Кече Коншак]] • [[Коншак]] • [[Коншак (станция)|Коншак стансасы]] • [[Лесной (Коншак районы)|Лесной]] • [[Маян]] • [[Нижняя (станция)|Нижняя]] • [[Мөслим (Чиләбе өлкәсе)|Мөслим]] • [[Мөслим (станция)|Мөслим стансасы]] • [[Мусакай (Чиләбе өлкәсе)|Мусакай]] • [[Сәнәр (Чиләбе өлкәсе)|Сәнәр]] • [[Татар Караболагы]] • [[Элеваторный]] |group5 = [[Кызыл Армия районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Кызыл Армия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ачылыкүл (авыл)|Ачылыкүл]] |group6 = [[Назыпетровск районы|<span style="color:white;">Назыпетровск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Абдрахман (Чиләбе өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Арслан (Нязепетровск районы)|Арслан]] • [[Әптрәк]] • [[Горшенина]] • [[Йосыф (Чиләбе өлкәсе)|Йосыф]] • [[Постникова]] • [[Юлдаш (Нязепетровск районы)|Юлдаш]] |group7 = [[Нугайбәк районы|<span style="color:white;">Нугайбәк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Астафьевский (Чиләбе өлкәсе)|Астафьевски]] • [[Кили (Чиләбе өлкәсе)|Кили]] • [[Сарашлы]] • [[Требия]] • [[Хуҗабай]] • [[Яңа Авыл (Париж)|Яңавыл]] |group8 = [[Октябрьское районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Әмин (Октябрьское районы)|Әмин]] • [[Тирәнкүл (Октябрьское районы)|Тирәнкүл]] |group9 = [[Сосновка районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Сосновка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Чагучы]] |group10 = [[Уй районы|<span style="color:white;">Уй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Әмин (Уй районы)|Әмин]] |group10 = [[Чесма районы|<span style="color:white;">Чесма районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Рәдүт (Чиләбе өлкәсе)|Рәдүт]] |group11 = [[Югары Өфәле шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Югары Өфәле шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Боровой (Чиләбе өлкәсе)|Боровой]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list11 = {{Navbox|child |name = Свердловск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Свердловск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әртә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әртә шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әҗегол]] • [[Әртә Шигере]] • [[Бакый (Свердловск өлкәсе)|Бакый]] • [[Бикән]] • [[Бикмәт]] • [[Манчаж Тамак]] • [[Торна (Свердлау өлкәсе)|Торна]] |group2 = [[Әчет шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әчет шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Гайнә (Свердловск өлкәсе)|Гайнә]] • [[Калтай (Свердловск өлкәсе)|Калтай]] • [[Каршый]] • [[Күчкилде (Свердловск өлкәсе)|Күчкилде]] • [[Ләмпә]] • [[Түбән Арый]] • [[Яманъелга (Свердловск өлкәсе)|Яманъелга]] |group3 = [[Красноуфимск бүлгесе|<span style="color:white;">Красноуфимск бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәяк Түз]] • [[Бишавыл]] • [[Богалыш Тамак]] • [[Кече Төреш]] • [[Куян (Свердловск өлкәсе)|Куян]] • [[Олы Төреш]] • [[Рахманавыл]] • [[Сыскы ]] • [[Табанлыкүл]] • [[Татар Яманъелгасы]] • [[Туктамыш (Сведловск өлкәсе)|Туктамыш]] • [[Урта Бәяк]] • [[Урта Богалыш]] • [[Югары Бәяк]] • [[Яңа Богалыш]] |group4 = [[Реж шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Реж шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Гурино (Реж шәһәр округы)|Гурино]] |group5 = [[Тугылым шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тугылым шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Калачики (Тугулым шәһәр округы)|Калачики]] • [[Ләң]] |group6 = [[Түбән Сырга районы|<span style="color:white;">Түбән Сырга районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Акбаш (Свердловск өлкәсе)|Акбаш]] • [[Аккул]] • [[Аракай]] • [[Вәскин]] • [[Кантуган ]] • [[Кантуганлы]] • [[Уразай]] • [[Уфа Шигере]] • [[Үрмәкәй (Свердлау өлкәсе)|Үрмәкәй]] • [[Шарама (авыл)|Шарама]] • [[Шәкүр (Свердловск өлкәсе)|Шәкүр]] |group7 = [[Түре Бистәсе районы|<span style="color:white;">Түре Бистәсе районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Сагай]] • [[Юрты]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list9 = {{Navbox|child |name = Курган өлкәсе |title = <span style="color:white;">Курган өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әлмән районы|<span style="color:white;">Әлмән районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Алакүл (Курган өлкәсе)|Алакүл]] • [[Әлмәнкүл]] • [[Бишнәк]] • [[Тозау]] |group2 = [[Сафакүл районы|<span style="color:white;">Сафакүл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Атҗитәр (Курган өлкәсе)|Атҗитәр]] • [[Боровичи (Курган өлкәсе)|Боровичи]] • [[Карасу (Курган өлкәсе)|Карасу]] • [[Күбәкәй]] • [[Мансур (Курган өлкәсе)|Мансур]] • [[Сафакүл]] • [[Сөлекле (Курган өлкәсе)|Сөлекле]] • [[Өчкүл (Әлмән районы)|Өчкүл]] |group3 = [[Шадрин районы|<span style="color:white;">Шадрин районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Себергән (Курган өлкәсе)|Себергән]] • [[Терсәк (Шадрин районы)|Терсәк]] • [[Эчкен]] |group4 = [[Шатрау районы|<span style="color:white;">Шатрау районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кызылбай]] |group5 = [[Яңа Күчердек районы|<span style="color:white;">Яңа Күчердек районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Исак (Курган өлкәсе)|Исак]] • [[Кызыл Урал (авыл)|Кызыл Урал]] • [[Мәһди (Целинный районы)|Мәһди]] • [[Өчкүл (Яңа Күчердек районы)|Өчкүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list14 = {{Navbox|child |name = Ырынбур өлкәсе |title = <span style="color:white;">Ырынбур өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Абдулла шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Абдулла шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Абдрахман (Ырынбур өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Яңа Тирес]] • [[Яңа Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Якуп]] • [[Иске Шалты]] • [[Тирес-Усман]] • [[Чаганлы (Ырынбур өлкәсе)|Чаганлы]] • [[Сөймәнле (авыл)|Сөймәнле]] |group2 = [[Александровка районы|<span style="color:white;">Александровка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Якут (Ырынбур өлкәсе)|Якут]] • [[Дальни (Ырынбур өлкәсе)|Дальни]] • [[Султакай (авыл)|Султакай]] • [[Тукай (Александровка районы)|Тукай]] • [[Ягъфәр (Ырынбур өлкәсе)|Ягъфәр]] • [[Комсомольски (Ырынбур өлкәсе)|Комсомольски]] |group3 = [[Әсәкәй районы|<span style="color:white;">Әсәкәй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Әсәкәй]] • [[Казанка (Ырынбур өлкәсе)|Казанка]] • [[Кызыл Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Йолдыз]] • [[Мөслим (Ырынбур өлкәсе)|Мөслим]] • [[Котлый]] • [[Карамалы (Ырынбур өлкәсе)|Карамалы]] • [[Алтын Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Алтын Чишмә]] • [[Яңа Солтангол]] • [[Иске Солтангол (Ырынбур өлкәсе)|Иске Солтангол]] • [[Корбанай]] • [[Иске Колшәрип]] • [[Яңа Колшәрип]] • [[Нариман (Ырынбур өлкәсе)|Нариман]] • [[Иске Мөэмин]] • [[Шәммас]] • [[Наратлык (Ырынбур өлкәсе)|Наратлык]] |group4 = [[Биләй районы|<span style="color:white;">Биләй районы</span>]]<br />[[Богырыслан районы|<span style="color:white;">Богырыслан районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Алабайтал]]<br />[[Алга (Ырынбур өлкәсе)|Алга]] • [[Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Йолдыз]] • [[Чишмәбаш (Ырынбур өлкәсе)|Чишмәбаш]] |group5 = [[Гай районы|<span style="color:white;">Гай районы</span>]]<br />[[Иләк районы|<span style="color:white;">Иләк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гайнулла]] • [[Үзембай]]<br />[[Түбән Күл (Ырынбур өлкәсе)|Түбән Күл]] • [[Күлләр (Ырынбур өлкәсе)|Күлләр]] • [[Комлы (Ырынбур өлкәсе)|Комлы]] |group6 = [[Кызыл Гвардия районы|<span style="color:white;">Кызыл Гвардия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Ибрай (Ырынбур өлкәсе)|Ибрай]] • [[Үтәй (Ырынбур өлкәсе)|Үтәй]] |group7 = [[Куандык шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Куандык шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Юлкотлы]] • [[Никольски (Ырынбур өлкәсе)|Никольски]] • [[Мөхәммәтъяр]] • [[Индустрия (Ырынбур өлкәсе)|Индустрия]] |group8 = [[Матвеевка районы|<span style="color:white;">Матвеевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Азамат (Ырынбур өлкәсе)|Азамат]] • [[Югары Котлымбәт]] • [[Түбән Котлымбәт]] • [[Яңа Әшер]] • [[Кызыл Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Чишмә]] • [[Иске Әшер]] • [[Иске Котлымбәт]] • [[Иске Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Иске Якуп]] |group9 = [[Новосергиевка районы|<span style="color:white;">Новосергиевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Кондызлы (Ырынбур өлкәсе)|Кондызлы]] • [[Искавыл (Новосергиевка районы)|Искавыл]] |group10 = [[Октябрьски районы|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Икенче Имангол]] • [[Биккол (Ырынбур өлкәсе)|Биккол]] • [[Искавыл (Переволоцки районы)|Искавыл]] |group11 = [[Переволоцки районы|<span style="color:white;">Переволоцки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Яңавыл (Переволоцки районы)|Яңавыл]] • [[Камышлы (Ырынбур өлкәсе)|Камышлы]] • [[Рычкау]] • [[Алмалы (Ырынбур өлкәсе)|Алмалы]] • [[Чеснакау]] |group12 = [[Пономаревка районы|<span style="color:white;">Пономаревка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list12 = [[Дүсмәт]] • [[Григорьевка (Ырынбур өлкәсе)|Григорьевка]] • [[Нәүрүз (Ырынбур өлкәсе)|Нәүрүз]] • [[Нариман (Пономарёвка районы)|Нариман]] |group13 = [[Сакмар районы|<span style="color:white;">Сакмар районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list13 = [[Үрге Чебенле|Югары Чебенле]] • [[Түбән Чебенле]] • [[Дала Утлары|Степные Огни]] • [[Татар Каргалысы]] |group14 = [[Сарыкташ районы|<span style="color:white;">Сарыкташ районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list14 = [[Кылчым]] • [[Татар Сарыкташы]] • [[Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Чишмә]] • [[Ирек (Ырынбур өлкәсе)|Ирке]] • [[Сары (Сарыкташ районы)|Сары]] • [[Яңа Гафар]] • [[Карагуҗа (Ырынбур өлкәсе)|Карагуҗа]] • [[Биктимер (Ырынбур өлкәсе)|Биктимер]] • [[Кабан (Ырынбур өлкәсе)|Кабан]] • [[Ислай]] • [[Яңа Черкас (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Черкас]] • [[Чиятугай]] • [[Әбләз (Ырынбур өлкәсе)|Әбләз]] • [[Рәдүт (Ырынбур өлкәсе)|Рәдүт]] |group15 = [[Северный районы|<span style="color:white;">Северный районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list15 = [[Бакай (Ырынбур өлкәсе)|Бакай]] • [[Зирекле (Северное районы)|Зирекле]] • [[Тургай (Ырынбур өлкәсе)|Тургай]] • [[Яктыкүл (Ырынбур өлкәсе)]] • [[Керәшле (Ырынбур өлкәсе)|Керәшле]] • [[Кызыл Яр (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Яр]] • [[Ибрай (Северное районы)|Ибрай]] • [[Сәүреш]] • [[Медведка (Ырынбур өлкәсе)|Медведка]] |group16 = [[Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе</span>]]<br />[[Сорочинск районы|<span style="color:white;">Сорочинск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list16 = [[Линевка (Ырынбур өлкәсе)|Линөвка]] • [[Яңа Иләк]]<br />[[Яңавыл (Сорочинск районы)|Яңавыл]] |group17 = [[Ташлы районы|<span style="color:white;">Ташлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list17 = [[Имангол (Ташлы районы)|Имангол]] • [[Бәшир (Ырынбур өлкәсе)|Бәшир]] |group18 = [[Тук районы|<span style="color:white;">Тук районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list18 = [[Әмирхан (Ырынбур өлкәсе)|Әмирхан]] • [[Сәйфетдин (Ырынбур өлкәсе)|Сәйфетдин]] • [[Загорье (Ырынбур өлкәсе)|Загорье]] • [[Биккол (Тук районы)|Биккол]] • [[Мөлек (Ырынбур өлкәсе)|Мөлек]] • [[Хөсәен (Ырынбур өлкәсе)|Хөсәен]] • [[Набережный (Ырынбур өлкәсе)|Набережный]] • [[Кызыл Мәчет (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Мәчет]] • [[Кондызлы Тамак]] |group19 = [[Төйлегән районы|<span style="color:white;">Төйлегән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list19 = [[Әүстән]] |group20 = [[Шарлык районы|<span style="color:white;">Шарлык районы</span>]]<br />[[Орск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Орск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list20 = [[Ялчыкай (Шарлык районы)|Ялчыкай]] • [[Яңа Муса (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Муса]] • [[Йөзәй]] • [[Үрнәк (Ырынбур өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Зирекле (Шарлык районы)|Зирекле]] • [[Сарманай]] • [[Перовка (Ырынбур өлкәсе)|Перовка]] • [[Мостафа (Ырынбур өлкәсе)|Мостафа]]<br />[[Тукай (Орск шәһәр бүлгесе)|Тукай]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list15 = {{Navbox|child |name = Самар өлкәсе |title = <span style="color:white;">Самар өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Елхау районы|<span style="color:white;">Елхау районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Губанкүл]] • [[Идәй (Самар өлкәсе)|Идәй]] • [[Мулла (Самара өлкәсе)|Мулла]] • [[Тупли]] |group2 = [[Идел районы|<span style="color:white;">Идел районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = |group3 = [[Камышлы районы|<span style="color:white;">Камышлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Татар Байтуганы]] • [[Урыс Байтуганы]] • [[Иске Балыклы (Самар өлкәсе)|Иске Балыклы]] • [[Яңа Балыклы (Самар өлкәсе)|Яңа Балыклы]] • [[Иске Ярмәк]] • [[Яңа Ярмәк]] • [[Чулпан (Камышлы районы)|Чулпан]] • [[Камышлы (Самар өлкәсе)|Камышлы]] • [[Дәүләткол (Самар өлкәсе)|Дәүләткол]] • [[Бозбаш]] • [[Яңа Усман (Камышлы районы)|Яңа Усман]] • [[Иске Усман (Камышлы районы)|Иске Усман]] • [[Йолдыз (Самар өлкәсе)|Йолдыз]]† |group4 = [[Келәүле районы|<span style="color:white;">Келәүле районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Иске Урдалы]] |group5 = [[Кошки районы|<span style="color:white;">Кошки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Мәсәй]] • [[Яңа Фәйзулла]] • [[Лифляндка]] • [[Березки (Кошки районы)|Березки]] • [[Иске Фәйзулла]] |group6 = [[Кызыл Яр районы|<span style="color:white;">Кызыл Яр районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Иске Кызылсу]] • [[Ялтай]] • [[Кондырча (авыл)|Кондырча]] |group7 = [[Похвистнево районы|<span style="color:white;">Похвистнево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Гали (Самара өлкәсе)|Гали]] • [[Яңа Мансур]] • [[Мәчәләй ]] • [[Кызыл Күпер]] • [[Үрнәк (Самар өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Яңа Мәчәләй]] • [[Сукай]] • [[Нугай (Самар өлкәсе)|Нугай]] |group8 = [[Сергиевск районы|<span style="color:white;">Сергиевск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Галим (Самар өлкәсе)|Галим]] |group9 = [[Ставрополь районы|<span style="color:white;">Ставрополь районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Выселки (Самар өлкәсе)|Выселки]] • [[Кармыш (Самар өлкәсе)|Кармыш]]† • [[Яңа Бритовка]]† • [[Солтан (Самар өлкәсе)|Солтан]]† |group10 = [[Чаллыбаш районы|<span style="color:white;">Чаллыбаш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Благодаровка (Чаллыбаш районы)|Благодаровка]] • [[Зәет (Самар өлкәсе)|Зәет]] • [[Ибрай (Самар өлкәсе)|Ибрай]] • [[Кече Норлат]] • [[Яңа Норлат]] • [[Совет Норлаты]] • [[Совет Иглае]] • [[Шлама (авыл)|Шлама]] |group11 = [[Шонталы районы|<span style="color:white;">Шонталы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Денискино]]• [[Карабикол]] • [[Татар Әбдекие]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list16 = {{Navbox|child |name = Киров өлкәсе |title = <span style="color:white;">Киров өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Нократ Аланы районы|<span style="color:white;">Нократ Аланы районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Иске Белогузка]] • [[Казан (Нократ Аланы районы)|Казан]] • [[Яңа Пенәгәр]] • [[Урта Шөн]] • [[Түбән Шөн]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group2 = [[Көлмез районы|<span style="color:white;">Көлмез районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Татар Көлмезе]] • [[Тәрхан]] • [[Чутай (Киров өлкәсе)|Чутай]] • [[Татар Бояры|Татар Баяры]] • [[Яңа Тормыш (Киров өлкәсе)|Яңа Тормыш]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group3 = [[Малмыж районы|<span style="color:white;">Малмыж районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Исаково (Малмыж районы)|Исак]] • [[Актүбә (Киров өлкәсе)|Актүбә]] • [[Кучерга]] • [[Никольское (Киров өлкәсе)|Никольское]] • [[Яңа Кошкино]] • [[Нослы]] • [[Константиновка (Киров өлкәсе)|Константиновка]] • [[Захватаево]] • [[Яңа Смәел]] • [[Салкын Чишмә (Киров өлкәсе)|Салкын Чишмә]] • [[Преображенка (Киров өлкәсе)|Преображенка]] • [[Түбән Шугурак]] • [[Таң (Киров өлкәсе)|Таң]] • [[Марс (Киров өлкәсе)|Марс]] • [[Иске Йөрек]] • [[Яңа Йөрек]] • [[Үрнәк (Киров өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Шагабань]] • [[Татар Югары Конбашы]] • [[Югары Конбаш]] |group4 = [[Слободской районы|<span style="color:white;">Слободской районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Нократ (Слободской районы)|Нократ]] |group5 = [[Өрҗем районы|<span style="color:white;">Өрҗем районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гонино]] • [[Яңа Савиново (Киров өлкәсе)|Яңа Савин]] }} | list17 = {{Navbox|child |name = Мари Иле |title = <span style="color:white;">Мари Иле</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Мари-Төрек районы|<span style="color:white;">Мари-Төрек районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Татар Китнәсе]] • [[Татар Шолкеры]] • [[Яхино (Мари Ил)|Яхин]] • [[Яңа Пижмар]] • [[Болгар (Мари Ил)|Болгар]] • [[Ведерники|Ступкин]] • [[Югары Мир]] • [[Дружино]] • [[Исмаил (Мари Ил)|Исмаил]] • [[Кече Нослы]] • [[Кече Нуса]] • [[Кече Түнтәр]] • [[Новопавловский]] • [[Яңа Мир]] • [[Шишинер (Мари Ил)|Шеңшеңәр]] • [[Шора]] • [[Күлбаш (Мари Ил)|Күлбаш]] • [[Дом Инвалидов (Мари Ил)|Дом Инвалидов]] |group2 = [[Морке районы|<span style="color:white;">Морке районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Әлмәмәт]] • [[Тәрхан]] • [[Ишле-Пичуш]] • [[Мамай (Мари Ил)|Мамай]] • [[Татар Чодраялы]] |group3 = [[Бәрәңге районы|<span style="color:white;">Бәрәңге районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәрәңге (бистә, Мари Ил)|Бәрәңге]] • [[Ләшбирде]] • [[Мзарбашы]] • [[Купай]] • [[Портчара]] • [[Куянавыл]] • [[Тоштоял]] • [[Портянур]] • [[Ирнур]] • [[Ишем (Мари Иле)|Ишем]] • [[Халтурино]] • [[Хәсән (Мари Иле)|Хәсән]] • [[Олы-Кыр]] }} | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} qia4qzid2mwb51c7n2ywfkrrxiij4mb 0 191995 3529671 2313612 2022-08-19T18:31:04Z Әмир 15082 калыпта өстәү wikitext text/x-wiki {{Шәхес | хатын =[[Фәридә Харрасова]] | балалар = уллары Сөләйман, Йосыф, Даут, кызы Мәрьям }} {{фш|Харрасов}} '''Ләис Зөлкарнәев (Харрасов)''' (Ләис Мәүлит улы Харрасов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — [[шагыйрь]]. [[«Ялкын» журналы|«Ялкын»]] (1983-1993), [[«Идел» журналы|«Идел»]] (1993 елдан) журналлары мөхәррире. Әсәрләр: «Балачак күге» (1982), «Кар өстендә алмалар» (1988) җыентыклары. bgir7gw69igoq6s3zay1tejc2rriu3w 0 192508 3529642 2387272 2022-08-19T14:58:53Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki '''Кришна Джанмаштами''' ([[Дэванагари]] {{lang|sa|कृष्ण जन्माष्टमी}}), шулай ук '''Джанмаштами''' буларак мәгълүм, ул ел саен уза торган [[Кришна]] тууын бәйрәм итүче фестиваль, Кришна ул [[Вишну]]ның 8-енче аватары.<ref name="Lochtefeld2002p314">{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0823931798|pages=314–315}}</ref> Ул Һинду ай-кояш календаре буенча Һинду календареның [[Шраавана]] аеның [[Кришна Пакша]]ның [[Аштами]] сигезенче көнендә бәйрәм ителә, бу Грегориан календареның [[Август]] һәм [[Сентябрь]] айлары белән тәңгәл ителә. {| class="standard" style="width:24%; height:70px" |+ Бәйрәм турында мәгълүмат |- |Бәйрәм исеме |Кришна Джанмаштами |- |Дини |1-2 көн |- |Башка атамалары |Кришна атамалары ''Кришнааштами'', ''Саатам Аатхам'', ''Гокулаштами'', ''Аштами Рохини'', ''Шрикришна Джаянти'', ''Шри Джаянти'' |- |Бәйрәм ителә |[[Һиндстан]]да, [[Непал]]да, [[Бангладеш]]та, [[Тринидад]]та, [[Гаяна]]да, АКШ-ның кайбер өлешләрендә, башка илләрдә |- |Бәйрәм итү |Дахи Ханди (киләсе көн), очучы еланнар очырту, традицион татлы ризыклар |- |Тамашалар |Бию драмасы, пуджа, төнге уяу тору, ашаудан тыелу |} Ул бигрәк тә Индуизмның [[Вайшнавизм]] традициясе буенча мөһим фестиваль.<ref>{{cite book|author=J. Gordon Melton|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|url=https://books.google.com/books?id=KDU30Ae4S4cC&pg=PA396|year =2011|publisher= ABC-CLIO|isbn= 978-1-59884-205-0|page= 396}}</ref> ([[Раса лила]] яки Кришна Лила кебек) ''[[Бхагавата-Пурана]]дан Кришна тормышыннан сәхнәләр''), төн уртасы дәвамында тугрылыклы җырлау, ашаудана тыелу (''упаваса''), төнлә уяу тору (''джагарана'') һәм киләсе көннең фестивале (махотсава) Джанмаштами бәйрәм итүенең киләсе көннең Джанмаштами биюенең өлеше. {{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Sri Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=224–225, 538–539}} Ул аеруча [[Уттар Прадеш, Матхура]] һәм [[Вриндаван]]да бәйрәм ителә, Манипур, Ассам, Көнбатыш Бенгалия, Одиша, Мадхья Прадеш, Раджастан, Гөҗәрат, Махараштра, Карнатака, Керала, Тамил Наду, Андхра Прадеш һәм башка регионнарында шулай ук бәйрәм ителә. Кришна Джанмаштамидан соң [[Нандотсав]] фестивале килә, ул [[Нанда Баба]]ның җәмгәгатьчелеккә тууны бәйрәм итеп бүләкләр вакыйгасын бәйрәм итүе.<ref>Packert, Cynthia. [https://books.google.com/books?id=Ebxa1F8zNT0C The Art of Loving Krishna: Ornamentation and Devotion]. Indiana University Press, 2010. Print.</ref> ==Әһәмияте== [[File:Baby Krishna being carried by Vasudeva.jpg|thumb|left|alt=Васудева тарафыннан елга аша алып барылган Кришна|Krishna Carried Across the River.]] [[Кришна]] [[Деваки]] һәм [[Васудева]]ның улы һәм аның тууы Джанмаштами буларак Һиндулар тарафыннан бәйрәм ителә, бигрәк тә [[Вайшнавизм]] традициясендә, монда ул [[Вишну]]ның сигезенче [[аватар]]ы буларак таныла.<ref name = Knott61>{{Cite book | last = Knott |first = Kim |year = 2000 | title = Hinduism: A Very Short Introduction |publisher = Oxford University Press, USA |isbn = 0-19-285387-2 |url = https://books.google.com/books?id=Wv8XK_GU9icC | pages= 43, 50–58}}</ref><ref>Pargiter, F.E. (1972) [1922]. Ancient Indian Historical Tradition, Delhi: Motilal Banarsidass, pp. 105–107</ref> Джанмаштами Һинду традициясе буенча [[Матхура]]да (Грегориан календареның Август һәм Сентябре туры килә торган итеп) [[Шравана]] аеның сигезенче көненең төн уртасында [[Матхура]]да Кришна тууы бәйрәм ителә.<ref name="Lochtefeld2002p314"/><ref>{{cite book|author=Charles R. Brooks|title=The Hare Krishnas in India|url=https://books.google.com/books?id=0gkABAAAQBAJ&pg=PA250|year=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5989-4|page=250}}</ref> Кришна хаос эрасында туган, эзәрлекләү тоткарлаусыз булган, ирекләр инкарь ителгән, бөтен җирдә явызлык булган һәм аның абые Канса Патша тарафыннан аңың тормышына куркыныч янаган.<ref name="Varma2009p7">{{cite book|author=Pavan K. Varma|title=The Book of Krishna|url=https://books.google.com/books?id=_anlsbp56aoC |year=2009|publisher=Penguin Books|isbn=978-0-14-306763-4|pages=7–11}}</ref> Туудан соң, аның атасы [[Васудева]] Кришнаны Ямуна елгасы аркылы алып барган, моны ул [[Гокул]]да ата-анасы [[Нанда]] һәм [[Яшода]]га ярдәм итү өчен эшләгән. Бу риваять Джанмаштами көнендә ашаудан тыелучы, Кришнага мәхәббәт белән тугрыклыклы җырлар җырлаучы һәм төнлә уяулык тотучы кешеләр тарафыннан бәйрәм ителә.<ref name="Mohapatra2013">{{cite book|author=J Mohapatra|title=Wellness In Indian Festivals & Rituals |url=https://books.google.com/books?id=R0aVAgAAQBAJ |year=2013|publisher=Partridge Publishing|isbn=978-1-4828-1689-1|pages=137–139}}</ref><ref name="Melton2011p459"/> Кришнаның төн уртасында тууыннан соң Бәби Кришнаның сыннары юыла һәм киендерелә, соңыннан бишеккә салына. Шуннан соң тугрыклылар ашаудан тыелуларыннан авыз әчәләр, ашамлыклар һәм татлы әйберләр өләшә. Хатын-кызлар аларның өй һәм кухня ишекләреннән тыш кечкенә аяк эзләре ясыйлар, бу өйләренә Кришна килүенең символы була.<ref name="Melton2011p459">{{cite book|author=Constance A Jones|editor=J. Gordon Melton|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations |url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-59884-206-7|page=459}}</ref> ==Бәйрәм итүләр== [[File:Baby thief Krishna (bazaar art, c.1950's).jpg|thumb|Кайбер җәмәгатьләр Кришна риваятьләрендә аны ''Маккан чор'' (май карагы) буларак хөрмәт итәләр.]] Һиндулар Джанмаштамины ашаудан тыелып, җырлап, махсус ризык әзерләп һәм өләшеп, төнге уяулар һәм Вишну гыйбадәтханәләренә зиярәтләр кылып бәйрәм итәләр. Төп Кришна гыйбадәтханәләрендә "Бхагавата Пурана" һәм "Бхагават Гита"ны укуларны оештыралар.<ref>{{cite book|last1=Gibson|first1=Lynne |last2=Wootten|first2=Pat|title= Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=jnwffnGT0tEC&pg=PA40 |year=2002|publisher=Heinemann|isbn=978-0-435-33618-9|page=40}}</ref> Күп җәмәгатьләр [[Раса Лила]] яки Кришна Лила дип аталган бию драма җәмәгатен оештыралар.<ref name="Melton2011p459"/> Раса Лила аеруча Матура регионында популяр, Һиндстанның Манипур һәм Ассам төньяк-көнчыгыш штатларында һәм Раджастан һәм Гөҗәрат өлешләрендә популяр. Ул күпсанлы һәвәскәр артистлар труппалары тарафыннан сәхнәләштерелә, моны җирле җәмәгать алкышлый һәм бу драма биюе Джанмаштамига кадәр берничә көн элек башлана.<ref>{{cite book|author=Pavan K. Varma|title=The Book of Krishna|url=https://books.google.com/books?id=_anlsbp56aoC |year=2009|publisher=Penguin Books|isbn=978-0-14-306763-4|pages=160–162}}</ref><ref>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook |url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C |year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=449–457}}</ref> [[File:Dahi Handi.JPG|thumb|right|Джанмаштами традициясе, Дахи Ханди, [[Мумбаи]] Һиндстанда прогресста]] ===Махараштра=== Джанмаштами (Махараштрада халыкта "Гокулаштами" буларак мәгълүм) [[Мумбаи]] һәм [[Пуне]] кебек шәһәрләрдә бәйрәм ителә. "Дахи Ханди" һәрбер август/сентябрьда, Кришна Джанмаштамидан соң бәйрәм ителә. <ref name="Melton2011p459"/><ref name=" Roy2005p213"/> Төшенчә турыдан-туры тәрҗемә иткәндә "балчык йогурт чүлмәге" дип атала. Фестиваль бу популяр региональ исемне бәби Кришна риваятеннән ала. Аның буенча ул йогурт һәм май кебек сөт ризыкларын урлаган һәм кешеләр аларның запасларын бәби ала алмыйча итеп өскә яшергәннәр. Кришна үзенең эзләвендә бөтен төр креатив фикерләрен эшләп караган, мәсәлән дуслары белән бергә эленеп торган чүлмәкләрне вату өчен кеше пирамидаларын төзегән.<ref name=bryant9>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> Бу темага Һиндстан буенча берничә рельеф булган һәм шулай ук әдәбият һәм бию-драма репертуары бар, бу уйнаучы балаларның гөнаһсызлыгының символы булган, һәм мәхәббәт һәм тормышның уены Ходайның манифестациясе булган.<ref name="Hawley2014ix">{{cite book|author=John Stratton Hawley|title=Krishna, The Butter Thief|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ |year=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref><ref>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=114–118}}</ref> Махараштрада һәм Һиндстанның көнбатыш дәүләтләрендә, бу Кришна риваяте Джанмаштаминың җәмәгать традициясе буларак уйнала, монда йогурт чүлмәкләре өскә эленә, кайвакыт югары баганаларга яки бинаның икенче яки өченче бинадан эленеп торган баулардан.<ref name="Melton2011p459"/> Ел саен традициясе буенча, "Говиндас" дип аталган яшьләрнең һәм малайларның токымнары эленеп торучы чүлмәкләр тирәли йөриләр, бер берсе өстеннән үрмәләп кеше пирамидасы ясыйлар һәм шуннан соң чүлмәкне ваталар. Түгелгән ризык "Прасада" дип таныла (бу бәйрәм тәкъдим ителә торган ризык). Бу җәмәгать тамашасы, җәмәгать вакыйгасы буларак алкышлана һәм рәхим ителә.<ref name=" Roy2005p213"/> Кызлар бу малайларны уратып алалар, аларны хуплыйлар һәм үртиләр һәм шул ук вакытта бииләр һәм җырлыйлар.<ref name=" Roy2005p213">{{cite book|author=Christian Roy|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA213 |year=2005|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-089-5|pages=213–215}}</ref><ref name=CNNDMello>{{cite news|last1=DMello|first1=Daniel|title=8 incredible facts about Mumbai|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|accessdate=23 July 2014|work=CNN|date=4 October 2011|archiveurl= https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archivedate=29 July 2014}}</ref> Хәзерге вакытта, күп Һиндстан шәһәрләрендә бу ел саен Һинду ритуалы бәйрәм ителә. Яшьләр төркемнәре "Говинда патхаклар" дип аталган яшьлек төркемнәрен барлыкка китерәләр, алар бер-берсе белән бигрәк тә Джанмаштаминың приз акчасы өчен ярышалар. Бу төркемнәр "мандаллар" яки "ханди" дип атала һәм алар җирле урыннарны йөреп чыгып мөмкин кадәр күп чүлмәк ватырга тырышалар, бу һәр август була. Иҗтимагый йолдызлар һәм матбугат фестивальләргә килә, ә корпорацияләр тамашаның өлешләренә иганәчелек итәләр.<ref name=TOIMishra>{{cite news|author1=Ambarish Mishra|author2=Nitin Yeshwantrao|author3=Bella Jaisinghani|title=Nine-tier handi breaks into Guinness Records|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Nine-tier-handi-breaks-into-Guinness-Records/articleshow/15441796.cms?referral=PM|accessdate=23 July 2014|work=Times of India|date=11 August 2012}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|work=Mid Day|date=24 August 2008|accessdate=12 August 2009}}</ref> "Говинда" токымнары өчен акча һәм бүләкләр тәкъдим ителә һәм The Times of India хәбәр иткәнчә, 2014 елда Мумбайда гына 4,000 ''ханди'' булган.<ref name="TOIMishra"/> ===Гөҗәрат һәм Раджастан=== [[File:Festive dishes on Krishna Janmashtami.jpg|thumb|left|Кришна Джанмаштамида өләшелгән традицион фестиваль ризыгы]] [[Гөҗәрат]]ның [[Дварка]] шәһәрендә кешеләр – Кришна аның патшалыгын нигезләгән урында - "Дахи Ханди" традициясенә охшаш фестивальне бәйрәм итәләр, ул "Махан Ханди" (яңа аертылган май белән чүлмәк) дип атала. Башкалар гыйбадәтханәләрдә бииләр, бхаджаннар җырлыйлар, [[Натдвара]] яки [[Дваркадхиш Гыйбадәтханәсе]]ндә кебек Кришна гыйбадәтханәләренә зиярәт кылалар. Регионның [[Куч районы]]нда фермерлар үгез арбаларын бизиләр һәм җырлап һәм биеп Кришна процессияләрен уздыралар.<ref>{{cite book|author=Anjali H. Desai|title=India Guide Gujarat|url=https://books.google.com/books?id=gZRLGZNZEoEC&pg=PA71|year =2007|publisher =India Guide|isbn= 978-0-9789517-0-2|pages=71, 76}}</ref> [[Вайшнавизм]]ның [[Пуштимарг]] галиме [[Даярам]]ның карнавал стилендагы уен шигърияте һәм эшләре Гөҗәрат һәм Раджастанда аеруча популяр.<ref>{{cite book|author=Rachel Dwyer|title=The Poetics of Devotion: The Gujarati Lyrics of Dayaram|url=https://books.google.com/books?id=u7XyeTFxY3wC |year=2001|publisher=Routledge|isbn=978-0-7007-1233-5|pages=79–101, 119–120}}</ref> ===Төньяк Һиндстан=== [[File:ISKCON temple, Delhi at Janamashtami.jpg|thumb|Джанмаштами вакытында Дәһлидә ISKCON гыйбадәтханәсе]] Джанмаштами төньяк Һиндстанның Брадж регионында иң зур фестиваль, мәсәлән, [[Матхура]] кебек шәһәрендә, монда Һинду традициясе буенча Кришна туган һәм ул үскән [[Вриндаван]]да.<ref name="Melton2011p459"/> [[Уттар Прадеш]]та вайшнава җәмәгатендә һәм шулай ук штатта башка урыннарда һәм шулай ук Раджастан, Дәлһи, Һарьяна, Уттараханд һәм Һималая төньягында Джанмаштамины бәйрәм итәләр. Кришна гыйбадәтханәләре бизәнә һәм яктыртыла, алар ул көндә күп санлы зиярәт кылучыларны кабул итәләр, Кришна тугрылыклары [[бхакти]] чараларын уздыралар һәм төнлә уяу торалар.<ref>{{cite book|last=Kishore|first=B. R.|title=Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=t3WzDipk9xwC&pg=PA118|year=2001|publisher=Diamond |isbn=978-81-7182-073-3|page=118}}</ref> Фестиваль типик рәвештә төньяк Һиндстанда муссоннарга туры килә, чөнки төньяк Һиндстанда муссоннар кире чигенәләр, кырларда уңыш йөкләнә һәм авыл җәмәгатьләренең уйнарга вакытлары бар. Төньяк штатларда, Джанмаштами "Раслила" традициясе белән бәйрәм ителә, бу турыдан-туры мәгънәдә "соклану (лиласы) уены, асылы (раса)". Бу Джанмаштамида соло яки бию төркеме вакыйгаларында тасвирлана, шул ук вакытта Кришнага бәйле композицияләр җырлана, музыка тамаша дәвамында уйнала, шул ук вакытта актёрлар һәм җәмәгать тамашада катнашып кул чабып ритм бәрәләр.<ref name=" Roy2005p213"/> Кришнаның балачак шаярулары, бигрәк тә Радха-Кришнаның мәхәббәт мөнәсәбәтләре аеруча популяр. Кристиан Рой һәм башка галимнәр буенча, бу Радха-Кришна мәхәббәт тарихлары кеше җанының илаһи принципка омтылуының Һинду символизмы.<ref name=" Roy2005p213"/><ref name=bryant9/> [[Джамму]]да, түбәләрдән очучы еланнар очырталар бу Кришна Джанмаштаминың бәйрәм ителүенең өлеше.<ref>{{cite web |title=The Festival of Kite Flying in Jammu|url= http://www.jammu.com/jammu/fairs/kite-flying.htm |accessdate=10 August 2012 }}</ref> ===Көнчыгыш һәм Төньяк-көнчыгыш Һиндстан=== Джанмаштами көнчыгыш һәм төньяк-көнчыгыш Һиндстанның Һинду Вайшнава җәмәгатьләрендә киң бәйрәм ителә. Кришнага дан җырлау традициясе бу регионнарда [[Санкардев]] һәм [[Чайтанья Махапрабху]] 15-енче һәм 16-ынчы гасырдагы тәгълиматлары һәм тырышлыклары кертеме белән бәйле. Алар Һинду Ходае Кришнаны бәйрәм итү өчен яңа форма сәнгатьләр барлыкка китергәннәр, мәсәлән [[Боргит]], [[Анкиа Нааат]], [[Саттрия]] һәм [[Бхакти Йога]] хәзер Көнбатыш Бенгалиядә һәм Ассамда популяр. Көнчыгышка табарак, Манипур кешеләре [[Манипури биюе]] формасын барлыкка китергәннәр, бу Һинду [[Вайшнавизм]] Һинду темаларына классик бию формасы, ул Саттрия кебек мәхәббәт тарафыннан илһамландырылган Саттрия кебек Радха-Кришнаның [[Раслила]] дип аталган драма сәнгате бар.<ref name=lochtefeld420>{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC&pg=PA376 |year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3179-8 |pages=420–421 }}</ref>{{Sfn|Reginald Massey|2004|p=177}}{{Sfn|Ragini Devi|1990|pp=175–180}} Бу бию драма сәнгатьләре бу регионнарда Джанмаштами традициясенең өлеше һәм барлык классик Һиндстан биюләре белән кебек, аларның констектуаль тамырлары борынгы Һинду Санскрит текстында "[[Натья Шастра]]"да, әмма Һиндстан һәм көньяк-көнчыгыш Азия мәдәниятләреннән кушылу белән.