Wikipedia ttwiki https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Медиа Махсус Бәхәс Кулланучы Кулланучы бәхәсе Википедия Википедия бәхәсе Файл Файл бәхәсе МедиаВики МедиаВики бәхәсе Калып Калып бәхәсе Ярдәм Ярдәм бәхәсе Төркем Төркем бәхәсе Портал Портал бәхәсе TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета 0 14215 3530100 3522051 2022-08-24T16:13:15Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: /* Арча район җирлегендә туган күренекле кешеләр */ wikitext text/x-wiki {{Административ берәмлек |Төс1 = {{Төс/Русия}} |Татар исеме = Арча районы |Чын исем = {{lang-ru|Тюлясинскийский район}} |Герб = |Байрак = Arsk_rayon_flag.gif |Герб киңлеге = |Байрак киңлеге = |Герб тасвирламасы = |Байрак тасвирламасы = Арча районы әләме |Ил = [[Русия]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |уровень = |CoordScale = |Гимн = |Статус = [[Район]] |Регион төре = [[Җөмһүрият]] |Регион = [[Татарстан]] |Башкала = [[Арча]] |ЭреШәһәрләр = |Нигезләү = [[1990 ел]] |Юкка чыгу = |Башлык = Нуриев Илшат Габделфәрт улы |Башлык исеме = Муниципаль район башлыгы |Башлык2 = |Башлык исеме2 = |ТЭП = |ТЭП елы = |ТЭП буенча урын = |Кеше башына ТЭП = |Кеше башына ТЭП буенча урын = |Тел = |Телләр = |Халык саны = 52 265 кеше |Халык саны исәбе елы = 2019 |Халыктан % = |Халык саны буенча урын = |Халык тыгызлыгы = |Халык тыгызлыгы буенча урын = |Милли состав = [[татарлар]] - 92,8%,<br>[[руслар]] - 5,9% <ref name="GKS">{{Citation |title=Всероссийская перепись населения 2010 года. Национальный состав населения Республики Татарстан |url=http://www.tatstat.ru/VPN2010/DocLib8/%D0%BD%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.pdf |access-date=2021-09-03 |archive-date=2012-11-21 |archive-url=https://www.webcitation.org/6CLiVP5JY?url=http://www.tatstat.ru/VPN2010/DocLib8/%D0%BD%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.pdf |dead-url=yes }}</ref> |Дини состав = [[Мөселман|мөселманнар]], [[православ]]. |Мәйдан = 1843,6 км² |Мәйданнан % = |Мәйдан буенча урын = |Максималь биеклеге = |Урта биеклеге = |Минималь биеклеге = |Киңлек = |Озынлык = |Харита = Location of Arsky District (Tatarstan).svg |Харита зурлыгы = 400px |Административ берәмлек харитасы = |Харита зурлыгы ае = |Сәгать поясы = MSK (UTC+3) |Аббревиатура = |ISO = |Телефон коды = |Почта индекслары = |Интернет домены = |Автомобиль номерлар коды = 16, 116 |Сайт = https://arsk.tatarstan.ru/tat/ |Commons-та төркем = |Искәрмә = }}'''Арча районы''' ({{lang-ru|Арский район}}) — [[Русия|Россия Федерациясе]] [[Татарстан|Татарстан Республикасы]] составындагы [[административ-территориаль берәмлек]] һәм муниципаль берләшмә[[Муниципаль район|(муниципаль район]]). Республиканың төньягында урнашкан. Административ үзәге — [[Арча]] шәһәре{{sfn|Экологический гид|2015|с=78}}. Район территориясендә табигать ядкәрьләренә караган берничә объект урнашкан: [[Казансу]] елгасының чишмә башы, [[Яңасала (Арча районы)|Яңасала]] авышлыгы, [[Курса соры челән колониясе]], [[«Тукай-кырлай» урманы]], «Кул урманы», [[Аю Урманы|«Аю Урманы»]], Казансу һәм [[Шушма]] елгалары{{sfn|Экологический гид|2015|с=78—80}}. == География == Арча районы — Татарстан Республикасының иң зур районнарының берсе, аның мәйданы 1843,7 км², район буенча [[Казан|Казанны]] [[Киров өлкәсе]], [[Удмуртия|Удмуртия Республикасы]] һәм [[Пермь крае]] белән тоташтыручы транспорт магистральләре уза. [[Кама аръягы|Кама аръягының]] төньяк өлешендә урнашкан, [[Балтач районы (Татарстан)|Балтач]], [[Саба районы|Саба]], [[Теләче районы|Теләче]], [[Питрәч районы|Питрәч]], [[Биектау районы|Биектау]], [[Әтнә районы|Әтнә]] районнары һәм [[Мари Ил|Марий Эл Республикасы]] ([[Мари-Төрек районы|Мари-Төрек]] һәм [[Морке районы|Морке районнары]] белән чиктәш)<ref name=real>{{Cite web |url= https://realnoevremya.ru/articles/91517-arskiy-rayon-tatarstana-medrese-i-promyshlennaya-derevnya |title=Арский район: знаменитые «университеты» и родина татарского капитализма |publisher=Реальное время |date=2018-03-04 |accessdate= 2020-11-17}} </ref>{{sfn|Руденко|2013|с=116}}. Районның административ үзәге Казаннан 60 км ераклыкта урнашкан, башкалага [[Тимер юллар|тимер]] һәм автомобиль юллары белән барып җитәргә мөмкин{{sfn|Экологический гид|2015|с=78}}. [[File:Location of Arsky District (Tatarstan).svg|360px|thumb|right|Арча Татарстан картасында]] == Герб һәм әләм == Арча районы гербы [[Арча район Советы]] утырышында [[2006 ел|2006 елның]] [[17 март|17 мартында]] раслана. Ул районда үсеш алган [[Авыл хуҗалыгы|авыл хуҗалыгын]] чагылдыручы алтын ныгытма, [[кашкарый]] һәм башак рәсемнәре төшерелгән яшел калкан формасында башкарылган. Арча районы әләме турыпочмаклы формага ия, гербтагы кебек рәсем белән ясалган{{sfn|Историко-культурный атлас|2013|с=43}}. == Тарих == Арча XII-XIII гасырлардан ук [[Болгар ныгытмасы]] буларак билгеле. Шәһәр буларак ул беренче тапкыр 1496-1497 елларда [[Казан ханлыгы|Казан]] тәхетенең [[Себер ханлыгы|Себер]] ханы [[Мамук]] тарафыннан яулап алынуы турындагы [[Руслар|рус]] елъязмаларында искә алына<ref name=real2>{{Cite web |url= https://realnoevremya.ru/articles/90710-istoriya-i-znamenitosti-arskogo-rayona-tatarstana |title=Арский район: деревни ханской даруги, место учебы Шаляпина и «дивный край» |publisher=Реальное время |date=2018-02-26 |accessdate= 2020-11-17}} </ref>. 1552 елда [[Александр Горбатый-Шуйский]] һәм [[Андрей Курбский]] гаскәрләре шәһәрне яндыралар. Өч елдан соң аның урынында рус ныгытмасы төзелә{{sfn|Историко-культурный атлас|2013|с=7}}. 1781-1796 елларда Арча [[өяз]] шәһәре, аннары [[Казан өязе|Казан өязенең]] штаттан тыш шәһәре статусын йөртә. XVIII-XIX гасыр башында аның территориясендә [[игенчелек]], [[терлекчелек]], [[тимерчелек]], кирпеч сугу һ.б. һөнәрчелек белән шөгыльләнгән хәрбиләр җирлекләре була<ref name=real2/>. 1920 елга кадәр хәзерге Арча районы территориясе [[Казан губернасы|Казан губернасының]] Казан өязе составына керә. 1920 елдан 1930 елга кадәр җирләр [[Арча кантоны]] составында була. Арча районы 1930 елның 10 августында оеша. Ул вакытта районга 64 авыл советы һәм 113 торак пункт керә, аларда 64 136 кеше яши. Районның чикләре һәм административ бүленеше берничә тапкыр үзгәрә. Мәсәлән, 1963 елның 1 февралендә аңа [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы|ТАССР]] ның Балтач, [[Тукай районы|Тукай]] һәм Биектау районының бер өлеше кертелә. 1990 елда [[Әтнә районы]] Арчадан аерылып чыккач, районның заманча чикләре формалаша{{sfn|Экологический гид|2015|с=78}}{{sfn|Историко-культурный атлас|2013|с=4—5}}. 2006 елдан 2014 елга кадәр район башлыгы булып [[Алмас Нәзиров|Назиров Алмас Әмин улы]] тора. 2015 елдан бу вазифаны [[Илшат Нуриев|Нуриев Илшат Габделфәрт улы]] башкара. Башкарма комитет белән [[Рәсүл Мөхәррәмов|Мөхәррәмов Рәсүл Ринат улы]] җитәкчелек итә<ref>{{Cite web |url= https://realnoevremya.ru/persons/676-nazirov-almas-aminovich |title=Назиров Алмас Аминович |publisher=Реальное время |accessdate= 2020-11-17}}</ref><ref>{{Cite web |url= https://arsk.tatarstan.ru/arsk/administer.htm |title=Органы управления Арского муниципального района |publisher=Официальный сайт Арского район |accessdate= 2020-11-17}}</ref>. == Халык == 2020 елга районда 51 291 кеше яши. [[Бөтенрусия халык санын алу, 2010|2010 елгы халык санын алу]] нәтиҗәләре буенча, [[татарлар]] — 92,8%, [[руслар]] — 5,9%, [[марилар]] — 0,5% ны тәшкил итә<ref name=tagstat>{{Cite web |url= https://tatstat.gks.ru/storage/mediabank/%D0%9C%D0%9E%D1%87%D0%B8%D1%81%D0%BB2020_308759_311478.pdf |title=Численность населения муниципальных образований Республики Татарстан |publisher=Федеральная служба государственной статистики |date=2020 |accessdate=2020-11-17 }}</ref>. {{ Население | Арский район }} == Муниципаль-территориаль бүленеш == Арча муниципаль районында 1 шәһәр, 16 авыл җирлеге һәм аларга кергщн 128 торак пункт бар<ref name=tagstat/>. 