{{Sfn|Saryu Doshi|1989|pp=xv–xviii}}{{sfn|Natalia Lidova|2014}}{{sfn|Tarla Mehta|1995}} [[File:Rasa Lila in Manipuri dance style.jpg|thumb|upright=0.9|left|''[[Rasa lila]]'' [[Манипури бию]] стиленда''[[Раса лила]]'']] Джанмаштамида ата-аналар балаларын Кришна риваятьләрендәге персонажлар кебек киендерәләр, мәсәлән гопилар (сыер көтүче кызлар) һәм Кришна кебек. Гыбадәтханәләр һәм җәмәгать үзәкләре җирле чәчәкләр һәм яфраклар белән бизәлә, шул ук вакытта төркемнәр ''[[Бхагавата Пурана]]''ның унынчы бүлеген һәм ''[[Бхагават Гита]]''ны җырлыйлар.<ref name=" Roy2005p213"/> Джанмаштами Манипурда ашаудан тыелулар белән, төнлә уяу торулар белән һәм Кришна догаларын укулар белән бәйрәм ителә. Джанмаштами тирәли ''[[Раса лила]]'' тамашалары (алар шулай ук ''Раслила'' яки ''Манипури Рас'' дип атала) әһәмияткә ия традицияләре.<ref>{{cite book|author1=Vijaya Ghose|author2=Jaya Ramanathan|author3=Renuka N. Khandekar|title=Tirtha, the Treasury of Indian Expressions|url=https://books.google.com/books?id=_v1tAAAAMAAJ|year=1992|publisher=CMC |isbn=978-81-900267-0-3|page=184}}</ref> Балалар Меетей Вайшнава җәмәгатендә ''Ликол Саннаба'' уенын уйныйлар.<ref>{{cite book|author=Naorem Sanajaoba|title=Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization |url=https://books.google.com/books?id=-CzSQKVmveUC&pg=PA284 |year=1988|publisher=Mittal |isbn=978-81-7099-853-2|pages=284–285}}</ref> [[Шри Говиндаджи Гыйбадәтханәсе]] һәм ИСКОН гыйбадәтханәләре бигрәк тә Джанмаштами фестивален билгеләп үтәләр.<ref name=toiassammani>[http://timesofindia.indiatimes.com/city/guwahati/Janmashtami-joy-in-Assam-Manipur/articleshow/53866640.cms Janmashtami joy in Assam and Manipur], The Times of India (Aug 26 2016)</ref> Джанмаштами Ассамда өйләрдә бәйрәм ителә, Намгарлар дип аталган үзәкләрдә бәйрәм ителә (Ассамча: নামঘৰ), һәм гыйбадәтханәләрдә. Традиция буенча тугрыклылар "Нам"ны җырлыйлар, пуджалар ясыйлар һәм "Прасада" дип аталган ризыкны өләшәләр.<ref name=toiassammani/> ====Одиша һәм Көнбатыш Бенгалия==== [[File:A Hindu baby being dressed up as Krishna for the Janmashtami festival.jpg|thumb|Джанмаштами фестиваленда балаларны Кришна яки Гопилар итеп киендерү популяр Һинду традициясе дип атала.]] [[Одиша]] көнчыгыш штатында, [[Пури]] регионы тирәли , һәм [[Көнбатыш Бенгалия]]дә [[Набадвип]]та , фестиваль шулай ук ''Шри Кришна Джаянти'' яки гади вакытта ''Шри Джаянти'' дип атала.<ref>{{cite book|author=Prabhat Mukherjee|title=The History of Medieval Vaishnavism in Orissa |url=https://books.google.com/books?id=7LFzfbhmJcMC&pg=PA185 |year=1981|publisher=Asian Educational Services|isbn=978-81-206-0229-8|page=185}}</ref><ref>{{cite book|author=Yati Maharaj|title=Renaissance of Gaudiya Vaishnava Movement|url=https://books.google.com/books?id=9ooAAAAAMAAJ|year=1978|publisher=Sree Gaudiya Math|page=260}}</ref> Кешеләр Джанмаштамины ашаудан тыелып һәм төн уртасына кадәр уяу торып бәйрәм итәләр. ''Бхагавата Пурана'' 10-ынчы бүлектән укыла, бу [[Кришна]] тормышына багышланган өлеш. Киләсе көн "Нанда Утсав" дип атала яки [[Нанда]] һәм [[Яшода]]га хөрмәт итү. Бу көнне кешеләр ашаудан тыелуларыннан авыз әчәләр һәм төн уртасыннан соң төрле пешерелгән татлы ризыклар тәкъдим итәләр. ===Көньяк Һиндстан=== Гокулаштами яки Гокула Аштами (Джанмаштами яки Шри Кришна Джаянти) Кришнаның тууын бәйрәм итә. Гокулаштами Көньяк Һиндстанда зур дәрт белән бәйрәм ителә. [[Тамил Наду]]да, кешеләр идәнне коламнар белән бизиләр (дөге белән ясалган декоратив үрнәк). Кришнага дан җырлап Гита Говинда һәм башка шундый тугрылыклы җырлар җырлана. Шуннан соң алар өйнең бусагасыннан пуджа бүлмәсенә кадәр Кришна аяк эзләрен ясыйлар бу Кришнаның өйгә килүен тасвирлый.<ref>{{citation|last=Vaswani|first=Jashan P.|title=Hinduism: What You Would Like to Know About|url=https://books.google.com/books?id=NVJORFklvLEC&pg=PA92|year=2004|publisher=Sterling Publishers Pvt. Ltd|isbn=978-1-904910-02-2|page=92}}</ref> Бхагават-гитаны уку шулай ук популяр гамәл була. Кришнага тәкъдим ителә торган ризыкларга җимешләр, бетель һәм май керә. Очлы ризыклар Кришнаның яраткан ризыкларына керә һәм зур тырышлык белән пешерелә. Аларның иң мөһимнәре: Сидай, Татлы Сидай, Веркадалай Урундай. Фестиваль кичен бәйрәм ителә, чөнки Кришна төн уртасында туган. Күпчлек кешеләр бу көнне кырыс ашаудан тыелу үтиләр һәм төн уртасы пуджасыннан соң гына ашыйлар. Алар шулай ук гаиләдәге ир баласын Кришна итеп киендәрәләр һәм унджал үткәрәләр һәм башта аларга прасадам тәкъдим ителә.{{citation needed|date=March 2017}} [[File:Krishnastami Toddler Dress Up 2.jpg.jpg|thumb|Кришна кебек киендерелгән яңа йөрергә өйрәнгән бәби]] [[Андхра Прадеш]]та, шлокаларны һәм тугрылыклы җырларны җырлау бу фестивальның характеристикалары. Бу фестивальның башка уникаль хасияте яшь малайларның Кришна кебек киендерелүе һәм күршеләргә һәм дусларга кунакка йөрүе. Төрле фруктларның һәм татлы ризыклар башта Кришнага пуджадан соң тәкъдим ителә. Андхра Прадеш кешеләре шулай ук ашаудан тыелалар. Бу көнне Гокулнандан тәкъдим итәр өчен төрле татлы ризыклар ясала. Ашамлыклар сөт һәм эремчек белән Кришнага тәкъдим ителер өчен әзерләнә. Штатның берничә гыйбадәтханәсендә куанычлы җырлаулар була. Кришна хөрмәтенә гыйбадәтханәләр күп түгел. Моның сәбәбе кешеләрнең рәсемнәр аша ә сыннар аша түгел гыйбадәт кылуында. Кришнага багышланган популяр көньяк Һиндстан гыйбадәтханәләр арасында Тируварур регионында Раджагопаласвами Гыйбадәтханәсе, Канчиварамда Пандавадхутар гыйбадәтханәсе һәм Гуруваюрда Кришна гыйбадәтханәсе, алар Вишнуның Кришна инкарнациясе нә багышланган. Риваять әйткәнчә Гуруваюрда куелган Шри Кришна сыны диңгез астыннан калкып чыккан дип фаразлана.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=TaF603WEv4IC&lpg=PR7&ots=8fBtwttwgN&dq=Krishna%20Idol%20Guruvayur%20is%20from%20Dwarka&lr&pg=PA94#v=onepage&q=Krishna%20Idol%20Dwarka&f=false|title=Krishna Theatre in India|last=Varadpande|first=Manohar Laxman|date=1982-01-01|publisher=Abhinav Publications|isbn=9788170171515|language=en}}</ref> ==Һиндстаннан тыш== ===Непал=== Непалның 80 процентына якын үзләрен Һинду дип атый һәм Кришна Джанмаштамины бәйрәм итәләр. Алар Джанмаштамины төн уртасына кадәр ашамыйча үтиләр. Тугрылыклар [[Бхагавад Гита]]ны укыйлар һәм бхаджаннар һәм киртаннар дип аталган дини җырларны җырлыйлар. Кришна гыйбадәтханәләре бизәлә. Кибетләрдә, плакатларда һәм өйләрдә Кришна мотивлары.<ref name=" Roy2005p213"/> ===Бангладеш=== Джанмаштами - ул Бангладешта җәмәгать бәйрәме.<ref>{{citation|last=Grover|first=Verinder|title=Bangladesh: Government and Politics|url=https://books.google.com/books?id=R1uTvbI84HIC&pg=PA8|year=2000|publisher=Deep & Deep Publications|isbn=978-81-7100-928-2|page=8}}</ref> Джанмаштами көнендә процессия [[Дака]]да Дхакешвари гыйбадәтханәсеннән, Бангладешның Милли Гыйбадәтханәсеннән башлана, аннан соң ул Иске Дака урамнары аша уза. Процессия 1902 елдан башлана, ләкин 1948 елда туктатылган Пакистан нигезләвен һәм мөселман төркемнәре һөҗүмнәреннән соң. Процессия 1989 елдан бирле янә йөри башлаган.<ref>{{cite journal|title=Bangladesh blessings|journal=Hinduism Today|date=February 1997|url=http://www.hinduismtoday.com/modules/smartsection/item.php?itemid=4810}}</ref> ===Фиджи=== Фиджиның кимендә дүрттән бер өлеше Һиндулар, бу бәйрәм Фиджида контракт буенча килгән беренче эшчеләр килгәннән соң бәйрәм ителгән. Джанмаштами Фиджида "Кришна Аштами" буларак мәгълүм. Фиджида күпчелек Һиндуларның бабалары [[Уттар Прадеш]]тан, [[Бихар]]дан һәм [[Тамил Наду]]дан бу алар өчен аеруча мөһим фестиваль итә. Фиджиның Джанмаштами бәйрәм итүләре сигез көн өчен уникаль алар сигезенче көнгә Кришна туган көнгә кадәр бара. Бу сигез көн эчендә Һиндулар өйләрдә һәм гыйбадәтханәләрдә үзләренең "мандали"лары яки тугрылыклы төркемнәре белән кичен һәм төнлә җыела һәм [[Бхагавата Пурана]]ны укыйлар, Кришнага багышланган җырлар укыйлар һәм Прасада тараталар.<ref>{{cite web|title=Hindus Mark Birth of Lord Krishna |url=http://fijisun.com.fj/2015/09/06/hindus-mark-birth-of-lord-krishna}}</ref> ===Пакистан=== Джанмаштами [[Пакистан Һиндулары]] тарафыннан [[Карачи Шри Сваминараян Мандиры]]нда [[Карачи]]да [[бхаджан]] җырлавы белән Кришна вәгазьләре белән үткәрелә.<ref>{{cite news |url=http://archives.dawn.com/archives/162125 |title=KARACHI: Janamashtami festival celebrated Jai Sri Krishna|publisher=Dawn.com |date= |accessdate=2 December 2012}}</ref> ===Башкалар=== АКШта, Аризонада губернатор [[Джанет Наполитано]] Джанмаштамида юллама сәламләгән беренче Америка җитәкчесе булган, Кришна Аңы Җәмгыяте ИСККОНны танып.<ref>[http://apps.azsos.gov/public_services/register/2008/33/governor.pdf EXECUTIVE ORDERS, PROCLAMATIONS OF GENERAL APPLICABILITY, AND STATEMENTS ISSUED BY THE GOVERNOR PURSUANT TO A.R.S. § 41-1013(B)(3)], Arizona State Government, USA (2008)</ref> Фестиваль шулай ук Карибларда Гайана, Тринидад һәм Тобаго, Ямайка илләрендә Һиндулар тарафыннан киң бәйрәм ителә һәм шулай ук элеккеге Британия колониясе Фиджида һәм шулай ук Голландия колониясе Суринамда. Бу илләрдә Һиндулар Тамил Наду һәм Уттар Прадештан килгән һәм Тамилнаду, Уттар Прадеш, Бенгал, Бихар һәм Ориссадан ялланган иммигантларның токымы. Дөнья буйлап Кришна Аңы Җәмгыяте ИСККОН гыйбадәтханәләрендә Кришна Джанмаштами бәйрәм ителә һәм шулай ук ИССККОН нигезләүче Свами Прабхупада туган көне билгеләп үтелә. (Сентябрь 1, 1896).<ref name=" Roy2005p213"/> ===Казанда=== Казанда Кришна-Джанмаштами шулай ук Казанның Юдино бистәсендәге ИСККОН гыйбадәтханәсендә 2017 елда үткәрелде. Бәйрәм вакытында Казанга Ачарья Шрила Прабхупаданың өйрәнчеге Калькуттадан Гуру Сохаг килде. {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|en|Krishna Janmashtami|версия=800389947}} ==References== {{Reflist|30em}} ===Библиография=== *{{cite book|ref=harv|author=Saryu Doshi|title=Dances of Manipur: The Classical Tradition|url=https://books.google.com/books?id=xRbkAAAAMAAJ|year=1989|publisher=Marg Publications|isbn=978-81-85026-09-1}} *{{cite book|ref=harv|author=Ragini Devi|title=Dance Dialects of India|url=https://books.google.com/books?id=KRz5ykKRVAEC |year=1990 |publisher=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-0674-0}} *{{cite journal|author=Natalia Lidova|publisher=Oxford University Press |year=2014 |doi=10.1093/obo/9780195399318-0071 |title= Natyashastra |ref= harv}} * {{citation |author=Tarla Mehta | title=Sanskrit Play Production in Ancient India |url=https://books.google.com/books?id=l7naMj1UxIkC | year=1995| publisher=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-1057-0 }} * {{cite book|ref=harv|author=Reginald Massey|title=India's Dances: Their History, Technique, and Repertoire|url=https://books.google.com/books?id=t6MJ8jbHqIwC |year=2004|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-434-9 }} [[Төркем:Һинд дине]] [[Төркем:Ходай]] [[Төркем:Монотеизм]] [[Төркем:Дини бәйрәмнәр]] [[Төркем:Һиндстан бәйрәмнәре]] [[Төркем:Вишнуизм]] [[Төркем:Һинд дине бәйрәмнәре]] [[Төркем:Бәйрәмнәр]] bmzjruxcytg7oaohwpvb7b9p4njic6o 3529643 3529642 2022-08-19T14:59:23Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki '''Кришна Джанмаштами''' ([[Дэванагари]] {{lang|sa|कृष्ण जन्माष्टमी}}), шулай ук '''Джанмаштами''' буларак мәгълүм, ул ел саен уза торган [[Кришна]] тууын бәйрәм итүче фестиваль, Кришна ул [[Вишну]]ның 8-енче аватары.<ref name="Lochtefeld2002p314">{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0823931798|pages=314–315}}</ref> Ул Һинду ай-кояш календаре буенча Һинду календареның [[Шраавана]] аеның [[Кришна Пакша]]ның [[Аштами]] сигезенче көнендә бәйрәм ителә, бу Грегориан календареның [[Август]] һәм [[Сентябрь]] айлары белән тәңгәл ителә. {| class="standard" style="width:24%; height:70px" |+ Бәйрәм турында мәгълүмат |- |Бәйрәм исеме |Кришна Джанмаштами |- |Дини |1-2 көн |- |Башка атамалары |Кришна атамалары ''Кришнааштами'', ''Саатам Аатхам'', ''Гокулаштами'', ''Аштами Рохини'', ''Шрикришна Джаянти'', ''Шри Джаянти'' |- |Бәйрәм ителә |[[Һиндстан]]да, [[Непал]]да, [[Бангладеш]]та, [[Тринидад]]та, [[Гаяна]]да, АКШ-ның кайбер өлешләрендә, башка илләрдә |- |Бәйрәм итү |Дахи Ханди (киләсе көн), очучы еланнар очырту, традицион татлы ризыклар |- |Тамашалар |Бию драмасы, пуджа, төнге уяу тору, ашаудан тыелу |} Ул бигрәк тә Индуизмның [[Вайшнавизм]] традициясе буенча мөһим фестиваль.<ref>{{cite book|author=J. Gordon Melton|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|url=https://books.google.com/books?id=KDU30Ae4S4cC&pg=PA396|year =2011|publisher= ABC-CLIO|isbn= 978-1-59884-205-0|page= 396}}</ref> ([[Раса лила]] яки Кришна Лила кебек) ''[[Бхагавата-Пурана]]дан Кришна тормышыннан сәхнәләр''), төн уртасы дәвамында тугрылыклы җырлау, ашаудана тыелу (''упаваса''), төнлә уяу тору (''джагарана'') һәм киләсе көннең фестивале (махотсава) Джанмаштами бәйрәм итүенең киләсе көннең Джанмаштами биюенең өлеше. Ул аеруча [[Уттар Прадеш, Матхура]] һәм [[Вриндаван]]да бәйрәм ителә, Манипур, Ассам, Көнбатыш Бенгалия, Одиша, Мадхья Прадеш, Раджастан, Гөҗәрат, Махараштра, Карнатака, Керала, Тамил Наду, Андхра Прадеш һәм башка регионнарында шулай ук бәйрәм ителә. Кришна Джанмаштамидан соң [[Нандотсав]] фестивале килә, ул [[Нанда Баба]]ның җәмгәгатьчелеккә тууны бәйрәм итеп бүләкләр вакыйгасын бәйрәм итүе.<ref>Packert, Cynthia. [https://books.google.com/books?id=Ebxa1F8zNT0C The Art of Loving Krishna: Ornamentation and Devotion]. Indiana University Press, 2010. Print.</ref> ==Әһәмияте== [[File:Baby Krishna being carried by Vasudeva.jpg|thumb|left|alt=Васудева тарафыннан елга аша алып барылган Кришна|Krishna Carried Across the River.]] [[Кришна]] [[Деваки]] һәм [[Васудева]]ның улы һәм аның тууы Джанмаштами буларак Һиндулар тарафыннан бәйрәм ителә, бигрәк тә [[Вайшнавизм]] традициясендә, монда ул [[Вишну]]ның сигезенче [[аватар]]ы буларак таныла.<ref name = Knott61>{{Cite book | last = Knott |first = Kim |year = 2000 | title = Hinduism: A Very Short Introduction |publisher = Oxford University Press, USA |isbn = 0-19-285387-2 |url = https://books.google.com/books?id=Wv8XK_GU9icC | pages= 43, 50–58}}</ref><ref>Pargiter, F.E. (1972) [1922]. Ancient Indian Historical Tradition, Delhi: Motilal Banarsidass, pp. 105–107</ref> Джанмаштами Һинду традициясе буенча [[Матхура]]да (Грегориан календареның Август һәм Сентябре туры килә торган итеп) [[Шравана]] аеның сигезенче көненең төн уртасында [[Матхура]]да Кришна тууы бәйрәм ителә.<ref name="Lochtefeld2002p314"/><ref>{{cite book|author=Charles R. Brooks|title=The Hare Krishnas in India|url=https://books.google.com/books?id=0gkABAAAQBAJ&pg=PA250|year=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5989-4|page=250}}</ref> Кришна хаос эрасында туган, эзәрлекләү тоткарлаусыз булган, ирекләр инкарь ителгән, бөтен җирдә явызлык булган һәм аның абые Канса Патша тарафыннан аңың тормышына куркыныч янаган.<ref name="Varma2009p7">{{cite book|author=Pavan K. Varma|title=The Book of Krishna|url=https://books.google.com/books?id=_anlsbp56aoC |year=2009|publisher=Penguin Books|isbn=978-0-14-306763-4|pages=7–11}}</ref> Туудан соң, аның атасы [[Васудева]] Кришнаны Ямуна елгасы аркылы алып барган, моны ул [[Гокул]]да ата-анасы [[Нанда]] һәм [[Яшода]]га ярдәм итү өчен эшләгән. Бу риваять Джанмаштами көнендә ашаудан тыелучы, Кришнага мәхәббәт белән тугрыклыклы җырлар җырлаучы һәм төнлә уяулык тотучы кешеләр тарафыннан бәйрәм ителә.<ref name="Mohapatra2013">{{cite book|author=J Mohapatra|title=Wellness In Indian Festivals & Rituals |url=https://books.google.com/books?id=R0aVAgAAQBAJ |year=2013|publisher=Partridge Publishing|isbn=978-1-4828-1689-1|pages=137–139}}</ref><ref name="Melton2011p459"/> Кришнаның төн уртасында тууыннан соң Бәби Кришнаның сыннары юыла һәм киендерелә, соңыннан бишеккә салына. Шуннан соң тугрыклылар ашаудан тыелуларыннан авыз әчәләр, ашамлыклар һәм татлы әйберләр өләшә. Хатын-кызлар аларның өй һәм кухня ишекләреннән тыш кечкенә аяк эзләре ясыйлар, бу өйләренә Кришна килүенең символы була.<ref name="Melton2011p459">{{cite book|author=Constance A Jones|editor=J. Gordon Melton|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations |url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-59884-206-7|page=459}}</ref> ==Бәйрәм итүләр== [[File:Baby thief Krishna (bazaar art, c.1950's).jpg|thumb|Кайбер җәмәгатьләр Кришна риваятьләрендә аны ''Маккан чор'' (май карагы) буларак хөрмәт итәләр.]] Һиндулар Джанмаштамины ашаудан тыелып, җырлап, махсус ризык әзерләп һәм өләшеп, төнге уяулар һәм Вишну гыйбадәтханәләренә зиярәтләр кылып бәйрәм итәләр. Төп Кришна гыйбадәтханәләрендә "Бхагавата Пурана" һәм "Бхагават Гита"ны укуларны оештыралар.<ref>{{cite book|last1=Gibson|first1=Lynne |last2=Wootten|first2=Pat|title= Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=jnwffnGT0tEC&pg=PA40 |year=2002|publisher=Heinemann|isbn=978-0-435-33618-9|page=40}}</ref> Күп җәмәгатьләр [[Раса Лила]] яки Кришна Лила дип аталган бию драма җәмәгатен оештыралар.<ref name="Melton2011p459"/> Раса Лила аеруча Матура регионында популяр, Һиндстанның Манипур һәм Ассам төньяк-көнчыгыш штатларында һәм Раджастан һәм Гөҗәрат өлешләрендә популяр. Ул күпсанлы һәвәскәр артистлар труппалары тарафыннан сәхнәләштерелә, моны җирле җәмәгать алкышлый һәм бу драма биюе Джанмаштамига кадәр берничә көн элек башлана.<ref>{{cite book|author=Pavan K. Varma|title=The Book of Krishna|url=https://books.google.com/books?id=_anlsbp56aoC |year=2009|publisher=Penguin Books|isbn=978-0-14-306763-4|pages=160–162}}</ref><ref>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook |url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C |year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=449–457}}</ref> [[File:Dahi Handi.JPG|thumb|right|Джанмаштами традициясе, Дахи Ханди, [[Мумбаи]] Һиндстанда прогресста]] ===Махараштра=== Джанмаштами (Махараштрада халыкта "Гокулаштами" буларак мәгълүм) [[Мумбаи]] һәм [[Пуне]] кебек шәһәрләрдә бәйрәм ителә. "Дахи Ханди" һәрбер август/сентябрьда, Кришна Джанмаштамидан соң бәйрәм ителә. <ref name="Melton2011p459"/><ref name=" Roy2005p213"/> Төшенчә турыдан-туры тәрҗемә иткәндә "балчык йогурт чүлмәге" дип атала. Фестиваль бу популяр региональ исемне бәби Кришна риваятеннән ала. Аның буенча ул йогурт һәм май кебек сөт ризыкларын урлаган һәм кешеләр аларның запасларын бәби ала алмыйча итеп өскә яшергәннәр. Кришна үзенең эзләвендә бөтен төр креатив фикерләрен эшләп караган, мәсәлән дуслары белән бергә эленеп торган чүлмәкләрне вату өчен кеше пирамидаларын төзегән.<ref name=bryant9>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> Бу темага Һиндстан буенча берничә рельеф булган һәм шулай ук әдәбият һәм бию-драма репертуары бар, бу уйнаучы балаларның гөнаһсызлыгының символы булган, һәм мәхәббәт һәм тормышның уены Ходайның манифестациясе булган.<ref name="Hawley2014ix">{{cite book|author=John Stratton Hawley|title=Krishna, The Butter Thief|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ |year=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref><ref>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=114–118}}</ref> Махараштрада һәм Һиндстанның көнбатыш дәүләтләрендә, бу Кришна риваяте Джанмаштаминың җәмәгать традициясе буларак уйнала, монда йогурт чүлмәкләре өскә эленә, кайвакыт югары баганаларга яки бинаның икенче яки өченче бинадан эленеп торган баулардан.<ref name="Melton2011p459"/> Ел саен традициясе буенча, "Говиндас" дип аталган яшьләрнең һәм малайларның токымнары эленеп торучы чүлмәкләр тирәли йөриләр, бер берсе өстеннән үрмәләп кеше пирамидасы ясыйлар һәм шуннан соң чүлмәкне ваталар. Түгелгән ризык "Прасада" дип таныла (бу бәйрәм тәкъдим ителә торган ризык). Бу җәмәгать тамашасы, җәмәгать вакыйгасы буларак алкышлана һәм рәхим ителә.<ref name=" Roy2005p213"/> Кызлар бу малайларны уратып алалар, аларны хуплыйлар һәм үртиләр һәм шул ук вакытта бииләр һәм җырлыйлар.<ref name=" Roy2005p213">{{cite book|author=Christian Roy|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA213 |year=2005|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-089-5|pages=213–215}}</ref><ref name=CNNDMello>{{cite news|last1=DMello|first1=Daniel|title=8 incredible facts about Mumbai|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|accessdate=23 July 2014|work=CNN|date=4 October 2011|archiveurl= https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archivedate=29 July 2014}}</ref> Хәзерге вакытта, күп Һиндстан шәһәрләрендә бу ел саен Һинду ритуалы бәйрәм ителә. Яшьләр төркемнәре "Говинда патхаклар" дип аталган яшьлек төркемнәрен барлыкка китерәләр, алар бер-берсе белән бигрәк тә Джанмаштаминың приз акчасы өчен ярышалар. Бу төркемнәр "мандаллар" яки "ханди" дип атала һәм алар җирле урыннарны йөреп чыгып мөмкин кадәр күп чүлмәк ватырга тырышалар, бу һәр август була. Иҗтимагый йолдызлар һәм матбугат фестивальләргә килә, ә корпорацияләр тамашаның өлешләренә иганәчелек итәләр.<ref name=TOIMishra>{{cite news|author1=Ambarish Mishra|author2=Nitin Yeshwantrao|author3=Bella Jaisinghani|title=Nine-tier handi breaks into Guinness Records|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Nine-tier-handi-breaks-into-Guinness-Records/articleshow/15441796.cms?referral=PM|accessdate=23 July 2014|work=Times of India|date=11 August 2012}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|work=Mid Day|date=24 August 2008|accessdate=12 August 2009}}</ref> "Говинда" токымнары өчен акча һәм бүләкләр тәкъдим ителә һәм The Times of India хәбәр иткәнчә, 2014 елда Мумбайда гына 4,000 ''ханди'' булган.<ref name="TOIMishra"/> ===Гөҗәрат һәм Раджастан=== [[File:Festive dishes on Krishna Janmashtami.jpg|thumb|left|Кришна Джанмаштамида өләшелгән традицион фестиваль ризыгы]] [[Гөҗәрат]]ның [[Дварка]] шәһәрендә кешеләр – Кришна аның патшалыгын нигезләгән урында - "Дахи Ханди" традициясенә охшаш фестивальне бәйрәм итәләр, ул "Махан Ханди" (яңа аертылган май белән чүлмәк) дип атала. Башкалар гыйбадәтханәләрдә бииләр, бхаджаннар җырлыйлар, [[Натдвара]] яки [[Дваркадхиш Гыйбадәтханәсе]]ндә кебек Кришна гыйбадәтханәләренә зиярәт кылалар. Регионның [[Куч районы]]нда фермерлар үгез арбаларын бизиләр һәм җырлап һәм биеп Кришна процессияләрен уздыралар.<ref>{{cite book|author=Anjali H. Desai|title=India Guide Gujarat|url=https://books.google.com/books?id=gZRLGZNZEoEC&pg=PA71|year =2007|publisher =India Guide|isbn= 978-0-9789517-0-2|pages=71, 76}}</ref> [[Вайшнавизм]]ның [[Пуштимарг]] галиме [[Даярам]]ның карнавал стилендагы уен шигърияте һәм эшләре Гөҗәрат һәм Раджастанда аеруча популяр.<ref>{{cite book|author=Rachel Dwyer|title=The Poetics of Devotion: The Gujarati Lyrics of Dayaram|url=https://books.google.com/books?id=u7XyeTFxY3wC |year=2001|publisher=Routledge|isbn=978-0-7007-1233-5|pages=79–101, 119–120}}</ref> ===Төньяк Һиндстан=== [[File:ISKCON temple, Delhi at Janamashtami.jpg|thumb|Джанмаштами вакытында Дәһлидә ISKCON гыйбадәтханәсе]] Джанмаштами төньяк Һиндстанның Брадж регионында иң зур фестиваль, мәсәлән, [[Матхура]] кебек шәһәрендә, монда Һинду традициясе буенча Кришна туган һәм ул үскән [[Вриндаван]]да.<ref name="Melton2011p459"/> [[Уттар Прадеш]]та вайшнава җәмәгатендә һәм шулай ук штатта башка урыннарда һәм шулай ук Раджастан, Дәлһи, Һарьяна, Уттараханд һәм Һималая төньягында Джанмаштамины бәйрәм итәләр. Кришна гыйбадәтханәләре бизәнә һәм яктыртыла, алар ул көндә күп санлы зиярәт кылучыларны кабул итәләр, Кришна тугрылыклары [[бхакти]] чараларын уздыралар һәм төнлә уяу торалар.<ref>{{cite book|last=Kishore|first=B. R.|title=Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=t3WzDipk9xwC&pg=PA118|year=2001|publisher=Diamond |isbn=978-81-7182-073-3|page=118}}</ref> Фестиваль типик рәвештә төньяк Һиндстанда муссоннарга туры килә, чөнки төньяк Һиндстанда муссоннар кире чигенәләр, кырларда уңыш йөкләнә һәм авыл җәмәгатьләренең уйнарга вакытлары бар. Төньяк штатларда, Джанмаштами "Раслила" традициясе белән бәйрәм ителә, бу турыдан-туры мәгънәдә "соклану (лиласы) уены, асылы (раса)". Бу Джанмаштамида соло яки бию төркеме вакыйгаларында тасвирлана, шул ук вакытта Кришнага бәйле композицияләр җырлана, музыка тамаша дәвамында уйнала, шул ук вакытта актёрлар һәм җәмәгать тамашада катнашып кул чабып ритм бәрәләр.<ref name=" Roy2005p213"/> Кришнаның балачак шаярулары, бигрәк тә Радха-Кришнаның мәхәббәт мөнәсәбәтләре аеруча популяр. Кристиан Рой һәм башка галимнәр буенча, бу Радха-Кришна мәхәббәт тарихлары кеше җанының илаһи принципка омтылуының Һинду символизмы.<ref name=" Roy2005p213"/><ref name=bryant9/> [[Джамму]]да, түбәләрдән очучы еланнар очырталар бу Кришна Джанмаштаминың бәйрәм ителүенең өлеше.<ref>{{cite web |title=The Festival of Kite Flying in Jammu|url= http://www.jammu.com/jammu/fairs/kite-flying.htm |accessdate=10 August 2012 }}</ref> ===Көнчыгыш һәм Төньяк-көнчыгыш Һиндстан=== Джанмаштами көнчыгыш һәм төньяк-көнчыгыш Һиндстанның Һинду Вайшнава җәмәгатьләрендә киң бәйрәм ителә. Кришнага дан җырлау традициясе бу регионнарда [[Санкардев]] һәм [[Чайтанья Махапрабху]] 15-енче һәм 16-ынчы гасырдагы тәгълиматлары һәм тырышлыклары кертеме белән бәйле. Алар Һинду Ходае Кришнаны бәйрәм итү өчен яңа форма сәнгатьләр барлыкка китергәннәр, мәсәлән [[Боргит]], [[Анкиа Нааат]], [[Саттрия]] һәм [[Бхакти Йога]] хәзер Көнбатыш Бенгалиядә һәм Ассамда популяр. Көнчыгышка табарак, Манипур кешеләре [[Манипури биюе]] формасын барлыкка китергәннәр, бу Һинду [[Вайшнавизм]] Һинду темаларына классик бию формасы, ул Саттрия кебек мәхәббәт тарафыннан илһамландырылган Саттрия кебек Радха-Кришнаның [[Раслила]] дип аталган драма сәнгате бар.<ref name=lochtefeld420>{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC&pg=PA376 |year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3179-8 |pages=420–421 }}</ref>{{Sfn|Reginald Massey|2004|p=177}}{{Sfn|Ragini Devi|1990|pp=175–180}} Бу бию драма сәнгатьләре бу регионнарда Джанмаштами традициясенең өлеше һәм барлык классик Һиндстан биюләре белән кебек, аларның констектуаль тамырлары борынгы Һинду Санскрит текстында "[[Натья Шастра]]"да, әмма Һиндстан һәм көньяк-көнчыгыш Азия мәдәниятләреннән кушылу белән.{{Sfn|Saryu Doshi|1989|pp=xv–xviii}}{{sfn|Natalia Lidova|2014}}{{sfn|Tarla Mehta|1995}} [[File:Rasa Lila in Manipuri dance style.jpg|thumb|upright=0.9|left|''[[Rasa lila]]'' [[Манипури бию]] стиленда''[[Раса лила]]'']] Джанмаштамида ата-аналар балаларын Кришна риваятьләрендәге персонажлар кебек киендерәләр, мәсәлән гопилар (сыер көтүче кызлар) һәм Кришна кебек. Гыбадәтханәләр һәм җәмәгать үзәкләре җирле чәчәкләр һәм яфраклар белән бизәлә, шул ук вакытта төркемнәр ''[[Бхагавата Пурана]]''ның унынчы бүлеген һәм ''[[Бхагават Гита]]''ны җырлыйлар.<ref name=" Roy2005p213"/> Джанмаштами Манипурда ашаудан тыелулар белән, төнлә уяу торулар белән һәм Кришна догаларын укулар белән бәйрәм ителә. Джанмаштами тирәли ''[[Раса лила]]'' тамашалары (алар шулай ук ''Раслила'' яки ''Манипури Рас'' дип атала) әһәмияткә ия традицияләре.<ref>{{cite book|author1=Vijaya Ghose|author2=Jaya Ramanathan|author3=Renuka N. Khandekar|title=Tirtha, the Treasury of Indian Expressions|url=https://books.google.com/books?id=_v1tAAAAMAAJ|year=1992|publisher=CMC |isbn=978-81-900267-0-3|page=184}}</ref> Балалар Меетей Вайшнава җәмәгатендә ''Ликол Саннаба'' уенын уйныйлар.<ref>{{cite book|author=Naorem Sanajaoba|title=Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization |url=https://books.google.com/books?id=-CzSQKVmveUC&pg=PA284 |year=1988|publisher=Mittal |isbn=978-81-7099-853-2|pages=284–285}}</ref> [[Шри Говиндаджи Гыйбадәтханәсе]] һәм ИСКОН гыйбадәтханәләре бигрәк тә Джанмаштами фестивален билгеләп үтәләр.<ref name=toiassammani>[http://timesofindia.indiatimes.com/city/guwahati/Janmashtami-joy-in-Assam-Manipur/articleshow/53866640.cms Janmashtami joy in Assam and Manipur], The Times of India (Aug 26 2016)</ref> Джанмаштами Ассамда өйләрдә бәйрәм ителә, Намгарлар дип аталган үзәкләрдә бәйрәм ителә (Ассамча: নামঘৰ), һәм гыйбадәтханәләрдә. Традиция буенча тугрыклылар "Нам"ны җырлыйлар, пуджалар ясыйлар һәм "Прасада" дип аталган ризыкны өләшәләр.<ref name=toiassammani/> ====Одиша һәм Көнбатыш Бенгалия==== [[File:A Hindu baby being dressed up as Krishna for the Janmashtami festival.jpg|thumb|Джанмаштами фестиваленда балаларны Кришна яки Гопилар итеп киендерү популяр Һинду традициясе дип атала.]] [[Одиша]] көнчыгыш штатында, [[Пури]] регионы тирәли , һәм [[Көнбатыш Бенгалия]]дә [[Набадвип]]та , фестиваль шулай ук ''Шри Кришна Джаянти'' яки гади вакытта ''Шри Джаянти'' дип атала.<ref>{{cite book|author=Prabhat Mukherjee|title=The History of Medieval Vaishnavism in Orissa |url=https://books.google.com/books?id=7LFzfbhmJcMC&pg=PA185 |year=1981|publisher=Asian Educational Services|isbn=978-81-206-0229-8|page=185}}</ref><ref>{{cite book|author=Yati Maharaj|title=Renaissance of Gaudiya Vaishnava Movement|url=https://books.google.com/books?id=9ooAAAAAMAAJ|year=1978|publisher=Sree Gaudiya Math|page=260}}</ref> Кешеләр Джанмаштамины ашаудан тыелып һәм төн уртасына кадәр уяу торып бәйрәм итәләр. ''Бхагавата Пурана'' 10-ынчы бүлектән укыла, бу [[Кришна]] тормышына багышланган өлеш. Киләсе көн "Нанда Утсав" дип атала яки [[Нанда]] һәм [[Яшода]]га хөрмәт итү. Бу көнне кешеләр ашаудан тыелуларыннан авыз әчәләр һәм төн уртасыннан соң төрле пешерелгән татлы ризыклар тәкъдим итәләр. ===Көньяк Һиндстан=== Гокулаштами яки Гокула Аштами (Джанмаштами яки Шри Кришна Джаянти) Кришнаның тууын бәйрәм итә. Гокулаштами Көньяк Һиндстанда зур дәрт белән бәйрәм ителә. [[Тамил Наду]]да, кешеләр идәнне коламнар белән бизиләр (дөге белән ясалган декоратив үрнәк). Кришнага дан җырлап Гита Говинда һәм башка шундый тугрылыклы җырлар җырлана. Шуннан соң алар өйнең бусагасыннан пуджа бүлмәсенә кадәр Кришна аяк эзләрен ясыйлар бу Кришнаның өйгә килүен тасвирлый.<ref>{{citation|last=Vaswani|first=Jashan P.|title=Hinduism: What You Would Like to Know About|url=https://books.google.com/books?id=NVJORFklvLEC&pg=PA92|year=2004|publisher=Sterling Publishers Pvt. Ltd|isbn=978-1-904910-02-2|page=92}}</ref> Бхагават-гитаны уку шулай ук популяр гамәл була. Кришнага тәкъдим ителә торган ризыкларга җимешләр, бетель һәм май керә. Очлы ризыклар Кришнаның яраткан ризыкларына керә һәм зур тырышлык белән пешерелә. Аларның иң мөһимнәре: Сидай, Татлы Сидай, Веркадалай Урундай. Фестиваль кичен бәйрәм ителә, чөнки Кришна төн уртасында туган. Күпчлек кешеләр бу көнне кырыс ашаудан тыелу үтиләр һәм төн уртасы пуджасыннан соң гына ашыйлар. Алар шулай ук гаиләдәге ир баласын Кришна итеп киендәрәләр һәм унджал үткәрәләр һәм башта аларга прасадам тәкъдим ителә.{{citation needed|date=March 2017}} [[File:Krishnastami Toddler Dress Up 2.jpg.jpg|thumb|Кришна кебек киендерелгән яңа йөрергә өйрәнгән бәби]] [[Андхра Прадеш]]та, шлокаларны һәм тугрылыклы җырларны җырлау бу фестивальның характеристикалары. Бу фестивальның башка уникаль хасияте яшь малайларның Кришна кебек киендерелүе һәм күршеләргә һәм дусларга кунакка йөрүе. Төрле фруктларның һәм татлы ризыклар башта Кришнага пуджадан соң тәкъдим ителә. Андхра Прадеш кешеләре шулай ук ашаудан тыелалар. Бу көнне Гокулнандан тәкъдим итәр өчен төрле татлы ризыклар ясала. Ашамлыклар сөт һәм эремчек белән Кришнага тәкъдим ителер өчен әзерләнә. Штатның берничә гыйбадәтханәсендә куанычлы җырлаулар була. Кришна хөрмәтенә гыйбадәтханәләр күп түгел. Моның сәбәбе кешеләрнең рәсемнәр аша ә сыннар аша түгел гыйбадәт кылуында. Кришнага багышланган популяр көньяк Һиндстан гыйбадәтханәләр арасында Тируварур регионында Раджагопаласвами Гыйбадәтханәсе, Канчиварамда Пандавадхутар гыйбадәтханәсе һәм Гуруваюрда Кришна гыйбадәтханәсе, алар Вишнуның Кришна инкарнациясе нә багышланган. Риваять әйткәнчә Гуруваюрда куелган Шри Кришна сыны диңгез астыннан калкып чыккан дип фаразлана.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=TaF603WEv4IC&lpg=PR7&ots=8fBtwttwgN&dq=Krishna%20Idol%20Guruvayur%20is%20from%20Dwarka&lr&pg=PA94#v=onepage&q=Krishna%20Idol%20Dwarka&f=false|title=Krishna Theatre in India|last=Varadpande|first=Manohar Laxman|date=1982-01-01|publisher=Abhinav Publications|isbn=9788170171515|language=en}}</ref> ==Һиндстаннан тыш== ===Непал=== Непалның 80 процентына якын үзләрен Һинду дип атый һәм Кришна Джанмаштамины бәйрәм итәләр. Алар Джанмаштамины төн уртасына кадәр ашамыйча үтиләр. Тугрылыклар [[Бхагавад Гита]]ны укыйлар һәм бхаджаннар һәм киртаннар дип аталган дини җырларны җырлыйлар. Кришна гыйбадәтханәләре бизәлә. Кибетләрдә, плакатларда һәм өйләрдә Кришна мотивлары.<ref name=" Roy2005p213"/> ===Бангладеш=== Джанмаштами - ул Бангладешта җәмәгать бәйрәме.<ref>{{citation|last=Grover|first=Verinder|title=Bangladesh: Government and Politics|url=https://books.google.com/books?id=R1uTvbI84HIC&pg=PA8|year=2000|publisher=Deep & Deep Publications|isbn=978-81-7100-928-2|page=8}}</ref> Джанмаштами көнендә процессия [[Дака]]да Дхакешвари гыйбадәтханәсеннән, Бангладешның Милли Гыйбадәтханәсеннән башлана, аннан соң ул Иске Дака урамнары аша уза. Процессия 1902 елдан башлана, ләкин 1948 елда туктатылган Пакистан нигезләвен һәм мөселман төркемнәре һөҗүмнәреннән соң. Процессия 1989 елдан бирле янә йөри башлаган.<ref>{{cite journal|title=Bangladesh blessings|journal=Hinduism Today|date=February 1997|url=http://www.hinduismtoday.com/modules/smartsection/item.php?itemid=4810}}</ref> ===Фиджи=== Фиджиның кимендә дүрттән бер өлеше Һиндулар, бу бәйрәм Фиджида контракт буенча килгән беренче эшчеләр килгәннән соң бәйрәм ителгән. Джанмаштами Фиджида "Кришна Аштами" буларак мәгълүм. Фиджида күпчелек Һиндуларның бабалары [[Уттар Прадеш]]тан, [[Бихар]]дан һәм [[Тамил Наду]]дан бу алар өчен аеруча мөһим фестиваль итә. Фиджиның Джанмаштами бәйрәм итүләре сигез көн өчен уникаль алар сигезенче көнгә Кришна туган көнгә кадәр бара. Бу сигез көн эчендә Һиндулар өйләрдә һәм гыйбадәтханәләрдә үзләренең "мандали"лары яки тугрылыклы төркемнәре белән кичен һәм төнлә җыела һәм [[Бхагавата Пурана]]ны укыйлар, Кришнага багышланган җырлар укыйлар һәм Прасада тараталар.<ref>{{cite web|title=Hindus Mark Birth of Lord Krishna |url=http://fijisun.com.fj/2015/09/06/hindus-mark-birth-of-lord-krishna}}</ref> ===Пакистан=== Джанмаштами [[Пакистан Һиндулары]] тарафыннан [[Карачи Шри Сваминараян Мандиры]]нда [[Карачи]]да [[бхаджан]] җырлавы белән Кришна вәгазьләре белән үткәрелә.<ref>{{cite news |url=http://archives.dawn.com/archives/162125 |title=KARACHI: Janamashtami festival celebrated Jai Sri Krishna|publisher=Dawn.com |date= |accessdate=2 December 2012}}</ref> ===Башкалар=== АКШта, Аризонада губернатор [[Джанет Наполитано]] Джанмаштамида юллама сәламләгән беренче Америка җитәкчесе булган, Кришна Аңы Җәмгыяте ИСККОНны танып.<ref>[http://apps.azsos.gov/public_services/register/2008/33/governor.pdf EXECUTIVE ORDERS, PROCLAMATIONS OF GENERAL APPLICABILITY, AND STATEMENTS ISSUED BY THE GOVERNOR PURSUANT TO A.R.S. § 41-1013(B)(3)], Arizona State Government, USA (2008)</ref> Фестиваль шулай ук Карибларда Гайана, Тринидад һәм Тобаго, Ямайка илләрендә Һиндулар тарафыннан киң бәйрәм ителә һәм шулай ук элеккеге Британия колониясе Фиджида һәм шулай ук Голландия колониясе Суринамда. Бу илләрдә Һиндулар Тамил Наду һәм Уттар Прадештан килгән һәм Тамилнаду, Уттар Прадеш, Бенгал, Бихар һәм Ориссадан ялланган иммигантларның токымы. Дөнья буйлап Кришна Аңы Җәмгыяте ИСККОН гыйбадәтханәләрендә Кришна Джанмаштами бәйрәм ителә һәм шулай ук ИССККОН нигезләүче Свами Прабхупада туган көне билгеләп үтелә. (Сентябрь 1, 1896).<ref name=" Roy2005p213"/> ===Казанда=== Казанда Кришна-Джанмаштами шулай ук Казанның Юдино бистәсендәге ИСККОН гыйбадәтханәсендә 2017 елда үткәрелде. Бәйрәм вакытында Казанга Ачарья Шрила Прабхупаданың өйрәнчеге Калькуттадан Гуру Сохаг килде. {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|en|Krishna Janmashtami|версия=800389947}} ==References== {{Reflist|30em}} ===Библиография=== *{{cite book|ref=harv|author=Saryu Doshi|title=Dances of Manipur: The Classical Tradition|url=https://books.google.com/books?id=xRbkAAAAMAAJ|year=1989|publisher=Marg Publications|isbn=978-81-85026-09-1}} *{{cite book|ref=harv|author=Ragini Devi|title=Dance Dialects of India|url=https://books.google.com/books?id=KRz5ykKRVAEC |year=1990 |publisher=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-0674-0}} *{{cite journal|author=Natalia Lidova|publisher=Oxford University Press |year=2014 |doi=10.1093/obo/9780195399318-0071 |title= Natyashastra |ref= harv}} * {{citation |author=Tarla Mehta | title=Sanskrit Play Production in Ancient India |url=https://books.google.com/books?id=l7naMj1UxIkC | year=1995| publisher=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-1057-0 }} * {{cite book|ref=harv|author=Reginald Massey|title=India's Dances: Their History, Technique, and Repertoire|url=https://books.google.com/books?id=t6MJ8jbHqIwC |year=2004|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-434-9 }} [[Төркем:Һинд дине]] [[Төркем:Ходай]] [[Төркем:Монотеизм]] [[Төркем:Дини бәйрәмнәр]] [[Төркем:Һиндстан бәйрәмнәре]] [[Төркем:Вишнуизм]] [[Төркем:Һинд дине бәйрәмнәре]] [[Төркем:Бәйрәмнәр]] 6bwykaezlrflzascwozv7ji6y1pz0xe 3529644 3529643 2022-08-19T15:01:46Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki '''Кришна Джанмаштами''' ([[Дэванагари]] {{lang|sa|कृष्ण जन्माष्टमी}}), шулай ук '''Джанмаштами''' буларак мәгълүм, ул ел саен уза торган [[Кришна]] тууын бәйрәм итүче фестиваль, Кришна ул [[Вишну]]ның 8-енче аватары.<ref name="Lochtefeld2002p314">{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0823931798|pages=314–315}}</ref> Ул Һинду ай-кояш календаре буенча Һинду календареның [[Шраавана]] аеның [[Кришна Пакша]]ның [[Аштами]] сигезенче көнендә бәйрәм ителә, бу Грегориан календареның [[Август]] һәм [[Сентябрь]] айлары белән тәңгәл ителә. {| class="standard" style="width:24%; height:70px" |+ Бәйрәм турында мәгълүмат |- |Бәйрәм исеме |Кришна Джанмаштами |- |Дини |1-2 көн |- |Башка атамалары |Кришна атамалары ''Кришнааштами'', ''Саатам Аатхам'', ''Гокулаштами'', ''Аштами Рохини'', ''Шрикришна Джаянти'', ''Шри Джаянти'' |- |Бәйрәм ителә |[[Һиндстан]]да, [[Непал]]да, [[Бангладеш]]та, [[Тринидад]]та, [[Гаяна]]да, АКШ-ның кайбер өлешләрендә, башка илләрдә |- |Бәйрәм итү |Дахи Ханди (киләсе көн), очучы еланнар очырту, традицион татлы ризыклар |- |Тамашалар |Бию драмасы, пуджа, төнге уяу тору, ашаудан тыелу |} Ул бигрәк тә Индуизмның [[Вайшнавизм]] традициясе буенча мөһим фестиваль.<ref>{{cite book|author=J. Gordon Melton|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|url=https://books.google.com/books?id=KDU30Ae4S4cC&pg=PA396|year =2011|publisher= ABC-CLIO|isbn= 978-1-59884-205-0|page= 396}}</ref> ([[Раса лила]] яки Кришна Лила кебек) ''[[Бхагавата-Пурана]]дан Кришна тормышыннан сәхнәләр''), төн уртасы дәвамында тугрылыклы җырлау, ашаудана тыелу (''упаваса''), төнлә уяу тору (''джагарана'') һәм киләсе көннең фестивале (махотсава) Джанмаштами бәйрәм итүенең киләсе көннең Джанмаштами биюенең өлеше. Ул аеруча [[Уттар Прадеш, Матхура]] һәм [[Вриндаван]]да бәйрәм ителә, Манипур, Ассам, Көнбатыш Бенгалия, Одиша, Мадхья Прадеш, Раджастан, Гөҗәрат, Махараштра, Карнатака, Керала, Тамил Наду, Андхра Прадеш һәм башка регионнарында шулай ук бәйрәм ителә. Кришна Джанмаштамидан соң [[Нандотсав]] фестивале килә, ул [[Нанда Баба]]ның җәмгәгатьчелеккә тууны бәйрәм итеп бүләкләр вакыйгасын бәйрәм итүе.<ref>Packert, Cynthia. [https://books.google.com/books?id=Ebxa1F8zNT0C The Art of Loving Krishna: Ornamentation and Devotion]. Indiana University Press, 2010. Print.</ref> ==Әһәмияте== [[File:Baby Krishna being carried by Vasudeva.jpg|thumb|left|alt=Васудева тарафыннан елга аша алып барылган Кришна|Елга аша алып барылучы Кришна.]] [[Кришна]] [[Деваки]] һәм [[Васудева]]ның улы һәм аның тууы Джанмаштами буларак Һиндулар тарафыннан бәйрәм ителә, бигрәк тә [[Вайшнавизм]] традициясендә, монда ул [[Вишну]]ның сигезенче [[аватар]]ы буларак таныла.<ref name = Knott61>{{Cite book | last = Knott |first = Kim |year = 2000 | title = Hinduism: A Very Short Introduction |publisher = Oxford University Press, USA |isbn = 0-19-285387-2 |url = https://books.google.com/books?id=Wv8XK_GU9icC | pages= 43, 50–58}}</ref><ref>Pargiter, F.E. (1972) [1922]. Ancient Indian Historical Tradition, Delhi: Motilal Banarsidass, pp. 105–107</ref> Джанмаштами Һинду традициясе буенча [[Матхура]]да (Грегориан календареның Август һәм Сентябре туры килә торган итеп) [[Шравана]] аеның сигезенче көненең төн уртасында [[Матхура]]да Кришна тууы бәйрәм ителә.<ref name="Lochtefeld2002p314"/><ref>{{cite book|author=Charles R. Brooks|title=The Hare Krishnas in India|url=https://books.google.com/books?id=0gkABAAAQBAJ&pg=PA250|year=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5989-4|page=250}}</ref> Кришна хаос эрасында туган, эзәрлекләү тоткарлаусыз булган, ирекләр инкарь ителгән, бөтен җирдә явызлык булган һәм аның абые Канса Патша тарафыннан аңың тормышына куркыныч янаган.<ref name="Varma2009p7">{{cite book|author=Pavan K. Varma|title=The Book of Krishna|url=https://books.google.com/books?id=_anlsbp56aoC |year=2009|publisher=Penguin Books|isbn=978-0-14-306763-4|pages=7–11}}</ref> Туудан соң, аның атасы [[Васудева]] Кришнаны Ямуна елгасы аркылы алып барган, моны ул [[Гокул]]да ата-анасы [[Нанда]] һәм [[Яшода]]га ярдәм итү өчен эшләгән. Бу риваять Джанмаштами көнендә ашаудан тыелучы, Кришнага мәхәббәт белән тугрыклыклы җырлар җырлаучы һәм төнлә уяулык тотучы кешеләр тарафыннан бәйрәм ителә.<ref name="Mohapatra2013">{{cite book|author=J Mohapatra|title=Wellness In Indian Festivals & Rituals |url=https://books.google.com/books?id=R0aVAgAAQBAJ |year=2013|publisher=Partridge Publishing|isbn=978-1-4828-1689-1|pages=137–139}}</ref><ref name="Melton2011p459"/> Кришнаның төн уртасында тууыннан соң Бәби Кришнаның сыннары юыла һәм киендерелә, соңыннан бишеккә салына. Шуннан соң тугрыклылар ашаудан тыелуларыннан авыз әчәләр, ашамлыклар һәм татлы әйберләр өләшә. Хатын-кызлар аларның өй һәм кухня ишекләреннән тыш кечкенә аяк эзләре ясыйлар, бу өйләренә Кришна килүенең символы була.<ref name="Melton2011p459">{{cite book|author=Constance A Jones|editor=J. Gordon Melton|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations |url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-59884-206-7|page=459}}</ref> ==Бәйрәм итүләр== [[File:Baby thief Krishna (bazaar art, c.1950's).jpg|thumb|Кайбер җәмәгатьләр Кришна риваятьләрендә аны ''Маккан чор'' (май карагы) буларак хөрмәт итәләр.]] Һиндулар Джанмаштамины ашаудан тыелып, җырлап, махсус ризык әзерләп һәм өләшеп, төнге уяулар һәм Вишну гыйбадәтханәләренә зиярәтләр кылып бәйрәм итәләр. Төп Кришна гыйбадәтханәләрендә "Бхагавата Пурана" һәм "Бхагават Гита"ны укуларны оештыралар.<ref>{{cite book|last1=Gibson|first1=Lynne |last2=Wootten|first2=Pat|title= Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=jnwffnGT0tEC&pg=PA40 |year=2002|publisher=Heinemann|isbn=978-0-435-33618-9|page=40}}</ref> Күп җәмәгатьләр [[Раса Лила]] яки Кришна Лила дип аталган бию драма җәмәгатен оештыралар.<ref name="Melton2011p459"/> Раса Лила аеруча Матура регионында популяр, Һиндстанның Манипур һәм Ассам төньяк-көнчыгыш штатларында һәм Раджастан һәм Гөҗәрат өлешләрендә популяр. Ул күпсанлы һәвәскәр артистлар труппалары тарафыннан сәхнәләштерелә, моны җирле җәмәгать алкышлый һәм бу драма биюе Джанмаштамига кадәр берничә көн элек башлана.<ref>{{cite book|author=Pavan K. Varma|title=The Book of Krishna|url=https://books.google.com/books?id=_anlsbp56aoC |year=2009|publisher=Penguin Books|isbn=978-0-14-306763-4|pages=160–162}}</ref><ref>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook |url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C |year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=449–457}}</ref> [[File:Dahi Handi.JPG|thumb|right|Джанмаштами традициясе, Дахи Ханди, [[Мумбаи]] Һиндстанда прогресста]] ===Махараштра=== Джанмаштами (Махараштрада халыкта "Гокулаштами" буларак мәгълүм) [[Мумбаи]] һәм [[Пуне]] кебек шәһәрләрдә бәйрәм ителә. "Дахи Ханди" һәрбер август/сентябрьда, Кришна Джанмаштамидан соң бәйрәм ителә. <ref name="Melton2011p459"/><ref name=" Roy2005p213"/> Төшенчә турыдан-туры тәрҗемә иткәндә "балчык йогурт чүлмәге" дип атала. Фестиваль бу популяр региональ исемне бәби Кришна риваятеннән ала. Аның буенча ул йогурт һәм май кебек сөт ризыкларын урлаган һәм кешеләр аларның запасларын бәби ала алмыйча итеп өскә яшергәннәр. Кришна үзенең эзләвендә бөтен төр креатив фикерләрен эшләп караган, мәсәлән дуслары белән бергә эленеп торган чүлмәкләрне вату өчен кеше пирамидаларын төзегән.<ref name=bryant9>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> Бу темага Һиндстан буенча берничә рельеф булган һәм шулай ук әдәбият һәм бию-драма репертуары бар, бу уйнаучы балаларның гөнаһсызлыгының символы булган, һәм мәхәббәт һәм тормышның уены Ходайның манифестациясе булган.<ref name="Hawley2014ix">{{cite book|author=John Stratton Hawley|title=Krishna, The Butter Thief|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ |year=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref><ref>{{cite book|author=Edwin Francis Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803400-1|pages=114–118}}</ref> Махараштрада һәм Һиндстанның көнбатыш дәүләтләрендә, бу Кришна риваяте Джанмаштаминың җәмәгать традициясе буларак уйнала, монда йогурт чүлмәкләре өскә эленә, кайвакыт югары баганаларга яки бинаның икенче яки өченче бинадан эленеп торган баулардан.<ref name="Melton2011p459"/> Ел саен традициясе буенча, "Говиндас" дип аталган яшьләрнең һәм малайларның токымнары эленеп торучы чүлмәкләр тирәли йөриләр, бер берсе өстеннән үрмәләп кеше пирамидасы ясыйлар һәм шуннан соң чүлмәкне ваталар. Түгелгән ризык "Прасада" дип таныла (бу бәйрәм тәкъдим ителә торган ризык). Бу җәмәгать тамашасы, җәмәгать вакыйгасы буларак алкышлана һәм рәхим ителә.<ref name=" Roy2005p213"/> Кызлар бу малайларны уратып алалар, аларны хуплыйлар һәм үртиләр һәм шул ук вакытта бииләр һәм җырлыйлар.<ref name=" Roy2005p213">{{cite book|author=Christian Roy|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA213 |year=2005|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-089-5|pages=213–215}}</ref><ref name=CNNDMello>{{cite news|last1=DMello|first1=Daniel|title=8 incredible facts about Mumbai|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|accessdate=23 July 2014|work=CNN|date=4 October 2011|archiveurl= https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archivedate=29 July 2014}}</ref> Хәзерге вакытта, күп Һиндстан шәһәрләрендә бу ел саен Һинду ритуалы бәйрәм ителә. Яшьләр төркемнәре "Говинда патхаклар" дип аталган яшьлек төркемнәрен барлыкка китерәләр, алар бер-берсе белән бигрәк тә Джанмаштаминың приз акчасы өчен ярышалар. Бу төркемнәр "мандаллар" яки "ханди" дип атала һәм алар җирле урыннарны йөреп чыгып мөмкин кадәр күп чүлмәк ватырга тырышалар, бу һәр август була. Иҗтимагый йолдызлар һәм матбугат фестивальләргә килә, ә корпорацияләр тамашаның өлешләренә иганәчелек итәләр.<ref name=TOIMishra>{{cite news|author1=Ambarish Mishra|author2=Nitin Yeshwantrao|author3=Bella Jaisinghani|title=Nine-tier handi breaks into Guinness Records|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Nine-tier-handi-breaks-into-Guinness-Records/articleshow/15441796.cms?referral=PM|accessdate=23 July 2014|work=Times of India|date=11 August 2012}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|work=Mid Day|date=24 August 2008|accessdate=12 August 2009}}</ref> "Говинда" токымнары өчен акча һәм бүләкләр тәкъдим ителә һәм The Times of India хәбәр иткәнчә, 2014 елда Мумбайда гына 4,000 ''ханди'' булган.<ref name="TOIMishra"/> ===Гөҗәрат һәм Раджастан=== [[File:Festive dishes on Krishna Janmashtami.jpg|thumb|left|Кришна Джанмаштамида өләшелгән традицион фестиваль ризыгы]] [[Гөҗәрат]]ның [[Дварка]] шәһәрендә кешеләр – Кришна аның патшалыгын нигезләгән урында - "Дахи Ханди" традициясенә охшаш фестивальне бәйрәм итәләр, ул "Махан Ханди" (яңа аертылган май белән чүлмәк) дип атала. Башкалар гыйбадәтханәләрдә бииләр, бхаджаннар җырлыйлар, [[Натдвара]] яки [[Дваркадхиш Гыйбадәтханәсе]]ндә кебек Кришна гыйбадәтханәләренә зиярәт кылалар. Регионның [[Куч районы]]нда фермерлар үгез арбаларын бизиләр һәм җырлап һәм биеп Кришна процессияләрен уздыралар.<ref>{{cite book|author=Anjali H. Desai|title=India Guide Gujarat|url=https://books.google.com/books?id=gZRLGZNZEoEC&pg=PA71|year =2007|publisher =India Guide|isbn= 978-0-9789517-0-2|pages=71, 76}}</ref> [[Вайшнавизм]]ның [[Пуштимарг]] галиме [[Даярам]]ның карнавал стилендәге уен шигърияте һәм эшләре Гөҗәрат һәм Раджастанда аеруча популяр.<ref>{{cite book|author=Rachel Dwyer|title=The Poetics of Devotion: The Gujarati Lyrics of Dayaram|url=https://books.google.com/books?id=u7XyeTFxY3wC |year=2001|publisher=Routledge|isbn=978-0-7007-1233-5|pages=79–101, 119–120}}</ref> ===Төньяк Һиндстан=== [[File:ISKCON temple, Delhi at Janamashtami.jpg|thumb|Джанмаштами вакытында Дәһлидә ISKCON гыйбадәтханәсе]] Джанмаштами төньяк Һиндстанның Брадж регионында иң зур фестиваль, мәсәлән, [[Матхура]] кебек шәһәрендә, монда Һинду традициясе буенча Кришна туган һәм ул үскән [[Вриндаван]]да.<ref name="Melton2011p459"/> [[Уттар Прадеш]]та вайшнава җәмәгатендә һәм шулай ук штатта башка урыннарда һәм шулай ук Раджастан, Дәлһи, Һарьяна, Уттараханд һәм Һималая төньягында Джанмаштамины бәйрәм итәләр. Кришна гыйбадәтханәләре бизәнә һәм яктыртыла, алар ул көндә күп санлы зиярәт кылучыларны кабул итәләр, Кришна тугрылыклары [[бхакти]] чараларын уздыралар һәм төнлә уяу торалар.<ref>{{cite book|last=Kishore|first=B. R.|title=Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=t3WzDipk9xwC&pg=PA118|year=2001|publisher=Diamond |isbn=978-81-7182-073-3|page=118}}</ref> Фестиваль типик рәвештә төньяк Һиндстанда муссоннарга туры килә, чөнки төньяк Һиндстанда муссоннар кире чигенәләр, кырларда уңыш йөкләнә һәм авыл җәмәгатьләренең уйнарга вакытлары бар. Төньяк штатларда, Джанмаштами "Раслила" традициясе белән бәйрәм ителә, бу турыдан-туры мәгънәдә "соклану (лиласы) уены, асылы (раса)". Бу Джанмаштамида соло яки бию төркеме вакыйгаларында тасвирлана, шул ук вакытта Кришнага бәйле композицияләр җырлана, музыка тамаша дәвамында уйнала, шул ук вакытта актёрлар һәм җәмәгать тамашада катнашып кул чабып ритм бәрәләр.<ref name=" Roy2005p213"/> Кришнаның балачак шаярулары, бигрәк тә Радха-Кришнаның мәхәббәт мөнәсәбәтләре аеруча популяр. Кристиан Рой һәм башка галимнәр буенча, бу Радха-Кришна мәхәббәт тарихлары кеше җанының илаһи принципка омтылуының Һинду символизмы.<ref name=" Roy2005p213"/><ref name=bryant9/> [[Джамму]]да, түбәләрдән очучы еланнар очырталар бу Кришна Джанмаштаминың бәйрәм ителүенең өлеше.<ref>{{cite web |title=The Festival of Kite Flying in Jammu|url= http://www.jammu.com/jammu/fairs/kite-flying.htm |accessdate=10 August 2012 }}</ref> ===Көнчыгыш һәм Төньяк-көнчыгыш Һиндстан=== Джанмаштами көнчыгыш һәм төньяк-көнчыгыш Һиндстанның Һинду Вайшнава җәмәгатьләрендә киң бәйрәм ителә. Кришнага дан җырлау традициясе бу регионнарда [[Санкардев]] һәм [[Чайтанья Махапрабху]] 15-енче һәм 16-ынчы гасырдагы тәгълиматлары һәм тырышлыклары кертеме белән бәйле. Алар Һинду Ходае Кришнаны бәйрәм итү өчен яңа форма сәнгатьләр барлыкка китергәннәр, мәсәлән [[Боргит]], [[Анкиа Нааат]], [[Саттрия]] һәм [[Бхакти Йога]] хәзер Көнбатыш Бенгалиядә һәм Ассамда популяр. Көнчыгышка табарак, Манипур кешеләре [[Манипури биюе]] формасын барлыкка китергәннәр, бу Һинду [[Вайшнавизм]] Һинду темаларына классик бию формасы, ул Саттрия кебек мәхәббәт тарафыннан илһамландырылган Саттрия кебек Радха-Кришнаның [[Раслила]] дип аталган драма сәнгате бар.<ref name=lochtefeld420>{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC&pg=PA376 |year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3179-8 |pages=420–421 }}</ref>{{Sfn|Reginald Massey|2004|p=177}}{{Sfn|Ragini Devi|1990|pp=175–180}} Бу бию драма сәнгатьләре бу регионнарда Джанмаштами традициясенең өлеше һәм барлык классик Һиндстан биюләре белән кебек, аларның констектуаль тамырлары борынгы Һинду Санскрит текстында "[[Натья Шастра]]"да, әмма Һиндстан һәм көньяк-көнчыгыш Азия мәдәниятләреннән кушылу белән.{{Sfn|Saryu Doshi|1989|pp=xv–xviii}}{{sfn|Natalia Lidova|2014}}{{sfn|Tarla Mehta|1995}} [[File:Rasa Lila in Manipuri dance style.jpg|thumb|upright=0.9|left|''[[Rasa lila]]'' [[Манипури бию]] стилендә ''[[Раса лила]]'']] Джанмаштамида ата-аналар балаларын Кришна риваятьләрендәге персонажлар кебек киендерәләр, мәсәлән гопилар (сыер көтүче кызлар) һәм Кришна кебек. Гыбадәтханәләр һәм җәмәгать үзәкләре җирле чәчәкләр һәм яфраклар белән бизәлә, шул ук вакытта төркемнәр ''[[Бхагавата Пурана]]''ның унынчы бүлеген һәм ''[[Бхагават Гита]]''ны җырлыйлар.<ref name=" Roy2005p213"/> Джанмаштами Манипурда ашаудан тыелулар белән, төнлә уяу торулар белән һәм Кришна догаларын укулар белән бәйрәм ителә. Джанмаштами тирәли ''[[Раса лила]]'' тамашалары (алар шулай ук ''Раслила'' яки ''Манипури Рас'' дип атала) әһәмияткә ия традицияләре.<ref>{{cite book|author1=Vijaya Ghose|author2=Jaya Ramanathan|author3=Renuka N. Khandekar|title=Tirtha, the Treasury of Indian Expressions|url=https://books.google.com/books?id=_v1tAAAAMAAJ|year=1992|publisher=CMC |isbn=978-81-900267-0-3|page=184}}</ref> Балалар Меетей Вайшнава җәмәгатендә ''Ликол Саннаба'' уенын уйныйлар.<ref>{{cite book|author=Naorem Sanajaoba|title=Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization |url=https://books.google.com/books?id=-CzSQKVmveUC&pg=PA284 |year=1988|publisher=Mittal |isbn=978-81-7099-853-2|pages=284–285}}</ref> [[Шри Говиндаджи Гыйбадәтханәсе]] һәм ИСКОН гыйбадәтханәләре бигрәк тә Джанмаштами фестивален билгеләп үтәләр.<ref name=toiassammani>[http://timesofindia.indiatimes.com/city/guwahati/Janmashtami-joy-in-Assam-Manipur/articleshow/53866640.cms Janmashtami joy in Assam and Manipur], The Times of India (Aug 26 2016)</ref> Джанмаштами Ассамда өйләрдә бәйрәм ителә, Намгарлар дип аталган үзәкләрдә бәйрәм ителә (Ассамча: নামঘৰ), һәм гыйбадәтханәләрдә. Традиция буенча тугрыклылар "Нам"ны җырлыйлар, пуджалар ясыйлар һәм "Прасада" дип аталган ризыкны өләшәләр.<ref name=toiassammani/> ====Одиша һәм Көнбатыш Бенгалия==== [[File:A Hindu baby being dressed up as Krishna for the Janmashtami festival.jpg|thumb|Джанмаштами фестиваленда балаларны Кришна яки Гопилар итеп киендерү популяр Һинду традициясе дип атала.]] [[Одиша]] көнчыгыш штатында, [[Пури]] регионы тирәли , һәм [[Көнбатыш Бенгалия]]дә [[Набадвип]]та , фестиваль шулай ук ''Шри Кришна Джаянти'' яки гади вакытта ''Шри Джаянти'' дип атала.<ref>{{cite book|author=Prabhat Mukherjee|title=The History of Medieval Vaishnavism in Orissa |url=https://books.google.com/books?id=7LFzfbhmJcMC&pg=PA185 |year=1981|publisher=Asian Educational Services|isbn=978-81-206-0229-8|page=185}}</ref><ref>{{cite book|author=Yati Maharaj|title=Renaissance of Gaudiya Vaishnava Movement|url=https://books.google.com/books?id=9ooAAAAAMAAJ|year=1978|publisher=Sree Gaudiya Math|page=260}}</ref> Кешеләр Джанмаштамины ашаудан тыелып һәм төн уртасына кадәр уяу торып бәйрәм итәләр. ''Бхагавата Пурана'' 10-ынчы бүлектән укыла, бу [[Кришна]] тормышына багышланган өлеш. Киләсе көн "Нанда Утсав" дип атала яки [[Нанда]] һәм [[Яшода]]га хөрмәт итү. Бу көнне кешеләр ашаудан тыелуларыннан авыз әчәләр һәм төн уртасыннан соң төрле пешерелгән татлы ризыклар тәкъдим итәләр. ===Көньяк Һиндстан=== Гокулаштами яки Гокула Аштами (Джанмаштами яки Шри Кришна Джаянти) Кришнаның тууын бәйрәм итә. Гокулаштами Көньяк Һиндстанда зур дәрт белән бәйрәм ителә. [[Тамил Наду]]да, кешеләр идәнне коламнар белән бизиләр (дөге белән ясалган декоратив үрнәк). Кришнага дан җырлап Гита Говинда һәм башка шундый тугрылыклы җырлар җырлана. Шуннан соң алар өйнең бусагасыннан пуджа бүлмәсенә кадәр Кришна аяк эзләрен ясыйлар бу Кришнаның өйгә килүен тасвирлый.<ref>{{citation|last=Vaswani|first=Jashan P.|title=Hinduism: What You Would Like to Know About|url=https://books.google.com/books?id=NVJORFklvLEC&pg=PA92|year=2004|publisher=Sterling Publishers Pvt. Ltd|isbn=978-1-904910-02-2|page=92}}</ref> Бхагават-гитаны уку шулай ук популяр гамәл була. Кришнага тәкъдим ителә торган ризыкларга җимешләр, бетель һәм май керә. Очлы ризыклар Кришнаның яраткан ризыкларына керә һәм зур тырышлык белән пешерелә. Аларның иң мөһимнәре: Сидай, Татлы Сидай, Веркадалай Урундай. Фестиваль кичен бәйрәм ителә, чөнки Кришна төн уртасында туган. Күпчлек кешеләр бу көнне кырыс ашаудан тыелу үтиләр һәм төн уртасы пуджасыннан соң гына ашыйлар. Алар шулай ук гаиләдәге ир баласын Кришна итеп киендәрәләр һәм унджал үткәрәләр һәм башта аларга прасадам тәкъдим ителә.{{citation needed|date=March 2017}} [[File:Krishnastami Toddler Dress Up 2.jpg.jpg|thumb|Кришна кебек киендерелгән яңа йөрергә өйрәнгән бәби]] [[Андхра Прадеш]]та, шлокаларны һәм тугрылыклы җырларны җырлау бу фестивальның характеристикалары. Бу фестивальның башка уникаль хасияте яшь малайларның Кришна кебек киендерелүе һәм күршеләргә һәм дусларга кунакка йөрүе. Төрле фруктларның һәм татлы ризыклар башта Кришнага пуджадан соң тәкъдим ителә. Андхра Прадеш кешеләре шулай ук ашаудан тыелалар. Бу көнне Гокулнандан тәкъдим итәр өчен төрле татлы ризыклар ясала. Ашамлыклар сөт һәм эремчек белән Кришнага тәкъдим ителер өчен әзерләнә. Штатның берничә гыйбадәтханәсендә куанычлы җырлаулар була. Кришна хөрмәтенә гыйбадәтханәләр күп түгел. Моның сәбәбе кешеләрнең рәсемнәр аша ә сыннар аша түгел гыйбадәт кылуында. Кришнага багышланган популяр көньяк Һиндстан гыйбадәтханәләр арасында Тируварур регионында Раджагопаласвами Гыйбадәтханәсе, Канчиварамда Пандавадхутар гыйбадәтханәсе һәм Гуруваюрда Кришна гыйбадәтханәсе, алар Вишнуның Кришна инкарнациясе нә багышланган. Риваять әйткәнчә Гуруваюрда куелган Шри Кришна сыны диңгез астыннан калкып чыккан дип фаразлана.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=TaF603WEv4IC&lpg=PR7&ots=8fBtwttwgN&dq=Krishna%20Idol%20Guruvayur%20is%20from%20Dwarka&lr&pg=PA94#v=onepage&q=Krishna%20Idol%20Dwarka&f=false|title=Krishna Theatre in India|last=Varadpande|first=Manohar Laxman|date=1982-01-01|publisher=Abhinav Publications|isbn=9788170171515|language=en}}</ref> ==Һиндстаннан тыш== ===Непал=== Непалның 80 процентына якын үзләрен Һинду дип атый һәм Кришна Джанмаштамины бәйрәм итәләр. Алар Джанмаштамины төн уртасына кадәр ашамыйча үтиләр. Тугрылыклар [[Бхагавад Гита]]ны укыйлар һәм бхаджаннар һәм киртаннар дип аталган дини җырларны җырлыйлар. Кришна гыйбадәтханәләре бизәлә. Кибетләрдә, плакатларда һәм өйләрдә Кришна мотивлары.<ref name=" Roy2005p213"/> ===Бангладеш=== Джанмаштами - ул Бангладешта җәмәгать бәйрәме.<ref>{{citation|last=Grover|first=Verinder|title=Bangladesh: Government and Politics|url=https://books.google.com/books?id=R1uTvbI84HIC&pg=PA8|year=2000|publisher=Deep & Deep Publications|isbn=978-81-7100-928-2|page=8}}</ref> Джанмаштами көнендә процессия [[Дака]]да Дхакешвари гыйбадәтханәсеннән, Бангладешның Милли Гыйбадәтханәсеннән башлана, аннан соң ул Иске Дака урамнары аша уза. Процессия 1902 елдан башлана, ләкин 1948 елда туктатылган Пакистан нигезләвен һәм мөселман төркемнәре һөҗүмнәреннән соң. Процессия 1989 елдан бирле янә йөри башлаган.<ref>{{cite journal|title=Bangladesh blessings|journal=Hinduism Today|date=February 1997|url=http://www.hinduismtoday.com/modules/smartsection/item.php?itemid=4810}}</ref> ===Фиджи=== Фиджиның кимендә дүрттән бер өлеше Һиндулар, бу бәйрәм Фиджида контракт буенча килгән беренче эшчеләр килгәннән соң бәйрәм ителгән. Джанмаштами Фиджида "Кришна Аштами" буларак мәгълүм. Фиджида күпчелек Һиндуларның бабалары [[Уттар Прадеш]]тан, [[Бихар]]дан һәм [[Тамил Наду]]дан бу алар өчен аеруча мөһим фестиваль итә. Фиджиның Джанмаштами бәйрәм итүләре сигез көн өчен уникаль алар сигезенче көнгә Кришна туган көнгә кадәр бара. Бу сигез көн эчендә Һиндулар өйләрдә һәм гыйбадәтханәләрдә үзләренең "мандали"лары яки тугрылыклы төркемнәре белән кичен һәм төнлә җыела һәм [[Бхагавата Пурана]]ны укыйлар, Кришнага багышланган җырлар укыйлар һәм Прасада тараталар.<ref>{{cite web|title=Hindus Mark Birth of Lord Krishna |url=http://fijisun.com.fj/2015/09/06/hindus-mark-birth-of-lord-krishna}}</ref> ===Пакистан=== Джанмаштами [[Пакистан Һиндулары]] тарафыннан [[Карачи Шри Сваминараян Мандиры]]нда [[Карачи]]да [[бхаджан]] җырлавы белән Кришна вәгазьләре белән үткәрелә.<ref>{{cite news |url=http://archives.dawn.com/archives/162125 |title=KARACHI: Janamashtami festival celebrated Jai Sri Krishna|publisher=Dawn.com |date= |accessdate=2 December 2012}}</ref> ===Башкалар=== АКШта, Аризонада губернатор [[Джанет Наполитано]] Джанмаштамида юллама сәламләгән беренче Америка җитәкчесе булган, Кришна Аңы Җәмгыяте ИСККОНны танып.<ref>[http://apps.azsos.gov/public_services/register/2008/33/governor.pdf EXECUTIVE ORDERS, PROCLAMATIONS OF GENERAL APPLICABILITY, AND STATEMENTS ISSUED BY THE GOVERNOR PURSUANT TO A.R.S. § 41-1013(B)(3)], Arizona State Government, USA (2008)</ref> Фестиваль шулай ук Карибларда Гайана, Тринидад һәм Тобаго, Ямайка илләрендә Һиндулар тарафыннан киң бәйрәм ителә һәм шулай ук элеккеге Британия колониясе Фиджида һәм шулай ук Голландия колониясе Суринамда. Бу илләрдә Һиндулар Тамил Наду һәм Уттар Прадештан килгән һәм Тамилнаду, Уттар Прадеш, Бенгал, Бихар һәм Ориссадан ялланган иммигантларның токымы. Дөнья буйлап Кришна Аңы Җәмгыяте ИСККОН гыйбадәтханәләрендә Кришна Джанмаштами бәйрәм ителә һәм шулай ук ИССККОН нигезләүче Свами Прабхупада туган көне билгеләп үтелә. (Сентябрь 1, 1896).<ref name=" Roy2005p213"/> ===Казанда=== Казанда Кришна-Джанмаштами шулай ук Казанның Юдино бистәсендәге ИСККОН гыйбадәтханәсендә 2017 елда үткәрелде. Бәйрәм вакытында Казанга Ачарья Шрила Прабхупаданың өйрәнчеге Калькуттадан Гуру Сохаг килде. {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|en|Krishna Janmashtami|версия=800389947}} ==References== {{Reflist|30em}} ===Библиография=== *{{cite book|ref=harv|author=Saryu Doshi|title=Dances of Manipur: The Classical Tradition|url=https://books.google.com/books?id=xRbkAAAAMAAJ|year=1989|publisher=Marg Publications|isbn=978-81-85026-09-1}} *{{cite book|ref=harv|author=Ragini Devi|title=Dance Dialects of India|url=https://books.google.com/books?id=KRz5ykKRVAEC |year=1990 |publisher=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-0674-0}} *{{cite journal|author=Natalia Lidova|publisher=Oxford University Press |year=2014 |doi=10.1093/obo/9780195399318-0071 |title= Natyashastra |ref= harv}} * {{citation |author=Tarla Mehta | title=Sanskrit Play Production in Ancient India |url=https://books.google.com/books?id=l7naMj1UxIkC | year=1995| publisher=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-1057-0 }} * {{cite book|ref=harv|author=Reginald Massey|title=India's Dances: Their History, Technique, and Repertoire|url=https://books.google.com/books?id=t6MJ8jbHqIwC |year=2004|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-434-9 }} [[Төркем:Һинд дине]] [[Төркем:Ходай]] [[Төркем:Монотеизм]] [[Төркем:Дини бәйрәмнәр]] [[Төркем:Һиндстан бәйрәмнәре]] [[Төркем:Вишнуизм]] [[Төркем:Һинд дине бәйрәмнәре]] [[Төркем:Бәйрәмнәр]] p2hi1cp13n1fh3cuclbfartakmd4d20 0 198661 3529739 2409830 2022-08-20T11:13:31Z A.Khamidullin 6685 /* Тарихы */ wikitext text/x-wiki '''Тонгада Һинд дине''' тарафдарлары вәкилләре аз, 2011 халык санын алу буенча 200 кеше.<ref name="spc">{{cite web|url=http://www.spc.int/prism/tonga/index.php/component/docman/cat_view/124-population-census/118-2011?Itemid=23 |title=http://www.spc.int/prism/tonga/index.php/component/docman/cat_view/124-population-census/118-2011?Itemid=23 |publisher=spc.int |accessdate=2015-02-17 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222015836/http://www.spc.int/prism/tonga/index.php/component/docman/cat_view/124-population-census/118-2011?Itemid=23 |archivedate=February 22, 2014 }}</ref> Бу тарафдарларның кайберәүләре [[Фиджи]] кешеләре. [[Һинд дине]] [[Буддизм]] белән бергә үскән, аның саны 2006 елдан 2011 елга кадәр 104-тән (халыкның 0,1%-ы) 200 тарафдарга кадәр (0,2%) якынча икеләтә арткан.<ref>{{cite web|url=http://www.spc.int/prism/tonga/index.php?option%3Dcom_advlisting%26view%3Ddownload%26fileId%3D224 |accessdate=March 8, 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304061558/http://www.spc.int/prism/tonga/index.php?option=com_advlisting&view=download&fileId=224 |archivedate=March 4, 2016 }}</ref> {| class="wikitable" |- ! '''Ел''' ! '''Процент''' ! '''Арту''' |- | '''2006''' | '''0.1%''' | '''-''' |- | '''2011''' | '''0.2%''' | style="background: lightgreen" | '''+0.1%''' |} ==Тарихы== Һинд дине Тонгада бар дип кыска вакыттан бирле генә танылган. 1986-ынчы һәм 1996-ынчы Тонга халык санын алулар Һинд динен кертмәгәннәр, чөнки аларга фәкать Тонга һәм өлешчә Тонга халкы кергән. <ref name="spc.int">http://www.spc.int/prism/tonga/index.php?option=com_advlisting&view=download&fileId=224</ref> 2006-ынчы елда Һинд дине Тонга халык санын алуында беренче мәртәбә күрсәтелгән, 104 кеше үзен "Һинд дине тарафдарлары" дип күрсәткән.<ref name="spc.int"/> 2011 елда киләсе халык санын алу 200 Һинд дине тарафдарын күрсәткән (96-га күбрәк), бу Һинд дине тарафдарларын Исламнан (24, 23-кә кимрәк) һәм Буддизмнан (183, 112-гә күбрәк) тарафдарлар саны буенча алдан куйган. Шулай ук Һинд дине Бахаи диненең дүрттән бер өлешен (777, 91-гә күбрәк) тәшкил иткән, ул дин 1953 елда кертелгән һәм 20-нче гасырда тиз үскән.<ref name="bahai-library">{{cite web|url=http://bahai-library.com/hassall_bahai_pacific|title=Pacific Bah&aacute;'&iacute; Communities 1950-1964|publisher=bahai-library.com|accessdate=2015-02-25}}</ref> Һинд дине шулай ук Инҗил Чиркәвеннән алдан чыгачак дип фаразлана, аның тарфдарлары 2006-ынчы халык санын алу буенча 243 кешедән 2011 халык санын алуда 236 кешегә кимегән. ==Искәрмәләр== {{искәрмәләр}} [[Төркем:Һинд дине]] [[Төркем:Илләр һәм төбәкләр буенча Һинд дине]] 7z5lmdtue5qrxu4r8si5wlc5fj0cowi 0 211027 3529708 3526438 2022-08-20T08:39:35Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Музей |исем = Софья Гобәйдуллинаның<br/>заманча музыка үзәге |файл =С.А.Гобәйдуллина_йорты.jpg |зурлык = 200px |язу = <small>''Музыка үзәге урнашкан йорт.<br/>Фото: tatary.spb.ru ''</small> |lat_dir = N|lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = RU |CoordScale = 7000 |нигезләнгән = 2001 |урын = 420111 [[Казан]], [[Тельман урамы (Казан)|Тельман]] урамы, 29. |директор = [[Ләйлә Гарифуллина]] |сылтама = http://centrsofia.com/ |викиҗыентык = }} {{Портал|Мәдәният}} '''Софья Гобәйдуллинаның заманча музыка үзәге''' ({{lang-ru|Центр современной музыки Софьи Губайдулиной}}) — [[Казан]]да [[2001 ел]]да ачылган заманча музыка үзәге. == Тарих == [[Файл:Sofia Gubaidulina July1981 Sortavala ©DSmirnov.jpg|150px|thumb|right|[[Софья Гобәйдуллина]]. [[1981 ел|1981]]]] Музыка үзәгенә [[Казан]] шәһәре администрация башлыгының № 740 ([[2001 ел]]ның [[13 апрель|13 апреле]]) һәм [[Татарстан Министрлар кабинеты]]ның [[2002 ел]]ның [[31 май|31 мае]] карары белән нигез салына. [[2001 ел]]да композитор [[Софья Гобәйдуллина]]ның 70 яшьлек юбилеен каршылап, композиторның балачагы һәм яшьлеге (''[[1932 ел|1932]] — [[1953 ел|1953]]'') узган бинада (''[[Тельман урамы (Казан)|Тельман]] урамы, 29'') [[Казан]] [[мэр]]ы [[Камил Исхаков]] башлангычы белән төзәтү эшләре башкарыла <ref>''Эльвира Сәмигуллина''. [https://www.business-gazeta.ru/article/327403 София Губайдулина: «Не существует культуры, которая отказалась бы от этнических основ!»] БИЗНЕС Online, 02.11.2016</ref>. [[22 ноябрь]]дә биредә Софья Гобәйдуллинаның музей бүлмәләре булган Заманча музыка үзәге ачыла. Өч катлы агач йортның өченче катындагы 6нчы фатирда Софья Гобәйдуллинаның мемориаль бүлмәләре булдырыла. Үзәкне ачу эшендә академик [[Булат Галиев]] (''[[1940 ел|1940]]—[[2009 ел|2009]]'') башлап йөри. Музыка үзәгенең беренче (''[[1995 ел|1995]]—[[2002 ел]]ларда'') җитәкчесе — композитор [[Рәшит Кәлимуллин]]. [[2003 ел]]да үзәктә дирижер Анна Гулишамбарова җитәкчелегендә «Яңа музыка» ансамбле (''хәзерге'' «Яңа музыка» камера оркестры) оеша. Музыка үзәге заманча музыка фестивальләре һәм концертлары, фәнни конференцияләр, мастер-класслар, очрашулар һәм Софья Гобәйдуллинаның мемориаль бүлмәләре буйлап экскурсияләр оештыра. Атнаның [[шимбә]], [[якшәмбе]]дән калган көннәрендә 9-17 сәгатьләрдә ачык. Алдан хәбәр итеп килергә кирәк. Директор ― [[Ләйлә Гарифуллина]].