2010 елда Татарстан Республикасының 18-ЗРТ номерлы кануны «Арча шәһәре» һәм [[Төбәк-Чокырча авыл җирлеге|«Төбәк-Чокырча авыл җирлеге»н]]  «Арча шәһәре» муниципаль берләшмәсенә, ә [[Шушмабаш]] авыл җирлегенә кергән [[Акчишмə (Арча районы)|Акчишмә]], [[Наратлык (Арча районы)|Наратлык]], янәшәдәге территориясе белән [[Хәтнә|Хәтнә авылларын]] [[Ташкичү авыл җирлеге|Ташкичү авыл җирлегенә]] кертә<ref>Закон Республики Татарстан от 16.05.2010 № 18-ЗРТ «О преобразовании муниципальных образований „город Арск“ и „Тюбяк-Чекурчинское сельское поселение“, изменении границ территорий Арского и Сабинского муниципальных районов и входящих в их состав отдельных муниципальных образований, а также внесении изменений в отдельные законодательные акты Республики Татарстан об установлении границ территорий и статусе муниципальных образований»</ref>. {{Автонумерация | Оформление = standard sortable | Столбцов = 6 | Заголовок2 = Шәһәр һәм авыл җирлекләре | Заголовок3 = Административ<br>үзәк | Заголовок4 = Торак<br>пунктлар<br>саны | Заголовок5 = Халык | Заголовок6 = Мәйдан,<br>км² | Выравнивание4 = right | Выравнивание5 = right | Выравнивание6 = right | Сортировка4 = число | Сортировка5 = число | Сортировка6 = число |А-%| '''Шәһәр җирлеге''' | | | | |А|[[Арча]] | [[Арча]] | 4 | {{ Население | Городское поселение посёлок Арск | тс }} | |Б-%| '''Авыл җирлекләре''' | | | | |Б| [[Апаз авыл җирлеге]] | [[Апаз]] | 6 | {{ Население | Апазовское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Кәче авыл җирлеге]] | [[Кәче]] | 5 | {{ Население | Качелинское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Наласа авыл җирлеге]] | [[Наласа]] | 3 | {{ Население | Наласинское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Яңа Кенәр авыл җирлеге]] | [[Яңа Кенәр]] | 11 | {{ Население | Новокинерское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Яңа Кишет авыл җирлеге]] | [[Яңа Кишет]] | 4 | {{ Население | Новокишитское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Яңа Кырлай авыл җирлеге]] | [[Яңа Кырлай]] | 8 | {{ Население | Новокырлайское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Сеҗе авыл җирлеге]] | [[Курса-Почмак]] | 15 | {{ Население | Сизинское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Урта аты авыл җирлеге]] | [[Түбән Аты]] | 5 | {{ Население | Среднеатынское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Урта Курса авыл җирлеге]] | [[Урта Курса]] | 7 | {{ Население | Среднекорсинское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Иске Кырлай авыл җирлеге]] | [[Түбән Мәтәскә]] | 9 | {{ Население | Старокырлайское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Иске Чүриле авыл җирлеге]] | [[Иске Чүриле]] | 10 | {{ Население | Старочурилинское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Ташкичү авыл җирлеге]] | [[Ашытбаш]] | 10 | {{ Население | Ташкичинское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Үрнәк авыл җирлеге]] | [[Үрнәк (Арча районы)|Үрнәк]] | 16 | {{ Население | Урнякское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Утар Аты авыл җирлеге]] | [[Урта Аты|Утар Аты]] | 6 | {{ Население | Утар-Атынское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Шушмабаш авыл җирлеге]] | [[Шушмабаш]] | 7 | {{ Население | Шушмабашское сельское поселение | тс }} | |Б| [[Яңасала авыл җирлеге]] | [[Яңасала (Арча районы)|Яңасала]] | 2 | {{ Население | Янга-Салское сельское поселение | тс }} | }} == Икътисад == === Хәзерге көндә === 2020 елга Арча районы тормыш сыйфаты буенча милли рейтингта 43 район арасында 35 нче урында тора (рейтингта җирле бюджет керемнәре, уртача [[хезмәт хакы]], инфраструктура, [[Инвестиция|инвестицияләр]] күләме һәм башка күрсәткечләр бәяләнде). Районда инфраструктура белән проблемалар бар: 127 торак пункт [[канализация]] белән тәэмин ителмәгән һәм юлларның 59% ы начар хәлдә<ref>{{Cite web |url= https://inkazan.ru/article/tilda/16-03-2020/gde-v-tatarstane-zhit-horosho-reyting-rayonov-respubliki-po-kachestvu-zhizni |title=Где в Татарстане жить хорошо: рейтинг районов республики по качеству жизни |publisher=Inkazan.ru |date=2020-03-16 |accessdate=2020-11-17 }}</ref>. [[Авыл хуҗалыгы]] район икътисадының нигезе булып тора: биредә [[балык хуҗалыгы]], [[ит-сөт терлекчелеге]], [[сарыкчылык]] үсеш алган. Моннан тыш, районда [[торф]], [[известьташ]] һәм [[Доломит|доломитлар]] чыгарыла. Эре предприятиеләрдән «[[Арча кирпеч заводы]]», [[Арча элеваторы|«Арча элеваторы»]], [[Арча нефть продуктлары|«Арча нефть продуктлары»]], [[Арча балык хуҗалыгы|«Арча балык хуҗалыгы»]], [[Арча сөт комбинаты|«Арча сөт комбинаты»]] эшли<ref name=real2/>{{sfn|Историко-культурный атлас|2013|с=30}}. 2019 елдан районда 21 га мәйданлы [[Арча агросәнәгать паркы]] төзелә, проектка «Созидание» компаниясе инвестицияләр кертә, аларның күләме 140 млн.сум тәшкил итә. Парк сөт кабул итү һәм эшкәртү, [[Яшелчә культуралары|яшелчә]] эшкәртү һәм соклар җитештерү, [[ит]] эшкәртү комплексы, [[аксым]] витаминлы минераль өстәмә җитештерү цехлары белән җиһазландырылачак. Технопаркка биш резидент җәлеп итү планлаштырыла, кимендә 300 эш урыны булдырылачак дип көтелә<ref>{{Cite web |url= https://tatcenter.ru/news/v-tatarstane-dostroyat-promparki-v-arske-buinske-i-urussu-v-2019-godu/ |title=В Татарстане достроят промпарки в Арске, Буинске и Уруссу в 2019 году |publisher=TatCenter.ru |date=2019-01-28 |accessdate= }}</ref><ref>{{Cite web |url= http://arskmedia.ru/news/novosti-rayona/promyshlennyy-park-arskiy-gotovit-rabochie-mesta |title=Промышленный парк «Арский» готовит рабочие места |publisher=Taтмедиа |date=2020-09-20 |accessdate=2020-11-17 }}</ref>. === Транспорт === Районда юлларның гомуми озынлыгы 1101,2 км тәшкил итә. Аның территориясе буенча «Казан — [[Екатеринбург]]» [[Тимер юллар|тимер юлы]], «Казан — [[Пермь]]», «[[Олы Әтнә]] — [[Арча]]» һәм «Арча — [[Яңа Кенәр]]» автомобиль юллары уза{{sfn|Историко-культурный атлас|2013|с=34}}. == Социаль өлкә == 2020 елга Арча районында 105 гомуми белем бирү мәктәбе, балалар сәнгать мәктәбе, [[«Арча» балалар-яшүсмерләр спорт мәктәбе]], Арчада өч [[китапханә]] һәм укучылар сарае эшли. Шулай ук 78 [[мәдәният йорты]] һәм клублар, 57 китапханә һәм 8 музей исәпләнә. [[Арча хәбәрләре|«Арча хәбәрләре» гәҗите]] [[Рус теле|рус]] һәм [[Татар теле|татар]] телләрендә чыга<ref name=real2/><ref>{{Cite web |url= https://tatcenter.ru/district/arskij-rajon/ |title= Арский район |publisher=TatCenter.ru |accessdate=2020-11-17 }}</ref>. Районда берничә музей бар: галим [[Шәмсетдин Күлтәси]], [[Яңасала (Арча районы)|Яңасала]] авылында язучы [[Гомәр Бәширов]] [[Гомәр Бәширов музее|музее]], [[«Казан арты» тарих-этнография музее]] һәм башкалар. Төп истәлекле урыннардан [[Габдулла Тукай|Габдулла Тукайның]] [[«Кырлай» мемориаль комплексы|«Кырлай» мемориаль комплексын]], Арча мәчетен, [[Иске Чүриле]] авылындагы гыйбадәтханә һәм [[Күлтәс]] авылындагы мәчетне  аерып карарга мөмкин{{sfn|Экологический гид|2015|с=78}}. Арча районында спорт туризмы, [[Милли көрәш|көрәш]], [[ат спорты]], [[йөзү]] һәм башка спорт төрләре буенча ярышлар даими рәвештә уза<ref name=real/>. === Музейлар === * [[«Казан арты» тарих-этнография музее]] ([[Арча]]) * [[Арча әдәбият һәм сәнгать музее|Әдәбият һәм сәнгать музее]] ([[Арча]]) * [[«Әлифба» музее (Арча)|«Әлифба» музее]] ([[Арча]]) * [[Мөхәммәт Мәһдиев музее (Гөберчәк)|Мөхәммәт Мәһдиев музее]] ([[Гөберчәк]]) * [[Габдулла Тукай әдәби мемориаль музей комплексы (Яңа Кырлай)|Габдулла Тукай әдәби мемориаль музей комплексы]] ([[Яңа Кырлай]]) * [[Тукаевлар музей-йорты (Кушлавыч)|Тукаевлар музей-йорты]] ([[Кушлавыч]]) * [[Гани Сафиуллин музей-утары (Иске Кишет)|Гани Сафиуллин музей-утары]] ([[Иске Кишет]]) * [[[[Арча урман хуҗалыгы музее]]]] ([[Арча]]) == Арча район җирлегендә туган күренекле кешеләр == * [[Әнәс Әскәров]] (1963, [[Ташкич]]), «Идел-Пресс» {{comment|ПНК|полиграфия–нәшрият комплексы}} генераль директоры (2015 елдан), [[ТР атказанган мәдәният хезмәткәре]] (2006). * [[Зөләйха Богданова]] (1886-1950), драма артисты, Хезмәт Батыры (''[[1926]]'') ([[Орнашбаш]] авылы). * [[Ренат Вәлиуллин (1972)|Ренат Вәлиуллин]] (1972, [[Урта Сәрдә]]), Татарстанның Санкт-Петербургтагы даими вәкиле (2015 елдан), филология фәннәре кандидаты, [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]] (2013). * [[Әхмәт Галиев]] (1931—2015), «Казанкомпрессормаш» заводы директоры (1973–1996 елларда). [[Татарстанның атказанган машина төзүчесе|Татарстан ССР атказанган машина төзүчесе]] (1991). * [[Гөлчәчәк Галиева]] (Гөлчәчәк Кәрим кызы Яхина) - язучы-прозаик, әдәби тәнкыйть мәкаләләре һәм публицистик язмалар авторы, Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы [[Сеҗе]] авылы). * [[Рөстәм Галиуллин]] (''[[1987 ел|1987]], [[Наласа]]''), язучы, галим. * [[Азат Зарипов (1970)|Азат Зарипов]] (''1970, [[Яңа Кенәр]]''), актер, режиссер, [[Казан дәүләт мәдәният институты|КДМИ]] доценты, [[ТР атказанган артисты]]. * [[Чулпан Зариф]] (''[[1969 ел|1969]], [[Субаш Аты]]''), шагыйрә, әдәбият галиме. * [[Наил Касыймов]] (''[[Наил Касыйм]]'', 1955, [[Ашытбаш]]), шагыйрь, [[Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе]] (2014), Һади Такташ премиясе лауреаты (2017). * [[Мөхәммәт Мәһдиев]] – Татарстанның халык язучысы, әдәби тәнкыйтьче, әдәбият галиме, укытучы ([[Гөберчәк]] авылы). * [[Фәрваз Миңнуллин|Фәрваз Мөхәммәтулла улы Миңнуллин]] ([[1934]]—[[1994]]) - тәнкыйтьче ([[Ишнарат]] авылы). * [[Габделгазиз Монасыйпов|Габделгазиз Габдерахман улы Монасыйпов]] (1888-1922) – шагыйрь, драматург, прозаик, журналист, сәясәтче, татар милли азатлык хәрәкәтенең күренекле вәкиле ([[Яңа Тазлар]] авылы). * [[Алмас Нәзиров]] (''[[1956 ел|1956]], [[Сеҗе]]''), [[Татарстан Республикасы Урман хуҗалыгы министрлыгы|ТР урман хуҗалыгы министры]] (2014-2017). РФ һәм [[Татарстан Республикасының Атказанган урманчысы|ТР атказанган