<br/> Баш фондлар саклаучы ― [[Рәмзия Усеинова]]. == Әдәбият == # ''[[Мөгамбәр Шәрипов|М. М. Шарипов]]''. Познавательный путеводитель по Казани. К.: «Скрипта», 2015. ISBN 978-5-99008-642-5 == Сылтамалар == * [https://vk.com/centr_gubaidulinoy Үзәкнең Вконтактедагы сәхифәсе] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190518141836/https://vk.com/centr_gubaidulinoy |date=2019-05-18 }} * [http://centrsofia.com/ Үзәкнең рәсми сайты] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Казанның истәлекле урыннары}}{{Тышкы сылтамалар}}{{Татарстан музейлары}} [[Төркем:Казан музейлары]] [[Төркем:Софья Гобәйдуллина хөрмәтенә аталган объектлар]] 541am7n9wq5j32g726oah7evj6l6dpv 0 211375 3529663 2681283 2022-08-19T18:10:25Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ {{Казан университеты}} wikitext text/x-wiki '''Казан университеты каршындагы Археология, тарих һәм этнография җәмгыяте''' - фәнни җәмгыять. [[1878 ел]]ның мартында, Дүртенче археологик съезд карары нигезендә Казан университеты каршында оештырыла. Максаты: Идел-Урал төбәге һәм [[Себер]] белән [[Урта Азия]] халыкларының тарихын, археологиясен һәм этнографиясен өйрәнүче галимнәр эшчәнлеген берләштерү. Оештыручы әгъзалары: [[Петр Шестаков]] (рәис), [[Сергей Шпилевский]] (рәис урынбасары), [[Андрей Лихачев]], [[Николай Загоскин]], [[Дмитрий Корсаков]], [[Николай Фирсов (1831)|Николай Фирсов]], П.Осокин, [[Ян Бодуэн де Куртенэ]], [[Александр Штукенберг]], [[Николай Булич]], [[Вилһелм Радлов]] һәм башкалар (барлыгы 40 кеше). 1878 елда җәмгыятьтә 64, 1886 елда 130 дан артык галим әгъза булып тора (шул исәптә П.Пономарев, Н.Толмачёв, Н.Лихачев, В.Смолин, [[Николай Катанов]], татар галимнәреннән [[Шиһабетдин Мәрҗани]], [[Гайнетдин Әхмәрев]], [[Сөләйман Гаетев]], [[Һади Атласи]] һәм башкалар). Җәмгыять тарафыннан археологик казу-тикшерү эшләре һәм этнографик экспедицияләр оештырыла; [[Казан университетының археология музее|археология музее]], нумизматика кабинеты, китапханә ачыла, рус телендә [[Известия Общества археологии, истории и этнографии при Казанском государственном университете (журнал)|«Известия Общества археологии, истории и этнографии при Казанском государственном университете» журналы]] чыгарыла. [[1929 ел]]да эшчәнлеге туктатыла. 1963-1965 елларда шул исемдә яңа җәмгыять эшләп ала. == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Моны да карагыз == * [[Казан университетының этнография музее]] * [[Казан университетының археология музее]] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Казан университеты}}{{Шиһабетдин Мәрҗани}} [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Фәнни җәмгыятьләр]] qvl6ea6gvowhqe4zslsnkj53qsdpt90 3529664 3529663 2022-08-19T18:11:27Z Frhdkazan 3171 {{УК}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Казан университеты каршындагы Археология, тарих һәм этнография җәмгыяте''' - фәнни җәмгыять. [[1878 ел]]ның мартында, Дүртенче археологик съезд карары нигезендә Казан университеты каршында оештырыла. Максаты: Идел-Урал төбәге һәм [[Себер]] белән [[Урта Азия]] халыкларының тарихын, археологиясен һәм этнографиясен өйрәнүче галимнәр эшчәнлеген берләштерү. Оештыручы әгъзалары: [[Петр Шестаков]] (рәис), [[Сергей Шпилевский]] (рәис урынбасары), [[Андрей Лихачев]], [[Николай Загоскин]], [[Дмитрий Корсаков]], [[Николай Фирсов (1831)|Николай Фирсов]], П.Осокин, [[Ян Бодуэн де Куртенэ]], [[Александр Штукенберг]], [[Николай Булич]], [[Вилһелм Радлов]] һәм башкалар (барлыгы 40 кеше). 1878 елда җәмгыятьтә 64, 1886 елда 130 дан артык галим әгъза булып тора (шул исәптә П.Пономарев, Н.Толмачёв, Н.Лихачев, В.Смолин, [[Николай Катанов]], татар галимнәреннән [[Шиһабетдин Мәрҗани]], [[Гайнетдин Әхмәрев]], [[Сөләйман Гаетев]], [[Һади Атласи]] һәм башкалар). Җәмгыять тарафыннан археологик казу-тикшерү эшләре һәм этнографик экспедицияләр оештырыла; [[Казан университетының археология музее|археология музее]], нумизматика кабинеты, китапханә ачыла, рус телендә [[Известия Общества археологии, истории и этнографии при Казанском государственном университете (журнал)|«Известия Общества археологии, истории и этнографии при Казанском государственном университете» журналы]] чыгарыла. [[1929 ел]]да эшчәнлеге туктатыла. 1963-1965 елларда шул исемдә яңа җәмгыять эшләп ала. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Казан университеты}}{{Шиһабетдин Мәрҗани}} [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Фәнни җәмгыятьләр]] q78ro3shr70aqrs5oy1w27mz9jmxyj6 10 216510 3529662 3390698 2022-08-19T18:03:48Z Frhdkazan 3171 - color: white; wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Казан университеты | state = collapsed | titlestyle = background: #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; | title = [[Файл:КФУ логотибы 2015.svg|80px]] [[Казан университеты|<span style="color:#085184">Казан университеты</span>]] | listclass = hlist hlist-items-nowrap | group1 = <span style="color:#085184"><small>Казан университеты<br/>ансамбле</small></span> | group1style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Казан университетының анатомия театры бинасы (Казан)|Анатомия театры]]{{·}}[[Казан университетының астрономия обсерваториясе|Астрономия обсерваториясе]]{{·}}[[Казан университетының баш корпусы (Казан)|Баш корпус]] ([[Казан дәүләт университетының актлар залы|актлар залы]]){{·}}[[Казан университеты китапханәсе бинасы (Казан)|Китапханә бинасы]]{{·}}[[Казан университеты ректоры йорты (Казан)|Ректор йорты]]{{·}} ярдәмче ярымтүгәрәк корпуслар ([[Казан университетының көнбатыш ярдәмче ярымтүгәрәк корпусы (Казан)|көнбатыш]]{{·}}[[Казан университетының көнчыгыш ярдәмче ярымтүгәрәк корпусы (Казан)|көнчыгыш]]) | group3 = <span style="color:#085184">Ректорлар</span> | group3style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = {{Navbox|child |evenodd = swap |group1 = <span style="color:#085184">{{comment|К.И.У.|Казан император университеты}}</span> | group1style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; |list1 = [[Илья Яковкин]] <small>(1805-1814)</small> {{*}} [[Иван Браун]] <small>(1814-1819)</small> {{*}} [[Гавриил Солнцев]] <small>(1819-1820)</small> {{*}} [[Григорий Никольский]] <small>(1820-1823)</small> {{*}} [[Карл Фукс]] <small>(1823-1827)</small> {{*}} [[Николай Лобачевский]] <small>(1827-1846)</small> {{*}} [[Иван Симонов]] <small>(1846-1855)</small> {{*}} [[Осип Ковалевский]] <small>(1855-1860)</small> {{*}} [[Александр Бутлеров]] <small>(1860-1863)</small> {{*}} [[Евграф Осокин]] <small>(1863-1872)</small> {{*}} [[Николай Кремлев]] <small>(1872-1876)</small> {{*}} [[Евграф Осокин]] <small>(1876-1880)</small> {{*}} [[Николай Ковалевский]] <small>(1880-1882)</small> {{*}} [[Николай Булич]] <small>(1882-1885)</small> {{*}} [[Николай Кремлев]] <small>(1885-1889)</small> {{*}} [[Константин Ворошилов]] <small>(1889-1898)</small> {{*}} [[Дмитрий Дубяго]] <small>(1898-1905)</small> {{*}} [[Николай Любимов]] <small>(1905-1906)</small> {{*}} [[Николай Загоскин]] <small>(1906-1909)</small> {{*}} [[Григорий Дормидонтов]] <small>(1909-1917) |group2 = <span style="color:#085184">{{comment|КДУ|Казан дәүләт университеты (1925-2009 елларда В. И. Ульянов (Ленин) исемендә)}}</font> | group2style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; |list2 = [[Евгений Болотов]] <small>(1918-1921)</small> {{*}} [[Александр Овчинников]] <small>(1921-1922)</small> {{*}} [[Михаил Чебоксаров]] <small>(1922-1923)</small> {{*}} [[Василий Чирковский]] <small>(1923-1925)</small> {{*}} [[Андрей Луньяк]] <small>(1926-1928)</small> {{*}} [[Пётр Галанза]] <small>(1928-1929)</small> {{*}} [[Гыймаз Баһаветдинов]] <small>(1930-1931)</small> {{*}} [[Носон-Бер Векслин]] <small>(1931-1935)</small> {{*}} [[Гыйлем Камай]] <small>(1935-1937)</small> {{*}} [[Кирилл Ситников]] <small>(1937-1951)</small> {{*}} [[Дмитрий Мартынов]] <small>(1951-1954)</small> {{*}} [[Михаил Нужин]] <small>(1954-1979)</small> {{*}} [[Александр Коновалов (1934)|Александр Коновалов]] <small>(1979-1989)</small> {{*}} [[Юрий Коноплёв]] <small>(1990-2001)</small> {{*}} [[Мәгъсүм Сәләхов]] <small>(2002-2010)</small> |group3 = <span style="color:#085184">{{comment|К(Иб)ФУ|Казан (Идел буе) федераль университеты}}</span> | group3style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; |list3 = [[Илшат Гафуров]] <small>(2010-2021)</small> {{*}}[[Дмитрий Таюрский]] ({{comment|в.в.б.|вакытлыча вазифа башкаручы}}) <small>(2021-{{CURRENTYEAR}})</small> }} | group4 = <span style="color:#085184">Музейлар</span> | group4style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Казан университетының археология музее|Археология]] • [[А. А. Штукенберг исемендәге геология музее|Геология]] • [[Казан университетының зоология музее|Зоология]] • [[Казан университеты тарихы музее|КФУ тарихы]] • [[Николай Лобачевский музее (Казан)|Николай Лобачевский]] • [[Казан университетының педагогик белем бирү тарихы музее|Педагогик белем бирү тарихы]] • [[Казан химия мәктәбе музее|Химия мәктәбе]] • [[Казан университетының этнография музее|Этнография]] | group5 = <span style="color:#085184">Оешмалар</span> | group5style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә|Фәнни китапханә]] • [[Казан университеты каршындагы Археология, тарих һәм этнография җәмгыяте|Археология, тарих һәм этнография җәмгыяте]] • [[Казан университеты басмаханәсе]] | group6 = <span style="color:#085184">Башкалар</span> | group6style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list6 = [[Казан университетының Төньяк Кавказ астрономия станциясе|Төньяк Кавказ астрономия станциясе]] • [[В. П. Энгельгардт исемендәге астрономия обсерваториясе|Энгельгардт обсерваториясе]] }}<noinclude> [[Төркем:Казан университеты]] 8h2wswyshgkexw29zzvqn9z28gng56j 3529679 3529662 2022-08-19T18:52:00Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Казан университеты | state = collapsed | titlestyle = background: #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; | title = [[Файл:КФУ логотибы 2015.svg|80px]] [[Казан университеты|<span style="color:#085184">Казан университеты</span>]] | listclass = hlist hlist-items-nowrap | group1 = <span style="color:#085184"><small>Казан университеты<br/>ансамбле</small></span> | group1style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Казан университетының анатомия театры бинасы (Казан)|Анатомия театры]]{{·}}[[Казан университетының астрономия обсерваториясе|Астрономия обсерваториясе]]{{·}}[[Казан университетының баш корпусы (Казан)|Баш корпус]] ([[Казан дәүләт университетының актлар залы|актлар залы]]){{·}}[[Казан университеты китапханәсе бинасы (Казан)|Китапханә бинасы]]{{·}}[[Казан университеты ректоры йорты (Казан)|Ректор йорты]]{{·}} ярдәмче ярымтүгәрәк корпуслар ([[Казан университетының көнбатыш ярдәмче ярымтүгәрәк корпусы (Казан)|көнбатыш]]{{·}}[[Казан университетының көнчыгыш ярдәмче ярымтүгәрәк корпусы (Казан)|көнчыгыш]]) | group2 = <span style="color:#085184">Институтлар,<br/>факультетлар<br/>һәм үзәкләр</span> | group2style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Алабуга дәүләт педагогика университеты|Алабуга институты]]{{·}}[[Н.И. Лобачевский исемендәге лицей (Казан)|Лицей]]{{·}}{{Тәрҗемә ителмәгән 3|Н.И. Лобачевский исемендәге математика һәм механика институты|Математика һәм механика институты|ru|Институт математики и механики имени Н. И. Лобачевского}}{{·}}[[Казан метеорология фәнни мәктәбе|Метеорология фәнни мәктәбе]]{{·}}[[Габдулла Тукай исемендәге Милли мәдәният һәм мәгариф югары мәктәбе|Милли мәдәният һәм мәгариф югары мәктәбе]]{{·}}[[Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә|Фәнни китапханә]] • {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Физика институты|Физика институты|ru|Институт физики Казанского (Приволжского) федерального университета}}{{·}}{{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|en|Institute of Philology and Intercultural Communication}}{{·}}{{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Халыкара мөнәсәбәтләр институты|Халыкара мөнәсәбәтләр институты|ru|Институт международных отношений КФУ}}{{·}}{{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының А. М. Бутлеров исемендәге Химия институты|Химия институты|ru|Химический институт им. А. М. Бутлерова Казанского федерального университета}} | group3 = <span style="color:#085184">Ректорлар</span> | group3style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = {{Navbox|child |evenodd = swap |group1 = <span style="color:#085184">{{comment|К.И.У.|Казан император университеты}}</span> | group1style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; |list1 = [[Илья Яковкин]] <small>(1805-1814)</small> {{*}} [[Иван Браун]] <small>(1814-1819)</small> {{*}} [[Гавриил Солнцев]] <small>(1819-1820)</small> {{*}} [[Григорий Никольский]] <small>(1820-1823)</small> {{*}} [[Карл Фукс]] <small>(1823-1827)</small> {{*}} [[Николай Лобачевский]] <small>(1827-1846)</small> {{*}} [[Иван Симонов]] <small>(1846-1855)</small> {{*}} [[Осип Ковалевский]] <small>(1855-1860)</small> {{*}} [[Александр Бутлеров]] <small>(1860-1863)</small> {{*}} [[Евграф Осокин]] <small>(1863-1872)</small> {{*}} [[Николай Кремлев]] <small>(1872-1876)</small> {{*}} [[Евграф Осокин]] <small>(1876-1880)</small> {{*}} [[Николай Ковалевский]] <small>(1880-1882)</small> {{*}} [[Николай Булич]] <small>(1882-1885)</small> {{*}} [[Николай Кремлев]] <small>(1885-1889)</small> {{*}} [[Константин Ворошилов]] <small>(1889-1898)</small> {{*}} [[Дмитрий Дубяго]] <small>(1898-1905)</small> {{*}} [[Николай Любимов]] <small>(1905-1906)</small> {{*}} [[Николай Загоскин]] <small>(1906-1909)</small> {{*}} [[Григорий Дормидонтов]] <small>(1909-1917) |group2 = <span style="color:#085184">{{comment|КДУ|Казан дәүләт университеты (1925-2009 елларда В. И. Ульянов (Ленин) исемендә)}}</font> | group2style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; |list2 = [[Евгений Болотов]] <small>(1918-1921)</small> {{*}} [[Александр Овчинников]] <small>(1921-1922)</small> {{*}} [[Михаил Чебоксаров]] <small>(1922-1923)</small> {{*}} [[Василий Чирковский]] <small>(1923-1925)</small> {{*}} [[Андрей Луньяк]] <small>(1926-1928)</small> {{*}} [[Пётр Галанза]] <small>(1928-1929)</small> {{*}} [[Гыймаз Баһаветдинов]] <small>(1930-1931)</small> {{*}} [[Носон-Бер Векслин]] <small>(1931-1935)</small> {{*}} [[Гыйлем Камай]] <small>(1935-1937)</small> {{*}} [[Кирилл Ситников]] <small>(1937-1951)</small> {{*}} [[Дмитрий Мартынов]] <small>(1951-1954)</small> {{*}} [[Михаил Нужин]] <small>(1954-1979)</small> {{*}} [[Александр Коновалов (1934)|Александр Коновалов]] <small>(1979-1989)</small> {{*}} [[Юрий Коноплёв]] <small>(1990-2001)</small> {{*}} [[Мәгъсүм Сәләхов]] <small>(2002-2010)</small> |group3 = <span style="color:#085184">{{comment|К(Иб)ФУ|Казан (Идел буе) федераль университеты}}</span> | group3style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; |list3 = [[Илшат Гафуров]] <small>(2010-2021)</small> {{*}}[[Дмитрий Таюрский]] ({{comment|в.в.б.|вакытлыча вазифа башкаручы}}) <small>(2021-{{CURRENTYEAR}})</small> }} | group4 = <span style="color:#085184">Музейлар</span> | group4style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Казан университетының археология музее|Археология]] • [[А. А. Штукенберг исемендәге геология музее|Геология]] • [[Казан университетының зоология музее|Зоология]] • [[Казан университеты тарихы музее|КФУ тарихы]] • [[Николай Лобачевский музее (Казан)|Николай Лобачевский]] • [[Казан университетының педагогик белем бирү тарихы музее|Педагогик белем бирү тарихы]] • [[Казан химия мәктәбе музее|Химия мәктәбе]] • [[Казан университетының этнография музее|Этнография]] | group5 = <span style="color:#085184">Башкалар</span> | group5style = background: #ffffff; color:#ffffff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Казан университеты каршындагы Археология, тарих һәм этнография җәмгыяте|Археология, тарих һәм этнография җәмгыяте]] • [[Казан университеты басмаханәсе|Басмаханә]] • [[Казан университетының Төньяк Кавказ астрономия станциясе|Төньяк Кавказ астрономия станциясе]] • [[В. П. Энгельгардт исемендәге астрономия обсерваториясе|Энгельгардт обсерваториясе]] }}<noinclude> [[Төркем:Казан университеты]] p9oue1sticwaq7lnqr29tz74vahup9q 14 232166 3529667 2417673 2022-08-19T18:17:44Z Frhdkazan 3171 Төркем:Шәхесләр:Казан университеты wikitext text/x-wiki {{commonscat|Alumni of Kazan University}} [[Төркем:Казан югары уку йортларын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Шәхесләр:Казан университеты]] szdg97tietrwb651u7arev633cw4kvu 10 232827 3529687 3529620 2022-08-19T19:36:09Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[ТНВ – Планета]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 2ez26jk1sn4pr1nvibeezncxp2hhpcg 0 234411 3529654 3525810 2022-08-19T17:21:24Z Frhdkazan 3171 /* Шулай ук карагыз */ [[Төркем:Әлифба буенча мәктәпләр]] [[Төркем:Татар телле мәктәпләр]] wikitext text/x-wiki {{мәгънәләр|155 гимназия}} {{Бина}} '''155 нче гимназия''' ([[1994 ел]]ның көзе) - [[Татарстан|ТР]]<nowiki/>ның башкаласы [[Казан]]ның [[Яңа Савин районы]]нда урнашкан урта гомуми белем бирү йорты. Гимназиянең төп максатлары - күптелле, сәламәт шәхес тәрбияләү<ref name=":0">[https://edu.tatar.ru/nsav/page2316.htm/page2599780.htm Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «Гимназия №155 с татарским языком обучения» Ново-Савиновского района г. Казани] edu.tatar.ru</ref>. == Тарих == [[File:155 гимназия2.jpg|300px|thumb|155 нче гимназия туграсы]][[1994 ел]]ның [[1 сентябрь|1 сентябрендә]] ''[[Казанның Яңа Савин районы|Яңа-Савин районының]] 155 нче мәктәп-гимназиясе'' буларак [[Татарстан|ТР]] [[Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы|Мәгариф министрлыгы]] тарафыннан ачыла. [[1998 ел]]дан ''Татар телендә белем бирүче 155 нче гимназия'' исемен ала<ref name=":0" />. [[1994 ел|1994]]-[[1997 ел|1997]] елларда гимназиядә беренче җитәкче булып [[Илсур Һадиуллин]] хезмәт итә<ref>[https://tatcenter.ru/person/hadiullin-ilsur-garaevich/ Хадиуллин Ильсур Гараевич] tatcenter.ru</ref>. [[1998 ел|1998]]-[[2012 ел|2012]] елларда гимназия Гөлсинә Сибгатуллина тарафыннан җитәкләнә<ref name=":1" />. [[2012 ел]]ның [[22 октябрь|22 октябреннән]] мәктәпнең директоры булып Наил Фазыйлов куела<ref>[https://www.rusprofile.ru/id/4297821 Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение "Гимназия № 155 с татарским языком обучения" Ново-Савиновского района г.Казани] rusprofile.ru</ref>. Гимназияне тәмамлаучы укучылар арасында рэп-җырчысы, телетапшырулар алып баручы Минтимер Ногманов<ref>[https://vatet.ru/user/1633530/ Минтимер, Казань, 32 года] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411060142/https://vatet.ru/user/1633530/ |date=2020-04-11 }} vatet.ru</ref>, [[Молодежь Татарстана (гәҗит)|"Молодежь Татарстана"]] гәзитенең элеккеге мөхәррире Булат Сруров, [[Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбле]] биючесе Айгөл Кыямова<ref name=":0" />. Гимназия укучыларының беренче иҗади уңышлары [[Сабантуй (журнал)|"Сабантуй",]] "[[Ялкын (журнал)|Ялкын]]" журналларында басыла<ref name=":1">[http://mon.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_43631.pdf Победители конкурсов общеобразовательных учреждений, внедряющих инновационные образовательные программы] mon.tatarstan.ru</ref>. == Мактаулы исемнәре == * "Сәламәтлеккә ярдәм итүче көмеш дәрәҗәдәге мәктәп"<ref name=":0" /> * "Иң шәп мәктәп - 2005"<ref name=":0" /> * "Татарстанның иң шәп мәктәпләре"нең берсе (2006) * [[Татарстан Республикасы Президенты|ТР президентының]] "Алгарыш" гранты иясе (Рахманова Л.Р.)<ref name=":0" /> *Бөтенрусия "Иң шәп татар теле һәм әдәбияты укытучысы" (Наҗипова Г.С.)<ref>[http://tatar-congress.org/ru/yanalyklar/v-tatarstane-vyberut-luchshego-uchitelya-tatarskogo-yazyka-2/ В Татарстане выберут лучшего учителя татарского языка] tatar-congress.org</ref> Гимназия укучылары даими рәвештә төрле бәйгеләрдә катнашалар һәм җиңәләр<ref name=":0" />: * "Казан сандугачы"<ref name=":0" /><ref name=":1" /> * "Йолдызлык"<ref name=":0" /><ref name=":1" /> * "Дулкыннар"<ref name=":0" /> * "Татар егете"<ref name=":1" /><ref>[https://kazan.aif.ru/society/details/429525 В Казани стартует финал конкурса на лучшего джигита «Татар егете»] kazan.aif.ru</ref> * "Татар кызы"<ref>[https://kazved.ru/news/society/10-04-2008/kto-v-kazani-vseh-milee-4733270 Кто в Казани всех милее] kazved.ru</ref><ref>[http://www.kazanmc.ru/deti/tatarkyzy-2013.php Городской конкурс "Татар кызы-2013"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200412062710/http://www.kazanmc.ru/deti/tatarkyzy-2013.php |date=2020-04-12 }} kazanmc.ru</ref> *"Олимпия йолдызлары"<ref name=":1" /> * "Казан-йорт" фестивале<ref name=":0" /> һ.б. == Түгәрәкләр == * Айкидо мәктәбе<ref>[http://aikidzin.ru/Aykido/aykido-v-kazani Айкидо в Казани] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200412075542/http://aikidzin.ru/Aykido/aykido-v-kazani |date=2020-04-12 }} aikidzin.ru</ref> * 16 нчы балалар музыка-хор мәктәбе<ref>[https://edu.tatar.ru/nsav/page523114.htm/page2818403.htm МБУ ДО «Детская музыкально-хоровая школа №16» Ново-Савиновского района г. Казани] edu.tatar.ru</ref> * "Олимпиец" футбол академиясе<ref>[https://sportschools.ru/view-listing.php?id=17448 Академия футбола "Олимпиец" (Гимназия №155)] sportschools.ru</ref> *"Алкыш" театраль студиясе<ref name=":1" /> == Чыганаклар == * [https://edu.tatar.ru/nsav/page2316.htm/page2599780.htm Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «Гимназия №155 с татарским языком обучения» Ново-Савиновского района г. Казани] edu.tatar.ru *[http://mon.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_43631.pdf Победители конкурсов общеобразовательных учреждений, внедряющих инновационные образовательные программы] mon.tatarstan.ru == Искәрмәләр == <references /> == Шулай ук карагыз == * [[9 нчы мәктәп (Казан)]] * [[Мәктәп]] *[[Казан шәһәренең 165 нче мәктәбе]] *[[Төрек-Татар лицейлары]] *[[7 номерлы лицей-интернат]] [[Төркем:Әлифба буенча мәктәпләр]] [[Төркем:Татар телле мәктәпләр]] [[Төркем:Казан мәктәпләре]] {{Татарстан мәктәпләре}} minabohc44798fu2xr25s4q3p006z5v 0 234966 3529666 3525813 2022-08-19T18:14:19Z Frhdkazan 3171 {{Казан университеты}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Н.И. Лобачевский исемендәге лицей''' — [[Казан]]ның [[Вахитов районы]] [[Рәхмәтуллин урамы (Казан)|Рәхмәтуллин урамы]]нда урнашкан урта гомуми белем бирү оешмасы ([[мәктәп]]). ==Тарих== {{#invoke:wd|properties|linked|qualifier|references|P571|P585|format=%p[ (%q)] елда нигезләнә.[%r]}} == Уку-укыту эшчәнлеге == {{#invoke:wd|properties|linked|qualifiers|references|P2196|P585|format=%p[%r]}} балага {{#invoke:wd|properties|linked|qualifiers|references|P1128|P585|format=%p укытучы белем бирә[ (%q).[%r]]}} Укыту рус телендә алып барыла.<ref>https://kpfu.ru/liceum/obrazovatelnyj-process</ref> Шуннан тыш, татар һәм инглиз телләре өйрәнелә.<ref>https://edu.tatar.ru/vahit/kpfu/uroki/show/4</ref> == Мәктәп белән бәйле шәхесләр == * [[Андрей Поминов]] * [[Павел Шмаков]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарстан мәктәпләре}}{{Казан университеты}} [[Төркем:Әлифба буенча мәктәпләр]] [[Төркем:Казан мәктәпләре]] [[Төркем:Казан университеты]] 1n22p6agxgy09xpmbn2oqn09tztu4o7 0 258595 3529694 3197311 2022-08-19T20:13:14Z Әмир 15082 Әмир юнәлтү калдырмыйча [[Илдар Хәйруллин]] сәхифәсен [[Илдар Хәйруллин (1950)]] итеп күчерде: Бер үк исемдәге мәкаләләрне аеру өчен wikitext text/x-wiki {{Театр эшлеклесе | исем = Илдар Хәйруллин | чын исем = | рәсем = И.З.Хәйруллин.jpg | киңлеге = 250px | рәсем язуы = | туганда бирелгән исеме = Илдар Зиннур улы Хәйруллин | туу датасы = 06.06.1950 | туу җире = [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{туу җире|Казан|Казанда}} | үлем датасы = | үлем җире = | һөнәр = драма актеры, педагог | гражданлыгы = {{байраклаштыру|ССРБ}}→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] | активлык еллары = 1970 – {{х.в.}} | псевдоним = | амплуа = | театр = [[Камал театры]] | рольләр = | спектакльләр = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:Медаль «За доблестный труд.png|40px|«Фидакарь хезмәт өчен» медале (Татарстан) - 2010]]<br/>[[Файл:Zaslujeniy artist.jpg|20px|РФ атказанган артисты – 1999]] [[Файл:NarodniArtistTatarstana.jpg|20px|ТР халык артисты - 1991]][[Файл:OrdenMeritTatarstan.jpg|20px|«Татарстан Республикасы алдындагы казанышлар өчен» ордены - 2020]] | сайт = [https://www.instagram.com/ildar3522/ ildar3522] | imdb_id = }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Хәйруллин}} '''Илдар Хәйруллин''', Илдар Зиннур улы Хәйруллин (''[[1950 ел]]ның [[6 июнь|6 июне]], [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], [[Казан]]'') — [[Камал театры]] актеры (1970 елдан), [[Казан театр училищесы]]нең актерлык осталыгы педагогы (1975 елдан), [[ТР халык артисты|ТР халык]] (1991), [[Россия Федерациясенең атказанган артисты|РФ атказанган]] (1999) артисты. == Тәрҗемәи хәле == [[1950 ел]]ның [[6 июнь|6 июнендә]] [[Казан]]да туган. [[Казан театр училищесы]]н тәмамлаган (1970). Казанда 5нче мәктәпне тәмамлаган Илдар 1966 елда театр училищесынә кергәндә, [[татар теле|татарча]] белми диярлек, шуңа күрә укуханәнең рус төркемен сайлый. Әмма театр училищесы директоры Арнольд Лев улы Шапиро аңа татар төркеменә керергә тәкъдим итә. [[Марсель Сәлимҗанов|Марсель Хәким улы Сәлимҗанов]] җыйган беренче актерлык курсында укып чыга. Курсташлары: [[Луара Шакирҗанова]], А. Гарифуллина, Л. Сираҗетдинова, [[Дамирә Кузаева]], Флёра Абдуллина, Ф. Мәмәш, С. Мифтахов, [[Айдар Хафизов]] (''педагоглар [[Марсель Сәлимҗанов]] (I чыгарылышы), [[Габдулла Шамуков]]''). [[1975 ел]]дан үзе дә әлеге уку йортында актерлык осталыгыннан укыта башлый<ref>[http://ktu-kzn.ru/wp-content/uploads/2019/12/Преподаватели-справка-2019-сентябрь.pdf Казан театр училищесы педагогик хезмәткәрләре турында белешмә.] [Казан театр училищесы] сайты{{ref-ru}}</ref>. Шәкертләре арасында — [[Фәрит Бикчәнтәев]], [[Әсхәт Хисмәтов]], [[Рамил Төхфәтуллин]], [[мөфти]] [[Равил Гайнетдин]], [[Люция Хәмитова]] һ. б. == Иҗаты == Илдар Хәйруллин — күпкырлы актер. Иҗатының башлангыч чорында [[Камал театры]] спектакльлләрендә баш рольләрдә яшь егетләрне уйнаган. Төрле планда һәм төрле жанрда характерлар тудыру остасы. Режиссер буларак, спектакльләр дә куя. Соңгы вакытта уйнаган баш рольләре — [[2018 ел]]да уйнаган ''Идегәй'' роле ([[Чыңгыз Айтматов]]ның «[[Мәңгелек буран]]» ({{lang-ru|И дольше века длится день, Буранный полустанок}}) әсәре буенча [[Илгиз Зәйниев]] куйган <ref>''Татьяна Мамаева''. [https://realnoevremya.ru/articles/119143-v-kamalovskom-perenesli-na-scenu-prozu-chingiza-aytmatova Плач о манкуртах.] «Реальное время», 06.11.2018{{ref-ru}}</ref>), [[2019 ел]]да уйнаган ''Тамерлан'' роле ([[Мансур Гыйләҗев]] киносценарие буенча [[Фәрит Бикчәнтәев]] куйган «Исәнмесез» спектаклендә<ref>''Валерия Завьялова, Айрат Нигматуллин''. [https://www.business-gazeta.ru/article/421768 «Разве то, что татарский народ еще живет, – это не чудо?».] БИЗНЕС Online, 22.04.2019{{ref-ru}}</ref>). Режиссер буларак, төрле театр сәхнәләрендә спектакльләр куя. [[1975 ел]]дан ул Камал театрында — ике дистәгә якын спектакль, ике дистәгә якын спектакльне — район театр коллективларында, барыннан да бигрәк [[Әлмәт татар драма театры|Әлмәт театрында]] (''Әлмәт театрында «Сөяркә» (Туфан Миңнуллин), «Диләфрүзгә дүрт кияү» ([[Туфан Миңнуллин]]), «Пуля» ([[Данил Салихов]]), «Минем кайнанам» (Г. Хугаев), «Очраклы тукталыш» (Данил Салихов), «Әнкәй» (С. Белов), «Үз хатыныма өйләнәм» ([[Наил Гаетбай]]), «Кыю кызлар» ([[Таҗи Гыйззәт]]), «Тыкрыкта булган эш» ([[Зөлфәт Хәким]]) спектакльләрен куя''<ref>[http://almetteatr.ru/o-teatre/personalii/rezhissery/multimedia-i-fayly-fayl-menedzher-3/ Илдар Зиннур улы Хәйруллин.] [[Әлмәт театры]] сайты</ref>) куя башлый<ref>''[[Ильтани Илялова]]''. [http://www.kzntm.ru/narodnye-artisty/227-khajrullin-ildar-zinnurovich Хайруллин Ильдар Зиннурович.] Казанский театральный музей{{ref-ru}}</ref>. [[Камал театры]]нда [[пенсия|лаеклы ялга]] чыккан өлкән буын актерлары белән Александр Галинның «Ретро» әсәрен сәхнәләштерә. [[2005 ел]]дан [[Камал театры]]нда [[Таҗи Гыйззәт]] әсәре буенча И. Хәйруллин куйган «Кыю кызлар» спектакле бара. [[2014 ел]]да әлеге спектакльне [[Әлмәт театры]]нда да куя, март аенда [[Уфа]]дагы гастрольләре вакытында [[Нур театры]] сәхнәсендә күрсәткәндә, спектакль Башкортстанның кайбер даирәләрендә ризасызлык уята<ref>''Елена Чернобровкина, Радиф Кашапов, Александр Андреев, Эльвира Самигуллина''. [https://www.business-gazeta.ru/article/100137 Как «Смелые девушки» из Альметьевска стали персоной нон-грата в Уфе.] БИЗНЕС Online, 22.03.2014{{ref-ru}}</ref>. [[ТР мәдәният министрлыгы|ТР мәдәният министры]] урынбасары [[Ирадә Әюпова]] рәсми рәвештә «''милли хисләре һәм тойгыларына зыян килгән''» Уфа тамашачыларыннан гафу үтенә. <blockquote> Илдар Хәйруллин: «'''Театрда барысы да рөхсәт ителә, бердәнбер нәрсә бар, куелган әйберең әдәпсез булырга тиеш түгел, талантлы булырга тиеш'''»<ref>[https://kamalteatr.ru/about-the-theatre/media/press/children-are-our-nationalists-tartar-do-not-say-and-have-grandchildren-at-all-different-mentality-/?lang=ru Илдар Хайруллин: «Дети наших националистов по-татарски уже не говорят, а у внуков вообще другой менталитет»]{{ref-ru}}</ref> </blockquote> == Башкарган рольләре == [[Файл:И.З.Хәйруллин_2.jpg|200px|thumb|right| «Моабит дәфтәре» фильмында — ''Зәйни''. [[1968 ел|1968]]]] [[Файл:И.З.Хәйруллин_1.jpg|180px|thumb|right|«[[Мәңгелек буран]]»да Идегәй. [[2018 ел|2018]]]] * ''Ильяс'' — «Казан сөлгесе» [[Кәрим Тинчурин]] * ''Исмәгыйль'' — «Сүнгән йолдызлар» [[Кәрим Тинчурин]] * ''Таймураз'' — «Борчылма, әнием» Нодар Думбадзе * ''Алим'' — «Эңгер-меңгер» [[Аяз Гыйләҗев]] * ''Исмәгыйль'' — «Диләфрүзгә дүрт кияү» [[Туфан Миңнуллин]] * ''Григорий'' — «Ат карагы» [[Туфан Миңнуллин]] * ''Шагыйрь'' — «Моңлы бер җыр» [[Туфан Миңнуллин]] * ''Хәбир'' — «Сөяркә» [[Туфан Миңнуллин]] * ''Лауренсио'' — «Җүләр кыз» Лопе де Вега * ''Таһир'' — «Мәхәббәтең чын булса» [[Хәй Вахит]] * ''Абдулич'' — «Һиҗрәт» [[Нәкый Исәнбәт]] * ''Карандышев'' — «Бирнәсез кыз» [[Александр Островский]] * ''Худобаев'' — «Җимерелгән бәхет» [[Александр Островский]] * ''Кияү'' — «Кияү белән кәләш» [[Мар Байҗиев]] * ''Труффальдино'' — «Ике хуҗаның хезмәтчесе» Карло Гольдони * ''Максим'' — «Һавалаода йолдыз» [[Максим Горький]] буенча * ''Җанбай'' — «Идегәй» [[Юныс Сафиуллин]] * ''Карак'' — «Карак» [[Зөлфәт Хәким]] * ''Инсаф'' — «Әни килде» [[Шәриф Хөсәенов]] * ''Пеппино'' — «Гаугалы гаилә» Эдуардо Де Филиппо * ''Закир'' — «Мәхәббәт хатирәсе» [[Флорид Бүләков]] * ''Хәмзә'' – «GO! Баламишкин» [[Флорид Бүләков]] * ''Гамбәр'' — «Мылтык» [[Зөлфәт Хәким]] * ''Миңлегали'' — «Зәңгәр шәл» [[Кәрим Тинчурин]] * ''Вершинин'' — «Өч сеңел» [[Антон Чехов]] * ''Сәфәр'' — «Әрем исе» [[Илгиз Зәйниев]] * ''Петро'' — «Искән җилләр көенә» [[Зөлфәт Хәким]] * ''Җиһангир'' — «Хуҗа Насретдин» [[Нәкый Исәнбәт]], Саадалла Вандус * ''Авыл карты'' — «Миркәй белән Айсылу» [[Нәкый Исәнбәт]] * ''Макаев'' — «Үлеп яратты» [[Ркаил Зәйдулла]] * ''Хәбибрахман'' — «Өйләнәм.tat» [[Илгиз Зәйниев]] * Идегәй — "[[Мәңгелек буран]]" [[Илгиз Зәйниев]] == Фильмография == * 1968 — «Моабит дәфтәре» (Ленфильм, режиссер Леонид Квинихидзе) — ''Зәйни'' * 2002 — [[Ялгыз тәкәрлек (фильм)|«Ялгыз тәкәрлек»]] ― ''Шакир'' * 2019 — «Зөләйха күзләрен ача» («Русское» киноширкәте, режиссер Егор Анашкин) — ''мулла'' (''титрларда күрсәтелмәгән'')<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/acter/269306/ Хайруллин Ильдар Зиннурович.] kino-teatr.ru{{ref-ru}}</ref> == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * 1982 — [[ТАССР атказанган артисты]] * 1991 — [[ТР халык артисты]] * 1999 — [[Россия Федерациясенең атказанган артисты|РФ атказанган артисты]] * 2010 — «Фидакарь хезмәт өчен» медале (''[[Татарстан]]'') * 2020 — [[«Татарстан Республикасы алдындагы казанышлар өчен» ордены медале]]<ref>''Рифат Каюмов.'' [https://tatar-inform.tatar/news/society/29-08-2020/kazan-kremlend-rossiya-m-tatarstan-d-l-t-b-l-kl-re-tapshyryldy-5767144 Казан Кремлендә Россия һәм Татарстан дәүләт бүләкләре тапшырылды.] [[Татар-информ]], 29.08.2020</ref> * 2021 — [[Марсель Сәлимҗанов премиясе]] ― «''күпьеллык нәтиҗәле иҗади, педагогик, иҗтимагый эшчәнлеге һәм татар театр сәнгатен үстерүгә зур өлеш керткәне өчен''»<ref>''Рузилә Мөхәммәтова''. [https://tatar-inform.tatar/news/culture/07-11-2021/kamal-teatrynda-s-lim-anov-premiyasen-tapshyrdylar-5842660 Камал театрында Сәлимҗанов премиясен тапшырдылар.] [[Татар-информ]], 7.11.2021</ref><ref>[https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/media/obyavleny-imena-laureatov-premii-imeni-marselya-salimzhanova/ Марсель Сәлимҗанов исемендәге премияләр тапшырылды.] [[Камал театры]] сайты, 7.11.2021</ref> == Гаиләсе == Хатыны — [[Алсу Гайнуллина|Алсу Әскар кызы Гайнуллина]] (1954), [[Камал театры]] актрисасы (1974 елдан), [[ТАССР халык артисты|ТАССР]] (1986) һәм РФ (1996) халык артисты, РСФСР (1990) һәм [[Тукай бүләге|ТР]] (2013) дәүләт премияләре иясе. Улы [[Искәндәр Хәйруллин|Искәндәр Илдар улы Хәйруллин]] (1974), [[Камал театры]] артисты (1995 елдан), [[ТР халык артисты]] (2015), [[Тукай бүләге]] иясе (2019). == Сылтамалар == * [https://kamalteatr.ru/about-the-theatre/personalities/troupe/kh-1241-yrullin-ildar-zinnur-uly-/?lang=tat Илдар Зиннур улы Хәйруллин.] [[Камал театры]] сайты * [https://tatobzor.ru/izvestnye-tatary/hajrullin-ildar-zinnurovich.html Хайруллин Ильдар Зиннурович.] tatobzor.ru {{ref-ru}} * [https://www.kino-teatr.ru/kino/acter/269306/ Хайруллин Ильдар Зиннурович.] kino-teatr.ru{{ref-ru}} * [https://www.facebook.com/people/Ильдар-Хайруллин/100013659940616 Ильдар-Хайруллин.] [[facebook]].com * [[Файл:YouTube Logo 2017.svg|60px]] [https://www.youtube.com/watch?v=gYk7QKnVdCc Илдар Хәйруллин белән "Кичке уен"] (''[[YouTube]] видео, 46:06'') == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{DEFAULTSORT:Хәйруллин, Илдар}} [[Төркем:Камал театры артистлары]] [[Төркем:Казан театр училищесын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Татарстанның халык артистлары]] [[Төркем:Русиянең атказанган артистлары]] [[Төркем:«Фидакарь хезмәт өчен» медале (Татарстан) белән бүләкләнүчеләр]] [[Төркем:Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен ордены кавалерлары]] [[Төркем:Марсель Сәлимҗанов премиясе лауреатлары]] d33viwqc94j09eb7ecfc82k4ou0u1xl 0 287996 3529705 3529358 2022-08-20T03:59:23Z Liren Ding 26972 wikitext text/x-wiki [[File:National_anthem_of_Afghanistan,_performed_by_the_United_States_Navy_Band.wav|200px|noicon]] Оркестр башкаруында, гимнның җыйнак варианты<br> [[File:Flag of Afghanistan (2013–2021).svg|left|150px]] [[File:National_Emblem_of_Afghanistan_003.svg|right|120px]] [[Әфганстан]]ның 2021 елда талибаннар кабат хакимияткә килгәнче 2006 елдан башлап гамәлдә булган дәүләт гимны нәкъ шулай атала иде — “'''Милли гимн'''” (пушту телендә ملی سرود‎ — '''''Millī Surūd'''''; фарсы (дари) телендә سرود ملی‎ —'''''Surūde Millī'''''). Тагын бер исеме — “'''Милли җыр'''” (ملي تـﺮانه). Аның сүзләрен АКШта яшәүче әфган шагыйре [[Габделбари Җаһани]] (عبدالباري جهاني)<ref>https://www.youtube.com/watch?v=AndVQ_eRK-U</ref> язган. Ә көен, Әфганстанда туса да, [[1980]] елдан бирле [[Алмания]]дә яшәүче һәм [[1996]] елда бу илнең ватандашы булып киткән көйязар, дирижёр һәм хор җитәкчесе [[Бабрак Васса]] (Babrak Wassa<ref>https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Babrak_Wassa_2012.jpg</ref>) иҗат иткән.<br> == Гимн тексты == <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Afghan_National_Anthem</ref> {|class="toccolours" cellpadding="10" rules="cols" |- !Пушту телендә (төп нөсхә) !! Латин язуында (пушту) !! Татар теленә тәрҗемәсе !! Дари теленә тәрҗемәсе !! Латин язуында (дари) |- !colspan="5" bgcolor="Black" |Беренче куплет |- | align="right" | دا وطن افغانستان دی<br>دا عزت د هر افغان دى<br>كور د سولې، كور د تورې<br>هر بچى يې قهرمان دى | Dā watan Afgānistān dai,<br>dā izat də har Afgān dai<br>Kor də sor, kor də ture,<br>har bačai ye qahramān dai | Бу ил — безнең Әфганстан,<br> Һәр илдәшкә гыйззәт вә шан;<br> Солых җире, кылыч җире,<br> Һәр улы аның каһарман.<br> | align="right" | این کشور افغانستان است<br>این عزت هر افغان است <br>خانهٔ صلح، خانهٔ شمشیر<br>هر فرزندش قهرمان است | in kishvar afghānistān ast<br>in izzat har afghān ast<br>khāni-yi-sulih, khāni-yi-shamshēr<br>har farzandish qahramān ast |- !colspan="5" bgcolor="Red"|Икенче куплет |- | align="right" | دا وطن د ټولو كور دى<br>د بلوڅو، د ازبكو<br>پــښــتــنو او هزاراو<br>د تركمنو، د تاجكو | Dā watan də ttolo kor dai, <br>də Baločo, də Uzbəko<br>də Pax̌tun aw Hazārawo, <br>də Turkməno, də Tāǰəko | Күп кавем илгә ватандар:<br> Һәм бәлүҗләр, һәм үзбәкләр,<br> Һәм пуштуннар, һазаралар,<br> Һәм таҗиклар, һәм төркмәннәр.<br> | align="right" | این کشور خانهٔ همه است<br>از بلوچ، از ازبک <br>از پشتون و هزارها<br>از ترکمن و تاجک | {{lang|prs|in kishvar khāni-yi-hame ast<br>az baloch, az uzbek<br>az pashtun o hazāraha<br>az turkman o tājik}} |- !colspan="5" bgcolor="Green"|Өченче куплет |- | align="right" | ور سره عرب، ګوجر دي<br>پاميريان، نورستانيان<br>براهوي دي، قزلباش دي<br>هم ايماق، هم پشايان | Wər sara Arəb, Guǰər di,<br>Pāmiryān, Nuristānyān<br>Brāhuwi di, Qizilbāsh di,<br>ham Aymāq, ham Pašāyān | Бердәй гарәпләр, гүҗҗарлар,<br> Памирлылар, нурстанлылар,<br> Кызылбашлар, браһүиләр,<br> Дүрт аймак һәм пәшәиләр.<br> | align="right" | هم عرب و گوجر است<br>پامیری‌ها، نورستانی ها <br>براهوی است و قزلباش است<br>هم آیماق و پشه‌ای ها | {{lang|prs|ham arab o gujar ast<br>pāmirihā, nuristānhā<br>brāhui ast o qizilbāsh ast<br>ham āymāq o pasha-yi-hā}} |- !colspan="5" bgcolor="White"|Дүртенче куплет |- | align="right" | دا هيواد به تل ځلېږي<br>لكه لمر پر شنه آسمان<br>په سينې كې د آسيا به<br>لكه زړه وي جاويدان | Dā hiwād ba təl dzaleγ̌i,<br>ləka lmar pər šnə āsmān<br>Pə sine ke də Āsyā ba,<br>ləka zrrə wi ǰāwidān | Балкыр ил дөнья күгендә<br> Галәмдәге Кояш кебек,<br> Азиянең иң түрендә<br> Ватаныбыз — ул мәңгелек!<br> | align="right" | این کشور همیشه تابان خواهد بد<br>مثل آفتاب در آسمان کبود<br>در سینهٔ آسیا <br>مثل قلب جاویدان | {{lang|prs|in kishvar hamēshi tābān khwahda bud<br>misl āftāb dar āsmān kabud<br>dar sēni-yi-āsyā<br>misl qalb jāvidān}} |- !colspan="5" bgcolor="Silver" |Бишенче куплет |- | align="right" | نوم د حق مو دى رهبر<br>وايو الله اكبر<br>وايو الله اكبر<br>وايو الله اكبر | Num də haq mo dai rahbar,<br>Wāyu Allāhu Akbar,<br>Wāyu Allāhu Akbar,<br>Wāyu Allāhu Akbar | Әйт: “Илаһым — Хак вә Рәһбәр;<br> Тәкрарым: Аллаһы әкбәр!<br> Тәкрарым: Аллаһы әкбәр!<br> Тәкрарым: Аллаһы әкбәр!”<br> | align="right" | نام حق است ما را رهبر<br>میگویم الله اکبر<br> میگویم الله اکبر<br>میگویم الله اکبر | {{lang|prs|nām haq ast mā rā rahbar<br>mēgoēm Allāh hu akbar<br> mēgoēm Allāh hu akbar<br>mēgoēm Allāh hu akbar}} |} == Әфган гимннарының тарихы == <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Afghan_National_Anthem#History</ref> Сәяси, иҗтимагый, милләтара һәм дини тормышы һәрвакыт кайнап торган Әфганстан — дөньяда үз дәүләт гимнын еш алмаштыручы санаулы илләрнең берсе. Моңа кадәр бу илдә, идарә системасы һәм режимнар алмашынган саен, кагыйдә буларак, төп милли җырны да үзгәртеп торалар иде.<br> Монархия чорының 1926–1943 елларында “'''Кыйралны сәламләү'''” гимны гамәлдә булса, 1943–1973 елларда аны “'''Безнең кыю һәм намуслы шаһыбыз'''” (икенче исеме — “'''Бөек сәламләү'''”) мәдхиясе алмаштырды. Икесе дә сүзсез иде.<br> [[1978]] елда Әфганстанда социалистик инкыйлаб оештырылды һәм илдә советчыл идарә режимы урнашты. Һәм [[1992]] елга кадәр [[Әфганстан Демократик Җөмһүрияте]]нең гимны “'''Ялкынлан, гел ялкынлана бар'''” (گرم شه، لا گرم شه) дип аталган иде. Бусы текстлы булды, сүзләре фарсы-дари телендә язылып, башка телләргә күчерелде.<br> [[File:Former_national_anthem_of_Afghanistan%2C_1978%E2%80%931992.oga|200px|noicon]] Советларның Әфганстандагы сугышы тәмамланып, коммунист [[Нәҗибулла]] бәреп төшерелгәч, хакимияткә мөҗәһидләр (талиплар) килде, һәм Әфганстан, гади генә итеп гимнны һәм аның төп нөсхәсе телен алмаштыру аша, бер мәлдә “'''Ислам терәге, Азия үзәге'''” (قلعه اسلام قلب اسیا‎) булып китте. Бу җыр инде пушту телендә язылган иде. Ә илдәге кан коюлы ватандашлар сугышы, [[1978]] елда ничек башланган булса, шулай дәвам итте. Ә [[1999]] елда “үтә диндар һәм динчел” хакимнәрнең аңы бөтенләй томаланып китте: Исламда музыка булырга тиеш түгел дип, әлеге гимнны тыйдылар. [[2002]] елда гына аңлашыла башлады: милли һәм дәүләт символлары аша үз кыйбласын табып берләшә алмаганнарга Күкләрдән ярдәм килеп ирешми икән. Ләкин яңадан кайтарылган “Ислам терәге, Азия үзәге” җыры күпмилләтле, күпмәзһәбле һәм җәмгыять тормышы җайга салынмаган илне барыбер берләштерә алмады.<br> [[File:Former_Afghan_national_anthem,_1992-2006.oga|200px|noicon]] Ниһаять, Әфганстан җитәкчелеге “радикаль символик чишелеш” тапты. Башта дәүләт конституциясен алмаштырдылар: ил парламенты ('''Бөек Шура''', пуштуча لويه جرګه, Луйа Җәргъә) яңа төп канунның 20 нче маддәсендә “Әфганстан гимны пушту телендә языла һәм аңарда илдә яшәүче бөтен милләтләрнең исемнәре атала”, дип язып куйды. Һәм әле тагын гимн азагында тәкбир әйтелгән булырга тиеш иде. 2006 елда нәкъ шулай эшләделәр дә.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=5P96aEl0z6k| гимнның тулысынча башкарылуы</ref> <br> Шуның белән Әфганстанда “гимннар парады” тәмам булыр кебек тоелды. Ләкин... аңы катып калган үтә диндарлар тагын дәгъва белдерделәр: “Аллаһы әкбәр” сүзләре җырда җырланырга тиеш түгел! Телдән генә әйтергә! Бу нәрсә илдә милли каршылыклар китереп чыгарачак”. Согуд Гарәбстанының дәүләт гимнында да тәкбир әйтелгән бит, югыйсә.<ref>https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B4%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B7%D9%86%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%8A</ref> Хәтта талипларның [[1992]] елда кабул ителгән текстында да тәкбир һәр куплет саен өч мәртәбә кабатлана иде. Юк, әфган динчеләренең үз туксаны туксан. Теләк булса, сәбәп табыла инде ул...<ref>https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%8A_%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%87</ref> <br> Әфганстан Ислам Җөмһүрияте җимерелеп, хакимияткә яңадан “талиплар” килгәч, соңгыларының 1992-2006 елларда булган иске гимны кире кайтты. “Бу — батырлар йорты“ исеме астында. Аның көе дә, музыкасы да юк, чөнки “диндарлар” моны харам дип саныйлар. Бу нәшидне ирләр хоры гадәти тәкрарлау рәвешендә генә башкара. Галәм тулы моң, ә боларның йортларында — пышылдавыклы шомлык... '''БУ — КЫЮЛАР ВАТАНЫ''' {| class="wikitable" |'''Пушту телендә''' |'''Дари телендә''' |'''Тәрҗемәсе''' |- |ساتو يې پۀ سرو وينو، دا د شهيدانو کور 𝄇 دا د باتورانو کور، دا د باتورانو کور 𝄆 '''کورس:''' ساتو يې پۀ سرو وينو، دا د شهيدانو کور 𝄇 دا د باتورانو کور، دا د باتورانو کور 𝄆 '''۱''' ستا کاڼي او بوټي ټول، مونږه ته لعلونه دي 𝄇 ستا کاڼي او بوټي ټول، مونږه ته لعلونه دي 𝄆 وينه پرې توی شوې ده، سرۀ لکه گلونه دي 𝄇 وينه پرې توی شوې ده، سرۀ لکه گلونه دي 𝄆 𝄇 کله يې څوک نيولای شي؟ دا دی د زمريانو کور دا د باتورانو کور، دا د باتورانو کور 𝄆 '''''کورس''''' '''۲''' تا به تل آزاد ساتو، څوچې وي ژوندون زمونږ 𝄇 تا به تل آزاد ساتو، څوچې وي ژوندون زمونږ 𝄆 ستا تاريخ به ياد ساتو، څوچې وي ژوندون زمونږ 𝄇 ستا تاريخ به ياد ساتو، څوچې وي ژوندون زمونږ 𝄆 𝄇 دې کښې به بازان اوسي، دا دی د بازانو کور دا د باتورانو کور، دا د باتورانو کور 𝄆 '''''کورس''''' '''۳''' ای گرانه وطن زما، ځار شمه لۀ تا نه زۀ 𝄇 ای گرانه وطن زما، ځار شمه لۀ تا نه زۀ 𝄆 ای ښايسته چمن زما، ځار شمه لۀ تا نه زۀ 𝄇 ای ښايسته چمن زما، ځار شمه لۀ تا نه زۀ 𝄆 𝄇 خلاص که لۀ انگرېز نه وو، شو د اورسانو گور دا د باتورانو کور، دا د باتورانو کور 𝄆 '''''کورس''''' '''۴''' ډېرۍ ککرۍ گوره، پاتي د روسانو شوې 𝄇 ډېرۍ ککرۍ گوره، پاتي د روسانو شوې 𝄆 شنډېدۀ هر يو دښمن، واړۀ ارزوگانې شوې 𝄇 شنډېدۀ هر يو دښمن، واړۀ ارزوگانې شوې 𝄆 𝄇 هرچا ته معلوم شولو، دا د افغانانو کور دا د باتورانو کور، دا د باتورانو کور 𝄆 𝄇 '''''کورس''''' 𝄆 𝄇 دا د باتورانو کور... 𝄆 |ما با خون خود از آن دفاع می کنیم، اینجا خانه شهداست 𝄇 اینجا خانه شجاعان است، اینجا خانه شجاعان است 𝄆 '''گروه کر:''' ما با خون خود از آن دفاع می کنیم، اینجا خانه شهداست 𝄇 اینجا خانه شجاعان است، اینجا خانه شجاعان است 𝄆 '''۱''' همه سنگها و بوته های شما برای ما شبیه یاقوت هستند 𝄇 همه سنگها و بوته های شما برای ما شبیه یاقوت هستند 𝄆 خون بر آنها ریخته می شود، همه آنها مانند گل رز قرمز هستند 𝄇 خون بر آنها ریخته می شود، همه آنها مانند گل رز قرمز هستند 𝄆 𝄇 به نظر شما می توان آن را فتح کرد؟ اینجا خانه شیرهاست اینجا خانه شجاعان است، اینجا خانه شجاعان است 𝄆 '''گروه کر''' '''۲''' ما از آزادی شما محافظت می کنیم، تا زمانی که عمر ما ادامه داشته باشد 𝄇 ما از آزادی شما محافظت می کنیم، تا زمانی که عمر ما ادامه داشته باشد 𝄆 ما تاریخ شما را به یاد می آوریم، تا زمانی که عمر ما ادامه داشته باشد 𝄇 ما تاریخ شما را به یاد می آوریم، تا زمانی که عمر ما ادامه داشته باشد 𝄆 𝄇 عقابها در شما زندگی می کنند، اینجا خانه عقاب ها است اینجا خانه شجاعان است، اینجا خانه شجاعان است 𝄆 '''گروه کر''' '''۳''' ای سرزمین عزیز من، من جانم را به خاطر تو تقدیم کردم 𝄇 ای سرزمین عزیز من، من جانم را به خاطر تو تقدیم کردم 𝄆 ای چمن زیبای من، من به خاطر تو جانم را تقدیم کردم 𝄇 ای چمن زیبای من، من به خاطر تو جانم را تقدیم کردم 𝄆 𝄇 وقتی از دست انگلیسی ها آزاد شدیم، برای گورستان روس ها شدیم اینجا خانه شجاعان است، اینجا خانه شجاعان است 𝄆 '''گروه کر''' '''۴''' به این جمجمه های بیشمار نگاه کنید، این چیزی است که روس ها به جا گذاشتند 𝄇 به این جمجمه های بیشمار نگاه کنید، این چیزی است که روس ها به جا گذاشتند 𝄆 همه دشمنان شکست خورده اند، همه امیدهای آنها بر باد رفته است 𝄇 همه دشمنان شکست خورده اند، همه امیدهای آنها بر باد رفته است 𝄆 𝄇 اکنون برای همه آشکار است، اینجا خانه افغان ها است اینجا خانه شجاعان است، اینجا خانه شجاعان است 𝄆 𝄇 '''گروه کر''' 𝄆 𝄇 اینجا خانه شجاعان است... 𝄆 |'''Кушымтасы:''' Кан коеп саклыйк аны, бу — шәһитләр Ватаны! Бу — кыюлар Ватаны, бу — батырлар Ватаны! '''I''' Гүя кызыл якутлар — тау-ташлар һәм куаклар. Гүя кызыл якутлар — тау-ташлар һәм куаклар. Чәчәкләргә тамган ул — Ватан уллары каны. Чәчәкләргә тамган ул — Ватан уллары каны. Арысланнар Ватаны — аны җиңеп буламы? Бу кыюлар Ватаны, бу батырлар Ватаны! '''Кушымтасы.''' '''II''' Гомеребез барында — без азатлык сагында! Гомеребез барында — без азатлык сагында! Гомеребез барында — ил-тарих кочагында! Гомеребез барында — ил-тарих кочагында! Бөркетләр тота аны, бу — бөркетләр Ватаны! Бу кыюлар Ватаны, бу батырлар Ватаны! '''Кушымтасы.''' '''III''' Минем газиз Ватаным, аңарга фида җаным! Минем газиз Ватаным, аңарга фида җаным! Гүзәл болын-кырларым, барысына фида җаным! Гүзәл болын-кырларым, барысына фида җаным! Инглиздән иттек азат, урыска кордык зират! Бу кыюлар Ватаны, бу батырлар Ватаны! '''Кушымтасы.''' '''IV''' Урыс калдырган, күрче, — баш сөякләре күче! Урыс калдырган, күрче, — баш сөякләре күче! Барча дошман җиңелгән, өметләре өзелгән! Барча дошман җиңелгән, өметләре өзелгән! Барысының хәтер-аңы: бу — әфганнар Ватаны! Бу кыюлар Ватаны, бу батырлар Ватаны! '''Кушымтасы:''' Кан коеп саклыйк аны, бу — шәһитләр Ватаны! Бу — кыюлар Ватаны, бу — батырлар Ватаны! Бу — кыюлар Ватаны... |} == Сылтамалар == [[Төркем:Илләр буенча гимннар]] [[Төркем:Әфганстан]] rbl5qtih2yyr37rkqssfcod3pqjexoy 0 389888 3529665 3529215 2022-08-19T18:12:40Z Frhdkazan 3171 /* Моны да карагыз */ {{Казан университеты}} wikitext text/x-wiki {{УК}}{{Китапханә|логотип=Научная_библиотека_имени_Н.И._Лобачевского.jpg|исем=Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә|логотип язуы=Китапханәнең төп бинасы|Нигезләнү=[[5 ноябрь]] [[1804]] ел|Адрес=[[Казан]], Кремлевская урамы, 35, 420111|башка мәгълүмат=китаплар, вакытлы басмалар|Төр=Халык китапханәсе}}'''Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә''' — [[Казан]] шәһәрендәге [[Казан (Идел буе) федераль университеты|Казан (Идел буе) федераль университетының]] китапханәсе. Китапханә китап фонды зурлыгы буенча Россиянең 10 иң эре китапханәсе арасына керә, университет китапханәләре арасында Мәскәү һәм Санкт-Петербург университетларыннан соң өченче урында тора. == Тарих == [[Файл:Старое_здание_библиотеки_им._Н.И._Лобачевского.JPG|мини|220x220пкс| Китапханәнең иске бинасы]] Китапханәне булдыру 1804 елның 5 ноябрендә [[Александр I|император Александр I]] имзалаган Казан университеты Уставы белән каралган. Башта аның функциясен [[Беренче Казан ирләр гимназиясе|Казан гимназиясе]] китапханәсе башкарган (Казан гимназиясе нигезендә университет ачылган). Университетның бүлекчәсе буларак китапханә 1806 елның ноябреннән эшли. Китапханәнең башлангыч фондының нигезе булып, элек гимназиягә караган, XVIII гасырның күренекле дәүләт эшлеклесе, императрица [[Екатерина II]] сәхәбәсе, Г. А. Потёмкинның һәм Казан алпавыты, сәнгать академиясенең элеккеге сәркатибе В. И. Полянскийның китап җыелышлары тора. 1825—1835 елларда Казан университеты китапханәчесе (хәзерге терминология буенча — китапханә директоры), танылган математик [[Николай Лобачевский|Н. И. Лобачевский]] (1827—1847 елларда — университет ректоры) була. 1932 елда китапханә Казанның башка зур китапханәсе — Татарстан Республикасының Үзәк фәнни һәм иҗтимагый китапханәсе белән берләштерелә. Аның фондын (1 млн. берәмлектән артык), нигездә, [[Бөек Октябрь инкыйлабы|Октябрь революциясеннән]] соң бетерелгән яки үзгәртеп корылган Казан учреждениеләре һәм оешмаларының китап җыелышлары, шул исәптән [[Казан руханилар академиясе|Руханилар академиясе]] китапханәсенең шактый өлеше тәшкил итә. Берләшкән китапханә Казан дәүләт университетының Фәнни китапханәсе дип атала башлый. 1934 елда китапханә республика статусын һәм Казан дәүләт университеты каршындагы Татарстан Республикасының Фәнни китапханәсе исемен ала (бу статус 1940 нчы еллар уртасына кадәр саклана). [[Бөек Ватан сугышы]] вакытында китапханә шулай ук Казанга эвакуацияләнгән СССР Фәннәр академиясе учреждениеләре хезмәткәрләренә дә хезмәт күрсәтә. 1953 елда, Казан университетының 150 еллык юбилее уңаеннан, китапханәгә Н. И. Лобачевский исеме бирелә. 1969 елдан Казан университеты китапханәсе Югары Идел буе зонасының югары һәм урта махсус уку йортлары китапханәләре өчен методик үзәк булып тора (1983 елдан — [[Башкортстан|Башкортостан Республикасы]], [[Татарстан|Татарстан Республикасы]] һәм [[Удмуртия|Удмурт Республикасы]]). 1996 елдан, Россия Президенты Указы буенча, ул мәдәни мирасның иң кыйммәтле объектлары исемлегенә керә. == Китапханә фондлары == Китапханәдә дөньяның күп кенә телләрендәге басмаларның киң җыелышы оештырыла. 1922—1959 елларда китапханә СССР һәм РСФСРның төрле елларында илдәге басма әсәрләрнең Дәүләт түләүсез мәҗбүри нөсхәсен ала, 1960—1992 елларда Казан университеты профиле буенча түләүле мәҗбүри нөсхәсен ала. Китапханә фондында күпчелеге XIX—XXI гасыр Казан басмалары: илдәге иң зур татар телендәге китаплар, журналлар һәм газеталар, шул исәптән гарәп телендәгеләр. Кулъязмалар һәм сирәк китаплар бүлегендә рус, татар, гарәп, фарсы һәм башка телләрдәге IX—XX гасыр кулъязмалары һәм кулъязма китаплары саклана. Россия һәм СССР матбугаты әсәрләре арасында XIX—XX гасыр басмалары аеруча тулы тупланган, XVIII гасыр китаплары һәм журналлары киң урын ала. Казан (Идел буе) федераль университетын төзү нәтиҗәсендә (2009 ел) Казан университетына кушылган югары уку йортларының китапханәләре берләштерелә, китапханәнең җыелма фонды 6 млн.нан артык саклау берәмлеге тәшкил итә башлый. == Китапханә бүген == Китапханә университет контингентын, Казанның башка югары уку йортлары һәм учреждениеләре фәнни хезмәткәрләренә, вакытлы билетлар буенча аның фондын кулланырга теләүчеләргә хезмәт күрсәтә (елына 500 меңнән артык кеше). Мәдәни мирасны саклап калуны тәэмин итү өчен китапханә цифрлы форматка уникаль китап һәйкәлләрен, вакытлы басмаларны күчерә. Китапханә Казан университеты белән бәйле материалларның электрон җыелмасын, шул исәптән диссертация авторефератларының, уку-методик басмаларның җыелмасын формалаштыра. 1998 елдан китапханә — Россия китапханәләр ассоциациясе әгъзасы. 1999 елдан китапханә, [[Русия Милли китапханәсе|Россия милли китапханәсе]] белән берлектә, рус китабының халыкара җыелма каталогларын төзү буенча милли ретроспектив библиография программасында катнаша. 2002 елдан башлап китапханә Казан шәһәренең Корпоратив китапханә челтәрен җитәкли. 2004 елдан — ЛИБНЕТ милли мәгълүмати-китапханә үзәгендә катнашучы. == Китапханә басмалары == Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханәнең 200 елдан артык тарихында 130дан артык төрле басма әзерләнә: китапханә тарихына караган язмалар, китапханә һәм аның аерым фондларына караган юл күрсәткечләре, китап һәм кулъязма җыентыклары каталоглары, җирле як тарихы һәм мәдәнияте, Казан университеты тарихы, библиографик күрсәткечләр, биобиблиографик сүзлекләр, документлар басмалары һ. б. Басмалар исемлеге «''Научная библиотека Казанского университета в лицах. Ч. 1. Сотрудники библиотеки, 1806—2007 гг. — Казань, 2011. — См. С. 394—411. Прил. 10: Основные труды сотрудников библиотеки''» дигән китапка кертелгән. Кайбер басмаларны электрон рәвештә карарга була<ref>{{Сылтама|https://kpfu.ru/library/cifrovye-kollekcii/izdaniya-biblioteki|Издания библиотеки}}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * История Научной библиотеки им. Н.И. Лобачевского (1804—1850) / В.В. Аристов, Н.В. Ермолаева .— Казань : Изд-во Казанского ун-та, 1985 .— 149 с. * Путеводитель по Научной библиотеке им. Н. И. Лобачевского / ; Сост.: Н. В. Ермалова, В. И. Шишкин; Ред. Ж. В. Щелыванова .— Казань : Унипресс, 1998 .— 32 с. * Из истории библиотеки Казанского университета. XIX - начало XX вв. : сборник / Казан. федер. ун-т ; подгот.: М. Ш. Абузярова, Л. И. Скворцова, В. И. Шишкин (сост.) .— Казань : Издательство Казанского университета, 2014 .— 102 с. * Рукописный фонд Русского сектора Отдела рукописей и редких книг Научной библиотеки им. Н. И. Лобачевского : Путеводитель / ; Науч. б-ка им. Н. И. Лобачевского Казан. гос. ун-та; Сост.: А. В. Скоробогатов (отв. ред.) и др. — Казань : Форт-Диалог, 1999 .— 142с. * Научная библиотека Казанского университета в лицах / отв. ред. И. К. Фомичева; сост. — В. И. Шишкин, Ж. В. Щелыванова .— Казань : Казанский университет, 2011. * Щелыванова Ж. В. Полвека во главе библиотеки Казанского университета : (к 195-летию со дня рождения И. Ф. Готвальда) / Ж. В. Щелыванова, Н. В. Ермолаева // Эхо веков = Гасырлар авазы. — 2008 .— № 2 .— С. 202—209. * Аристова Г. В . О скромном рыцаре книги : (О В. В. Аристове) // КАЗАНЬ. — 2007 .— № 6 .— С. 60—61. * Георгиев П. В. Библиотека и традиционная бумажная книга // Учитель истории в социокультурном пространстве Евразии в конце ХХ — начале XXI в'''.:''' Материалы Всероссийской научно-практической конференции. — Казань: Изд-во Казан. ун-та, 2016. С. 361—368. == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарстан китапханәләре}} {{Казан университеты}} [[Төркем:Әлифба буенча китапханәләр]] [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Казан китапханәләре]] {{MyTatarstan2020}} prq8hu8xpyptn11hefca0qideb3rfis 0 422701 3529700 2994047 2022-08-19T20:23:39Z Әмир 15082 калып өстәү wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} {{фш|Хәйруллин}} '''Илдар Әмир улы Хәйруллин''' (1990 елның 22 августы, [[Пермь]], [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБ]]) — Россия [[Шахмат|шахматчысы]], гроссмейстер (2007). == Биография == Илдар Хәйруллин 1990 елның 22 августында [[Пермь]] шәһәрендә туа. Алты яшьтән шахмат уйный. Владимир Пугачевский, Анатолий Терехин һәм Владимир Барский белән шөгыльләнгән. Җиде яшендә беренче разряд ала, бер елдан соң мастерлыкка кандидат була. Күп кенә балалар-яшүсмерләр ярышларында җиңүче була, шул исәптән: 10 яшькә кадәрге ([[Серпухов]], 2010), 12 яшькә кадәрге (Дагомыс, 2002) һәм 14 яшькә кадәрге (Дагомыс, 2003) төркемнәр арасында Россия беренчелеге; «Дөньяның яшь йолдызлары» II Халыкара шахмат турниры ([[Кириши]], 2004). 14 яшькә кадәрге (Ираклион, 2004) һәм 18 яшькә кадәрге ([[Бельфор]], 2005) яшүсмерләр арасында дөнья чемпионатында беренче урын ала. 2004 елдан халыкара мастер, 2007 елда гроссмейстер исемен ала. Ир-атлар арасында шахмат буенча 59 нчы Россия чемпионатында ([[Мәскәү]], 2006) Сергей Рублевский һәм Евгений Томашевский белән 5-7 нче урыннарны бүлешкән<ref>[http://www.theweekinchess.com/html/twic632.html#2 The Week In Chess] Retrieved 13 July 2014</ref>. Идел буе федераль округының VII чемпионатында ([[Казан]], 2009) көндәшләрен узып китә<ref>[http://www.saratoff.ru/news/sport/2009/02/18706?p=4 Студент СГСЭУ Ильдар Хайруллин занял 1 место на 7-м Чемпионате ПФО по шахматам]</ref>. Мәктәпне тәмамлаганнан соң ул [[Сарытау|Саратов]] дәүләт социаль-икътисад университетында укый башлый, әмма соңрак [[Санкт-Петербург]] дәүләт икътисад һәм финанслар университетына күчә. Санкт-Петербург өчен чыгыш ясый. 11 очкодан 7 очко җыеп, 2010 елда Санкт-Петербургның 83 нче чемпионаты нәтиҗәләре буенча чемпион исеменә лаек була. 2011 елгы шахмат буенча Аурупа чемпионатында Хәйруллин 17 нче урынны яулый. 2012 елда ул Вадим Звягинцев , Александр Арещенко, Валерий Попов, Борис Харченко, Евгений Романов, Максим Матлаков һәм Эрнесто Инаркиев белән Санкт-Петербургта узган Ботвинник мемориалында 1-8 урыннарны бүлешә<ref>{{cite web|url=http://ratings.fide.com/tournament_report.phtml?event16=70457&t=0|title=M.Botvinnik Memorial 2012 October 2012 Russia|publisher=FIDE|accessdate=11 October 2014}}</ref>. 2013 елда Санкт-Петербургта узган Чигорин мемориалында ул 1-11 урыннарны Павел Эльянов, Дмитрий Кокарев, Вадим Звягинцев, Александр Арещенко, Максим Матлаков, Денис Хисмәтуллин, Олег Корнеев, Драган Солак, Санан Сюгиров һәм Иван Букавшин белән бүлешә<ref>{{cite web|url=http://www.theweekinchess.com/html/twic989.html#7|title=M.Chigorin Memorial 2013 October 2013 St Petersburg|publisher=The Week in Chess|accessdate=20 December 2015}}</ref>. == Искәрмәләр == <references /> == Әдәбият == * Закиров Д. Г. Известные татары Прикамья. Пермь, 2005 с.370-373. == Сылтамалар == * {{Сылтама|https://ratings.fide.com/profile/4151348|Халыкара шахмат федерациясе сайтында}} * {{Сылтама|1=https://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=56802|2=chessgames.com сайтында}} [[Төркем:Шахмат гроссмейстерлары]] [[Төркем:Пермьдә туганнар]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1990 елда туганнар]] [[Төркем:22 август көнне туганнар]] {{Tatar 4.0-2021}} 1awyslvxujiagp8p2uyzd2z8c98pl69 0 423425 3529638 3529635 2022-08-19T12:48:06Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{хаталар}} {{яхшыртуга}} {{Музыкант |Исем = Фредди Меркьюри |Изображение = Queen (15383194666).jpg |Тугандагы исем = Фаррух Булсара |Туган = 5 сентябрь 1946 Каменный город шәһәре, Көнбатыш Занзибар,Танзания |Үлгән = 24 ноябрь 1991 Гарден Лодж (Кенсингтон), Лондон, Бөекбритания |Күмү урыны = Кенсал-Грин |Һөнәрләре = җырчы, музыкант, композитор, продюсер шагыйрь |Инструментлар = вокал, гитара, клавишалар |Бүләкләр = Grammy Lifetime Achievement Award |Сайт = freddiemercury.com}} '''Фре́дди Ме́ркьюри''' ({{lang-en|Freddie Mercury}}, тумышында Фаррга́х Булса́ра ({{lang-gu|ફ રુખ બલĒારા}}); 1946 елның 5 сентябрендә, [[Занзибар (шәһәр)|Занзибар]], [[Занзибар солтанаты]] — 1991 елның 24 ноябре, [[Лондон]], [[Бөекбритания]]) — [[Парслар|парс]] җәмәгатеннән британ җырчысы, җырлар авторы, [[Queen]] рок-төркеме вокалисты. «Bohemian Rhapsody», «Killer Queen», «Seven Seas of Rhye», «Somebody to Love», «We Are the Champions», «Don’t Stop Me Now», «Crazy Little Thing Called Love» кебек төркем җырлары авторы булып тора. Шулай ук ялгыз иҗат белән дә шөгыльләнгән. 2002 елда Меркьюри [[Би-Би-Си]] компаниясе тарафыннан оештырылган "100 бөек британияле" сораштыруында 58 нче урынны алган. 2005 елда Blender журналы үткәргән сораштыру нәтиҗәләре буенча Фредди вокалистлар арасында икенче урынны алган. 2008 елда Rolling Stone журналы аны "Rolling Stone журналы версиясе буенча барлык чорларның 100 бөек вокалисты" исемлегендә 18 нче урынга куйды. Allmusic аны "бөтен музыка тарихында иң бөек рок-җырчыларның берсе һәм иң бөек тавышларның берсе" дип бәяләде. == <big>Биография</big> == '''<big>Балачак һәм яшьлек (1946-1964)</big>''' Фредди Меркьюри 1946 елның 5 сентябрендә Занзибар шәһәренең иң борынгы районында Гуджарат - Боми (14.12.1908 - 25.12.2003) һәм Булсар (29.09.1922 - 13.11.2016) парслары гаиләсендә туган. Туганда малай Фаррух исемен ала (фарсы каурыйларыннан - «гүзәл», «бәхетле»). Аның әтисе Англия һәм Уэльсның Югары судында кассир булып эшли; аның фамилиясе - Булсар - Валбакча шәһәре исеменнән килеп чыга. 1952 елда Фәррухның кыз туганы Кашмира туа. 1954 елда әти-әниләр 8 яшьлек Фәррухны Һиндстанга, Панчгани шәһәре Изге Петр мәктәбенә, Бомбейдан 150 чакрым ераклыктагы мәктәпкә озаталар. Ул вакытта музыка күзлегеннән караганда аның барлыкка килә торган тәэсирен Болливуд җырчысы Лата Мангешкар күрсәткән. Панчганда малай бабасы һәм апасы белән яши башлаган. Мәктәптә инде Фаррух үзен Фредди дип атый башлаган, рок-н-ролл белән мавыккан. Кечкенәдән үк музыка, җыр белән мавыккан, кайвакыт дәресләргә зыян китереп. Фреддиның музыкаль сәләтләренә Изге Петр мәктәбе директоры игътибар иткән. Ул малайның әти-әнисенә хат язган, анда ул Фредди өчен фортепианода уйнау курслары оештырырга тәкъдим иткән. Әти-әниләре ризалаша, һәм Фредди мавыгып укый башлый. Укып бетергәч, ул теория һәм практика буенча дүртенче дәрәҗә ала. 1962 елда 16 яшьлек Булсара, чыгарылыш имтиханын биреп, Панчганидагы Изге Петр мәктәбен ташлап, Занзибарга кайта. 1963 елның 10 декабрендә Зәнзибарның Бөекбританиядән дәүләт бәйсезлеге игълан ителә. Ә 1964 ел башында Занзибарда антифеодаль Занзибар революциясе була, нәтиҗәдә Сеид-Джамшид-ибн Абдулла солтаны тәхеттән бәреп төшерелә һәм илдән сөрелә, бу исә солтанат яшәүнең ахырын белдерә (Занзибар һәм Пемба Халык республикасы игълан ителә). Илдә сәяси тәртипсезлекләр белән бәйле Булсар гаиләсе, кием-салым белән ике чемодан гына алып, Бөекбританиягә очып китә. '''<big>Танылу алдыннан (1964-1970)</big>''' Англиягә килгәч, Булсара гаиләсе башта Фелтемда яшәгән туганнарына туктала, Мидлсекс графлыгы, аннары алар үз йортын сатып алалар. Ул вакытка унсигез яшь булган Фредди башта Айлсворт политехник мәктәбенә керә, анда ул күбесенчә рәсем сәнгате белән шөгыльләнә, чөнки сәнгать көллиятенә укырга керергә тели. Гаиләнең акча белән проблемалары булган, шуңа күрә Булсар каникуллары вакытында акча эшләгән. Башта ул Лондонда Хитроу аэропортын тәэмин итү бүлегендә упаковщик булып эшләгән, аннары - Фелтем сәүдә складында грузчик булып эшләгән. 1966 елның маенда, Айлсвортны рәсем сәнгате буенча югары балл белән тәмамлап, Булсар Лондондагы Илинг сәнгать көллиятенә әңгәмә үтә, анда ул шул ук елның көзендә график иллюстрация кафедрасында укый башлый. Шуннан соң ул ата-ана йортын ташлап, Кенсингтондагы фатирында дусты Крис Смит белән яши башлый. Кенсингтон ул елларда Лондон богемасы һәм сәнгатенең йөрәге булган. Фредди күп рәсем ясый, аның рәсемнәрендә аның кумиры - гитарист Джими Хендрикс (бервакыт концертларына ул рәттән тугыз кич йөргән) аерым урын алып торган. Илингта Фредди Тимом Стаффел, вокалчы, бас-гитарист һәм Smile төркеме лидеры белән танышкан һәм дуслашкан. Берникадәр вакыттан соң Тим Фреддины төркемнең репетицияләренә чакыра башлый. Фредди Smile потенциалын, аеруча гитарачы Брайан Мэйның һәм ударник Роджер Тейлорның уенын бәяләгән. Фредди Тим һәм Найджел Фостеры кебек яшь музыкантлар белән дә танышкан. Крис Смит, аның фатирдагы күршесе, шулай ук музыка белән мавыккан. Фредди белән Крис, төрле стильләрне катнаштырырга тырышып, бергә уйнаганнар, тик сәхнәгә чыкмаганнар. 1969 елның җәендә егерме өч яшьлек Фредди Илинг колледжны рәсем сәнгате һәм дизайн буенча диплом белән тәмамлаган. Фредди диссертациясе тулысынча Хендрикс иҗатында нигезләнгән. '''<big>Queen (1970—1991)</big> 1970 елның апрелендә Тим Стаффел Smile төркемен ташлап китәргә була, һәм аларның проектында вокалист урынын Фредди ала. Аның инициативасы буенча төркем "Queen"-га үзгәртелә. Киләсе елда ук Queen Yes-ның җылынуында чыгыш ясый. 1971 елның февраленә кадәр төркемдә даими басист булмаган - бер ел эчендә "Queen"-ны өч кеше алыштырган. Ниһаять, музыка кичәләренең берсендә алар Джон Диконны очраталар, аның сәләтләре профессиональ планда төркемне яхшырак оештыра. Шуннан соң "Queen" ахыргы составта формалаша. 1972 елда, Queen Trident студиясендә дебют альбомын яздырган вакытта, Фредди үзенең фамилиясен "Меркьюри" иҗади тәхәллүсе белән алыштырырга карар кыла (ингл. Mercury - "Меркурий", үзенә химаяче планета хөрмәтенә). Бу исемне ул үзенең «My Fairy King» (рус. Минем әкияти король) җырында кулланган. Анда: «Mother Mercury, look what they’ve done to me, I canot run I cannot hide» (рус. Меркурийның әнисе, кара, алар минем белән нәрсә эшләгәннәр, мин кача алмыйм, кача алмыйм). Беренче альбом өстендә эшләү белән параллель - "Queen" - Фредди "Trident Studios" компаниясе проектында катнашкан, ул Lary Lurex тәхәллүсе астында "I Can Hear Music" һәм "Going Back" җырларының кавер-версияләрен башкарды (Фредди Меркьюри инициативасы буенча бу проектта Брайан Мэй һәм Роджер Тейлор катнашты). Фредди Британия чартларына эләккән Queen-ның беренче җыры авторы булды - "Seven Seas of Rhye" (1973). Ул төркемнең беренче хитын - "Killer Queen" (1974) иҗат иткән, шулай ук Queen-ның - "Bohemian Rhapsody"-ны иң уңышлы композициясен. Җыр уңышсызлыкны шул вакыт үлчәве буенча сингл дәвамлылыгы һәм коммерция радиостанцияләрендә җиңелү өчен (5:55) һәм музыканың берничә стилен һәм жанрын катнаштыру өчен башкарганнар. Ләкин Queen җырны сингл сыйфатында чыгардылар, аңа музыкаль видеода революция булган видеоклип төшерделәр, кайберәүләр аны "беренче видеоклип" дип тә атыйлар, гәрчә җырларга клиплар элек тә төшерелсә дә. Җыр Британия хит-парады түбәсендә тугыз атна тора. Меркьюри аның эксцентрик булуын аңлый һәм моның белән ләззәтләнә. 1985 елның 13 июле Queen һәм Фредди өчен үзенчәлекле көн - бу көнне Live Aid концерты булды - анда 75 мең тамашачы һәм Элтон Джон, Пол Маккартни, Дэвид Боуи, Black Sabbath, Стинг, U2 һәм башка бик күп танылган җырчылар булган "Уэмбли" стадионында искиткеч шоу була (параллель рәвештә Филадельфиядә концерт эшләде). Концертны бөтен дөнья телевидениесе трансляцияләгән. Queen чыгышы иң яхшыларның берсе дип танылган һәм аларга эффектлы һәм ялтырап торган рок-төркем статусын кире кайтарган; Британиядә хәтта Меркьюри сурәте төшерелгән махсус марка да чыгарганнар (һәм арткы планда чак кына күренгән Тейлор). '''<big>Авыру һәм үлем (1986-1991)</big> 1986 елда Фредди Меркьюриның СПИД белән авыруы турында гайбәтләр барлыкка килә башлаган. Башта матбугатка аның ВИЧка тест бирүе турында мәгълүмат чыккан. 1989 елдан Меркьюри тышкы кыяфәтендә җитди үзгәрешләр күренә башлады - ул нык ябыкты. Әмма гомеренең соңгы көннәренә кадәр музыкант үзенең сәламәтлеге турындагы барлык гайбәтләрне кире кага. Аның диагнозы турында бары тик якын кешеләр генә белгән. Меркьюрида авыру барлыкка килүнең чын сәбәбе һаман да билгесез. 