урманчысы]]. * [[Мостафа Ногман|Мостафа Ногман улы Ногманов]] ([[1912]]—[[1976]]) - шагыйрь ([[Кызылъяр (Арча районы)]] авылы). * [[Гөлзада Руденко]] (''[[1956 ел|1956]], [[Үрнәк (Арча районы)|Үрнәк]]''), Алабуга музей-тыюлыгы директоры. * [[Әхәт Салихов (1938)|Әхәт Салих улы Салихов]] (1938), [[Казан дәүләт аграр университеты]] профессоры. * [[Фатих Сибәгатуллин]] (1950―2022), сәясәтче, V, VI, VII чакырылыш [[Россия Дәүләт думасы]] депутаты, җәмәгать эшлеклесе. * [[Нәгыймә Таҗдарова]] — драма актеры, РСФСР атказанган, ТАССР халык артисты ([[Утар-Аты]] авылы). * [[Рафаил Төхфәтуллин]] (1924-1994), язучы ([[Яңа Иябаш]] авылы). * [[Айдар Фәйзрахманов]] — җырчы, ансамбль һәм филармониянең сәнгать җитәкчесе, РФ атказанган, ТР халык артисты, [[Прафисыр|профессор]]. * [[Мәрзия Фәйзуллина|Мәрзия Низам кызы Фәйзуллина]] (1930―2021) - шагыйрә ([[Шушмабаш]] авылы). * [[Гәүһәр Хәсәнова]] (1959), тәрҗемәче, филология фәннәре кандидаты (1988) ([[Казанбаш]]). * [[Галиәхмәт Шаһиәхмәтов]] (''[[Галиәхмәт Шаһи]]'', 1949), шагыйрь. * [[Гөлназ Шәйхи]] (1970), журналист. * [[Лотфулла Шәфигуллин]] (''[[1955 ел|1955]], [[Симетбаш]]''), «Таттелеком» {{comment|ҖБ|Җитештерү берләшмәсе, русча: ПО}} генераль директоры, хәйрияче. * [[Рәфикъ Юнысов]] (''[[Рәфикъ Юныс]], 1943, [[Кәче]]―2021, Казан''), журналист, шагыйрь. * [[Энҗе Яруллина]], [[Казан татар дәүләт яшь тамашачылар театры|Габдулла Кариев исемендәге Казан Татар дәүләт яшь тамашачы театры]] артисты ([[2005 ел|2005 елдан]]), Татарстан Республикасы Театр әһелләре берлеге әгъзасы. == Моны да карагыз == * [[Арча өязе]] * [[Арча кантоны]] * [[Пошалым чаналары]] == Галерея == {{Gallery |title= Арча районы |width=180 |height=180 |lines=2 |File:Арча әдәбият музее.jpg |[[Арча әдәбият һәм сәнгать музее]] |File:КазанАртыМузее.jpg|[[«Казан арты» тарих-этнография музее]] |File:М.Мәһдиев музее.jpg|[[Мөхәммәт Мәһдиев музее (Гөберчәк)]] |File:Арча ПК.jpg|[[Арча педагогика көллияте]]. [[«Әлифба» музее (Арча)|«Әлифба» музее]] да шунда урнашкан |File:Г.Тукай музее (Яңа Кырлай).jpg|[[Габдулла Тукай музей комплексы (Яңа Кырлай)|Габдулла Тукай музей комплексы]] ([[Яңа Кырлай]]) |File:Г.Сафиуллин музее (Иске Кишет).jpg |[[Гани Сафиуллин музей-утары (Иске Кишет)|Гани Сафиуллин музей-утары]] ([[Иске Кишет]]) |File:Кушлавыч музее.jpg |[[Тукаевлар музей-йорты (Кушлавыч)|Тукаевлар музей-йорты]] ([[Кушлавыч]]) }} == Искәрмәләр == <references /> == Сылтамалар == *[http://arsk.tatar.ru/ Официаль сайт] * [http://tashlar.narod.ru/text/ahmetzanov-arsk.htm Арча районы ядкәрьләре] * [http://arzalar.narod.ru/index1.htm Арча районының рәсми булмаган сайты] * [http://agro.tatar.ru/tat/territor.htm?department_id=1470 Татарстан Республикасының Арча районы авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек идарәсе] * [http://tat.e-islam.ru/mosque/arsk/ Арча районы мәчетләре] * [http://tashlar.narod.ru/text/ahmetzanov-archa.htm Арча төбәгенең эпиграфик истәлекләре] * [http://www.tatar.ru/files/laws/laws_48043.pdf 2010 елның 16 маендагы 18-ТРЗ № Татарстан Республикасы Законы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Төркем:Татарстан районнары]] {{Татарстан}} {{Арча районы}} lkbuz6gpq756fzapb9zlfbqurx09dye 0 18163 3530091 2884345 2022-08-24T15:57:25Z Әмир 15082 калып өстәү wikitext text/x-wiki {{фш|Шаһиәхмәтов}} {{Шәхес | исем = Гомәр Толымбай | рәсем = Гомәр Толымбай.jpg | рәсем_зурлыгы = 210px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Габделхак Җәләлетдин улы Шаһиәхмәтов | һөнәр = язучы | туу датасы = 14.04.1900 | туу җире = [[Татарстан]]ның [[Буа районы]] [[Толымбай]] авылы | гражданлык = | милләт = | үлем датасы = 13.06.1939 | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Габделхак Җәләлетдин улы Шаһиәхмәтов''' – мәшһүр язучы. Гомәр [[1900 ел]]ның [[14 апрель|14 апрелендә]] Сембер губернасының [[Буа өязе]] (хәзерге [[Татарстан]]ның [[Буа районы]]) [[Толымбай]] авылында туа. Башта ул үз авылларында, аннан [[Буа мәдрәсәсе]]ндә укый. Аннары [[Петроград]]ка китә, туган якларына кире кайтып җир даулау көрәшләрендә катнаша, 1918 елда укытучы булып эшли. Каләм тибрәтә башлавы да шушы чорга туры килә: шигырьләр яза, драматургиядә көчен сынап карый. Г. Толымбай гражданнар сугышында катнаша. Фронттан кайткач, [[Казан]] көндәлек матбугатында, [[«Безнең юл» журналы]]нда бастырган сугышчан рухлы мәкаләләре һәм агитацион характердагы әдәби әсәрләре аны тиз арада яшь әдәби көчләрнең берсе итеп таныта. Г.Толымбай белемен күтәрү өчен 1924-1927 елларда Татар коммунистлар университетында укый, “[[Фатих Әмирхан]] иҗаты” дигән темага диссертация яклый, профессор дигән гыйльми дәрәҗә ала. Гомеренең соңгы елларында педагогика институтында укыта һәм [[Татарстан дәүләт нәшрияты]]ның матур әдәбият секторына җитәкчелек итә. Г. Толымбай [[1939 ел]]ның [[13 июнь|13 июнендә]] җәзалап үтерелә. == Иҗат == Г. Толымбайның егерме елга якын сузылган иҗат гомерендә утыз китабы басылып чыга. Әдип калдырган төрле жанрдагы әдәби мирасның кыйммәтле өлеше – хикәяләр һәм фольклорга караган хезмәтләр. Хикәяче буларак, Г. Толымбай 20-30нчы еллардагы авыл, крестьян тормышына багышланган һәм андагы үзгәрешләрне, сыйнфый каршылыкларны, колхозлашу чоры күренешләрен тасвирлаган әсәрләре белән кызыклы. == Шулай ук карагыз == {{Портал|Шәхесләр}} {{DEFAULTSORT:Толымбай, Гомәр}} [[Төркем:Татар язучылары]] [[Төркем:Репрессияләнгән татарлар]] [[Төркем:Буа мәдрәсәсен тәмамлаучылар]] pw7yxfbv70f7gwt3jo6jbfs5hb4oi17 0 18687 3530130 3511753 2022-08-24T21:43:36Z Kwamikagami 23406 /* {{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}} */ wikitext text/x-wiki '''16 май''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә бишенче айның уналтынчы көне. Ел ахырына кадәр 229 көн кала. {{Май тәкъвиме}}{{Шулай ук карагыз/Көн}} {{Тарихта бу көн}} =={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}== [[Файл:Peace symbol (fixed width).svg|thumb|right|[[Тынычлык]] символы]] ==={{Халыкара истәлекле период}}=== * {{UN}} — '''''Халыкара [[тынычлык]]та тату яшәү көне''''' <small>({{lang-ar|[[:ar:اليوم الدولي للعيش معا في سلام|اليوم الدولي للعيش معا في سلام]]}}, {{lang-en|[https://www.un.org/en/observances/living-in-peace-day International Day of Living Together in Peace]}}, {{lang-es|[[:es:Día Internacional de la Convivencia en Paz|Día Internacional de la Convivencia en Paz]]}}, {{lang-zh|[https://www.un.org/zh/observances/living-in-peace-day 国际和平共处日]}}, {{lang-ru|[https://www.un.org/ru/observances/living-in-peace-day Международный день мирного сосуществования]}}, {{lang-fr|[https://www.un.org/fr/observances/living-in-peace-day Journée internationale du vivre-ensemble en paix]}})</small>. * {{UNESCO}} — '''''Халыкара [[яктылык]] көне''''' <small>({{lang-ar|[[:ar:اليوم الدولي للضوء|اليوم الدولي للضوء]]}}, {{lang-en|[https://en.unesco.org/commemorations/dayoflight International Day of Light]}}, {{lang-es|[[:es:Día Internacional de la Luz|Día Internacional de la Luz]]}}, {{lang-zh|[https://zh.unesco.org/commemorations/dayoflight 国际光日]}}, {{lang-ru|[https://ru.unesco.org/commemorations/dayoflight Международный день света]}}, {{lang-fr|[https://fr.unesco.org/commemorations/dayoflight Journée internationale de la lumière]}})</small>. ==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}=== * {{IRQ}} — '''''Массакүләм күмүләр көне''''' <small>({{lang-ar|[https://www.icmp.int/ar/flash-news/on-iraqs-mass-grave-day-icmp-calls-for-the-protection-and-investigation-of-mass-graves/ يوم المقابر الجماعية]}}, {{lang-en|[[:en:Mass graves in Iraq|Mass Graves]] Day}})</small>.<ref>[https://www.icmp.int/flash-news/on-iraqs-mass-grave-day-icmp-calls-for-the-protection-and-investigation-of-mass-graves/ On Iraq’s Mass Grave Day, ICMP calls for the protection and investigation of mass graves] {{ref-en}}</ref> * {{SSD}} — '''''Милли көн''''' <small>({{lang-en|[[:en:South_Sudan_People%27s_Defence_Forces#1983:_Inception|SPLA]] Day, 1983/2007}})</small>.<ref>[https://www.timeanddate.com/holidays/south-sudan/spla-day SPLA Day in South Sudan] {{ref-en}}</ref> * {{MYS}} — '''''[[Укытучылар көне]]''''' <small>({{lang-ms|[[:ms:Hari Guru di Malaysia|Hari Guru]]}}, {{lang-en|[[:en:Teachers' Day|Teachers' Day]]}})</small>. ==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}=== [[File:Espiga barrada.jpg|200px|thumb|right|[[Целиакия]] белән авыручылар өчен әзерләнгән [[глютен]]сыз [[ашамлыклар]] символы]] * '''''Халыкара [[целиакия]] көне''''' <small>({{lang-fr|Journée mondiale de la [[:fr:Maladie cœliaque|cœliaquie]]}},<ref name="coeliaquie">[http://www.aoecs.org/] : 16 mai.</ref> {{lang-en|International [[:en:Coeliac disease|Coeliac Desease]] Day}})</small>. * {{BRA}} — '''''Себерүчеләр көне''''' <small>({{lang-pt|[https://www.calendarr.com/brasil/dia-do-gari/ Dia do Gari]}})</small>. * {{CRI}} — '''''Илкүләм [[Микробиология|микробиологлар]] һәм клиник [[химия|химиклары]] көне''''' <small>({{lang-es|[http://microbiologos.cr/ Día Nacional del Microbiólogo y del Químico Clínico]}}, {{lang-en|National Microbiology and Clinical Chemistry Day}})</small>. * {{POL}} — '''''[[Чик]] сакчылары көне''''' <small>({{lang-pl|[[:pl:Straż Graniczna (Polska)|Święto Straży Granicznej]]}}, {{lang-en|Border Guard Day}})</small> һәм '''''Бөтендөнья иҗтимагый урыннарда кабак көне''''' <small>({{lang-pl|[https://www.ekokalendarz.pl/swiatowy-dzien-siania-dyni-w-miejscach-publicznych/ Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych]}})</small>. * {{FRA}} — '''''[[Икмәк]] бәйрәме''''' <small>({{lang-fr|[https://quefaire.paris.fr/22030/la-fete-du-pain fête du pain]}}, 1995)</small>. === [[Май#.D0.9A.D0.B8.D2.A3 .D0.B2.D0.B0.D0.BA.D1.8B.D1.82.D0.BB.D1.8B .D1.85.D0.B0.D0.BB.D1.8B.D0.BA.D0.B0.D1.80.D0.B0 .D1.87.D0.B0.D1.80.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80|Киң вакытлы халыкара чаралар]] === == {{Вакыйгалар}} == * [[1804 ел|1804]] — [[Наполеон I]] император булып игълан ителә. * [[1871 ел|1871]] — [[Британ Колумбия]] колониясе {{CAN}}ның алтынчы провинцисенә әйләнә. * [[1929 ел|1929]] — {{USA}}та [[Оскар, 1929|беренче тапкыр]] [[Оскар (премия)|Оскар премиясе]] тапшырыла. * [[2009 ел|2009]] — {{Мәскәү гербы}}дә [[Евровидение 2009]] җыр бәйгесе финалы уза. == {{Туулар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:16 май көнне туганнар}} * [[1788 ел|1788]] — [[Фридрих Рюккерт]], алман шагыйре, тәрҗемәче. * [[1801 ел|1801]] — [[Вильям Сьюард]], * [[1874 ел|1874]] — [[Роман Лурия]], * [[1879 ел|1879]] — [[Дионисий (Валединский)|Дионисий]], * [[1882 ел|1882]] — [[Элин Вагнер]], * [[1883 ел|1883]] — [[Җәлал Байяр]], {{байрак|Төркия}} [[Төркия]] президенты (1950-1960). * [[1890 ел|1890]] — [[Александр Карасс]], * [[1903 ел|1903]] — [[Пётр Гамкрелидзе]], * [[1904 ел|1904]] — [[Федор Бровко]], * [[1910 ел|1910]] — [[Джоомарт Боконбаев]], кыргыз шагыйре. * [[1912 ел|1912]] — [[Виктор Федоров]], * [[1921 ел|1921]] — [[Ибраһим Дубин]], [[Бөек Ватан сугышы]] чоры [[Кызыл Гаскәр]]енең укчылар ротасы командиры, [[Советлар Берлеге каһарманы]]. * [[1927 ел|1927]] — [[Җәүдәт Вилкиев]], [[Казан дәүләт педагогика институты|КДПИ]] профессоры. * 1927 — [[Рөстәм Башкуров]], татар әдәбияты белгече. * [[1930 ел|1930]] — [[Нина Данилова]], * [[1934 ел|1934]] — [[Айрат Хәлиуллин]], * [[1935 ел|1935]] — [[Хәсән Толымбаев]], * [[1946 ел|1946]] — [[Миңлегөл Сәгадәткирәева]], * 1946 — [[Рәфил Ханов]], * 1946 — [[Роза Камалетдинова]], * [[1948 ел|1948]] — [[Дамирә Кузаева]], татар театры артисты, Татарстанның Г.Тукай исемендәге Дәүләт бүләге иясе, Татарстанның халык артисты. * [[1950 ел|1950]] — [[Йоһаннес Георг Беднорц]], * [[1955 ел|1955]] — [[Гөлсирә Шәфыйкова]], * 1955 — [[Ольга Корбут]], * [[1957 ел|1957]] — [[Гали Алтынбаев]], * 1957 — [[Юрий Шевчук]], {{RUS}} [[җырчы]]сы. * [[1960 ел|1960]] — [[Флүрә Мурзина]], * [[1965 ел|1965]] — [[Сергей Заһидуллин]], * [[1966 ел|1966]] — [[Айтуган Акманов]], тарихчы, профессор. * [[1972 ел|1972]] — [[Анджей Дуда]], * [[1973 ел|1973]] — [[Гөлнара Кәшипова]], драма актрисасы, [[Татарстан Республикасының Атказанган артисты|Татарстанның атказанган артисты]]. * [[1975 ел|1975]] — [[Александр Пушной]], {{RUS}} [[музыкант]]ы, [[җырчы]]. * 1975 — [[Вячеслав Сидоров]], * [[1978 ел|1978]] — [[Әсгать Рәхмәтуллин]], * [[1984 ел|1984]] — [[Дамир Сәмерханов]], * 1984 — [[Рөстәм Гайзуллин]], * [[1987 ел|1987]] — [[Елена Чалова]], * 1987 — [[Фәнил Гыйләҗев]], * 1987 — [[Хорди Фигерас Монтел]], * [[1992 ел|1992]] — [[Әюпхан Гаппаров]], == {{Вафатлар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:16 май көнне вафатлар}} * [[1703 ел|1703]] — [[Шарль Перро]], француз язучысы. * [[1740 ел|1740]] — [[Сәетбай Алкалин]], * [[1830 ел|1830]] — [[Жозеф Фурье]], * [[1890 ел|1890]] — [[Миһкел Веске]], * [[1919 ел|1919]] — [[Григорий Дормидонтов]], * [[1937 ел|1937]] — [[Яков Шкетан]], [[мари]] [[журналист]]ы, [[язучы]]сы һәм [[драматург]]ы. * [[1938 ел|1938]] — [[Солтанморат Абдусәләмов]], * [[1941 ел|1941]] — [[Борис Ивановский]], * [[1943 ел|1943]] — [[Әгъзам Камал]], татар шагыйре. * [[1978 ел|1978]] — [[Исаак Оксман]], * 1978 — [[Михаил Томасов]], [[чуаш]] [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|совет]] дәүләт эшлеклесе. * [[1979 ел|1979]] — [[Геннадий Киселев]], * [[1985 ел|1985]] — [[Милица Нечкина]], * [[1991 ел|1991]] — [[Александр Петров (1923)|Александр Петров]], * [[1993 ел|1993]] — [[Галия Кайбицкая]], татар җырчысы. * [[1994 ел|1994]] — [[Бәшир Рәмиев]], совет уйлап табучысы, беренче {{ССРБ байрагы}} [[санак]]ларын («Стрела», «Урал-1») төзүче. * [[1995 ел|1995]] — [[Вәли Хаҗиев (1925)|Вәли Хаҗиев]], [[Бөек Ватан сугышы]] чоры [[Кызыл Гаскәр]]енең укчысы, [[Советлар Берлеге каһарманы]]. * [[1997 ел|1997]] — [[Зиннәт Вәлиев]], * [[2007 ел|2007]] — [[Мәстүрә Сакаева]], * [[2012 ел|2012]] — [[Мария Биешу]], * [[2013 ел|2013]] — [[Һайнрих Рорер]], * [[2014 ел|2014]] — [[Расси Моди]], =={{Дини бәйрәмнәр}}== ===={{Исем бәйрәмнәре}}==== == Шулай ук карагыз == == Искәрмәләр == {{commonscat|16 May}} {{искәрмәләр}} {{Тәкъвим}} [[Төркем:Ел көннәре]] [[Төркем:16 май]] 2s8htmdbxuao3xzlkf16yfmsv18cy0m 0 18727 3530132 3515568 2022-08-25T04:42:32Z Kwamikagami 23406 /* {{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}} */ wikitext text/x-wiki '''21 май''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә бишенче айның егерме беренче көне. Ел ахырына кадәр 224 көн кала. {{Май тәкъвиме}}{{Шулай ук карагыз/Көн}} {{Тарихта бу көн}} =={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}== [[File:Roerich_symbol (bold, red).svg|thumb|right|«[[Тынычлык]] байрагы» — мәдәни һәйкәлләр һәм оешмаларны билгеләүче [[Николай Рерих|Рерих]] пакты символы]] ==={{Халыкара истәлекле период}}=== * {{UN}} / {{UNESCO}} — '''''Бөтендөнья [[диалог]] һәм [[үсеш]] өчен [[мәдәни күптөрлелек]] көне''''' <small>({{lang-ar|[[:ar:اليوم العالمي للتنوع الثقافي من أجل الحوار والتنمية|اليوم العالمي للتنوع الثقافي من أجل الحوار والتنمية]]}}, {{lang-en|[[:en:World Day for Cultural Diversity for Dialogue and Development|World Day for Cultural Diversity for Dialogue and Development]]}}, {{lang-es|[[:es:Día Mundial de la Diversidad Cultural para el Diálogo y el Desarrollo|Día Mundial de la Diversidad Cultural para el Diálogo y el Desarrollo]]}}, {{lang-zh|[[:zh:世界文化多样性促进对话和发展日|世界文化多样性促进对话和发展日]]}}, {{lang-ru|[[:ru:Всемирный день культурного разнообразия во имя диалога и развития|Всемирный день культурного разнообразия во имя диалога и развития]]}}, {{lang-fr|[[:fr:Journée mondiale pour la diversité culturelle, le dialogue et le développement|Journée mondiale pour la diversité culturelle, le dialogue et le développement]]}}, 2001)</small>. * {{UN}} / {{FAO}} — '''''Халыкара [[чәй]] көне''''' <small>({{lang-ar|[[:ar:اليوم العالمي للشاي|اليوم العالمي للشاي]]}}, {{lang-en|[[:en:International Tea Day|International Tea Day]]}}, {{lang-es|[[:es:Día Internacional del Té|Día Internacional del Té]]}}, {{lang-zh|[https://www.un.org/zh/observances/tea-day 国际茶日]}}, {{lang-ru|[[:ru:Международный день чая|Международный день чая]]}}, {{lang-fr|[[:fr:Journée internationale du thé|Journée internationale du thé]]}}, 2019)</small> <!-- * Халыкара [[космос]] көне. --> ==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}=== * {{SHN}} — '''''[[Изге Елена утравы]]ның ачылышы көне''''' <small>({{lang-en|[[:en:Public holidays in Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha|St. Helena Day]]}}, 1502)</small> * {{Байрак/Бразилия}} [[Бразилия]] — '''''Милли тел көне''''' <small>({{lang-pt|[https://www.calendarr.com/brasil/dia-da-lingua-nacional/ Dia da Língua Nacional]}})</small> * {{Байрак/Колумбия}} [[Колумбия]] — '''''Афро-колумбиялеләр көне''''' коллыкның юк ителүе [[хәтер көне]] <small>({{lang-es|[[:es:Día de la Afrocolombianidad|Día de la Afrocolombianidad]]}}, 1851/2001)</small> * {{Байрак/Маҗарстан}} [[Маҗарстан]] — '''''Илне саклау''''' яки '''''[[хәрби көчләр]]е көне''''' <small>({{lang-hu|[[:hu:Magyar Honvédség|Magyar Honvédelem Napja]]}}, 1849/1992)</small>. * {{Байрак/Һиндстан}} [[Һиндстан]] — '''''[[Терроризм]]га каршы көрәш көне''''' <small>({{lang-hi|[https://www.prabhatkhabar.com/life-and-style/national-anti-terrorism-day-2022-date-importance-and-significance-and-all-you-need-to-know-in-hindi-sry रहा है आतंकवाद विरोधी दिवस]}}, {{lang-en|[https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/assam-observes-anti-terrorism-day-on-rajiv-gandhis-death-anniversary/articleshow/47371181.cms Anti-Terrorism Day]}})</small>. * {{Байрак/Черногория}} [[Черногория]] — '''''[[Суверен дәүләт|Бәйсезлек]] көне''''' <small>({{lang-cnr|Dan nezavisnosti/Дан независности}}, {{lang-sq|Dita e Pavarësisë}}, {{lang-bs|[[:bs:Crna Gora#Praznici|Dan Nezavisnosti]]}}, {{lang-sr|Дан независности}}, {{lang-hr|Dan neovisnosti}}, 2006)</small> * {{Байрак/Чили}} [[Чили]] — '''''Хәрби диңгез көчләре көне''''' <small>({{lang-es|[[:es:Día de las Glorias Navales|Día de las Glorias Navales]]}}, 1879/1915)</small> ==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}=== <!