1989 елда Queen төркеме радиога уртак интервью биргән, анда ул "альбом-тур" күнегелгән схемадан чигенергә теләве турында хәбәр иткән, шуңа бәйле рәвештә бу юлы турга бармаячак. Чын сәбәп төркемнең вокалисты физик халәтенең концертлар үткәрергә мөмкинлек бирмәвендә иде. 1991 елның 23 ноябрендә Меркьюри ВИЧ-инфекция белән авыруы турында рәсми белдерү ясый: "Соңгы ике атнада матбугатта йөргән имеш-мимешләрне исәпкә алып, мин шуны расларга телим: анализ минем канымда ВИЧ булуын күрсәтте. Минем СПИД. Мин бу мәгълүматны, туганнарымның һәм якыннарымның тынычлыгын саклап калу өчен, сер итеп тотарга кирәк дип санадым. Ләкин минем дусларыма һәм бөтен дөньяда фанатларыма дөресен әйтергә вакыт җитте. Мин ышанам, бу коточкыч чир белән көрәшкә һәркем кушылыр". Икенче көнне, 24 ноябрьдә, кичке сәгать җиделәр тирәсендә Фредди Меркьюри 45 яшендә Лондондагы үз йортында ВИЧ-инфекция һәм СПИД фонында үскән бронхопневмониядән вафат була. '''<big>Үлемнән соң дан</big> 2018 елда "Богемская рапсодия" фильмы чыкты, анда бөек җырчы образын Рами Малек гәүдәләндергән. Бу роль өчен артист «Оскар» ала. == <big>Шәхси тормыш</big> == 1970 еллар башында Меркьюриның Мэри Остин белән дәвамлы мәхәббәт мөнәсәбәтләре булга. Фредди белән Мэри җиде елга якын бергә булганнар һәм бергә Көнбатыш Кенсингтонда, Лондонда яшәгәннәр. 1970 еллар уртасында җырчының "Elektra Records" тавыш яздыру лейблының башкарма директоры белән начар мөнәсәбәтләр башлана, һәм 1976 елның декабрендә Меркьюри белән Остинның мәхәббәт мөнәсәбәтләре тәмамлана. Алар якын дуслары булып калалар, һәм Меркьюри еш кына аны Остин бердәнбер чын дусты дип атый. Ул Остинга "Love of My Life" дигән җыр багышлый. == <big>Тавыш</big> == Фредди Меркьюриның җырлау тавышы берничә сирәк характеристикага ия иде: аңа модуляциянең югары ешлыгы хас, ул югары ешлыктагы вибратоны җырларга мөмкинлек бирә; обертоннар белән җырлана (Тувалыларның тамак җырында очрый торган). Гәрчә Меркьюри баритон белән сөйләшсә дә, күпчелек җырларда ул тенор диапазонында җырлый иде. Меркьюриның педагогик диапазоны - зур октавадан икенче октава сольга кадәр (92,2 - 784 Гц), бу гадәттә һөнәри баритоннарда уртача күрсәткечләргә чыкмый, ләкин шул ук вакытта ул F5 теноровка диапазонына кадәр күтәрелергә мөмкин. == <big>Фактлар</big> == • Фредди Майкл Джексон белән дүрт демоязма ясый: ике версия - «There Must Be More to Life Than This» , «State of Shock» һәм «Vicry». Шуңа да карамастан, билгесез сәбәпләр аркасында хезмәттәшлек булмый. Рәсми рәвештә ике музыкантның да мәшгульлеге турында әйтелгән. • Фредди барлык концертларында ярым сүтелгән стойкалы микрофон файдаланды. Җырчының визит карточкасына әверелгән бу үзенчәлекле билге аның Англиядә Wreckage төркеме составында беренче чыгышлары елларында формалашкан. 1969 елгы Раштуада Уиднесе, Фредди кызлары өчен мәктәптә узган концертта, гадәттәгечә, сикеренә һәм сәхнәдә әйләнә. Авыр микрофон стойкасы туйдырды - ул аның нигезен бикләде һәм "шуннан соң үзенең бөтен таныш манерасында сәхнә буйлап сикерде, ул микрофонга беркетелгән артык өч футлы стержень микрофонын кысып тотты". • Меркьюри кечкенә чагында филателист булган. Аның коллекциясе төрле илләрдә филателистлар күргәзмәләрендә куелган. • Меркьюри мәчеләрне бик яраткан, аның йортында төрле елларда берничә мәче яши иде: Оскар, Тиффани, Голиаф, Делайла, Мико, Ромео, Лили. Ул үзенең мәчесе Делайлега бер җырын багышлый. [[Төркем:Шәхесләр:Зәрдөштлек]] gx2mkohm1em0mp6k5cds6j5ojc6bsnu 0 424090 3529645 3529632 2022-08-19T17:02:02Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле урта һөнәри уку йортлары]] wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''Троицк татар-башкорт педагогика училищесы''' (''Троицк татар-башкорт педагогика техникумы'') — 1920-1960 елларда [[Троицк (Чиләбе өлкәсе)|Троицк]] шәһәрендә эшләп килгән уку йорты. == Тарихы == 1920 елда [[Троицк (Чиләбе өлкәсе)|Троицк]] шәһәрендә татар-башкорт педагогика техникумы буларак ачыла. Ул элеккеге [[Рәсүлия мәдрәсәсе|«Рәсүлия» мәдрәсәсенең]] бинасында урнаша. 1930-нчы еллар уртасында Троицк татар-башкорт педагогика училищесы дип үзгәртелә. Шушы ук бинада Троицк мәктәпкәчә педагогика училищесы урнашкан<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1953/54 уку елында училищеның көндезге бүлегенең 9 төркемендә 242 кеше белем алган. Тагын да 49 студент читтән торып уку бүлегендә (шул исәптән 6 кеше урта мәктәп нигезендәге аерым төркемдә) укыган. Бу чорда 25 укытучы эшләгән, шуларның 14-е — югары, 4-есе — тәмамланмаган югары һәм 7-се урта белемгә ия булган. Моннан тыш икәсе «атказанган укытучы» мактаулы исемен йөрткән<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. Дәресләр 9 кабинетта алып барылган, моннан башка укытучылар бүлмәсе һәм физик культура залы булган. Шулай ук, уку корпусының 6 бүлмәсе яшәү өчен файдаланылган, яшәү өчен 72 кеше исәпләнгән аерым бина да булган. 1955/56 уку елында ике торакта 160 студент яшәгән. Бу чорда училище каршындагы китапханәдә 15644 данә китап булган<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1953/54 уку елынының башында училищеда 30 кешегә исәпләнгән уку остаханәсе төзелгән<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. Читтән торып уку бүлегендә Чиләбе өлкәсе һәм Башкорт АССР-ының район һәм калалары милли мәктәпләренең укытучылары, тәрбиячеләре, пионервожатыйлар белем алганнар. Бу бүлектә укучыларның саны кимү сәбәбе белән ул 1955 елның 1 февралендә ябыла<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1956 елда училище икенче бинага күчерелә, ә 1960 елда ябыла. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Чиләбе өлкәсе училищелары]] [[Төркем:Троицк]] [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Татар телле урта һөнәри уку йортлары]] {{Tatar 4.0-2021}} 7btw60hgv8yny6qmeshrm53ilzqquc7 3529647 3529645 2022-08-19T17:05:28Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:1960 елда ябылган уку йортлары]] wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''Троицк татар-башкорт педагогика училищесы''' (''Троицк татар-башкорт педагогика техникумы'') — 1920-1960 елларда [[Троицк (Чиләбе өлкәсе)|Троицк]] шәһәрендә эшләп килгән уку йорты. == Тарихы == 1920 елда [[Троицк (Чиләбе өлкәсе)|Троицк]] шәһәрендә татар-башкорт педагогика техникумы буларак ачыла. Ул элеккеге [[Рәсүлия мәдрәсәсе|«Рәсүлия» мәдрәсәсенең]] бинасында урнаша. 1930-нчы еллар уртасында Троицк татар-башкорт педагогика училищесы дип үзгәртелә. Шушы ук бинада Троицк мәктәпкәчә педагогика училищесы урнашкан<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1953/54 уку елында училищеның көндезге бүлегенең 9 төркемендә 242 кеше белем алган. Тагын да 49 студент читтән торып уку бүлегендә (шул исәптән 6 кеше урта мәктәп нигезендәге аерым төркемдә) укыган. Бу чорда 25 укытучы эшләгән, шуларның 14-е — югары, 4-есе — тәмамланмаган югары һәм 7-се урта белемгә ия булган. Моннан тыш икәсе «атказанган укытучы» мактаулы исемен йөрткән<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. Дәресләр 9 кабинетта алып барылган, моннан башка укытучылар бүлмәсе һәм физик культура залы булган. Шулай ук, уку корпусының 6 бүлмәсе яшәү өчен файдаланылган, яшәү өчен 72 кеше исәпләнгән аерым бина да булган. 1955/56 уку елында ике торакта 160 студент яшәгән. Бу чорда училище каршындагы китапханәдә 15644 данә китап булган<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1953/54 уку елынының башында училищеда 30 кешегә исәпләнгән уку остаханәсе төзелгән<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. Читтән торып уку бүлегендә Чиләбе өлкәсе һәм Башкорт АССР-ының район һәм калалары милли мәктәпләренең укытучылары, тәрбиячеләре, пионервожатыйлар белем алганнар. Бу бүлектә укучыларның саны кимү сәбәбе белән ул 1955 елның 1 февралендә ябыла<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1956 елда училище икенче бинага күчерелә, ә 1960 елда ябыла. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Чиләбе өлкәсе училищелары]] [[Төркем:Троицк]] [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Татар телле урта һөнәри уку йортлары]] [[Төркем:1960 елда ябылган уку йортлары]] {{Tatar 4.0-2021}} gkrw0vu5l6vhyqq8i60kgymsw24pu7q 0 424544 3529676 2995869 2022-08-19T18:38:21Z Әмир 15082 калыпта үзгәртү wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рифә Рахман | рәсем = | рәсем_зурлыгы = | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Рифә Фәтхрахман кызы Харрасова (Сабирҗанова) | һөнәр = язучы, шагыйрә | туу датасы = 18.09.1962 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{туу җире|Кукмара районы|Кукмара районында}}, [[Мәмәшир]] авылы | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = | башка мәгълүмат = }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Харрасова}} '''Рифә Рахман''' - язучы. 1962 елның 18 сентябрендә ТАССРның Кукмара районы [[Мәмәшир]] авылында туа. [[Арча педагогия училищесы|Арча педагогия училищесын]], Казан дәүләт университетның филология факультетын тәмамлый. [[«Мәгърифәт» газетасы|«Мәгърифәт» газетасында]] журналист һәм баш мөхәррир ярдәмчесе булып та эшли. [[Гаилә һәм мәктәп (журнал)|"Гаилә һәм мәктәп"]] журналында бүлек мөхәррире булып эшләгән. 1996 елдан [[Татарстан Язучылар берлеге]] әгъзасы. Дистәдән артык шигырь һәм чәчмә әсәрләр китабы бар. == Сылтамалар == * [https://sptatar.com/rahman-rif/ Рахман Рифә]. Татарстан язучылар берлеге сайты * [https://www.azatliq.org/a/28664886.html Рифә Рахман: "Мәгариф" мөдире Ркаил Зәйдулланы һәрьяклап сындырырга тырышты"]. [[Наил Алан]], [[Азатлык радиосы]], 10 август 2017 * [http://kazanutlary.ru/news/yubilejlar/rife-rahman-prozasynyn-ijadi-uzencheleklere Рифә Рахман прозасының иҗади үзенчәлекләре]. [[Зөфәр Мөхәммәтшин]], [["Казан утлары"]]. 09, 2017 [[Төркем:Татарстан язучылар берлеге әгъзалары]] [[Төркем:Татар язучылары]] [[Төркем:Казан дәүләт университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Арча педагогия укуханәсен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Татар журналистлары]] {{Tatar 4.0-2021}} e4u2qui4x4ko2m900g6i4nc55i0v8fa 0 424593 3529673 3237869 2022-08-19T18:34:26Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү wikitext text/x-wiki '''Харрасов''' ― фамилия. * [[Ләис Харрасов]] (''[[Ләис Зөлкарнәй]]'', 1962), шагыйрь. * [[Мөхәммәт Харрасов]] (1948), физика-математика фәннәре докторы (1995), профессор (1996), [[БДУ]] ректоры (2000-2010), БР ФА әгъза-корреспонденты (2002). * [[Равил Харрасов]] (1961), җырчы, [[БР атказанган мәдәният хезмәткәре]] (2014). * [[Рәшит Харрасов]] (1949), [[Башкортстан Корылтае|БР Дәүләт җыелышы―Корылтай]] секретариаты бүлек мөдире (1999 елдан). * [[Шәйхи Харрасов]] (1898― ?), 1929―1930 елларда БАССР эчке эшләр халык комиссары. ---- ;[[Харрасова]] * [[Рифә Харрасова]] (''[[Рифә Рахман]]'', 1962), язучы-галим, [[КФУ]] доценты (1990―2012). * [[Фәридә Харрасова]] (1971), рәссам-иллюстратор, журналларның баш рәссамы. {{күп мәгънәле}} [[Төркем:Фамилияләр]] i0eerseaphehlm6govvmrpfo410f3ch 0 460095 3529639 3065854 2022-08-19T12:48:54Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{TurkicMarathon2021}} {{Ук}} '''«Пахтакоәр» үзәк стадионы''' ( {{Lang-uz|«Paxtakor» markaziy stadioni}}) [[Ташкәнт]] үзәгендә урнашкан [[Үзбәкстан]]дагы төп стадионнарның берсе. Иң якын метро станциясе - Пахтакәр . Стадион 35000 фанат сыйдыра ала. Бу [[Пахтакәр (футбол клубы)|Пахтакәр]] [[футбол]] клубының төп стадионы. Моннан тыш, Үзбәкстан милли җыелма командасы стадионда берничә матч уйный. == Тарих == Стадион төзелеше [[1954 ел]]да башланып, [[1956 ел]]да тәмамланган. Стадионның архитекторы Митхат Сагатдинович Булатов. Башта стадион 55 мең тамашачы сыйдыра, ләкин вакыт узу белән, [[1996 ел|1996]], [[2008 ел|2008]] һәм [[2012 ел|2012]] елларда яңартылганнан соң, стадионның сыйдырышлыгы хәзерге дәрәҗәгә кадәр кимеде <ref name="autogenerated1">[http://www.pakhtakor.uz/index.php?act=stadium&section=24 pakhtakor.uz - История Центрального стадиона «Пахтакор»]</ref> . Стадиондагы беренче рәсми матч [[1956 ел]]ның [[20 август|20 августында]] Пахтакор һәм Динамо Тбилиси футбол клублары арасында СССР чемпионаты кысаларында уйналды. Беренче рәсми халыкара матч шул ук елнәң [[19 сентябрь|19 сентябрендә]] Пахтакор белән Албания «Динамо Тирана» арасында уйналды, анда Ташкент командасы да җиңде <ref name="autogenerated1">[http://www.pakhtakor.uz/index.php?act=stadium&section=24 pakhtakor.uz - История Центрального стадиона «Пахтакор»]</ref> . 2012 елга кадәр, Пахтакәр [[Үзбәкстан милли футбол җыелмасы|Үзбәкстан җыелма футбол командасы]] өй матчларын уйнаган төп стадион иде. «Бунёдкор» яңа стадионы ачылганнан соң, Үзбәкстан җыелма командасы яңа стадионга күченде һәм хәзер «Пахтакор» стадионында берничә матч уйный. Стадионда шулай ук яшьләр (U-17), яшьләр (U-20), Үзбәкстанның яшьләр һәм Олимпия командалары өчен өй матчлары уза. Стадионда шулай ук төрле спорт вакыйгалары, турнирлар, концертлар, күңел ачу чаралары уза. 2017 елның июнендә [[Пахтакәр (футбол клубы)|Пахтакәр]] ФК җитәкчелеге стадионны реконструкцияләү турында игълан итте, ул 2017 елда башланачак һәм 2018 ел ахырында тәмамланачак иде. План - җәяүле юлларны бетерү һәм түбә төзү. Реконструкциядән соң стадион барлык халыкара стандартларга туры киләчәк. == Галерея == <center><gallery perrow="4" widths="170" heights="120"> Файл:Uz Supporters Big Flag.JPG|Үзбәкстан — Япония матчында «Пахтакәр» стадионының тулы трибуналары. 2012 ел. Файл:Uzbekistan vs Bahrain 2009.jpg|Үзбәкстан-Бәһрәйнның резонанс матчы 2005 елда "Пахтакәр" стадионында узды. Китерелгән фото 2009 елда шул ук көндәшләрнең матчында ясалган </gallery></center> == Шулай ук кара == * Бунёдкор (стадион) == Искәрмәләр (үзгәртү) == {{Reflist}} == Сылтамалар == * [http://www.pakhtakor.uz/index.php?act=stadium&section=24 pakhtakor.uz - История стадиона «Пахтакор»] * [http://footballfacts.ru/stadiums/42364-cs-pahtakor Список всех матчей по категориям, проведённых на стадионе «Пахтакор»] * [https://web.archive.org/web/20151130203058/http://tchaykovsky.ru/stadions/stadions_26.htm Вид со спутника на стадион «Пахтакор»] [[Төркем:Ташкәнт биналары һәм корылмалары]] [[Төркем:Стадионнар]] bk898jkpohpf7zov6z28punsbpcl0qy 0 547748 3529695 3368399 2022-08-19T20:13:23Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Бушыки''' ({{lang-be|Бушыкі}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Залессе гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 67 кеше, 12 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 76.</ref> * 1931 елда авылда 62 кеше, 11 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/280 Buszyki, powiat dzisieński, gmina Zalesie, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_XV_cz.1/280] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} oqhbhx2w9zs6iu5jc8aq2bx9depijr9 0 547766 3529704 3368381 2022-08-19T21:39:25Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Бычкова''' ({{lang-be|Бычкова}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Залессе гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 53 кеше, 12 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 76.</ref> * 1931 елда авылда 47 кеше, 12 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/285 Byczkowo, powiat dzisieński, gmina Zaleś, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_XV_cz.1/285] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} atx8gtd9xtue52gledo53wifenqpy1p 0 547791 3529680 3368356 2022-08-19T19:12:19Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Бярозавики''' ({{lang-be|Бярозавікі}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Залессе гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 72 кеше, 14 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 76.</ref> * 1931 елда авылда 76 кеше, 13 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} 68xr4u30fsu7f160zxozretmo12nqab 10 585019 3529685 3529622 2022-08-19T19:35:23Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләр | title = Татарча спектакльләр | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | image = | imageleft = | bodyclass = hlist | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Аршин мал алан]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Мулланур Вахитов (спектакль, 1948)|Мулланур Вахитов]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[«Телсез Күке» спектакле|Телсез Күке]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[«Ханума» спектакле|Ханума]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар телле уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Татар театры]] </noinclude> t6yzofsphyfhcr25hbtn0w1rj8sdaxn 0 585576 3529640 3508081 2022-08-19T12:49:40Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} '''Дмитрий Сергеевич Песков''' ([[1967 ел|1967 елның]] [[17 октябрь|17 октябре]], [[Мәскәү]]) — Россия дәүләт эшлеклесе. Россия Федерациясе Президенты Администрациясе җитәкчесе урынбасары — [[Россия Федерациясе Президенты]] матбугат секретаре (2012 елның 22 маеннан)<ref name="kremlin">{{Cite web|title=Песков, Дмитрий Сергеевич|url=http://kremlin.ru/catalog/persons/309/biography|work=Справочник и дополнительная информация|publisher=Президент.рф|archive-date=2015-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20151220063057/http://kremlin.ru/catalog/persons/309/biography|deadlink=no}}</ref>. Россия Федерациясенең 1 нче класслы хакыйкый дәүләт киңәшчесе (2005)<ref>Указ президента РФ от 29 января 2005 г. № 101 [http://www.kremlin.ru/acts/bank/21988 «О присвоении квалификационного разряда Маркову О. А. и Пескову Д. С.»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151222135957/http://www.kremlin.ru/acts/bank/21988 |date=2015-12-22 }}</ref>. Россия Федерациясе Хөкүмәте рәисе Владимир Путинның матбугат секретаре (2008—2012)<ref name="lenta1">{{ВТ-ЛП|Песков, Дмитрий}}</ref>. == Тормыш юлы == Дмитрий Песков 1967 елның 17 октябрендә [[Мәскәү|Мәскәүдә]] Совет һәм Россия дипломаты Сергей Песков гаиләсендә туа<ref name="vedomosti">[http://www.vedomosti.ru/persons/14909/Дмитрий%20Песков Дмитрий Песков — биография, фото, новости] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141009132750/http://www.vedomosti.ru/persons/14909/%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9%20%D0%9F%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2 |date=2014-10-09 }} // «[[Ведомости]]».</ref>. Сергей Песков гарәп илләрендә — [[Мисыр|Мисырда]], [[Ливия|Ливиядә]], [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре|Берләшкән Гарәп Әмирлекләрендә]] эшләгән. 1983 елда Песков [[Инглиз теле|инглиз телен]] тирәнтен өйрәнүле 1243 нче Мәскәү махсус мәктәбен тәмамлый<ref name=":0">{{Cite web|url=https://newtimes.ru/articles/detail/75510|title=Человек эпохи пресс-секретарей|author=Бешлей Ольга, Остальский Андрей|website=The New Times|date=2013-12-09|publisher=|archive-date=2019-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20190517094426/https://newtimes.ru/articles/detail/75510|deadlink=no}}</ref>. Урта мәктәпне тәмамлаганнан соң, икенче омтылыштан Мәскәү дәүләт университеты каршындагы Азия Һәм Африка илләре (ИСАА) институтына укырга керә<ref name="Разгильдяй">{{Cite web|url=https://www.gazeta.ru/politics/news/2018/12/03/n_12368509.shtml|title=Песков признался, что был разгильдяем - Газета.Ru &#124; Новости|website=Газета.Ru|access-date=2018-12-03|archive-date=2018-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20181204005818/https://www.gazeta.ru/politics/news/2018/12/03/n_12368509.shtml|deadlink=no}}</ref>. ИСАИда укыган вакытта аны армиягә алалар (ул елларда студентларга кичектерү барлык вузларда гамәлдән чыгарыла), анда ул [[Пневмония|үпкә ялкынсынуы]] белән авырый, шуннан соң хезмәт итүдән азат ителә. Өченче курстан төрек компанияләрендә тәрҗемәче булып эшли. 1989 елда «тарихчы-көнчыгышны өйрәнүче, референт-тәрҗемәче» белгечлеге буенча ИСААны тәмамлый. == Карьера == 1989 елдан ССРБ Тышкы эшләр министрлыгы системасында эшли. 1990—1994 елларда — кизү референт, атташе, ССРБ, ә аннары Россия Федерациясенең [[Төркия|Төркиядәге]] илчелегенең өченче секретаре. 1994 елдан 1996 елга кадәр Россия Тышкы эшләр министрлыгының үзәк аппаратында эшли. 1996 елдан — Россия Илчелегенең Төркиядәге икенче, ә аннары беренче секретаре. 2000 елда, [[Владимир Путин|Владимир Путинны]] Президент вазыйфасын башкаручы итеп билгеләгәч һәм аннан соң президент итеп сайланганнан соң, Дмитрий Песков Президент администрациясе матбугат хезмәте идарәсенең ММЧ белән элемтә бүлеге башлыгы итеп билгеләнә. Аннары [[Россия Федерациясе Президенты|Россия Президенты]] матбугат хезмәте идарәсе башлыгының урынбасары, беренче урынбасары, президент матбугат секретаре урынбасары була. ММЧ мәгълүматларына караганда, Песков Путинның Төркия җитәкчеләре белән очрашуы вакытында тәрҗемәче функцияләрен дә башкарган. 2004 елның 9 апрелендә Алексей Громовның (ул вакытта РФ Президенты матбугат секретаре) беренче урынбасары итеп билгеләнә. 2008 елның февралендә «Мир» МТРК директорлар советы рәисе итеп сайлана. 2006 елның июнендә [[Санкт-Петербург|Санкт-Петербургта]] узган «Зур Сигезлек» илләре лидерлары саммитының матбугат секретаре вазыйфаларын башкара. 2008 елның 23 апрелендә Владимир Путин үзенең указы белән Россия Хөкүмәте аппараты җитәкчесе урынбасары рангында Россия Хөкүмәте рәисенең матбугат секретаре вазыйфасын кертә. Шуның белән бергә ул Дмитрий Песковны биләгән вазыйфасыннан азат итә. 2008 елның 25 апрелендә Песков Россия Федерациясе Хөкүмәте рәисенең матбугат секретаре итеп билгеләнә. Владимир Путинның Хөкүмәт рәисе вазыйфасына керешкәннән соң, Песков аның матбугат секретаре була. 2009 елның маенда Дмитрий Песков Россия Федерациясе Хөкүмәте каршындагы ил кинематографиясен үстерү советы составына кертелә. 2012 елның мартында Владимир Путин дәүләт башлыгын сайлауда җиңү яулый. 2012 елның 22 маеннан Дмитрий Песков — Россия Федерациясе Президенты Администрациясе җитәкчесе урынбасары — Россия Федерациясе Президенты матбугат секретаре. 2012 елның сентябрендә Песков [[Владивосток|Владивостокта]] узган [[Азия]]-[[Тын океан]] икътисади хезмәттәшлек форумы (АТЭС) саммитында Путинның катнашуын мәгълүмати яктырту белән җитәкчелек иткән<ref>{{Cite web|url=https://habrus.ru/content/peskov-raskhody-na-sammit-ates-2012-vo-vladivostoke-ne-sokratyat-optimiziruyut|title=Песков: Расходы на саммит АТЭС-2012 во Владивостоке не сократят, а оптимизируют ~ Хабаровск|website=habrus.ru|access-date=2018-12-05|archive-date=2018-12-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20181205193757/https://habrus.ru/content/peskov-raskhody-na-sammit-ates-2012-vo-vladivostoke-ne-sokratyat-optimiziruyut|deadlink=no}}</ref>. 2018 елның 13 июнендә яңадан Россия Федерациясе Президенты Администрациясе җитәкчесе урынбасары — Россия Федерациясе Президенты матбугат секретаре итеп билгеләнә. == Иҗтимагый оешмаларда == 2014 елның мартыннан — Россия Шахмат федерациясенең попечительләр советы рәисе<ref>[http://itar-tass.com/sport/1039714 Дмитрий Песков избран председателем попечительского совета Российской шахматной федерации] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140313121148/http://itar-tass.com/sport/1039714 |date=2014-03-13 }}// ИТАР-ТАСС, 12 марта 2014</ref>. 2016 елның ноябрендә, Россия дәгъвачысы Сергей Карякинга ярдәм итү максаты белән фанат буларак [[Нью-Йорк|Нью-Йоркта]] була<ref>{{cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/news/dmitriy-peskov-nadeemsya-na-pobedu-karyakina-1064443/|title=Дмитрий Песков: "Надеемся на победу Карякина"|date=2016-11-10|publisher=[[Спорт-Экспресс]]|archive-date=2017-12-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171206005757/https://www.sport-express.ru/chess/news/dmitriy-peskov-nadeemsya-na-pobedu-karyakina-1064443/|deadlink=no}}</ref>. Халыкара эшләр буенча Россия Советы Президиумы әгъзасы. Рус географик җәмгыятенең медиа советы рәисе (2010 елдан). == Шәхси тормыш == Рәсми рәвештә өченче никахта тора. Өч улы һәм ике кызы бар. Песков төрек, гарәп һәм инглиз телләрен белә. Теннис, чаңгы, йөгерү белән мавыга. == Бүләкләр == * Почёт ордены (2007 елның 6 августы) — ''2014 елда XXII Кышкы Олимпия һәм XI Паралимпия уеннарын үткәрү хокукына Сочи шәһәренең заявкасын җиңүне тәэмин итү эшендә актив катнашканы өчен<ref>Указ президента Российской Федерации от 6 августа 2007 года № 1028 [http://www.szrf.ru/doc.phtml?nb=00_00&issid=2007033000&docid=18 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140101114355/http://www.szrf.ru/doc.phtml?nb=00_00&issid=2007033000&docid=18 |date=2014-01-01 }}</ref>;'' * Дуслык ордены (2003 елның 22 ноябре) — ''Санкт-Петербургның 300 еллыгы уңаеннан халыкара очрашуларны әзерләү һәм үткәрү буенча актив эш өчен<ref>Указ президента Российской Федерации от 22 ноября 2003 года № 1382 [https://archive.is/20120907045016/http://www.pravoteka.ru/pst/1052/525920.html «О награждении государственными наградами Российской Федерации»]</ref>;'' * III дәрәҗә «Манас» ордены (2017 елның 16 июне, [[Кыргызстан]]) — ''Кыргызстан-Россия социаль-икътисадый хезмәттәшлекне үстерүдә һәм дәүләтара мөнәсәбәтләрне ныгытуда актив катнашканы өчен<ref>{{Cite web|url=http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/69386|title=Указ Президента КР от 16 июня 2017 года УП № 115 "О награждении государственными наградами Кыргызской Республики"|website=cbd.minjust.gov.kg|access-date=2020-05-28|archive-date=2020-06-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20200627225849/http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/69386|deadlink=no}}</ref>;'' * «Италия Республикасы алдындагы казанышлары өчен» ордены командиры (2017 елның 4 октябре, [[Италия]])<ref>{{Cite web|url=https://www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/348311|title=Le onorificenze della Repubblica Italiana|website=www.quirinale.it|access-date=2020-05-28|archive-date=2020-06-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200625033053/https://www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/348311|deadlink=no}}</ref>; * Поляр Йолдыз ордены (2021, [[Монголия]])<ref>{{Cite web|url=https://www.baikal-daily.ru/news/19/421479/|title=Монголия вручила орден пресс-секретарю Путина|website=www.baikal-daily.ru|access-date=2021-09-10|archive-date=2021-09-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210910092151/https://www.baikal-daily.ru/news/19/421479/|deadlink=no}}</ref>; * Ике РФ Президенты рәхмәте (2004, 2007) һәм РФ Хөкүмәте рәхмәте (2009). == Искәрмәләр == <references /> == Сылтамалар == {{Навигация}} * [http://kremlin.ru/catalog/persons/309/biography Биография]Россия Президентының рәсми сайтында{{Webarchive|date=2015-12-20 |url=https://web.archive.org/web/20151220063057/http://kremlin.ru/catalog/persons/309/biography }} * [http://tass.ru/spravochnaya-informaciya/598321 Биография]ТАСС рәсми сайтында, 22 май 2012{{Webarchive|date=2015-04-02 |url=https://web.archive.org/web/20150402135422/http://tass.ru/spravochnaya-informaciya/598321 }} {{Тышкы сылтамалар}} [[Төркем:Россия шәркыятьчеләре]] [[Төркем:Мәскәүдә туганнар]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1967 елда туганнар]] [[Төркем:17 октябрь көнне туганнар]] [[Төркем:Дуслык ордены (Русия) кавалерлары]] [[Төркем:Почет ордены кавалерлары]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Совет дипломатлары]] [[Төркем:Азия Һәм Африка илләре институтын тәмамлаучылар]] hmbba8hpjnfk71yuv1zspcwoxn67dff 1 588439 3529745 3529020 2022-08-20T11:21:05Z Frhdkazan 3171 |дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = социология wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география|дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = социология |кулланучы=Ilnur efende}} [[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 15 авг 2022, 17:21 (UTC) bc1sc2c4b0z8ydkro1cxwu457uhngxg 1 588466 3529746 3529172 2022-08-20T11:22:18Z Frhdkazan 3171 |дисциплина2 = тарих wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = информатика |дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = |кулланучы=Quchas}} [[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 16 авг 2022, 18:08 (UTC) tf3esvapt0nmkvirwps6oldomxbpb3w 1 588492 3529659 3529311 2022-08-19T17:32:21Z Ilnur efende 6874 Ответ wikitext text/x-wiki {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|ja|石井信}} @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], сез японча да беләсезме?--[[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 17 авг 2022, 15:12 (UTC)<br/> Исәнмесез, беләм сыман, әмма дәрәҗәсен төгәл әйтә алмыйм. Әлегә япон теле дәрәҗәсен белү өчен халыкара имтиханны тапшыра алганым юк. Сүз уңаеннан остазларыма иелеш.--[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]] ([[Кулланучы бәхәсе:A.Khamidullin|бәхәс]]) 17 авг 2022, 19:33 (UTC) :Искиткеч. [[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 19 авг 2022, 17:32 (UTC) a35oblemdtd68en7a44q1o0jkzirz1s 0 588505 3529748 3529395 2022-08-20T11:33:44Z Frhdkazan 3171 {{УК}}{{Тышкы сылтамалар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Мани́''' (216 елның 14 апрелендә [[Парфия патшалыгы]]нда, Ктесифонда, Мардинда туган булган — 274 яки 277, Гундешапур, Сасанид империясе) — рухи остаз, [[Манихейлык|манихейлык]] нигезләүчесе, борынгы фарсы рәссамы һәм шагыйрь. Чын исеме — Сураик, Фатак улы (борынгы юнан телендәː Πατέκιος). Христиан язучыларында аның үзгәртелгән формада үз исеме Курбик сакланган, әмма ул ихтирамлы Мани (борынгы юнан телендәː Μανης) исеме астында мәгълүм, аның мәгънәсе «рух» яки «акыл». [[File:Mani of Cao'an; the Buddha of Light.jpg|thumb|right|Кытайда, Чаоань гыйбадәтханәсендә Мани пәйгамбәр поты.]] == Биографиясе == ===Килеп чыгышы=== Маниның әтисе Аршакид килеп чыгышлы Патик исемле [[Парфия патшалыгы|Парфия]] кенәзе булган, ул Мидия башкаласы [[Һәмәдан]]да яшәгән; әнисе, Мариам, Камсараканнар әрмән кенәз йорты килеп чыгышлы булган. Шул чорда күпләр кебек Маниның әтисе дини хакыйкать эзләү белән мавыккан булган. Мани 216 елның 14 апрелендә Вавилон өлкәсендә Ктесифон янында, Мардину урынында туган булган һәм әтисе тарафыннан ышануы буенча тәрбияләнгән булган. Гарәп чыганаклары буенча, Мани гаиләсе "коенучылар" хәрәкәте тарафдарлары булган (моны Маниның Кёльн кодексы да раслый), әмма "коенучылар"ның кайсы өлешенә - сабийларгамы, әллә элкасаитларгамы икәнен хәзер билгеләү авыр. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == [[Төркем:Манихейлык]] [[Төркем:Шәхесләр:Дин]] lpsav7hz0sbijw9d54a19ip3fdcuk83 1 588517 3529742 3529420 2022-08-20T11:17:30Z Frhdkazan 3171 {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география|дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = социология|кулланучы=Әмир}} wikitext text/x-wiki {{ТИМ|ru|Толбазы}} {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география|дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = социология|кулланучы=Әмир}} sgdvt7a1vmishsfe3i0i7fnyzlmj32c 0 588520 3529741 3529450 2022-08-20T11:15:19Z Frhdkazan 3171 {{УК}}{{Тышкы сылтамалар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Лим Хианг-кһай''' (Lîm Hiàng-khái, 林向愷, 1955 елда туган) ул [[Тайвань]] икътисадчысы. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Икътисадчылар]] npdj62h8xnz89h43olgy54k4a620w1m 0 588522 3529740 3529453 2022-08-20T11:14:05Z Frhdkazan 3171 {{УК}}{{Тышкы сылтамалар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Лим Ки-ионг''' (Lîm Kî-iōng, 林淇瀁; 1955 елның 7 маенда туган), тәхәллүсе '''Хионг-ионг''' (Hiòng-iông, 向陽), ул [[Тайвань]]лы әдип һәм университет профессоры. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Язучылар]] eci5ll8prkm69i89ik54ysgzpkfs5bu 14 588533 3529646 2022-08-19T17:03:29Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Телләр буенча урта һөнәри уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле уку йортлары|Урта һөнәри белем]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Телләр буенча урта һөнәри уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле уку йортлары|Урта һөнәри белем]] a5gfhcm4o6g6hu14qbrmcp49avr1gzw 3529649 3529646 2022-08-19T17:09:47Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча урта һөнәри уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле уку йортлары|Урта һөнәри белем]] dfjdvp9jduen707h133rmuiu5n38urw 14 588534 3529648 2022-08-19T17:06:19Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Ябылу елы буенча уку йортлары]] [[Төркем:1960 ел]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Ябылу елы буенча уку йортлары]] [[Төркем:1960 ел]] eluniexffn1fldil311k8gdttiyw89h 14 588535 3529650 2022-08-19T17:11:54Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлар]] [[Төркем:Татар телле оешмалар|Уку йортлары]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлар]] [[Төркем:Татар телле оешмалар|Уку йортлары]] tbjdj5fx4hmou8tg9wdq60sn4ieqpt3 3529651 3529650 2022-08-19T17:12:28Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле оешмалар|Уку йортлары]] humop1obox5wjmn7fi7rh98dwdb2z6h 14 588536 3529652 2022-08-19T17:14:55Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Эш теле буенча оешмалар|Уку йортлары]] [[Төркем:Уку йортлары|*]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Эш теле буенча оешмалар|Уку йортлары]] [[Төркем:Уку йортлары|*]] h0zu0si93mahfkbfwtpm29ui3vfc9tf 14 588537 3529653 2022-08-19T17:17:49Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|Урта һөнәри]] [[Төркем:Урта һөнәри уку йортлары|*]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|Урта һөнәри]] [[Төркем:Урта һөнәри уку йортлары|*]] jec0o3g12mdsnnqxtqpjhohr17yra5q 3529658 3529653 2022-08-19T17:29:23Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|*Урта һөнәри]] [[Төркем:Урта һөнәри уку йортлары|*]] ruicpyobw7snov0jmswj24j2bgxq30e 14 588538 3529655 2022-08-19T17:26:23Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Укыту теле буенча мәктәпләр]] [[Төркем:Татар телле уку йортлары|Мәктәпләр]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча мәктәпләр]] [[Төркем:Татар телле уку йортлары|Мәктәпләр]] b596aypnzzz5zpaevojmj12qw7ehss8 14 588539 3529656 2022-08-19T17:28:12Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|Мәктәпләр]] [[Төркем:Мәктәпләр|*]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|Мәктәпләр]] [[Төркем:Мәктәпләр|*]] minjgmbx67lsfxfrmx5y8mywddgd2fp 3529657 3529656 2022-08-19T17:28:58Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|*Мәктәпләр]] [[Төркем:Мәктәпләр|*]] 9flap3sgq9taj0dmpjaub3q1l2a1hj6 6 588540 3529668 2022-08-19T18:27:31Z Әмир 15082 {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Фәридә Харрасова фотосурәте |чыганак = https://vk.com/kharrasovafar?z=photo173706962_399277601%2Falbum173706962_0%2Frev |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Фәридә Харрасова |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]][[Төркем:Сурәтләр:Рәссамнар]] wikitext text/x-wiki == Кыскача аңлатма == {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Фәридә Харрасова фотосурәте |чыганак = https://vk.com/kharrasovafar?z=photo173706962_399277601%2Falbum173706962_0%2Frev |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Фәридә Харрасова |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]][[Төркем:Сурәтләр:Рәссамнар]] bx0dpoaldt8ezw5gijsvdpt66dg9u1e 0 588541 3529669 2022-08-19T18:28:23Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Фәридә Харрасова | рәсем = Ф.