-- * {{Байрак/Алмания}} [[Алмания]] — Ата көне.--> * {{Байрак/Бразилия}} [[Бразилия]] — '''''Текст һәм язу белгечләре көне''''' <small>({{lang-pt|[https://www.esfcex.eb.mil.br/index.php/ultimas-noticias/372-21-de-maio-dia-do-letrologo-profissional-de-letras Dia do profissional de Letras]}})</small> * {{Байрак/Венесуэла}} [[Венесуэла]] — '''''[https://www.wikidata.org/wiki/Q618211?uselang=tt Оптометрия] белгечләре көне''''' коллыкның юк ителүе [[хәтер көне]] <small>({{lang-es|[https://www.aporrea.org/actualidad/n325415.html Día del Optometrista]}}, 1949)</small> * {{Байрак/Испания}} [[Испания]] — '''''Шәхси иминлек хезмәтләре көне''''' <small>({{lang-es|[https://www.seguritecnia.es/actualidad/seguridad-privada/dia-de-la-seguridad-privada-desde-cuando-y-por-que-se-celebra-el-21-de-mayo_20210521.html Día de la Seguridad Privada]}}, 2013)</small> * {{Байрак/Казакъстан}} [[Казакъстан]] — '''''Мәдәният һәм сәнгәть хезмәткәрләре көне''''' <small>({{lang-kz|[https://lenta.inform.kz/kz/bugin-madeniet-zhane-oner-kyzmetkerleri-kuni_a3652413 Мәдениет және өнер қызметкерлері күні]}}, {{lang-ru|[https://www.calend.ru/holidays/0/0/3373/ День работников культуры и искусства]}}, 2013)</small> * {{Байрак/Польша}} [[Польша]] — '''''Кадетлар көне''''' <small>({{lang-pl|[https://bimkal.pl/kalendarz/dzien-kadeta Dzień Kadeta]}})</small> * {{Байрак/Россия}} [[Россия]] — '''''Хәрби тәрҗемәче көне''''' <small>({{lang-ru|[https://www.calend.ru/holidays/0/0/2458/ День военного переводчика]}}, 1929/2000)</small> һәм '''''[[Эшсезлек]] белән көрәш көне''''' <small>({{lang-ru|[https://www.rusevents.ru/prazdnik/den-zashchity-ot-bezraboticy/ День защиты от безработицы]}}, 1994)</small> * {{Байрак/Чили}} [[Чили]] — '''''[[Адвокат]]лар көне''''' <small>({{lang-es|[http://www.derecho.uchile.cl/noticias/163637/por-que-celebramos-el-dia-del-abogado-el-21-de-mayo Día del Abogado]}}, 1879/2010)</small> * [[File:Circassian flag.svg|20px]] [[Чиркәсләр]] — '''''Чиркәс [[Хәтер көне|хәтер һәм кайгы көне]]''''' <small>({{lang-kbd|[[:kbd:Адыгэхэм я хьэдагъэ махуэ|Адыгэхэм я хьэдагъэ махуэ]]}}, {{lang-ru|[[:ru:День памяти жертв Кавказской войны|Де́нь па́мяти и ско́рби по же́ртвам Кавка́зской войны́ XIX ве́ка]]}}, 1864)</small> === [[Май#.D0.9A.D0.B8.D2.A3 .D0.B2.D0.B0.D0.BA.D1.8B.D1.82.D0.BB.D1.8B .D1.85.D0.B0.D0.BB.D1.8B.D0.BA.D0.B0.D1.80.D0.B0 .D1.87.D0.B0.D1.80.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80|Киң вакытлы халыкара чаралар]] === == {{Вакыйгалар}} == * [[1635 ел|1635]] — [[Франция]] [[Унөч еллык сугыш]]та катнаша башлый. * [[1851 ел|1851]] — [[Австралия]]дә беренче алтын табылды. * [[1958 ел|1958]] — [[КПССның Татарстан өлкә комитеты]] пленумы «Татар гомумбелем мәктәпләрендә эшнең торышы һәм яхшырту чаралары турында» карарын чыгара. == {{Туулар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:21 май көнне туганнар}} * [[1471 ел|1471]] — [[Альбрехт Дюрер]], [[алманнар|алман]] рәссамы. * [[1824 ел|1824]] — [[Дмитрий Михайлов (1824)|Дмитрий Михайлов]], * [[1840 ел|1840]] — [[Николай Шишкин]], * [[1843 ел|1843]] — [[Шарль Альбер Гоба]], [[швейцария]]ле [[юрист]] һәм [[сәясәтче]], [[Тынычлык өчен Нобель премиясе]] лауреаты. * 1843 — [[Луи Рено (юрист)]], француз [[юрист]]ы, [[Тынычлык өчен Нобель премиясе]] лауреаты. * [[1848 ел|1848]] — [[Николай Марк]], * [[1851 ел|1851]] — [[Леон Буржуа]], {{FRA}}нең 64 нче [[премьер-министр]]ы, [[Тынычлык өчен Нобель премиясе]] лауреаты. * [[1852 ел|1852]] — [[Николай Любимов]], * [[1860 ел|1860]] — [[Виллем Эйнтһовен]], * [[1864 ел|1864]] — [[Михаил Березин (1864)|Михаил Березин]], * [[1889 ел|1889]] — [[Гыймалетдин Минһаҗев]], * [[1893 ел|1893]] — [[Николай Маркин]], [[Россия ватандашлар сугышы]]нда Идел хәрби флотилиянең оештыручы, комиссар. * [[1894 ел|1894]] — [[Николай Голодед]], * [[1905 ел|1905]] — [[Галия Кайбицкая]], җырчы. * 1905 — [[Розалия Хладек]], * [[1908 ел|1908]] — [[Хатыйп Госман]], әдәбият галиме, фән докторы. * [[1913 ел|1913]] — [[Сюзан Кахраманер]], * 1913 — [[Тихон Алехин]], * [[1914 ел|1914]] — [[Николай Шомин]], * [[1917 ел|1917]] — [[Николай Черапкин]], * [[1919 ел|1919]] — [[Константин Чачава]], * [[1921 ел|1921]] — [[Андрей Сахаров]], совет физигы. * 1921 — [[Елена Зайцева]], * [[1924 ел|1924]] — [[Борис Васильев]], * [[1928 ел|1928]] — [[Юрий Бабаев]], * [[1930 ел|1930]] — [[Ингамҗан Госманхуҗаев]], * 1930 — [[Лев Поташов]], * [[1932 ел|1932]] — [[Генрих Батищев]], * [[1934 ел|1934]] — [[Даяна Тер-Ованесян]], * [[1936 ел|1936]] — [[Гүнтер Блобел]], * [[1937 ел|1937]] — [[Софико Чиаурели]], * [[1939 ел|1939]] — [[Ренат Суфиев]] (Роман Солнцев), язучы. * [[1947 ел|1947]] — [[Феофан (Ашурков)|Феофан]], Казан һәм Татарстан митрополиты (''2015 елдан''). * [[1955 ел|1955]] — [[Сергей Шойгу]], {{RUS}} дәүләт эшлеклесе. * [[1961 ел|1961]] — [[Игорь Матковский]], * [[1962 ел|1962]] — [[Фәрит Бикчәнтәев]], артист, педагог, [[Галиәсгар Камал исемендәге татар дәүләт академия театры]]ның баш режиссеры. * [[1963 ел|1963]] — [[Николай Сидоров]], чуаш язучысы, драматург. * [[1973 ел|1973]] — [[Ольга Зотова]], * [[1976 ел|1976]] — [[Юрий Казаков]], * [[1981 ел|1981]] — [[Альбина Апанаева]], * [[1986 ел|1986]] — [[Марио Манҗукич]], * [[1988 ел|1988]] — [[Артур Әхмәтхуҗин]], * [[1993 ел|1993]] — [[Кирилл Дьяков]], * [[1995 ел|1995]] — [[Данас Рапшис]], * [[1996 ел|1996]] — [[Мария Куленкова]], * [[1997 ел|1997]] — [[Тимур Җамалетдинов]], == {{Вафатлар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:21 май көнне вафатлар}} * [[1575 ел|1575]] — [[Вассиан]], * [[1786 ел|1786]] — [[Карл Вилһелм Шееле]], * [[1916 ел|1916]] — [[Артур Гёргей]], * [[1935 ел|1935]] — [[Джейн Аддамс]], [[АКШ]] социологы, фәлсәфәче. * [[1940 ел|1940]] — [[Назарий (Андреев)|Назарий]], * [[1964 ел|1964]] — [[Җеймс Франк]], * [[1967 ел|1967]] — [[Геза Лакатош]], * [[1970 ел|1970]] — [[Михаил Лукин]], совет хәрби башлыгы. * [[1973 ел|1973]] — [[Иван Степан улы Конев]], совет хәрби башлыгы. * 1973 — [[Михаил Лукин]], * [[1983 ел|1983]] — [[Сергей Гаврилов]], * [[1996 ел|1996]] — [[Шамил Аләдинов]], * [[2000 ел|2000]] — [[Рифат Мәүлетов]], [[Уфа дәүләт авиация институты]] ректоры, техник фәннәр докторы. * [[2004 ел|2004]] — [[Виктор Каргин]], * [[2017 ел|2017]] — [[Рәфыйк Таҗетдинов]], музыкант, педагог, ТР халык артисты. * [[2018 ел|2018]] — [[Нурхәтим Бикколов]], рәссам. * [[2020 ел|2020]] — [[Оливер Вильямсон]], * [[2021 ел|2021]] — [[Таһир Сәләхов]], =={{Дини бәйрәмнәр}}== ===={{Исем бәйрәмнәре}}==== == Шулай ук карагыз == == Искәрмәләр == {{commonscat|21 May}} {{искәрмәләр}} {{Тәкъвим}} [[Төркем:Ел көннәре]] [[Төркем:21 май]] 23tyu3l4465tefczj1ityccudcd35e8 0 19359 3530109 2310464 2022-08-24T16:20:13Z Әмир 15082 төркем өстәү wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Фәннур Сафин | рәсем = Fennur Safin.jpg | рәсем_зурлыгы = 230px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Фәннур Шәйхенур улы Сафин | һөнәр = шагыйрь | туу датасы = 27.06.1948 | туу җире = [[Татарстан]]ның [[Минзәлә районы]] Күзкәй авылы | гражданлык = | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = | башка мәгълүмат = }} {{фш|Сафин}} '''Фәннур Шәйхенур улы Сафин''' — татар шагыйре, журналист. Ул [[1948 ел]]ның [[27 июнь|27 июнендә]] [[Татарстан]]ның [[Минзәлә районы]] Күзкәй авылында туган. [[1966 ел]]да урта мәктәпне тәмамлагач, [[Түбән Кама]] төзелешенә китә һәм нефть-химия комбинатында өч елга якын слесарь булып эшли. [[1969 ел|1969]]-[[1974 ел]]ларда [[Казан дәүләт университеты]]ның татар теле һәм әдәбияты бүлегендә укый, аны тәмамлаганнан соң, бераз вакыт [[Казан телестудиясе]]ндә редактор, аннары [[«Татарстан яшьләре»]] газетасы, [[Ялкын (журнал)|«Ялкын»]], «[[Казан утлары]]» журналлары редакцияләрендә әдәби хезмәткәр вазифаларын башкара. [[1983 ел]]дан бирле ул – [[Татарстан Язучылар берлеге|Татарстан Язучылар союзының]] Матур әдәбиятны пропагандалау бюросы хезмәткәре. Фәннур Сафин матур әдәбиятка бик яшьли килеп, башлангыч мәктәптә укыганда ук беренче шигъри тәҗрибәләре белән “Ялкын” журналы һәм “Яшь ленинчы” газеталарында күренә башлый. Студентлык елларында иҗат иткән шигырьләре исә “Беренче карлыгачлар” ([[1970 ел|1970]]), “Юл башы” ([[1972 ел|1972]]) исемле күмәк җыентыкларда дөнья күрә. Шагыйрьнең беренче мөстәкыйль китабы – “Кеше юлга чыкса” ([[1976 ел|1976]]) исемле җыентыгы “Җитмешенче еллар Корчагиннары” дигән Бөтенсоюз конкурсына куелып, җиңүчеләрнең берсе итеп таныла. Ф. Сафин – нигездә лирик шагыйрь. Аның шигырьләре яшьлек романтикасы белән мул сугарылган була. Аның лирикасында халыкчанлык, беркадәр моңсулык һәм җорлык хас. Бу сыйфатлар аның “Сез кемнәр?”, “Тынлык” һәм “Күкчәчәк” исемле чираттагы җыентыкларына кергән поэма һәм шигырьләрендә дә ачык сиземләнә. {{DEFAULTSORT:Сафин, Фәннур}} [[Төркем:Татар шагыйрьләре]] [[Төркем:Фәннур Сафин]] 8wn98xovt89y4q0ss2ys7iwkviocppa 0 20352 3530110 2880179 2022-08-24T16:37:36Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Бүләкләре, мактаулы исемнәре */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Алмаз Хәмзин | рәсем = Almaz Khamzin.jpg | рәсем_зурлыгы = 250px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = | һөнәр = артист, юморист, композитор | туу датасы = 18.09.1947 | туу җире = [[Түбән Кама районы]], [[Ташлык]] авылы | гражданлык = | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = өч бала: Алия, ... | бүләк һәм премияләр = | сайт = | башка мәгълүмат = }} <small>{{мәгънәләр|Хәмзин}}</small> '''Алмаз Хәмзин''' — [[татарлар|татар]] [[композитор]]ы, артист. == Тәрҗемәи хәле == Ул [[1947 ел]]ның [[18 сентябрь|18 сентябрендә]] [[Түбән Кама районы]]ның [[Ташлык]] авылында туган. Алмазның җыр дөньясына кереп китүе – аның укытучысына бәйле. Зыятдин Билалович [[физика]] укытучысы булуына карамастан, бик оста музыкант-баянчы, шәп спортчы икәнен әйтеп торасы да юк, укучысына [[Салих Сәйдәшев]]ның барлык җырларын да өйрәтеп бетергән кеше. Алмаз Хәмзин укып-ташлап өч институтны бетерә: [[Казан авыл хуҗалыгы институты|Авыл хуҗалыгы институты]], [[Казан дәүләт архитектура-төзелеш университеты|төзүчеләр институты]], [[ТДГПУ|педагогика институты]]. Соңгысында музыка факультетын тәмамлау аңа берничә һөнәр үзләштерергә мөмкинчелек бирә: композитор, режиссер, редактор. Алмаз Хәмзин үзен төрле эшләрдә сынап карый: заводларда, төзелешләрдә, мәктәптә укыта, 13 ел буе [[Рәфкать Гомәров]] җитәкчелегендәге “Саз” ансамблендә эштән соңгы буш вакытларда җырлап йөри, филармониядә режиссер булып эшли. Язган әйберләре байтак: бер китаплык юморескалар, йөздән артык пьесалар, җырлар. Үзе язган күп җырларны ул, гадәттә, ничек башкарырга кирәклеген өйрәтеп бирә. Оста гына җырчылар тыңлап карыйлар да, аның кебек җырлый алмаганын аңлыйлар, шуңа күрә ул кайбер җырларны үзе башкара. Гаиләле. Өч баласы бар. Әтисенең таланты балаларга да күчкән дияргә була, мәсәлән, кызы Алия Хәмзина татар эстрадасында хәзерге көндә иң популяр җырчылардан берсе. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[2008 ел|2008]] ― [[Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе]]<ref>[https://old.tatfil.ru/about/names/khamzin-almaz-nailevich/ Хамзин Алмаз Наилевич]</ref> * [[2019 ел|2019]] ― Фәннур Сафин исемендәге премия <ref>[https://sptatar.com/f-nn-r-safin-isemend-ge-d-bi-premiya/ Фәннүр Сафин исемендәге премия.] [[Татарстан Язучылар берлеге]]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Шулай ук карагыз == * [[Хуҗа Насретдин]] {{DEFAULTSORT:Хәмзин, Алмаз}} [[Төркем:Татар композиторлары]] [[Төркем:Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклеләре]] [[Төркем:Татарстан язучылар берлеге әгъзалары]] [[Төркем:Фәннур Сафин премиясе лауреатлары]] 1cpkjmdkwmw285bvmmhjuuogmmpjumd 0 46595 3530107 2798882 2022-08-24T16:18:49Z Ilnur efende 6874 /* Сылтамалар */ wikitext text/x-wiki {{ТП-Россия |халәт = Авыл |татар исеме = Скворчиха |чын исем = |чын исем = |герб = |байрак = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ил харитасы = |төбәк харитасы = |район харитасы = |ил харитасы зурлыгы = |төбәк харитасы зурлыгы = |район харитасы зурлыгы = |төбәк = Башкортстан |төбәк җәдвәлдә = Башкортстан |район төре = |район = Ишембай районы{{!}}Башкортстанның Ишембай районы |район җәдвәлдә = Ишембай районы |җирлек төре = Авыл җирлеге |җирлек = |җирлек җәдвәлдә = |эчке бүленеш = |башлык = |нигезләнү елы = |беренче язма искә алу = |элекке исемнәр = |бирле = |мәйдан = |ТП үзәге биеклеге = |халык саны = 492 |исәп елы = 2009 |тыгызлык = |агломерация = |милли состав = |дини состав = |этнохороним = |почта индексы = 453226 |сәгать кушагы = +6 |почта индекслары = |телефон коды = |санлы идентификатор = 80231870001 |Commons та төркем = |сайт = }} '''Скворчиха''' — [[Башкортстан]]ның [[Ишембай районы]]нда урнашкан авыл. [[2009 ел]]ның [[1 гыйнвар]]ына биредә 492 кешенең яшәве мәгълүм.<ref name='белешмә'>Башкортостан Республикасының муниципаль районнары турындагы бердәм электрон белешмәсе — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls Excel форматындагы кушымта].</ref> Почта индексы — 453226, {{коммент|ГАТОБК коды|Гомумроссия административ-территориаль объектлары бүленеше классификаторы коды, ОКАТО}} — 80231870001. == Демография == Халык саны динамикасы: {| class='standard' style='text-align: center;' | colspan=6 | '''Гомуми демографик күрсәткечләр'''<ref name='белешмә' /> |--- class='bright' | colspan=2 | Гомуми халык саны || colspan=2 | 2002—2009 елларда халык саны үзгәреше |--- class='shadow' | 2002 || 2009 || кеше || % |--- | 441|| 492|| +51|| +11,56 |} == Танылган шәхесләр == * Нина Мурахтина (1923-1989), Социалистик Хезмәт Каһарманы. == Искәрмәләр == {{Искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.asmo-rb.ru Башкортостан Республикасының муниципаль берәмлекләр советы]. {{Bashkir-geo-stub}} {{Ишембай районы}} [[Төркем:Башкортстан авыллары]] 2h1rqgfsjs8siy9i7g26oxpjm2z2d1d 0 49399 3530139 3506789 2022-08-25T10:47:32Z Kwamikagami 23406 wikitext text/x-wiki {{УК}} [[Рәсем:Gender symbols side by side.svg|thumb|right|Гендер символлары: сулдагы Венера көзгесе хатын зат гендерын билгели, уңдагы Марс кылычы ир зат гендерын билгели.]] [[Рәсем:Gender sign (bold, pink and blue).svg|thumb]] [[Рәсем:Neutrois.png|thumb|left|150px|[[трансгендер]] һәм агендер символлары.]] '''Гендер''' — гадәттәгечә берәр җенес белән ассоцияләнүче бөтен үзтотыш, мәдәни, яки психологик сыйфатлар.<ref>Шул ук мәгънәле инглиз сүзенең аңлатмасы.[https://www.merriam-webster.com/dictionary/gender]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} ==Шулай ук карагыз== * [[Гендер кемлек]] * [[Трансгендер]] * [[Цисгендер]] * [[Икеле түгел гендер]] [[Төркем: гендер кемлек]] [[Төркем: ҺБТК]] [[Төркем:Социология]] [[Төркем:Җәмгыять]] {{тулыландырырга}} piluw1ugrz6zm9m1j8jbc9buth0tc1b 10 67674 3530083 2186416 2022-08-24T13:56:03Z 85.233.72.196 wikitext text/x-wiki {{Навигация тасмасы |рәсем=[[Файл: Coat of Arms of Mishkino rayon (Bashkortostan).png |60px]] |рәсем2=[[Файл: Flag of Mishkinsky rayon (Bashkortostan).svg|90px]] |башлык= Мишкә районы |эчтәлек= '''[[Мишкә]]''' <br/> [[Андреевка (Мишкә районы)|Андреевка]] {{!}} [[Бабай (Мишкә районы)|Бабай]] {{!}} [[Байморза (Мишкә районы)|Байморза]] {{!}} [[Байтур]] {{!}} [[Баш-Байбак]] {{!}} [[Бикшек]] {{!}} [[Бөкләнде]] {{!}} [[Бөребаш]] {{!}} [[Восход (Мишкә районы)|Восход]] {{!}} [[Елыш]] {{!}} [[Зур Сокаяз]] {{!}} [[Изимарий]] {{!}} [[Илек (Мишкә районы)|Илек]] {{!}} [[Иске Акбулат (Мишкә районы)|Иске Акбулат]] {{!}} [[Иске Арзамат]] {{!}} [[Иске Атнагыл]] {{!}} [[Иске Васькино]] {{!}} [[Иске Колчыбай]] {{!}} [[Иске Накаряково]] {{!}} [[Ишем (Мишкә районы)|Ишем]] {{!}} [[Иштыбай]] {{!}} [[Кайрак (Мишкә районы)|Кайрак]] {{!}} [[Калмазан]] {{!}} [[Карасим]] {{!}} [[Карач]] {{!}} [[Карга (Мишкә районы)|Карга]] {{!}} [[Кәмәй]] {{!}} [[Кече Накаряково]] {{!}} [[Кече Шады]] {{!}} [[Корманай (Мишкә районы)|Корманай]] {{!}} [[Красный Ключ (Мишкә районы)|Красный Ключ]] {{!}} [[Крещенское]] {{!}} [[Күчкилде (Мишкә районы)|Күчкилде]] {{!}} [[Кызыл Юл (Мишкә районы)|Кызыл Юл]] {{!}} [[Кыйгазытамак]] {{!}} [[Левицкий (Мишкә районы)| Левицкий]] {{!}} [[Ленинское (Мишкә районы)|Ленинское]] {{!}} [[Лепешкино]] {{!}} [[Маевка (Мишкә районы)|Маевка]] {{!}} [[Метрәй (Мишкә районы)|Метрәй]] {{!}} [[Мәүлет (Мишкә районы)|Мәүлет]] {{!}} [[Михайловка (Мишкә районы)|Михайловка]] {{!}} [[Николаевка (Мишкә районы)|Николаевка]] {{!}} [[Новоключево]] {{!}} [[Озерки (Мишкә районы)|Озерки]] {{!}} [[Октябрь (Мишкә районы)| Октябрь]] {{!}} [[Олы Шады]] {{!}} [[Өрьяды]] {{!}} [[Раевка (Мишкә районы)|Раевка]] {{!}} [[Рәфәнде]] {{!}} [[Сосновка (Мишкә районы)|Сосновка]] {{!}} [[Субай (Мишкә районы)|Субай]] {{!}} [[Татарбай (Башкортстан)]] {{!}} [[Тегермән (Мишкә районы)|Тегермән]] {{!}} [[Тирәкәй]] {{!}} [[Түбән Сорокино]] {{!}} [[Туктар (Мишкә районы)|Туктар]] {{!}} [[Тынбай]] {{!}} [[Укозяш]] {{!}} [[У-Марий]] {{!}} [[Унур (Башкортстан)|Унур]] {{!}} [[Урыс Байбак]] {{!}} [[Худяковка]] {{!}} [[Чабык (Мишкә районы)|Чабык]] {{!}} [[Чурай (Мишкә районы)|Чурай]] {{!}} [[Ырсай (Мишкә районы)|Ырсай]] {{!}} [[Юбайкүл]] {{!}} [[Югары Сорокино]] {{!}} [[Яңа Акбулат]] {{!}} [[Яңа Васькино]] {{!}} [[Яңа Килмәт]] {{!}} [[Яңа Николаевка (Мишкә районы)|Яңа Николаевка]] {{!}} [[Яңа Сафар (Мишкә районы)|Яңа Сафар]] {{!}} [[Яңа Троицкое (Мишкә районы)|Яңа Троицкое]] {{!}} [[Яңакош]] {{!