З.Харрасова.jpg | рәсем_зурлыгы = 180 | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Фәридә Заһир кызы Харрасова | һөнәр = рәссам-иллюстратор | туу датасы = 27.12.1971 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{туу җире| Казан |Казанда}} | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]] →<br/> {{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = [[Ләис Зөлкарнәй]] | балалар = уллары Сөләйман, Йосыф, Даут, кызы Мәрьям | бүләк һәм премияләр = | сайт = [https://vk.com/kharrasovafar Farida Kharrasova] | башка мәгълүмат = }} {{фш|Харрасова}} '''Фәридә Харрасова''', Фәридә Заһир кызы Харрасова ''([[1971 ел]]ның [[27 декабрь|27 декабре]], [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Казан]]'') – рәссам-иллюстратор, [[Идел (журнал)||«Идел»]] (1992―2000), [[Татарстан (журнал)|«Татарстан»]] (2003―2009) журналларының баш рәссамы. == Тәрҗемәи хәле == 1971 елның 27 декабрендә [[Казан]]да туган. Әнисе – табибә, кызын ялгызы тәрбияләп аякка бастыра. Әби-бабасының авылы – [[Бөгелмә районы]] [[Димескәй]] авылы. Бабасы Халит Нәгыймуллин, [[Бөек Ватан сугышы|сугыш]] ветераны, колхоз рәисе булган. Фәридәнең [[балалар бакчасы]]ннан ук рәсем ясарга һәвәслеге була. Әкиятләр укырга, аларның рәсемнәрен карарга ярата. Физика-математика юнәлешендәге мәктәп белән беррәттән, сәнгать мәктәбен, 1993 елда [[Казан сәнгать училищесы|Н. И. Фешин исемендәге Казан сәнгать училищесының]] театр-декорация бүлеген тәмамлый, квалификациясе – рәссам-декоратор. Икенче курста укыган вакытта ук [[Ялкын (журнал)|«Ялкын»]], [[Идел (журнал)|«Идел»]] журналларында иллюстратор буларак эшләгән. Дүртенче курста, «Идел» журналына баш рәссам итеп чакыралар, 1992-2000 елларда «Идел» журналында баш рәссам була. 2003-2009 елларда [[Татарстан (журнал)|«Татарстан»]] журналында баш рәссам вазифасын башкара. 2000-2002 елларда «Оазис» журналында рәссам-дизайнер була. 2007-2011 елларда «АртЭко» галереясында ефәктә рәсем ясау укытучысы. == Иҗаты == Төп илһам чыганагы – [[табигать]]. Салкын төсләрне ([[зәңгәр төс|зәңгәр]], [[шәмәхә төс|шәмәхә]]) ныграк үз итә. Ефәктә (батикта) ясалган картиналар – иҗатында төп юнәлешнең берсе<ref>[http://www.info-islam.ru/publ/novosti/tatarstan/tatarskij_ornament_v_sovremennom_batike/2-1-0-24521 Татарский орнамент в современном батике.] ИА «Инфо-Ислам», 04.07.2013</ref>. Башта картиналар ясый, яулык-шәлләргә бизәкләр сала, аннан соң зур тукымаларда эшләргә керешә. Соңгы елларда күбрәк рәссам-иллюстратор буларак эшли, [[Татарстан китап нәшрияты]] белән хезмәттәшлек итә. График-рәссам буларак, күп кенә китапларны бизәгән. Соңгы эшләренең берсе – [[Шәүкәт Галиев]]ның балалар өчен шигырьләр китабын бизәгән. Шагыйрь Ләис Зөлкарнәй китапларын да бизәгән. Атнасына өч тапкыр үзенең студиясендә дәресләр үткәрә<ref>[https://kzn.v2.repetitors.info/repetitor/?p=HarrasovaFZ Репетитор Харрасова Фарида Загировна (рисование)]</ref>. == Күргәзмәләре == Казанда ике шәхси күргәзмәсе узган. [[Җәйге Универсиада 2013|Җәйге Универсиада]] вакытында (2013), Мәдәни Универсиада кысаларында, [[Казан кремле]]ның [[Ислам мәдәнияте музее]]нда заманча батикта татар орнаменты темасына «Көмеш болын» ({{lang-ru|Шелковый ветер в серебряных лугах}}) дип аталган күргәзмәсе эшләгән<ref>[https://minsport.tatarstan.ru/index.htm/news/210846.htm В Музее исламской культуры открылась выставка росписи по шелку.] Министерство спорта Республики Татарстан</ref> Анда рәссамның ефәктән эшләнгән әйберләре тәкъдим ителгән<ref>''Александра Дашина''. [https://rt-online.ru/p-rubr-kult-10095540/ Шелковый ветер в серебряных лугах.] [[Республика Татарстан (газета)|«Республика Татарстан»]], 09.07.2013</ref>. 2014 елда Ә. Мәҗитовның сәнгать галереясында шагыйрь Ләис Зөлкарнәй шигырьләре буенча әзерләнгән «Мәңгелектә исә җил» ({{lang-ru|Ветер вечности}}) дип аталаган күргәзмәсе уза<ref>[https://art16.ru/reportage/2014/02/28/farida-harrasova-veter-vechnosti Фарида Харрасова: «Ветер вечности».] Art16.ru</ref>. Күп иҗат эшләре шәхси кулларда, шәхси {{comment|тупланмаларда|коллекция}} саклана<ref>[https://rinfom.ru/kartiny/104-zhivopis/701-farida-kharrasova#:~:text=Фарида%20Загировна%20Харрасова%20родилась%20в,живописи%20а%20галерее%20%22АртЭко%22%20(2007-2011г.) Фарида Харрасова]</ref>. == Гаиләсе == Ире – шагыйрь [[Ләис Зөлкарнәй]] (Ләис Мәүлит улы Харрасов, 1962 елгы). [[Ялкын (журнал)|«Ялкын» журналында]] бергә эшләгәндә танышканнар. Олы уллары Сөләйман (28 яшьтә), кызлары Мәрьям, уллары Йосыф, Даут. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * ''Таңсылу Габидуллина''. Шагыйрь һәм рәссамның бәхетле дуэты. [[Гаилә һәм мәктәп (журнал)|«Гаилә һәм мәктәп»]], 2022 ел, август, 2-5нче бит. == Сылтамалар == * [https://watan.su/rassamnar/17-rasem-sangate/513-farida-harrasova Фәридә Харрасова] {{DEFAULTSORT:Харрасова, Фәридә}} [[Төркем:Татарстан рәссамнары]] [[Төркем:Татар рәссамнары]] [[Төркем:Казан сынлы сәнгать укуханәсен тәмамлаучылар]] 673tox327we8as24uheyjgqx6gmh0jq 3529677 3529669 2022-08-19T18:42:49Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Фәридә Харрасова | рәсем = Ф.З.Харрасова.jpg | рәсем_зурлыгы = 180 | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Фәридә Заһир кызы Харрасова | һөнәр = рәссам-иллюстратор | туу датасы = 27.12.1971 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{туу җире| Казан |Казанда}} | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]] →<br/> {{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = [[Ләис Зөлкарнәй]] | балалар = уллары Сөләйман, Йосыф, Даут, кызы Мәрьям | бүләк һәм премияләр = | сайт = [https://vk.com/kharrasovafar Farida Kharrasova] | башка мәгълүмат = }} {{фш|Харрасова}} '''Фәридә Харрасова''', Фәридә Заһир кызы Харрасова ''([[1971 ел]]ның [[27 декабрь|27 декабре]], [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Казан]]'') – рәссам-иллюстратор, [[Идел (журнал)|«Идел»]] (1992―2000), [[Татарстан (журнал)|«Татарстан»]] (2003―2009) журналларының баш рәссамы. == Тәрҗемәи хәле == 1971 елның 27 декабрендә [[Казан]]да туган. Әнисе – табибә, кызын ялгызы тәрбияләп аякка бастыра. Әби-бабасының авылы – [[Бөгелмә районы]] [[Димескәй]] авылы. Бабасы Халит Нәгыймуллин, [[Бөек Ватан сугышы|сугыш]] ветераны, колхоз рәисе булган. Фәридәнең [[балалар бакчасы]]ннан ук рәсем ясарга һәвәслеге була. Әкиятләр укырга, аларның рәсемнәрен карарга ярата. Физика-математика юнәлешендәге мәктәп белән беррәттән, сәнгать мәктәбен, 1993 елда [[Казан сәнгать училищесы|Н. И. Фешин исемендәге Казан сәнгать училищесының]] театр-декорация бүлеген тәмамлый, квалификациясе – рәссам-декоратор. Икенче курста укыган вакытта ук [[Ялкын (журнал)|«Ялкын»]], [[Идел (журнал)|«Идел»]] журналларында иллюстратор буларак эшләгән. Дүртенче курста, «Идел» журналына баш рәссам итеп чакыралар, 1992-2000 елларда «Идел» журналында баш рәссам була. 2003-2009 елларда [[Татарстан (журнал)|«Татарстан»]] журналында баш рәссам вазифасын башкара. 2000-2002 елларда «Оазис» журналында рәссам-дизайнер була. 2007-2011 елларда «АртЭко» галереясында ефәктә рәсем ясау укытучысы. == Иҗаты == Төп илһам чыганагы – [[табигать]]. Салкын төсләрне ([[зәңгәр төс|зәңгәр]], [[шәмәхә төс|шәмәхә]]) ныграк үз итә. Ефәктә (батикта) ясалган картиналар – иҗатында төп юнәлешнең берсе<ref>[http://www.info-islam.ru/publ/novosti/tatarstan/tatarskij_ornament_v_sovremennom_batike/2-1-0-24521 Татарский орнамент в современном батике.] ИА «Инфо-Ислам», 04.07.2013</ref>. Башта картиналар ясый, яулык-шәлләргә бизәкләр сала, аннан соң зур тукымаларда эшләргә керешә. Соңгы елларда күбрәк рәссам-иллюстратор буларак эшли, [[Татарстан китап нәшрияты]] белән хезмәттәшлек итә. График-рәссам буларак, күп кенә китапларны бизәгән. Соңгы эшләренең берсе – [[Шәүкәт Галиев]]ның балалар өчен шигырьләр китабын бизәгән. Шагыйрь Ләис Зөлкарнәй китапларын да бизәгән. Атнасына өч тапкыр үзенең студиясендә дәресләр үткәрә<ref>[https://kzn.v2.repetitors.info/repetitor/?p=HarrasovaFZ Репетитор Харрасова Фарида Загировна (рисование)]</ref>. == Күргәзмәләре == Казанда ике шәхси күргәзмәсе узган. [[Җәйге Универсиада 2013|Җәйге Универсиада]] вакытында (2013), Мәдәни Универсиада кысаларында, [[Казан кремле]]ның [[Ислам мәдәнияте музее]]нда заманча батикта татар орнаменты темасына «Көмеш болын» ({{lang-ru|Шелковый ветер в серебряных лугах}}) дип аталган күргәзмәсе эшләгән<ref>[https://minsport.tatarstan.ru/index.htm/news/210846.htm В Музее исламской культуры открылась выставка росписи по шелку.] Министерство спорта Республики Татарстан</ref> Анда рәссамның ефәктән эшләнгән әйберләре тәкъдим ителгән<ref>''Александра Дашина''. [https://rt-online.ru/p-rubr-kult-10095540/ Шелковый ветер в серебряных лугах.] [[Республика Татарстан (газета)|«Республика Татарстан»]], 09.07.2013</ref>. 2014 елда Ә. Мәҗитовның сәнгать галереясында шагыйрь Ләис Зөлкарнәй шигырьләре буенча әзерләнгән «Мәңгелектә исә җил» ({{lang-ru|Ветер вечности}}) дип аталаган күргәзмәсе уза<ref>[https://art16.ru/reportage/2014/02/28/farida-harrasova-veter-vechnosti Фарида Харрасова: «Ветер вечности».] Art16.ru</ref>. Күп иҗат эшләре шәхси кулларда, шәхси {{comment|тупланмаларда|коллекция}} саклана<ref>[https://rinfom.ru/kartiny/104-zhivopis/701-farida-kharrasova#:~:text=Фарида%20Загировна%20Харрасова%20родилась%20в,живописи%20а%20галерее%20%22АртЭко%22%20(2007-2011г.) Фарида Харрасова]</ref>. == Гаиләсе == Ире – шагыйрь [[Ләис Зөлкарнәй]] (Ләис Мәүлит улы Харрасов, 1962 елгы). [[Ялкын (журнал)|«Ялкын» журналында]] бергә эшләгәндә танышканнар. Олы уллары Сөләйман (28 яшьтә), кызлары Мәрьям, уллары Йосыф, Даут. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * ''Таңсылу Габидуллина''. Шагыйрь һәм рәссамның бәхетле дуэты. [[Гаилә һәм мәктәп (журнал)|«Гаилә һәм мәктәп»]], 2022 ел, август, 2-5нче бит. == Сылтамалар == * [https://watan.su/rassamnar/17-rasem-sangate/513-farida-harrasova Фәридә Харрасова] {{DEFAULTSORT:Харрасова, Фәридә}} [[Төркем:Татарстан рәссамнары]] [[Төркем:Татар рәссамнары]] [[Төркем:Казан сынлы сәнгать укуханәсен тәмамлаучылар]] id4k8kqmhuau8mkw23zp64s8zdehlng 0 588542 3529670 2022-08-19T18:29:10Z Әмир 15082 [[Ләис Зөлкарнәев]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Ләис Зөлкарнәев]] a8njphmj50sbevrqbjapjlaywoc7lsj 0 588543 3529674 2022-08-19T18:35:03Z Әмир 15082 [[Ләис Зөлкарнәев]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Ләис Зөлкарнәев]] a8njphmj50sbevrqbjapjlaywoc7lsj 0 588544 3529675 2022-08-19T18:37:27Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki '''Харрасова''' ― фамилия. * [[Рифә Харрасова]] (''[[Рифә Рахман]]'', 1962), язучы-галим, [[КФУ]] доценты (1990―2012). * [[Фәридә Харрасова]] (1971), рәссам-иллюстратор, журналларның баш рәссамы. ---- * '''[[Харрасов]]''' == Моны да карагыз == * [[Чулпан Харисова|Харисова]] {{күп мәгънәле}} [[Төркем:Фамилияләр]] aur3ihmpc2szzpbzvckrj9neokdndmx 0 588545 3529681 2022-08-19T19:29:25Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «{{УК}} '''Габдулла Тукай исемендәге милли мәдәният һәм мәгариф Югары мәктәбе''' — [[Казан (Идел буе) федераль университеты]]ның татарча [[филология]] бүлеге (факультеты). == Эшчәнлеге == [[Фән]]ни-[[белем бирү]] үзәге «[[татар теле]]н, [[татар әдәбияты|әдәбиятын]] һәм мәдә...» wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Габдулла Тукай исемендәге милли мәдәният һәм мәгариф Югары мәктәбе''' — [[Казан (Идел буе) федераль университеты]]ның татарча [[филология]] бүлеге (факультеты). == Эшчәнлеге == [[Фән]]ни-[[белем бирү]] үзәге «[[татар теле]]н, [[татар әдәбияты|әдәбиятын]] һәм [[мәдәният]]ен өйрәнү, саклау, пропагандалау һәм үстерү белән шөгыльлән[ә]».<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege Рәсми веб-сайт]</ref> == Урнашуы һәм җитәкчелеге == {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|en|Institute of Philology and Intercultural Communication}} нигезендә эшли. Гамәлдәге җитәкчесе - декан, доцент, педагогика фәннәре кандидаты Рамил Мирзаһитов. == Юнәлешләр, белгечлекләр, формат == Уку-укыту процессының төп характеристикалары:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/jun1241lesh-12111241m-belgechlekl1241r Юнәлеш һәм белгечлекләр]</ref> * бакалавриат һәм магистратура * көндезге уку, читтән торып уку, көндезге-читтән * филология, педагогик белем бирү, татар теле һәм әдәбияты, чит телләр, математика, физика, информатика, музыка, дизайн, һөнәри белем бирү. == Кафедралар == Уку йортында эшләүче укытучылар һәм укытылган дисциплиналар түбәндәге структура нигезендә бүленә:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/kafedralar Кафедралар]</ref> * Гомуми [[тел белеме]] һәм [[төрки телләр|тюркология]] кафедрасы * Билингваль һәм цифрлы белем бирү кафедрасы * [[Тел]]ара һәм мәдәниятара багланышлар кафедрасы * Татар теле белеме кафедрасы * Татар әдәбияты кафедрасы * [[Татарлык|Татаристика]] и [[сәнгать]] белеме кафедрасы == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Казан университеты}} [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле югары уку йортлары]] [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Казан уку йортлары]] 8xbzypc3c34estcp1pf103bh6r4ln40 3529688 3529681 2022-08-19T19:41:05Z Frhdkazan 3171 /* Урнашуы һәм җитәкчелеге */ <ref>[https://kpfu.ru/Ramil.Mirzagitov КФУ: Рамил Мирзаһитов карточкасы] {{ref-ru}}</ref> wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Габдулла Тукай исемендәге милли мәдәният һәм мәгариф Югары мәктәбе''' — [[Казан (Идел буе) федераль университеты]]ның татарча [[филология]] бүлеге (факультеты). == Эшчәнлеге == [[Фән]]ни-[[белем бирү]] үзәге «[[татар теле]]н, [[татар әдәбияты|әдәбиятын]] һәм [[мәдәният]]ен өйрәнү, саклау, пропагандалау һәм үстерү белән шөгыльлән[ә]».<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege Рәсми веб-сайт]</ref> == Урнашуы һәм җитәкчелеге == {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|en|Institute of Philology and Intercultural Communication}} нигезендә эшли. Гамәлдәге җитәкчесе - декан, доцент, педагогика фәннәре кандидаты Рамил Мирзаһитов.<ref>[https://kpfu.ru/Ramil.Mirzagitov КФУ: Рамил Мирзаһитов карточкасы] {{ref-ru}}</ref> == Юнәлешләр, белгечлекләр, формат == Уку-укыту процессының төп характеристикалары:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/jun1241lesh-12111241m-belgechlekl1241r Юнәлеш һәм белгечлекләр]</ref> * бакалавриат һәм магистратура * көндезге уку, читтән торып уку, көндезге-читтән * филология, педагогик белем бирү, татар теле һәм әдәбияты, чит телләр, математика, физика, информатика, музыка, дизайн, һөнәри белем бирү. == Кафедралар == Уку йортында эшләүче укытучылар һәм укытылган дисциплиналар түбәндәге структура нигезендә бүленә:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/kafedralar Кафедралар]</ref> * Гомуми [[тел белеме]] һәм [[төрки телләр|тюркология]] кафедрасы * Билингваль һәм цифрлы белем бирү кафедрасы * [[Тел]]ара һәм мәдәниятара багланышлар кафедрасы * Татар теле белеме кафедрасы * Татар әдәбияты кафедрасы * [[Татарлык|Татаристика]] и [[сәнгать]] белеме кафедрасы == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Казан университеты}} [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле югары уку йортлары]] [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Казан уку йортлары]] ix6l0zq7lqu2ouh0s4wjtbnuf5w6ojr 3529689 3529688 2022-08-19T19:43:40Z Frhdkazan 3171 /* Юнәлешләр, белгечлекләр, формат */ [[]] wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Габдулла Тукай исемендәге милли мәдәният һәм мәгариф Югары мәктәбе''' — [[Казан (Идел буе) федераль университеты]]ның татарча [[филология]] бүлеге (факультеты). == Эшчәнлеге == [[Фән]]ни-[[белем бирү]] үзәге «[[татар теле]]н, [[татар әдәбияты|әдәбиятын]] һәм [[мәдәният]]ен өйрәнү, саклау, пропагандалау һәм үстерү белән шөгыльлән[ә]».<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege Рәсми веб-сайт]</ref> == Урнашуы һәм җитәкчелеге == {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|en|Institute of Philology and Intercultural Communication}} нигезендә эшли. Гамәлдәге җитәкчесе - декан, доцент, педагогика фәннәре кандидаты Рамил Мирзаһитов.<ref>[https://kpfu.ru/Ramil.Mirzagitov КФУ: Рамил Мирзаһитов карточкасы] {{ref-ru}}</ref> == Юнәлешләр, белгечлекләр, формат == Уку-укыту процессының төп характеристикалары:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/jun1241lesh-12111241m-belgechlekl1241r Юнәлеш һәм белгечлекләр]</ref> * [[бакалавриат]] һәм [[магистратура]] * [[көндезге уку формасы]], [[читтән торып уку]], көндезге-читтән * филология, педагогик белем бирү, татар теле һәм әдәбияты, [[чит тел]]ләр, [[математика]], [[физика]], [[информатика]], [[музыка]], [[дизайн]], һөнәри белем бирү. == Кафедралар == Уку йортында эшләүче укытучылар һәм укытылган дисциплиналар түбәндәге структура нигезендә бүленә:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/kafedralar Кафедралар]</ref> * Гомуми [[тел белеме]] һәм [[төрки телләр|тюркология]] кафедрасы * Билингваль һәм цифрлы белем бирү кафедрасы * [[Тел]]ара һәм мәдәниятара багланышлар кафедрасы * Татар теле белеме кафедрасы * Татар әдәбияты кафедрасы * [[Татарлык|Татаристика]] и [[сәнгать]] белеме кафедрасы == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Казан университеты}} [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле югары уку йортлары]] [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Казан уку йортлары]] chanwacfb5px9duiscmtnfsj4e8r3g7 3529690 3529689 2022-08-19T19:47:20Z Frhdkazan 3171 Казан дәүләт университетына [[2011 ел]]да кушылган [[Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты]] нигезендә барлыкка килә. wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Габдулла Тукай исемендәге милли мәдәният һәм мәгариф Югары мәктәбе''' — [[Казан (Идел буе) федераль университеты]]ның татарча [[филология]] бүлеге (факультеты). Казан дәүләт университетына [[2011 ел]]да кушылган [[Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты]] нигезендә барлыкка килә. == Эшчәнлеге == [[Фән]]ни-[[белем бирү]] үзәге «[[татар теле]]н, [[татар әдәбияты|әдәбиятын]] һәм [[мәдәният]]ен өйрәнү, саклау, пропагандалау һәм үстерү белән шөгыльлән[ә]».<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege Рәсми веб-сайт]</ref> == Урнашуы һәм җитәкчелеге == {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|en|Institute of Philology and Intercultural Communication}} нигезендә эшли. Гамәлдәге җитәкчесе - декан, доцент, педагогика фәннәре кандидаты Рамил Мирзаһитов.<ref>[https://kpfu.ru/Ramil.Mirzagitov КФУ: Рамил Мирзаһитов карточкасы] {{ref-ru}}</ref> == Юнәлешләр, белгечлекләр, формат == Уку-укыту процессының төп характеристикалары:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/jun1241lesh-12111241m-belgechlekl1241r Юнәлеш һәм белгечлекләр]</ref> * [[бакалавриат]] һәм [[магистратура]] * [[көндезге уку формасы]], [[читтән торып уку]], көндезге-читтән * филология, педагогик белем бирү, татар теле һәм әдәбияты, [[чит тел]]ләр, [[математика]], [[физика]], [[информатика]], [[музыка]], [[дизайн]], һөнәри белем бирү. == Кафедралар == Уку йортында эшләүче укытучылар һәм укытылган дисциплиналар түбәндәге структура нигезендә бүленә:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/kafedralar Кафедралар]</ref> * Гомуми [[тел белеме]] һәм [[төрки телләр|тюркология]] кафедрасы * Билингваль һәм цифрлы белем бирү кафедрасы * [[Тел]]ара һәм мәдәниятара багланышлар кафедрасы * Татар теле белеме кафедрасы * Татар әдәбияты кафедрасы * [[Татарлык|Татаристика]] и [[сәнгать]] белеме кафедрасы == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Казан университеты}} [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле югары уку йортлары]] [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Казан уку йортлары]] 8i6eqcmmncc4iwy5qcacjiugh360iqz 3529691 3529690 2022-08-19T19:50:54Z Frhdkazan 3171 /* Моны да карагыз */ * [[:Төркем:Казан дәүләт педагогия институтын тәмамлаучылар|Төркем:Казан дәүләт педагогия институтын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Педагогика юнәлешле югары уку йортлары]] wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Габдулла Тукай исемендәге милли мәдәният һәм мәгариф Югары мәктәбе''' — [[Казан (Идел буе) федераль университеты]]ның татарча [[филология]] бүлеге (факультеты). Казан дәүләт университетына [[2011 ел]]да кушылган [[Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты]] нигезендә барлыкка килә. == Эшчәнлеге == [[Фән]]ни-[[белем бирү]] үзәге «[[татар теле]]н, [[татар әдәбияты|әдәбиятын]] һәм [[мәдәният]]ен өйрәнү, саклау, пропагандалау һәм үстерү белән шөгыльлән[ә]».<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege Рәсми веб-сайт]</ref> == Урнашуы һәм җитәкчелеге == {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Казан (Идел буе) федераль университетының Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты|en|Institute of Philology and Intercultural Communication}} нигезендә эшли. Гамәлдәге җитәкчесе - декан, доцент, педагогика фәннәре кандидаты Рамил Мирзаһитов.<ref>[https://kpfu.ru/Ramil.Mirzagitov КФУ: Рамил Мирзаһитов карточкасы] {{ref-ru}}</ref> == Юнәлешләр, белгечлекләр, формат == Уку-укыту процессының төп характеристикалары:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/jun1241lesh-12111241m-belgechlekl1241r Юнәлеш һәм белгечлекләр]</ref> * [[бакалавриат]] һәм [[магистратура]] * [[көндезге уку формасы]], [[читтән торып уку]], көндезге-читтән * филология, педагогик белем бирү, татар теле һәм әдәбияты, [[чит тел]]ләр, [[математика]], [[физика]], [[информатика]], [[музыка]], [[дизайн]], һөнәри белем бирү. == Кафедралар == Уку йортында эшләүче укытучылар һәм укытылган дисциплиналар түбәндәге структура нигезендә бүленә:<ref>[https://kpfu.ru/philology-culture/fmbi/tatarcha/institutny1187-strukturasy/tatar-filologiyase-b1199lege/kafedralar Кафедралар]</ref> * Гомуми [[тел белеме]] һәм [[төрки телләр|тюркология]] кафедрасы * Билингваль һәм цифрлы белем бирү кафедрасы * [[Тел]]ара һәм мәдәниятара багланышлар кафедрасы * Татар теле белеме кафедрасы * Татар әдәбияты кафедрасы * [[Татарлык|Татаристика]] и [[сәнгать]] белеме кафедрасы == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == * [[:Төркем:Казан дәүләт педагогия институтын тәмамлаучылар|Төркем:Казан дәүләт педагогия институтын тәмамлаучылар]] {{Казан университеты}} [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле югары уку йортлары]] [[Төркем:Казан университеты]] [[Төркем:Казан уку йортлары]] [[Төркем:Педагогика юнәлешле югары уку йортлары]] kysj99e26kbf2aqsegcnaybj144dpwb 14 588546 3529682 2022-08-19T19:31:24Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Укыту теле буенча югары уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле уку йортлары|Югары белем]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча югары уку йортлары]] [[Төркем:Татар телле уку йортлары|Югары белем]] b8i2f3f7ymljmbx5smptau78s9p8kfd 14 588547 3529683 2022-08-19T19:32:49Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|*Югары]] [[Төркем:Югары уку йортлары|*]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Укыту теле буенча уку йортлары|*Югары]] [[Төркем:Югары уку йортлары|*]] a7ihe5hmk6rlsb2jms39tea9fg0z57c 6 588548 3529692 2022-08-19T20:12:01Z Әмир 15082 {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Илдар Хәйруллин (1958) фотосурәте |чыганак = https://sptatar.com/h-jrullin-ildar/ |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Илдар Хәйруллин (1958) |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]][[Төркем:Сурәтләр:Язучылар]] wikitext text/x-wiki == Кыскача аңлатма == {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Илдар Хәйруллин (1958) фотосурәте |чыганак = https://sptatar.com/h-jrullin-ildar/ |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Илдар Хәйруллин (1958) |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]][[Төркем:Сурәтләр:Язучылар]] kke71ayrf8o72birg3so2hjcgs74c3p 0 588549 3529693 2022-08-19T20:12:19Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Язучы |Исем = Илдар Хәйруллин |Оригинал телендә = |Фото = И.Ш.Хәйруллин.jpg |Киңлек = 180px |Рәсем язуы = |Тугач бирелгән исеме = Илдар Шәмсулла улы Хәйруллин |Псевдонимнар = |Туу датасы = 5.09.1958 |Туу урыны = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{Туу урыны|Кукмара районы|Кукмара районында}}, [[Кукмара]] |Үлем датасы = 19.08.2022 |Үлем урыны = [[РФ]], [[ТР]], {{үлем урыны|Түбән Кама|Түбән Камада}} |Ватандашлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] |Эшчәнлек төре = язучы |Иҗат итү еллары = 1973—2022 |Юнәлеш = проза |Жанр = хикәя |Иҗат итү теле = [[татар теле]] |Дебют = «''Бүген 1 апрель!''» ([[1999 ел|1999]], [[Казан]]: Матбугат йорты) |Премияләр = |Бүләкләр = [[Саҗидә Сөләйманова премиясе]]<br/> [[Шәйхи Маннур премиясе]] |Имза = |Сайт = }} {{фш|Хәйруллин}} ''Бу [[юмор]]ист [[язучы]] турында мәкалә, [[Камал театры]] актеры турында [[Илдар Хәйруллин (1950)|биредә]], [[шахмат]]чы турында [[Илдар Хәйруллин (1990)|монда]] укырга мөмкин''. '''Илдар Хәйруллин''', Илдар Шәмсулла улы Хәйруллин (''[[1958 ел]]ның [[5 сентябрь|5 сентябре]], [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Кукмара]] – [[2022 ел]]ның [[19 август]]ы, [[РФ]], [[ТР]], [[Түбән Кама]]'') – юморист язучы, 2006 елдан [[Татарстан Язучылар берлеге]] әгъзасы. [[Шәйхи Маннур исемендәге премия|Шәйхи Маннур]] һәм [[Саҗидә Сөләйманова премиясе|Саҗидә Сөләйманова]] (2015) исемендәге премияләр лауреаты <ref>[https://sptatar.com/yazuchy-ildar-h-jrullin-vafat/ Язучы Илдар Хәйруллин вафат.] [[Татарстан Язучылар берлеге]]</ref>. == Тәрҗемәи хәле == 1958 елның 5 сентябрендә Татарстан АССР [[Кукмара]] [[шәһәр тибындагы бистә]]сендә туган. 1975 елда Кукмараның 1нче урта мәктәбен тәмамлап, [[Казан дәүләт университеты]]ның журналистика бүлегенә укырга керә. Икенче курстан читтән торып уку бүлегенә күчә һәм армия сафларына алына. Армиядән кайтып, бераз вакыт «Түбәнкамашин» берләшмәсендә эшли, ләкин рәхимсез авыру аны аяктан ега ([[таркау склероз]] чире белән авырый һәм инвалидлар коляскасында гына хәрәкәт итә)<ref name=":0">[https://tatar-inform.tatar/news/tuban-kamada-yumorist-yazucy-ildar-xairullin-vafat-5858945 Түбән Камада юморист язучы Илдар Хәйруллин вафат.] [[Татар-информ]], 19.08.2022</ref> . 2022 елның 19 августында Түбән Камада вафат. Туган җире Кукмарада җирләнә<ref name=":0" />. == Иҗаты == И. Хәйруллин беренче хикәяләрен мәктәп елларында ук яза һәм бастыра башлый. 1973 елда «[[Яшь ленинчы]]» газетасы (хәзерге [[Сабантуй (журнал)|«Сабантуй» журналы]]) уздырган әдәби бәйгедә җиңү яулый. Аның хикәяләре [[Кукмара районы|Кукмара]], [[Түбән Кама районы|Түбән Кама]] төбәкләрендә чыгучы «Хезмәт даны», [[Туган як (Түбән Кама)|«Туган як»]], «Чулман» газеталарында басыла. «[[Татарстан яшьләре]]», «[[Мәдәни Җомга]]», «[[Ватаным Татарстан]]» газеталарында, [[«Чаян» журналы|«Чаян»]], [[Сөембикә (журнал)|«Сөембикә»]], [[«Мәйдан» журналы|«Мәйдан»]], «[[Казан утлары]]» журналларында юмористик хикәяләре дөнья күрә. Аның хикәяләре радиода укылган. Шулай ук Түбән Каманың [[Туган як (Түбән Кама)|«Туган як» газетасы]] штаттан тыш хәбәрчесе булып эшләгән<ref name=":0" />. == Китаплары == * Бүген 1 апрель! – [[Казан]]: Матбугат йорты, 1999. – 128 б. – 1000 д. * Юмористик хикәяләр. – Казан: Идел-Пресс, 2004. – 80 б. – 1000 д. * Алай түгел, болай ул…: юморескалар. – Казан: [[ТКН]], 2007. – 159 б. – 2000 д. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[Шәйхи Маннур исемендәге премия]] * [[2015 ел|2015]] ― [[Саҗидә Сөләйманова исемендәге премия]] ― ''«Ерып чыгарбыз» китабы ([[Казан]]: [[ТКН]]) өчен'' == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://sptatar.com/h-jrullin-ildar/ Хәйруллин Илдар.] [[Татарстан Язучылар берлеге]] * [https://tatar-inform.tatar/news/tuban-kamada-yumorist-yazucy-ildar-xairullin-vafat-5858945 Түбән Камада юморист язучы Илдар Хәйруллин вафат.] [[Татар-информ]], 19.08.2022 {{DEFAULTSORT:Хәйруллин (1958), Илдар}} [[Төркем:Татарстан язучылары]] [[Төркем:Татар язучылары]] [[Төркем:Шәйхи Маннур премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Саҗидә Сөләйманова премиясе лауреатлары]] 4jom3mt74cp1vrtepxbuf9a0ym5ijh6 10 588550 3529696 2022-08-19T20:13:59Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «Bad Rappenau - Heinsheim - Burg Ehrenberg - Ansicht von Norden (1).jpg» wikitext text/x-wiki Bad Rappenau - Heinsheim - Burg Ehrenberg - Ansicht von Norden (1).jpg 8pvwtgz7tla36ne3tsylwbw33qehlwl 0 588551 3529697 2022-08-19T20:14:19Z Әмир 15082 [[Илдар Хәйруллин (шахматчы)]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Илдар Хәйруллин (шахматчы)]] ie4pm13hy433br8478b1a9qzrlh56bk 0 588552 3529698 2022-08-19T20:17:58Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{фш|Хәйруллин}} '''Илдар Хәйруллин''' : * [[Илдар Хәйруллин (1950)|Илдар Хәйруллин]] (1950), Камал театры актеры. * [[Илдар Хәйруллин (1958)|Илдар Хәйруллин]] (1958―2022), юморист-язучы. * [[Илдар Хәйруллин (1990)|Илдар Хәйруллин]] (1990), шахматчы. {{күп мәгънәле}} 33iqws78yj4zdabirie59q6u0j2umgi 3529701 3529698 2022-08-19T20:25:05Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{фш|Хәйруллин}} '''Илдар Хәйруллин''' : * [[Илдар Хәйруллин (1950)|Илдар Зиннур улы Хәйруллин]] (1950), Камал театры актеры. * [[Илдар Хәйруллин (1958)|Илдар Шәмсулла улы Хәйруллин]] (1958―2022), юморист-язучы. * [[Илдар Хәйруллин (1990)|Илдар Әмир улы Хәйруллин]] (1990), шахматчы. {{күп мәгънәле}} icjspmhjwufo5dqn7r1bimdmgwqgdj4 10 588553 3529702 2022-08-19T20:28:14Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «1968, le Printemps de Prague. Justine Faure, maître de conférences IEP de Strasbourg.webm» wikitext text/x-wiki 1968, le Printemps de Prague. Justine Faure, maître de conférences IEP de Strasbourg.webm 0hq5rngar0m0bntj52unv76pwax8otv 6 588554 3529706 2022-08-20T08:37:10Z Әмир 15082 {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Рәмзия Усеинова |чыганак = https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Рәмзия Усеинова |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]] wikitext text/x-wiki == Кыскача аңлатма == {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Рәмзия Усеинова |чыганак = https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Рәмзия Усеинова |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]] k50bq1yoqa2j6pdabd8dbr9s6oiyowa 0 588555 3529707 2022-08-20T08:37:33Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рәмзия Усеинова | рәсем =Р.Г.Усеинова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = | рәсем язуы = | тулы исем = Рәмзия Гали кызы Усеинова | һөнәр = музыка белгече | туу датасы =3.09.1952 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{Туу урыны|Казан|Казанда}} | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] (1995). | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Рәмзия Усеинова''', Рәмзия Гали кызы Усеинова (''[[1952 ел]]ның [[3 сентябрь|3 сентябре]], [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Казан]]'') ― музыка белгече, мәдәният эшлеклесе, Татарстан Композиторлар берлегенең җаваплы секретаре (1984―2012 елларда). [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] (1995). == Тәрҗемәи хәле == 1952 елның 3 сентябрендә [[Казан]]да, [[Иске татар бистәсе]]ндә туган. [[Скрипка]] классы буенча музыка мәктәбен, 1972 елда [[Казан музыка училищесы]]н <ref>[http://music-collegekzn.ru/upper/branches/teoriya-muzyiki/teoriya-muzyiki Выпуск 1972 года.] Казанский музыкальный колледж (училище) им. И.В. Аухадеева - официальный сайт</ref> һәм «музыка белеме» белгечлеге буенча [[Казан дәүләт консерваториясе]]нең теория-композиторлык факультетын (1977) тәмамлаган. 1977-1979 елларда – С. Сәйдәшев исемендәге [[Түбән Кама музыка көллияте|Түбән Кама музыка училищесы]] укытучысы. 1980-1984 елларда – [[Татарстан АССР мәдәният министрлыгы]]ның сәнгатьләр бүлегендә өлкән инспектор, бүлек мөдире. 1984-2010 елларда – Татарстан АССР (1991 елдан Татарстан) [[Татарстан Композиторлар берлеге|Композиторлар]] берлегенең җаваплы секретаре, берлек рәисе урынбасары. Берлекнең ике рәисе: [[Мирсәет Яруллин]] (1978 елдан берлек рәисе), [[Рәшит Кәлимуллин]] (1989 елдан) белән бергә эшләргә туры килгән. 