}} [[Яндыган]] <includeonly>[[Төркем:Мишкә районы]] </includeonly> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Башкортстан]]</noinclude> jdl75g6pe7e0lwb1r1fzvn55jmhhux1 3530084 3530083 2022-08-24T14:06:02Z Ilnur efende 6874 [[Special:Contributions/85.233.72.196|85.233.72.196]] үзгәртүләре ([[User talk:85.233.72.196|бәхәс]]) [[User:Marat-avgust|Marat-avgust]] юрамасына кадәр кире кайтарылды wikitext text/x-wiki {{Навигация тасмасы |рәсем=[[Файл: Coat of Arms of Mishkino rayon (Bashkortostan).png |60px]] |рәсем2=[[Файл: Flag of Mishkinsky rayon (Bashkortostan).svg|90px]] |башлык= Мишкә районы |эчтәлек= '''[[Мишкә]]''' <br/> [[Андреевка (Мишкә районы)|Андреевка]] {{!}} [[Бабай (Мишкә районы)|Бабай]] {{!}} [[Байморза (Мишкә районы)|Байморза]] {{!}} [[Байтур]] {{!}} [[Баш-Байбак]] {{!}} [[Бикшек]] {{!}} [[Бөкләнде]] {{!}} [[Бөребаш]] {{!}} [[Восход (Мишкә районы)|Восход]] {{!}} [[Елыш (Башкортстан)|Елыш]] {{!}} [[Зур Сокаяз]] {{!}} [[Изимарий]] {{!}} [[Илек (Мишкә районы)|Илек]] {{!}} [[Иске Акбулат (Мишкә районы)|Иске Акбулат]] {{!}} [[Иске Арзамат]] {{!}} [[Иске Атнагыл]] {{!}} [[Иске Васькино]] {{!}} [[Иске Колчыбай]] {{!}} [[Иске Накаряково]] {{!}} [[Ишем (Мишкә районы)|Ишем]] {{!}} [[Иштыбай]] {{!}} [[Кайрак (Мишкә районы)|Кайрак]] {{!}} [[Калмазан]] {{!}} [[Карасим]] {{!}} [[Карач]] {{!}} [[Карга (Мишкә районы)|Карга]] {{!}} [[Кәмәй]] {{!}} [[Кече Накаряково]] {{!}} [[Кече Шады]] {{!}} [[Корманай (Мишкә районы)|Корманай]] {{!}} [[Красный Ключ (Мишкә районы)|Красный Ключ]] {{!}} [[Крещенское]] {{!}} [[Күчкилде (Мишкә районы)|Күчкилде]] {{!}} [[Кызыл Юл (Мишкә районы)|Кызыл Юл]] {{!}} [[Кыйгазытамак]] {{!}} [[Левицкий (Мишкә районы)| Левицкий]] {{!}} [[Ленинское (Мишкә районы)|Ленинское]] {{!}} [[Лепешкино]] {{!}} [[Маевка (Мишкә районы)|Маевка]] {{!}} [[Метрәй (Мишкә районы)|Метрәй]] {{!}} [[Мәүлет (Мишкә районы)|Мәүлет]] {{!}} [[Михайловка (Мишкә районы)|Михайловка]] {{!}} [[Николаевка (Мишкә районы)|Николаевка]] {{!}} [[Новоключево]] {{!}} [[Озерки (Мишкә районы)|Озерки]] {{!}} [[Октябрь (Мишкә районы)| Октябрь]] {{!}} [[Олы Шады]] {{!}} [[Өрьяды]] {{!}} [[Раевка (Мишкә районы)|Раевка]] {{!}} [[Рәфәнде]] {{!}} [[Сосновка (Мишкә районы)|Сосновка]] {{!}} [[Субай (Мишкә районы)|Субай]] {{!}} [[Татарбай (Башкортстан)]] {{!}} [[Тегермән (Мишкә районы)|Тегермән]] {{!}} [[Тирәкәй]] {{!}} [[Түбән Сорокино]] {{!}} [[Туктар (Мишкә районы)|Туктар]] {{!}} [[Тынбай]] {{!}} [[Укозяш]] {{!}} [[У-Марий]] {{!}} [[Унур (Башкортстан)|Унур]] {{!}} [[Урыс Байбак]] {{!}} [[Худяковка]] {{!}} [[Чабык (Мишкә районы)|Чабык]] {{!}} [[Чурай (Мишкә районы)|Чурай]] {{!}} [[Ырсай (Мишкә районы)|Ырсай]] {{!}} [[Юбайкүл]] {{!}} [[Югары Сорокино]] {{!}} [[Яңа Акбулат]] {{!}} [[Яңа Васькино]] {{!}} [[Яңа Килмәт]] {{!}} [[Яңа Николаевка (Мишкә районы)|Яңа Николаевка]] {{!}} [[Яңа Сафар (Мишкә районы)|Яңа Сафар]] {{!}} [[Яңа Троицкое (Мишкә районы)|Яңа Троицкое]] {{!}} [[Яңакош]] {{!}} [[Яндыган]] <includeonly>[[Төркем:Мишкә районы]] </includeonly> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Башкортстан]]</noinclude> 6tvj0patg1o5bylzjunfzsqslk91xvx 0 100825 3530111 2699087 2022-08-24T16:54:28Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Бүләкләре, мактаулы исемнәре */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рубис Зарипов | рәсем = | рәсем_зурлыгы = | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = | һөнәр = | туу датасы = 20.04.1939 | туу җире = | гражданлык = | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = | башка мәгълүмат = }} {{rq|wikify|image}} '''Рубис Зарипов''' – [[татар]] композиторы, [[Татарстан]] композиторлар берлеге әгъзасы. == Тәрҗемәи хәле == Рубис Таҗиәхмәт улы Зарипов [[1939 ел]]ның [[20 апрель|20 апрелендә]] [[Татарстан Республикасы]]ның [[Тукай районы]] (элеккеге [[Ворошилов районы (Татарстан АССР)|Ворошилов районы]]) [[Теләнче-Тамак]] [[авыл]]ында хезмәткәрләр гаиләсендә туган. Әтисе Таҗиәхмәт Зарипов сәүдә тармагында эшләгән. [[1941 ел]]да [[Бөек Ватан сугышы]]на китеп шул ук елның ноябрь аенда [[Мәскәү өчен сугыш]]ларның берсендә хәлак була. Әнисе Хәдичә Латыпова бар гомерен балалар бакчасында тәрбияче булып эшләүгә багышлаган. Т. Тамак авылында, шушы төбәктә беренчеләрдән булып, [[1934 ел]]да балалар яслесе ача һәм шунда 25 ел җитәкче һәм тәрбияче вазыйфаларын башкара. Әти-әнием авылыбызның актив комсомоллары буларак барлык мәдәният, мәгариф эшләрен башлап йөрүчеләрдән саналганнар. Бәлки шуңадыр да, миңа да мәктәп елларында ук сәнгать спорт, өлкәннәргә шефлык итүдә, башка җәмәгать эшләрендә дә еш катнашырга туры килде. [[1950 ел]]да, дуртенче класста укыганда, минем музыкага булган омтылышымны, җырга сәләтемне күреп, әтиемнем бертуган энесе Гыйльмулла абый Зарипов миңа тальян гармун алып бирде. Бик яхшы хәтеремдә, көн дими, төн дими, һәр буш вакытымда шушы гармунда үзлегемнән уйнарга өйрәндем. Бию көйләрен уйный белүемне күреп, апа-абыйлар мине кичке яшьләр уенына алып чыгалар иде, һәм, мин аларны караңгы төшеп кулларым арыса да, төн урталарына кадәр биетә, җырлата идем. Ул гынамы, балалар бакчасында музыка тәрбиячесе булмау сәбәпле, әнием мине гармуным белән алып барып, балаларны җырлаттыра, биеттерә иде. Мин уйныйм да уйныйм, алар тамам арып егылганчы бииләр, уйныйлар, шаяралар иде. Үсә башлагач, мәктәп тормышында да үземне күрсәтә башладым. Үзем уйныйм, үзем җырлыйм. Мәктәп күләм җыр конкурсларында беренчелекне ала идем. Җырчы Илһам Шакировта безнең мәктәптә укыды. Аның белән авыл сәхнәләрендә дә берга чыгыш ясарга туры килгәләде. Без икебез дә җырчы булу турында хыяллана идек. Тик язмыш икебезне ике юнәлешкә аерды. Совет чорындагы мәҗбүрилек сәясәте мине хәрби хезмәткә бәйләде, ә ул [[Илһам Шакиров]]ка, бар гомерен мәдәният, сәнгатькә хезмәт итәргә мөмкинлек бирде. Мәктәп елларында ук шигырь язу белән дә мавыга идем. Кайбер шигырьләрем «Ленинчы» исемле район газетасы битләрендә дөнья күрделәр. Класс, мәктәп стенагазеталарында да алар чагылыш таптылар. Класс газетасын әзерләп чыгаруда да минем өлеш зур иде. Спортны да яраттым. Каен агачыннан үзем ясаган чаңгыда, [[1957 ел]]ның [[23 февраль|23 февралендә]], [[Совет Армиясе]] көненә багышланган ярышта район буенча беренче урынны алып, диплом һәм «фабричный» чаңгы белән бүләкләндем. Ул чакта миңа дөньяда моннан да зур бүләк була алмыйдыр кебек тоелды. Җыр һәм сәнгать минем төп хыялым иде. Инде егет булып житлеккәч үзлегемнән «хромка» гармунында уйнарга өйрәндем. Һәр жомгада уздырыла торган мәктәп кичәләрендә укучыларны һәм укытучыларны биетеп, уйнап җырлап күңел ача идек. Ходай миңа җыр хәтерен дә өеп биргәндер. Шуңа курә, сугыштан соңгы елларда, Казан радиосы берәр яңа җыр тапшырса, мин сабый гына булсам да, аның көен, сузләрен отыш алып, икенче көнне үк укытучыларга җырлап та күрсәтә идем. Комсомолга, туган илгә, намуслы хезмәткә багышланган күп кенә, «Халисә», «Чирәм җирләргә» кебек җырларның беренче башкаручысы булдым. Алга китеп шуны әйтәм, инде менә гомер көземә җиткәч, музыка белгечләре белән аралаша башлагач, алар «Рубис абый, синең бит «абсолют слух», нишләп музыкант, җырчы булып китмәдең?» дип сорау бирми калмыйлар. 1957-58 елларда [[Вологда өлкәсе]]нең Борисово-Судcк районының Сосновка дигән леспромхозында урман кисәргә дә туры килде. Дөм караңгы урман эчендәге әле төзелә генә башлаган поселок... Эштән арып кайткач барыр җир юк. Әнә шунда да, руслар арасында, без ике татар егете, мин һәм Рафис дустым, татарлыгыбыздан курыкмыйча, үз рухыбызда сөйләшеп, җырлап яшәдек. Кичләрен мин хромкада уйнап җырлап җибәрсәм, бөтен рус авызын ачып хәйран калып тыңлый. «Яшьлек», «Сине сөйдем» кебек вальска охшаш татар көйләрен уйнап җибәрүем була, русы-марҗасы бар дөньясын онытып биергә, җырларга, вальс әйләнергә тотыналар. Рус җырларын гөмерем буе өйрәнә алмадым, никтер куңелем тартмады. Урман кискән чагында шигырьләр дә язылды. Мәктәп елларында ук танышкан беренче мәхәббәтемә, тормыш иптәшем Рафияга, ярату хисләрен хаттә шулар аша аңлата идем. 1958-61 елларда [[Грозный]] шәһәрендә армия сафларында хезмәт иткәндә безнен 83309 номерлы хәрби частендә йөздән артык татар солдаты бар иде. Ул вакытта теле-радио тапшырулар юк дәрәҗәсендә, ә туган як, туган җир белән аралашу фәкать хат аша гына иде. Бигрәк тә Арча, Чупрәле, Саба районыннан чакырылган авыл егетләре авылларын, туганнарын өзелеп сагына, татар җырларына мохтаҗ иде. Әнә шундый чакларда, без, хезмәттән соң кичке ял вакытларында «Ленин булмәсенә» (красный уголок) жыйнала идек тә, мин аларга сәгатьләр буе татар җырларын башкарып, күңел сагышларын баса идем. Ул чагында «Халык җырлый» (1954 ел, 634 б.) китабының барысын да диярлек яттан белә идем. Караңгы, куркыныч төннәрдә постта торганда да мин җырсыз яшәмәдем. Ләкин полктагы узешчәннәр клубында катнашмадым, чөнки русча җырлар белми идем. Көчле тавышлы булуымны белеп алган рота командиры [[капитан]] Куделивич, мине полк строевоеның башлап җырлаучысы итәргә теләп, приказ да биреп карады, гаупвахтага ябам дип тә янады... Ләкин мин булдыра алмадым. Аның урынына без «Ленкомната»да концертлар бирә идек. Шул вакытта да Мәскәүдән булган солдатлар нинди генә кабәхәтлекләр кылмый: безнең җырлардан көләргә маташып, төрле кимсетү сүзләре белән мыскыллаудан да тартынмыйлар иде. Өч еллык солдат хезмәте вакыты да узып азагына якынлашты. 