2012 елдан – [[Софья Гобәйдуллинаның заманча музыка үзәге]]ндә (Казан, [[Тельман урамы (Казан)|Тельман]] ур., 29, директоры – җырчы [[Аида Гарифуллина]]ның әнисе [[Ләйлә Гарифуллина|Ләйлә Илдар кызы Гарифуллина]]) баш фондлар саклаучы булып эшли. Үзәк концерт-мәгърифәтчелек эшчәнлеге — заманча музыканы («София Гобәйдуллинаның тавыш киңлекләре», «Брависсимо» абонементлары) таныту һәм фәнни-тикшеренү эшләре белән шөгыльләнә, «София йорты» уникаль фестиваль — марафонын уздыра. Шулай ук үзәк төрле юнәлештәге музыкантларның очрашу урыны, гениаль милләттәшебезне хөрмәтләү урыны булып тора<ref>[https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014</ref>. == Һөнәри эшчәнлеге == Р. Усеинованың һөнәри эшчәнлегенең аерым өлкәсен музыкаль-оештыру ягы тәшкил итә. Аның турыдан-туры катнашында ТР Композиторлар берлегенең иң зур чаралары һәм проектлары: пленумнар, съездлар, Идел буе һәм Урал композиторларының еллык региональ фестивальләре, «Европа-Азия» Халыкара фестивале һәм башкалар уздырыла. Оештыру эшләреннән тыш, ул буклетлар, программалар һәм әлеге чараларның башка басма продукциясе, шулай ук компакт-дискларга аннотацияләр, республика матбугатына мәгълүмат һәм рецензияләр, ТР Композиторлар берлегенең тормышы һәм эшчәнлеге турында мәгълүмат әзерләгән. Р. Усеинова [[Татар энциклопедиясе сүзлеге]] өчен (1999) мәкаләләр язган. Ул ТР Композиторлар берлегенең 70 еллыгына әзерләнгән «Татарстан композиторлары» (М.: «Композитор», 2009 ел) китабына очерклар әзерләүчеләрнең һәм авторларының берсе. Музыка белгече Р. Усеинова ― Татарстан композиторларының балалар өчен язган җыентыкларын, композиторлар [[Фасил Әхмәтов|Ф. Әхмәтов]], И. Дәүләтшин, Ф. Фәизованың вокал һәм инструменталь җыентыкларын төзүче һәм аларның кереш мәкаләләре авторы<ref>[https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[1995 ел|1995]] – [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] * [[2005 ел|2005]] – мәдәният өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе * [[2014 ел|2014]] – [[ТР мәдәният министрлыгы]]ның Рәзмәт хаты == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Рамзия Галеевна Усеинова. // Рустем Яхин. Материалы. Письма. Воспоминания (сост. [[Йолдыз Исәнбәт|Ю. Н. Исанбет]], [[Клара Таҗиева|К. С. Тазиева]]). К.: [[ТКН]], 2002. – 431 с. ISBN 5-298-01130-6 == Сылтамалар == * [https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России{{ref-ru}} * ''Татьяна Завалишина.'' [https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014{{ref-ru}} {{DEFAULTSORT:Усеинова, Рәмзия}} [[Төркем:Казан музыка училищесын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Казан консерваториясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:РФ хөкүмәте премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре]] esicmjafvl8y3csfgnnd6md2jok52xn 3529709 3529707 2022-08-20T08:42:43Z Әмир 15082 /* Бүләкләре, мактаулы исемнәре */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рәмзия Усеинова | рәсем =Р.Г.Усеинова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = | рәсем язуы = | тулы исем = Рәмзия Гали кызы Усеинова | һөнәр = музыка белгече | туу датасы =3.09.1952 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{Туу урыны|Казан|Казанда}} | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] (1995). | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Рәмзия Усеинова''', Рәмзия Гали кызы Усеинова (''[[1952 ел]]ның [[3 сентябрь|3 сентябре]], [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Казан]]'') ― музыка белгече, мәдәният эшлеклесе, Татарстан Композиторлар берлегенең җаваплы секретаре (1984―2012 елларда). [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] (1995). == Тәрҗемәи хәле == 1952 елның 3 сентябрендә [[Казан]]да, [[Иске татар бистәсе]]ндә туган. [[Скрипка]] классы буенча музыка мәктәбен, 1972 елда [[Казан музыка училищесы]]н <ref>[http://music-collegekzn.ru/upper/branches/teoriya-muzyiki/teoriya-muzyiki Выпуск 1972 года.] Казанский музыкальный колледж (училище) им. И.В. Аухадеева - официальный сайт</ref> һәм «музыка белеме» белгечлеге буенча [[Казан дәүләт консерваториясе]]нең теория-композиторлык факультетын (1977) тәмамлаган. 1977-1979 елларда – С. Сәйдәшев исемендәге [[Түбән Кама музыка көллияте|Түбән Кама музыка училищесы]] укытучысы. 1980-1984 елларда – [[Татарстан АССР мәдәният министрлыгы]]ның сәнгатьләр бүлегендә өлкән инспектор, бүлек мөдире. 1984-2010 елларда – Татарстан АССР (1991 елдан Татарстан) [[Татарстан Композиторлар берлеге|Композиторлар]] берлегенең җаваплы секретаре, берлек рәисе урынбасары. Берлекнең ике рәисе: [[Мирсәет Яруллин]] (1978 елдан берлек рәисе), [[Рәшит Кәлимуллин]] (1989 елдан) белән бергә эшләргә туры килгән. 2012 елдан – [[Софья Гобәйдуллинаның заманча музыка үзәге]]ндә (Казан, [[Тельман урамы (Казан)|Тельман]] ур., 29, директоры – җырчы [[Аида Гарифуллина]]ның әнисе [[Ләйлә Гарифуллина|Ләйлә Илдар кызы Гарифуллина]]) баш фондлар саклаучы булып эшли. Үзәк концерт-мәгърифәтчелек эшчәнлеге — заманча музыканы («София Гобәйдуллинаның тавыш киңлекләре», «Брависсимо» абонементлары) таныту һәм фәнни-тикшеренү эшләре белән шөгыльләнә, «София йорты» уникаль фестиваль — марафонын уздыра. Шулай ук үзәк төрле юнәлештәге музыкантларның очрашу урыны, гениаль милләттәшебезне хөрмәтләү урыны булып тора<ref>[https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014</ref>. == Һөнәри эшчәнлеге == Р. Усеинованың һөнәри эшчәнлегенең аерым өлкәсен музыкаль-оештыру ягы тәшкил итә. Аның турыдан-туры катнашында ТР Композиторлар берлегенең иң зур чаралары һәм проектлары: пленумнар, съездлар, Идел буе һәм Урал композиторларының еллык региональ фестивальләре, «Европа-Азия» Халыкара фестивале һәм башкалар уздырыла. Оештыру эшләреннән тыш, ул буклетлар, программалар һәм әлеге чараларның башка басма продукциясе, шулай ук компакт-дискларга аннотацияләр, республика матбугатына мәгълүмат һәм рецензияләр, ТР Композиторлар берлегенең тормышы һәм эшчәнлеге турында мәгълүмат әзерләгән. Р. Усеинова [[Татар энциклопедиясе сүзлеге]] өчен (1999) мәкаләләр язган. Ул ТР Композиторлар берлегенең 70 еллыгына әзерләнгән «Татарстан композиторлары» (М.: «Композитор», 2009 ел) китабына очерклар әзерләүчеләрнең һәм авторларының берсе. Музыка белгече Р. Усеинова ― Татарстан композиторларының балалар өчен язган җыентыкларын, композиторлар [[Фасил Әхмәтов|Ф. Әхмәтов]], И. Дәүләтшин, Ф. Фәизованың вокал һәм инструменталь җыентыкларын төзүче һәм аларның кереш мәкаләләре авторы<ref>[https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[1995 ел|1995]] – [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] * [[2005 ел|2005]] – мәдәният өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе * [[2014 ел|2014]] – [[ТР мәдәният министрлыгы]]ның Рәхмәт хаты == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Рамзия Галеевна Усеинова. // Рустем Яхин. Материалы. Письма. Воспоминания (сост. [[Йолдыз Исәнбәт|Ю. Н. Исанбет]], [[Клара Таҗиева|К. С. Тазиева]]). К.: [[ТКН]], 2002. – 431 с. ISBN 5-298-01130-6 == Сылтамалар == * [https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России{{ref-ru}} * ''Татьяна Завалишина.'' [https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014{{ref-ru}} {{DEFAULTSORT:Усеинова, Рәмзия}} [[Төркем:Казан музыка училищесын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Казан консерваториясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:РФ хөкүмәте премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре]] ea9o8go8jaa7b6nvvkuoyqo5ome2smt 3529712 3529709 2022-08-20T08:47:53Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рәмзия Усеинова | рәсем =Р.Г.Усеинова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = | рәсем язуы = | тулы исем = Рәмзия Гали кызы Усеинова | һөнәр = музыка белгече | туу датасы =3.09.1952 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{Туу урыны|Казан|Казанда}} | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:Почётный знак лауреата премии Правительства Российской Федерации.png|20px|Мәдәният өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе - 2005]][[Файл:Заслуженный работник РТ.jpg|20px|Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре - 1995]] | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Рәмзия Усеинова''', Рәмзия Гали кызы Усеинова (''[[1952 ел]]ның [[3 сентябрь|3 сентябре]], [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Казан]]'') ― музыка белгече, мәдәният эшлеклесе, Татарстан Композиторлар берлегенең җаваплы секретаре (1984―2012 елларда). [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] (1995). == Тәрҗемәи хәле == 1952 елның 3 сентябрендә [[Казан]]да, [[Иске татар бистәсе]]ндә туган. [[Скрипка]] классы буенча музыка мәктәбен, 1972 елда [[Казан музыка училищесы]]н <ref>[http://music-collegekzn.ru/upper/branches/teoriya-muzyiki/teoriya-muzyiki Выпуск 1972 года.] Казанский музыкальный колледж (училище) им. И.В. Аухадеева - официальный сайт</ref> һәм «музыка белеме» белгечлеге буенча [[Казан дәүләт консерваториясе]]нең теория-композиторлык факультетын (1977) тәмамлаган. 1977-1979 елларда – С. Сәйдәшев исемендәге [[Түбән Кама музыка көллияте|Түбән Кама музыка училищесы]] укытучысы. 1980-1984 елларда – [[Татарстан АССР мәдәният министрлыгы]]ның сәнгатьләр бүлегендә өлкән инспектор, бүлек мөдире. 1984-2010 елларда – Татарстан АССР (1991 елдан Татарстан) [[Татарстан Композиторлар берлеге|Композиторлар]] берлегенең җаваплы секретаре, берлек рәисе урынбасары. Берлекнең ике рәисе: [[Мирсәет Яруллин]] (1978 елдан берлек рәисе), [[Рәшит Кәлимуллин]] (1989 елдан) белән бергә эшләргә туры килгән. 2012 елдан – [[Софья Гобәйдуллинаның заманча музыка үзәге]]ндә (Казан, [[Тельман урамы (Казан)|Тельман]] ур., 29, директоры – җырчы [[Аида Гарифуллина]]ның әнисе [[Ләйлә Гарифуллина|Ләйлә Илдар кызы Гарифуллина]]) баш фондлар саклаучы булып эшли. Үзәк концерт-мәгърифәтчелек эшчәнлеге — заманча музыканы («София Гобәйдуллинаның тавыш киңлекләре», «Брависсимо» абонементлары) таныту һәм фәнни-тикшеренү эшләре белән шөгыльләнә, «София йорты» уникаль фестиваль — марафонын уздыра. Шулай ук үзәк төрле юнәлештәге музыкантларның очрашу урыны, гениаль милләттәшебезне хөрмәтләү урыны булып тора<ref>[https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014</ref>. == Һөнәри эшчәнлеге == Р. Усеинованың һөнәри эшчәнлегенең аерым өлкәсен музыкаль-оештыру ягы тәшкил итә. Аның турыдан-туры катнашында ТР Композиторлар берлегенең иң зур чаралары һәм проектлары: пленумнар, съездлар, Идел буе һәм Урал композиторларының еллык региональ фестивальләре, «Европа-Азия» Халыкара фестивале һәм башкалар уздырыла. Оештыру эшләреннән тыш, ул буклетлар, программалар һәм әлеге чараларның башка басма продукциясе, шулай ук компакт-дискларга аннотацияләр, республика матбугатына мәгълүмат һәм рецензияләр, ТР Композиторлар берлегенең тормышы һәм эшчәнлеге турында мәгълүмат әзерләгән. Р. Усеинова [[Татар энциклопедиясе сүзлеге]] өчен (1999) мәкаләләр язган. Ул ТР Композиторлар берлегенең 70 еллыгына әзерләнгән «Татарстан композиторлары» (М.: «Композитор», 2009 ел) китабына очерклар әзерләүчеләрнең һәм авторларының берсе. Музыка белгече Р. Усеинова ― Татарстан композиторларының балалар өчен язган җыентыкларын, композиторлар [[Фасил Әхмәтов|Ф. Әхмәтов]], И. Дәүләтшин, Ф. Фәизованың вокал һәм инструменталь җыентыкларын төзүче һәм аларның кереш мәкаләләре авторы<ref>[https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[1995 ел|1995]] – [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] * [[2005 ел|2005]] – мәдәният өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе * [[2014 ел|2014]] – [[ТР мәдәният министрлыгы]]ның Рәхмәт хаты == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Рамзия Галеевна Усеинова. // Рустем Яхин. Материалы. Письма. Воспоминания (сост. [[Йолдыз Исәнбәт|Ю. Н. Исанбет]], [[Клара Таҗиева|К. С. Тазиева]]). К.: [[ТКН]], 2002. – 431 с. ISBN 5-298-01130-6 == Сылтамалар == * [https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России{{ref-ru}} * ''Татьяна Завалишина.'' [https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014{{ref-ru}} {{DEFAULTSORT:Усеинова, Рәмзия}} [[Төркем:Казан музыка училищесын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Казан консерваториясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:РФ хөкүмәте премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре]] bcn1comg2y7uraqoh89308zh0fqj22n 3529714 3529712 2022-08-20T08:55:57Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рәмзия Усеинова | рәсем =Р.Г.Усеинова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = | рәсем язуы = | тулы исем = Рәмзия Гали кызы Усеинова | һөнәр = музыка белгече | туу датасы =3.09.1952 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{Туу урыны|Казан|Казанда}} | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:Почётный знак лауреата премии Правительства Российской Федерации.png|20px|Мәдәният өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе - 2005]][[Файл:Заслуженный работник РТ.jpg|20px|Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре - 1995]] | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Рәмзия Усеинова''', Рәмзия Гали кызы Усеинова (''[[1952 ел]]ның [[3 сентябрь|3 сентябре]], [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Казан]]'') ― музыка белгече, мәдәният эшлеклесе, [[Татарстан Композиторлар берлеге]]нең җаваплы секретаре (1984―2012 елларда). [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] (1995). == Тәрҗемәи хәле == 1952 елның 3 сентябрендә [[Казан]]да, [[Иске татар бистәсе]]ндә туган. [[Скрипка]] классы буенча музыка мәктәбен, 1972 елда [[Казан музыка училищесы]]н <ref>[http://music-collegekzn.ru/upper/branches/teoriya-muzyiki/teoriya-muzyiki Выпуск 1972 года.] Казанский музыкальный колледж (училище) им. И.В. Аухадеева - официальный сайт</ref> һәм «музыка белеме» белгечлеге буенча [[Казан дәүләт консерваториясе]]нең теория-композиторлык факультетын (1977) тәмамлаган. 1977-1979 елларда – С. Сәйдәшев исемендәге [[Түбән Кама музыка көллияте|Түбән Кама музыка училищесы]] укытучысы. 1980-1984 елларда – [[Татарстан АССР мәдәният министрлыгы]]ның сәнгатьләр бүлегендә өлкән инспектор, бүлек мөдире. 1984-2010 елларда – Татарстан АССР (1991 елдан Татарстан) [[Татарстан Композиторлар берлеге|Композиторлар]] берлегенең җаваплы секретаре, берлек рәисе урынбасары. Берлекнең ике рәисе: [[Мирсәет Яруллин]] (1978 елдан берлек рәисе), [[Рәшит Кәлимуллин]] (1989 елдан) белән бергә эшләргә туры килгән. 2012 елдан – [[Софья Гобәйдуллинаның заманча музыка үзәге]]ндә (Казан, [[Тельман урамы (Казан)|Тельман]] ур., 29, директоры – җырчы [[Аида Гарифуллина]]ның әнисе [[Ләйлә Гарифуллина|Ләйлә Илдар кызы Гарифуллина]]) баш фондлар саклаучы булып эшли. Үзәк концерт-мәгърифәтчелек эшчәнлеге — заманча музыканы («София Гобәйдуллинаның тавыш киңлекләре», «Брависсимо» абонементлары) таныту һәм фәнни-тикшеренү эшләре белән шөгыльләнә, «София йорты» уникаль фестиваль — марафонын уздыра. Шулай ук үзәк төрле юнәлештәге музыкантларның очрашу урыны, гениаль милләттәшебезне хөрмәтләү урыны булып тора<ref>[https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014</ref>. == Һөнәри эшчәнлеге == Р. Усеинованың һөнәри эшчәнлегенең аерым өлкәсен музыкаль-оештыру ягы тәшкил итә. Аның турыдан-туры катнашында ТР Композиторлар берлегенең иң зур чаралары һәм проектлары: пленумнар, съездлар, Идел буе һәм Урал композиторларының еллык региональ фестивальләре, «Европа-Азия» Халыкара фестивале һәм башкалар уздырыла. Оештыру эшләреннән тыш, ул буклетлар, программалар һәм әлеге чараларның башка басма продукциясе, шулай ук компакт-дискларга аннотацияләр, республика матбугатына мәгълүмат һәм рецензияләр, ТР Композиторлар берлегенең тормышы һәм эшчәнлеге турында мәгълүмат әзерләгән. Р. Усеинова [[Татар энциклопедиясе сүзлеге]] өчен (1999) мәкаләләр язган. Ул ТР Композиторлар берлегенең 70 еллыгына әзерләнгән «Татарстан композиторлары» (М.: «Композитор», 2009 ел) китабына очерклар әзерләүчеләрнең һәм авторларының берсе. Музыка белгече Р. Усеинова ― Татарстан композиторларының балалар өчен язган җыентыкларын, композиторлар [[Фасил Әхмәтов|Ф. Әхмәтов]], И. Дәүләтшин, Ф. Фәизованың вокал һәм инструменталь җыентыкларын төзүче һәм аларның кереш мәкаләләре авторы<ref>[https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[1995 ел|1995]] – [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] * [[2005 ел|2005]] – мәдәният өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе * [[2014 ел|2014]] – [[ТР мәдәният министрлыгы]]ның Рәхмәт хаты == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Рамзия Галеевна Усеинова. // Рустем Яхин. Материалы. Письма. Воспоминания (сост. [[Йолдыз Исәнбәт|Ю. Н. Исанбет]], [[Клара Таҗиева|К. С. Тазиева]]). К.: [[ТКН]], 2002. – 431 с. ISBN 5-298-01130-6 == Сылтамалар == * [https://www.unioncomposers.ru/composer/view/?id=852 Усеинова Рамзия Галеевна.] Всероссийская общественная организация Союз Композиторов России{{ref-ru}} * ''Татьяна Завалишина.'' [https://www.business-gazeta.ru/article/122862 Рамзия Усеинова: «К своему 85-летию София Губайдулина готовит новое сочинение, премьера которого могла бы состояться в Казани».] Бизнес-Онлайн, 31.12.2014{{ref-ru}} {{DEFAULTSORT:Усеинова, Рәмзия}} [[Төркем:Казан музыка училищесын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Казан консерваториясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:РФ хөкүмәте премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре]] 3z4izevsb10e5w34lq5s8ag5zs11cz6 0 588556 3529710 2022-08-20T08:43:57Z A.Khamidullin 6685 Япон, инглиз һәм рус телләреннән тәрҗемә итеп мәкалә итеп тездем. A.Khamidullin wikitext text/x-wiki '''Щинто''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんとう）яки '''Щиндо''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんどう) яки '''Синтоизм''' ул Япония дине. Шулай ук '''Каннагараномичи''' (Кытай иероглифлары белән: 惟神道, хирагана белән: かんながらのみち）дип атала.<br/> [[Файл:Itsukushima Gate.jpg|thumb|right|Япониядә, [[Хиросима (префектура)|Һирощима]] префектурасында Ицукущима изге урынына ''тории'' узу юлы, илдә торииларның иң мәшһүр мисалларының берсе. ''Тории'' Синтоизм хранарына керүне билгели һәм диннең таныла торган символлары булып тора.]] Бу риваятьләргә, сигез миллион Илаһка, табигатькә һәм табигать юнәлешләренә нигезләнгән анимистик һәм борынгы бабаларга табыну дине. Синтоизм диненең үзәк идарәсе юк һәм тарафдарлар арасында төрле юллар бар. == Сигез миллион Ходай == Табигать һәм Ходайлар бер итеп таныла һәм ритуаллар Илаһлар һәм кешеләргә бәйле махсус йолалар булып, бу йолалар махсус урыннарда һәм храмнарда (''дзиндзя'') башкарыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} ==== Әдәбият ==== * {{Книга|ref=Мещеряков|ответственный=[[Мещеряков, Александр Николаевич (историк)|Мещеряков А. Н.]]|заглавие=Боги, святилища, обряды Японии. Энциклопедия синто|год=2010|серия=Orientalia et Classica|место=М.|издательство=[[РГГУ]]|страниц=316|isbn=9785728110873}} ==== Сылтамалар ==== * [http://eos.kokugakuin.ac.jp/modules/xwords/ Encyclopedia of Shinto]{{ref-en}} — [[Кокугакуин университеты]]ннан Синтоизм энциклопедиясе. * [https://www2.kokugakuin.ac.jp/ijcc/wp/bts/index1.html Basic Terms of Shinto]{{ref-en}} — Синтоизмның төп төшенчәләре исемлеге. * [https://www.jinjahoncho.or.jp/ Jinja Honcho]{{ref-ja}} — Синтоизм храмнары ассоциациясе. * [https://yaokami.jp/ Yaokami]{{ref-ja}} — Храмнар һәм изгелекләр бирелгән мәгълүмат базасы. * [http://yaoyoro.net/ Yaoyoro]{{ref-en}} — Камиларның сурәтле бирелгән мәгълүмат базасы. * [https://www.yasukuni.or.jp/english/index.html 靖國神社]{{ref-en}} — Ясукуни храмының рәсми сайты. [[Төркем:Диннәр]] eusc9efz0aijaxaips5xa7r563wfv6q 3529722 3529710 2022-08-20T10:27:57Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki '''Щинто''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんとう）яки '''Щиндо''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんどう) яки '''Синтоизм''' ул Япония дине. Шулай ук '''Каннагараномичи''' (Кытай иероглифлары белән: 惟神道, хирагана белән: かんながらのみち）дип атала.<br/> [[Файл:Itsukushima Gate.jpg|thumb|right|Япониядә, [[Хиросима (префектура)|Һирощима]] префектурасында Ицукущима изге урынына ''тории'' узу юлы, илдә торииларның иң мәшһүр мисалларының берсе. ''Тории'' Синтоизм хранарына керүне билгели һәм диннең таныла торган символлары булып тора.]] Бу риваятьләргә, сигез миллион Илаһка, табигатькә һәм табигать юнәлешләренә нигезләнгән анимистик һәм борынгы бабаларга табыну дине. Синтоизм диненең үзәк идарәсе юк һәм тарафдарлар арасында төрле юллар бар. == Сигез миллион Ходай == Табигать һәм Ходайлар бер итеп таныла һәм ритуаллар Илаһлар һәм кешеләргә бәйле махсус йолалар булып, бу йолалар махсус урыннарда һәм храмнарда (''дзиндзя'') башкарыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} ==== Әдәбият ==== * {{Книга|ref=Мещеряков|ответственный=[[Мещеряков, Александр Николаевич (историк)|Мещеряков А. Н.]]|заглавие=Боги, святилища, обряды Японии. Энциклопедия синто|год=2010|серия=Orientalia et Classica|место=М.|издательство=[[РГГУ]]|страниц=316|isbn=9785728110873}} ==== Сылтамалар ==== * [http://eos.kokugakuin.ac.jp/modules/xwords/ Encyclopedia of Shinto]{{ref-en}} — [[Кокугакуин университеты]]ннан Синтоизм энциклопедиясе. * [https://www2.kokugakuin.ac.jp/ijcc/wp/bts/index1.html Basic Terms of Shinto]{{ref-en}} — Синтоизмның төп төшенчәләре исемлеге. * [https://www.jinjahoncho.or.jp/ Jinja Honcho]{{ref-ja}} — Синтоизм храмнары ассоциациясе. * [https://yaokami.jp/ Yaokami]{{ref-ja}} — Храмнар һәм изгелекләр бирелгән мәгълүмат базасы. * [http://yaoyoro.net/ Yaoyoro]{{ref-en}} — Камиларның сурәтле бирелгән мәгълүмат базасы. * [https://www.yasukuni.or.jp/english/index.html 靖國神社]{{ref-en}} — Ясукуни храмының рәсми сайты. [[Төркем:Диннәр]] [[Төркем:Синтоизм]] g9n0zetkz8fwm57l76t2a6dv4um88dg 3529725 3529722 2022-08-20T10:57:07Z Frhdkazan 3171 {{УК}}{{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Дини темалар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Щинто''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんとう）яки '''Щиндо''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんどう) яки '''Синтоизм''' ул [[Япония]] [[дин]]е. Шулай ук '''Каннагараномичи''' (Кытай иероглифлары белән: 惟神道, хирагана белән: かんながらのみち）дип атала.<br/> [[Файл:Itsukushima Gate.jpg|thumb|right|Япониядә, [[Хиросима (префектура)|Һирощима]] префектурасында Ицукущима изге урынына ''тории'' узу юлы, илдә торииларның иң мәшһүр мисалларының берсе. ''Тории'' Синтоизм хранарына керүне билгели һәм диннең таныла торган символлары булып тора.]] Бу риваятьләргә, сигез миллион Илаһка, табигатькә һәм табигать юнәлешләренә нигезләнгән анимистик һәм борынгы бабаларга табыну дине. Синтоизм диненең үзәк идарәсе юк һәм тарафдарлар арасында төрле юллар бар. == Сигез миллион Ходай == Табигать һәм Ходайлар бер итеп таныла һәм ритуаллар Илаһлар һәм кешеләргә бәйле махсус йолалар булып, бу йолалар махсус урыннарда һәм храмнарда (''дзиндзя'') башкарыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} ==== Әдәбият ==== * {{Книга|ref=Мещеряков|ответственный=[[Мещеряков, Александр Николаевич (историк)|Мещеряков А. Н.]]|заглавие=Боги, святилища, обряды Японии. Энциклопедия синто|год=2010|серия=Orientalia et Classica|место=М.|издательство=[[РГГУ]]|страниц=316|isbn=9785728110873}} ==== Сылтамалар ==== * [http://eos.kokugakuin.ac.jp/modules/xwords/ Encyclopedia of Shinto]{{ref-en}} — [[Кокугакуин университеты]]ннан Синтоизм энциклопедиясе. * [https://www2.kokugakuin.ac.jp/ijcc/wp/bts/index1.html Basic Terms of Shinto]{{ref-en}} — Синтоизмның төп төшенчәләре исемлеге. * [https://www.jinjahoncho.or.jp/ Jinja Honcho]{{ref-ja}} — Синтоизм храмнары ассоциациясе. * [https://yaokami.jp/ Yaokami]{{ref-ja}} — Храмнар һәм изгелекләр бирелгән мәгълүмат базасы. * [http://yaoyoro.net/ Yaoyoro]{{ref-en}} — Камиларның сурәтле бирелгән мәгълүмат базасы. * [https://www.yasukuni.or.jp/english/index.html 靖國神社]{{ref-en}} — Ясукуни храмының рәсми сайты. {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Дини темалар}} [[Төркем:Диннәр]] [[Төркем:Синтоизм]] ddd05wqsniwn8z8tta2alxh3k5b619l 3529727 3529725 2022-08-20T10:59:35Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Щинто''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんとう）яки '''Щиндо''' (Кытай иероглифлары белән: 神道, хирагана белән: しんどう) яки '''Синтоизм''' ул [[Япония]] [[дин]]е. Шулай ук '''Каннагараномичи''' (Кытай иероглифлары белән: 惟神道, хирагана белән: かんながらのみち）дип атала.<br/> [[Файл:Itsukushima Gate.jpg|thumb|right|Япониядә, [[Хиросима (префектура)|Һирощима]] префектурасында Ицукущима изге урынына ''тории'' узу юлы, илдә торииларның иң мәшһүр мисалларының берсе. ''Тории'' Синтоизм хранарына керүне билгели һәм диннең таныла торган символлары булып тора.]] Бу риваятьләргә, сигез миллион Илаһка, табигатькә һәм табигать юнәлешләренә нигезләнгән анимистик һәм борынгы бабаларга табыну дине. Синтоизм диненең үзәк идарәсе юк һәм тарафдарлар арасында төрле юллар бар. == Сигез миллион Ходай == Табигать һәм Ходайлар бер итеп таныла һәм ритуаллар Илаһлар һәм кешеләргә бәйле махсус йолалар булып, бу йолалар махсус урыннарда һәм храмнарда (''дзиндзя'') башкарыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} ==== Әдәбият ==== * {{Книга|ref=Мещеряков|ответственный=[[Мещеряков, Александр Николаевич (историк)|Мещеряков А. Н.]]|заглавие=Боги, святилища, обряды Японии. Энциклопедия синто|год=2010|серия=Orientalia et Classica|место=М.|издательство=[[РГГУ]]|страниц=316|isbn=9785728110873}} ==== Сылтамалар ==== * [http://eos.kokugakuin.ac.jp/modules/xwords/ Encyclopedia of Shinto]{{ref-en}} — [[Кокугакуин университеты]]ннан Синтоизм энциклопедиясе. * [https://www2.kokugakuin.ac.jp/ijcc/wp/bts/index1.html Basic Terms of Shinto]{{ref-en}} — Синтоизмның төп төшенчәләре исемлеге. * [https://www.jinjahoncho.or.jp/ Jinja Honcho]{{ref-ja}} — Синтоизм храмнары ассоциациясе. * [https://yaokami.jp/ Yaokami]{{ref-ja}} — Храмнар һәм изгелекләр бирелгән мәгълүмат базасы. * [http://yaoyoro.net/ Yaoyoro]{{ref-en}} — Камиларның сурәтле бирелгән мәгълүмат базасы. * [https://www.yasukuni.or.jp/english/index.html 靖國神社]{{ref-en}} — Ясукуни храмының рәсми сайты. {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Дини темалар}} [[Төркем:Диннәр]] [[Төркем:Синтоизм]] 2d9qjgc30h00phnupp57dx9onifk5id 1 588557 3529711 2022-08-20T08:45:23Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «{{Тәрҗемә ителгән мәкалә|en|Shinto}}» wikitext text/x-wiki {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|en|Shinto}} 1hlt9x91vbdnepq5pl4w00rlm70degw 3529726 3529711 2022-08-20T10:58:56Z Frhdkazan 3171 {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география |дисциплина2 = дин |дисциплина3 = социология |кулланучы= A.Khamidullin}} wikitext text/x-wiki {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|en|Shinto}} {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география |дисциплина2 = дин |дисциплина3 = социология |кулланучы= A.Khamidullin}} ff0zodbo9aqgo0nc9b9146rghk1nevh 0 588558 3529713 2022-08-20T08:55:06Z Әмир 15082 [[Татарстан Республикасы композиторлар берлеге]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Татарстан Республикасы композиторлар берлеге]] i7z9bcsojsupycovdkrwpz4mrhy7qut 0 588559 3529715 2022-08-20T09:06:16Z A.Khamidullin 6685 [[Щинто]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Щинто]] qioo51b598c2qltythj0q61lkclphtv 0 588560 3529716 2022-08-20T09:06:38Z A.Khamidullin 6685 [[Щинто]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Щинто]] qioo51b598c2qltythj0q61lkclphtv 0 588561 3529717 2022-08-20T09:06:59Z A.Khamidullin 6685 [[Щинто]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Щинто]] qioo51b598c2qltythj0q61lkclphtv 0 588562 3529718 2022-08-20T09:07:26Z A.Khamidullin 6685 [[Щинто]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Щинто]] qioo51b598c2qltythj0q61lkclphtv 0 588563 3529719 2022-08-20T09:15:32Z A.Khamidullin 6685 Япон теленнән тәрҗемә иттем. A.Khamidullin wikitext text/x-wiki '''Мори Митицугу''' (Кандзи белән:森 治嗣, хирагана язуы белән:もり みちつぐ, 1950-нче елда туган) ул япон атом-төш инженеры һәм [[Щинто]] каһине. [[Хоккайдо (префектура)|Хоккайдо]] университетында профессор булган һәм башка фәнни җәмгыятьләрдә вазыйфа башкарган. == Тормыш юлы == [[Минамисома]] шәһәренең дәвам итеп 1200 ел буена баш каһин булган гаиләдә туган. Үзе каһинлек квалификациясен Тохоку университетында алган. Шулай ук атом-төш белгечлегенә ия булып Япониядә һәм Америка Кушма Штатларында эшләгән. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Синтоизм]] mx6e2ak8zy0dr5p01e1nw8nbam16c9d 3529723 3529719 2022-08-20T10:36:29Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki '''Мори Митицугу-сан''' (Кандзи белән:森 治嗣, хирагана язуы белән:もり みちつぐ, 1950-нче елда туган) ул япон атом-төш инженеры һәм [[Щинто]] каһине. [[Хоккайдо (префектура)|Хоккайдо]] университетында профессор булган һәм башка фәнни җәмгыятьләрдә вазыйфа башкарган. == Тормыш юлы == [[Минамисома]] шәһәренең дәвам итеп 1200 ел буена баш каһин булган гаиләдә туган. Үзе каһинлек квалификациясен Тохоку университетында алган. Шулай ук Тохоку университетында атом-төш белгечлегенә ия булып Япониядә (Токио Технология институтында, Мэйдзи университетында һәм Хоккайдо университетында) һәм Америка Кушма Штатларында (Массачусетс Технология Институтында) эшләгән. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Синтоизм]] 05e1t781b2c3pi4btyy9a7gm9bg8zis 3529724 3529723 2022-08-20T10:49:08Z Frhdkazan 3171 [[|]] {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Мори Митицугу''' (Кандзи белән:森 治嗣, хирагана язуы белән:もり みちつぐ, [[1950 ел]], [[Минамисома]], [[Фукусима (префектура)|Фукусима]], [[d:Q129465|Тохоку]], [[Хонсю]], {{JPN}}) — [[японнар|япон]] [[атом-төш реакторы|атом-төш реакторлар]] буенча [[инженер]] һәм [[Щинто]] каһине. == Тормыш юлы == [[Минамисома]] шәһәренең дәвам итеп 1200 ел буена баш каһин булган гаиләдә туган. Үзе каһинлек квалификациясен [[d:Q1062129|Тохоку университетында]] алган. Атом-төш белгечлегенә ия булып [[Япония]]дә һәм [[Америка Кушма Штатлары]]нда эшләгән. [[Саппоро]] шәһәрендәге [[d:Q1057199|Хоккайдо университетында]] [[профессор]] булган һәм башка [[фәнни тикшеренү|фәнни җәмгыятьләрдә]] вазыйфа башкарган. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Синтоизм]] lg8su5hssq6qyxtdt47g1u79i63uhad 3529731 3529724 2022-08-20T11:08:34Z A.Khamidullin 6685 /* Тормыш юлы */ wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Мори Митицугу''' (Кандзи белән:森 治嗣, хирагана язуы белән:もり みちつぐ, [[1950 ел]], [[Минамисома]], [[Фукусима (префектура)|Фукусима]], [[d:Q129465|Тохоку]], [[Хонсю]], {{JPN}}) — [[японнар|япон]] [[атом-төш реакторы|атом-төш реакторлар]] буенча [[инженер]] һәм [[Щинто]] каһине. == Тормыш юлы == [[Минамисома]] шәһәренең дәвам итеп 1200 ел буена баш каһин булган гаиләдә туган. Үзе каһинлек квалификациясен [[d:Q1062129|Тохоку университетында]] алган. Атом-төш белгечлегенә ия булып [[Япония]]дә (Токио технология институтында, Мэйдзи университетында, Хоккайдо университетында) һәм [[Америка Кушма Штатлары]]нда (Массачусетс технология институтында) эшләгән. [[Саппоро]] шәһәрендәге [[d:Q1057199|Хоккайдо университетында]] [[профессор]] булган һәм башка [[фәнни тикшеренү|фәнни җәмгыятьләрдә]] вазыйфа башкарган. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Синтоизм]] n6qexyie7m1uh691myrew6zgre983aw 1 588564 3529720 2022-08-20T09:17:30Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «{{Тәрҗемә ителгән мәкалә|ja|森 治嗣}}» wikitext text/x-wiki {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|ja|森 治嗣}} b7loolo3f4n47mvmre2jkh7ep12ysc1 0 588565 3529721 2022-08-20T09:28:54Z A.Khamidullin 6685 [[Щинто]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Щинто]] qioo51b598c2qltythj0q61lkclphtv 1 588566 3529728 2022-08-20T11:02:26Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «{{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = филология |дисциплина2 = педагогика |дисциплина3 = әдәбият |кулланучы= frhdkazan}}» wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = филология |дисциплина2 = педагогика |дисциплина3 = әдәбият |кулланучы= frhdkazan}} bmr2sc84thdyi7cnbx7o06kjse3j0je 3529732 3529728 2022-08-20T11:08:39Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = филология |дисциплина2 = педагогика |дисциплина3 = әдәбият |кулланучы= Frhdkazan}} q5ulvai3tj9vifnzna1sib4ql3slchf 3529735 3529732 2022-08-20T11:10:32Z Frhdkazan 3171 [[Special:Contributions/Frhdkazan|Frhdkazan]] ([[User talk:Frhdkazan|бәхәс]]) кулланучысының 3529732 төзәтмәсе кире кагылды wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = филология |дисциплина2 = педагогика |дисциплина3 = әдәбият |кулланучы= frhdkazan}} bmr2sc84thdyi7cnbx7o06kjse3j0je 14 588567 3529729 2022-08-20T11:03:27Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — дисциплиналар буенча|филология]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — дисциплиналар буенча|филология]] 0jh47u3exuwepm2rzouf34kua2c7n47 14 588568 3529730 2022-08-20T11:04:32Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — катнашучылар буенча]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — катнашучылар буенча]] lb2u2fwcmp1be2sf4tz2c2y2a07mpwo 3529733 3529730 2022-08-20T11:09:26Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — frhdkazan]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — Frhdkazan]] wikitext text/x-wiki [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — катнашучылар буенча]] lb2u2fwcmp1be2sf4tz2c2y2a07mpwo 14 588569 3529734 2022-08-20T11:09:26Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — frhdkazan]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — Frhdkazan]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[:Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — Frhdkazan]] dsqnocjk17wziqw8iici5jv1rllqy6h 14 588570 3529743 2022-08-20T11:19:34Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — катнашучылар буенча]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — катнашучылар буенча]] lb2u2fwcmp1be2sf4tz2c2y2a07mpwo 14 588571 3529744 2022-08-20T11:20:02Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — дисциплиналар буенча|тарих]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — дисциплиналар буенча|тарих]] 1ky6zp9xmohl7cm22js5itjiccj4eqr 1 588572 3529747 2022-08-20T11:24:06Z Frhdkazan 3171 {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география|дисциплина2 = социология |дисциплина3 = |кулланучы=Ilnur efende}} wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география|дисциплина2 = социология |дисциплина3 = |кулланучы=Ilnur efende}} 25ubqg1zbun9dglksmvnb4vi4d5j295