1961 елның язында Илһам Шакиров узенең концерт группасы белән Грозныйга килде. Мин дә увольнительный алып концертка бардым. Җәйге парктагы тамаша мәйданында халык шаккаттырлык күп иде. Илһам белән бик озак сөйләштек, серләштек, киңәштек. Минем дә җырчы булу турындагы хыяллануларым тормышка ашса ярар иде дигән теләкләр белән аерылыштык. Теләкләр гел дә син дигәнчә булмый шул ул... 1961 елда халыкара хәлләр катлауланып киткәч, демобилизацияне туктаттылар, һәм безнең частьтән алтмышка якын солдатны хәрби училищеларга жибәрделәр. Мин Вилнүс шәһәрендәге 374 нче номерлы һәрби училищеның юридик бүлегендә укып белем алгач, утыз елга якын хезмәт-төзәтү учреждениеләрендә хезмәт иттем. Анда «ристан»нар белән «нәчәлник»ләр арасында катгый таләпләр булса да, мин татар тоткыннары белән үз телемдә сөйләштем, хәтта, начар яши торган баракларда җырлар җырлап, елатып та ала идем. Милли җырларым миңа алар белән якыннан, ышанычлы итеп аралашырга ярдәм итте. Татар тоткыннары мине «җырчы нәчәлник» дип атый башладылар. Хезмәтем бик тыңгысыз, авыр, өзлексез булу сәбәпле, мәдәнияткә, сәнгатькә вакыт бик аз кала иде. Алай да махсус ябык басмаларда һәм Удмуртия республикасының «Удмуртская правда», мин яшәгән җирлекнең «Светлый путь» газеталарында әхлак, тәрбия темаларына рус телендә язылган мәкаләләрем бихисап басылды. Сирәк кенә булса да, куңелемне бушатып шигырьләр яздым һәм кәликтифтә уздырыла торган смотр-концертларында катнаштым. Ә инде 1969 елдан Ижау шәһәрендә яшәуче милләттәшләрем белән якыннан, ныклап аралашып яши башлагач, татар концертларын, театрларын ешрак карарга мөмкинлек туды. Үзем дә «Гүзәл» исемендәге җыр һәм бию ансамбелендә башлап җырлаучы булып катнаша башладым. Бу кәликтиф белән берлектә Удмуртияның татарлар яши торган [[Можга]], [[Глазов]], [[Воткинск]], [[Сарапул]] кебек шәһәрләрендә һәм авылларында, берничә көнлек концерт-гастрольләрдә булып, халык җырларын башкарырга туры килде. Аннан башка [[Пермь]], [[Чиләбе]], [[Киров]] шәһәрләрендә һәм тирә-як авылларында да чыгышлар ясадык. 1970 нче елда минем исемем [[Удмуртия]] Эчке эшләр министрлыгының Почет кенәгәсенә кертелде һәм «СССР МВД Отличнигы» исеме бирелде. Татар халык мәдәниятен һәм сәнгатен пропагандалаудагы хезмәтемне иста тотып, 1987 һәм 1989 елларда Удмурт республикасы мәдәният министрының «Мактау грамота»ларына һәм төрле җыр бәйгеләрендә, фестивальләренда катнашып лауреат исемнәренә лаек булдым. Газета битләрендә минем ижатыма багышланган мәкәләләр бастырылды, теле-радио үзәкләре җырларымны яңгыратты. 1986 елда мин отставкага чыктым һәм туган ягыма әйләнеп кайттым. 1985 елдан җырлар ижат итә башладым. Баштарак үзем язган шигырьләргә, аннан соң [[Клара Булатова]], [[Энҗе Мөэминова]], [[Гөлшат Зәйнашева]] кебек танылган язучыларның шигырьләренә көйләр ижат иттем. Ул җырларны үзем һәм ансамбльдәге җырчылар башкарды. 1987 елның март аенда Казанда уздырылган үзешчән композиторлар фестивалендә Гөлшат Зайнашева сүзләренә язылган «Яшьлек дустыма» исемле җырым лауреат исеменә лаек булды. 1989 елның август аенда «Гүзәл» җыр һәм бию ансамбле ветераннары Нәйсә Ишматова, Нурулла Хуҗагалиев һәм минем кандидатураларны Удмурт Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре дигән мактаулы исемне бирүгә кирәкле документларны әзерләп Югары Советка тапшырдылар. Туган ягым Яр Чаллыга кученеп китәнлектән бу исемне миңа бирми калдырдылар. Киткәндә Удмуртия татарларының Татар ижтимагый үзәгенә (ТИҮ) нигез салып, беренче учредительный съездын уздырып киттем. [[Яр Чаллы]] шәһәренә кайткач, тагын да канатланып, мәдәният-сәнгать дөньясының үзәгендә кайный башладым. Тукай районы һәм Чаллы калабызда уздырыла торган мәдәни чараларда актив катнаштым. Ел да уздырыла торган үзешчән композиторлар фестивальләрендә катнашып ижат иткән җырларым дипломнарга һәм лауреат исемнәренә лаек булдылар. Ә танылган җырчылар Разия Гайнуллина, Илсөяр Зарипова, Сәриә Нәбиуллина һ.б. башкаруында Казан һәм Чаллының «Куңел» радиосыннан җырларым ешрак ишетелә башлады. Бер үк вакытта әдәби иҗат эшем дә активлашты. 2001 елда беренче илле бер җырны үз эченә туплаган «Куңелем моңнары» исемле китабым дөнья күрде. Бүгенге көндә егерме биш китап бастырып чыгардым, дүрт йөздән артык җырларым кассеталарга язылдылар. Шуларга өстәп, «[[Ватаным Татарстан]]». «[[Мәдәни җомга]]», «[[Шәһри Чаллы]]», «Якты юл», «[[Әлмәт таңнары]]» газеталарында, [[«Мәйдан» журналы]]нда мәдәнияткә, сәнгатькә, әхләк-тәрбия мәсьәләләрен кагылышлы бик күп мәкәләләрем, шигырь-җырларым бастырылып чыгарылды. Һәр елны гыйнвар-февраль айларында шәһәребезнең [[«Энергетик» мәдәният сарае]]нда уземнем сольный хәйрия концертларым белән чыгыш ясап, ветераннарга бүләк ясыйм, онытылган халык җырларын тамашачыларыма җиткерәм. Чаллы «Куңел» радиосы һәм телевидениесе берничә тапкыр минем ижатыма багышланган тапшырулар оештырды. Озак еллар татар музыка культурасын, сәнгатен үстерүгә куйган хезмәтләрем өчен 2005 елның апрелендә Татарстан Республикасының «Мәдәнияттәге уңышлары өчен» дигән билгесе белән бүләкләндем. 2005 елның декабрендә Татарстан композиторлар берлегенә кабул ителдем. Зур куанычларымның берсе мәктәпләргә, китапханәләргә, мәдәният сарайларына очрашуларга еш чакыралар. Анда өлкәннәр белән дә, яшь буын белән дә милләтебез, телебез, мәдәниятебез турында әнгәмәләр корыла, тальяныма кушылып халык җырларын башкаруымны яратып кабул итәләр, ижат җимешләрем белән танышалар. Ел әйләнәсендә алтмыш-җитмешләп шундый чараларда катнашып, шәһәрдәшләрем белән аралашам. Җәй-көз айларында кече авылларга махсус чыгам. Тукай, Сарман, Мөслим, Минзәлә, Әгерҗе районнарының зур булмаган, бету алдында торучы авылларының ветераннары һәм мәктәп балалары белән очрашып әдәби-җыр чаралары уздыруда катнашырга насыйп булды. Кайсы гына авылда булсам да, аларның 30-40 еллар дәвамында тере язучыны, тере җырчыны кургәннәре, чын халык җырларын тыңлаганнары юклыгына инанып кайтам. Мин җырлаганда аларның хисләнеп, үкси-үкси елап утырулары, башкаручы буларак, үземә дә тәэсир итә – кайчак җырлыйсы җырымны башлап китә алмый исем китеп торам. Очрашуларга, мәсәлән, мәктәпкә килеп керүем белән, аларның түләү хакын беләселәре килә. Ә бит болар барысы да минем ихластан халык өчен бушлай башкарыла торган эшләрем. Мин башта ук, «матур гына тыңлап утыра алсагыз, шуннан да зур бүләк, хак булмас»- дип әйтеп куям. Уземнем барлык гомеремдә кайда гына яшәсәм дә, бөтен барлыгым белән сөйгән татар халкыма хезмәт итеп яшим. Татарстан Президентының 2011 елның 5 февраль Указы нигезендә, «Музыка сәнгате өлкәсендә купьеллык нәтиҗәле хезмәте, актив җәмәгать эшчәнлеге өчен» миңа «Татарстан Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре» дигән мактаулы исем бирелде. Хезмәтемне дәуләт танып бәяләгән иң зур бүләкләрнең берсе бу. Минем өчен әйтеп аңлатып бетермәслек бәхет. Рәхмәт «Энергетик» мәдәният сарае директоры Гөлзадә Рзаевага минем 70 еллык юбилеема зур бүләк әзерләу максатыннан, ул бу мактаулы исемне биру турындагы кәгазьләрне, беренчеләрдән булып, башлап жибәргән иде. 2009 елда, үз-үземә бүләк итеп, «Минем сәхнә гомерем» дигән истәлек китап мемуарлар яздым. Бик гыйбрәтле әсәр ул. ==Р. Зариповның басылып чыккан китаплары == # Зарипов, Р. Куңелем моңнары [җырлар] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2001. – 60 б. # Зарипов, Р. Йөрәгемнән чыккан моңнар: [җырлар] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2002. – 118 б. # Зарипов, Р.Т, Гыйбрәтле хезмәт язмалары: [мемуар истәлекләр] / 1961- 1986 елларда хезмәт-төзәту колонияләрендә хезмәт иткәндә тоткыннарны тәрбияләугә юнәлтелгән тәрбия, педагогик чараларны укучыга ничек бар, шул мәгьнәдә аңлату максатыннан иҗат ителгән / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2003. – 268 б. # Зарипов, Р. Әби, бабамны яратам: [балалар өчен шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2004. – 51 б. # Зарипов, Р. Т. Хәтер сандыгымнан: [сугыш һәм сугыштан соңгы авыр еллардагы балаларның көн куреше, бирешмичә кеше булып калулары һәм шулар арасыннан усеп чыккан куренекле татар уллары һәм кызларына багышлана] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2004. – 59 б. # Зарипов, Р. Бәхәсле бизмән: [повесть, хикәяләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2005. – 199 б. # Зарипов, Р. Т. Җырлап яшик әле: [зурлар өчен җырлар] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2005. – 72 б. # Зарипов, Р. Балачагым җырлары: [балалар өчен шигырьләр] / Р. Зарипов. – "Көмеш кыңгырау" китапханәсе, 2006. – 11 ноябрь. – 8 бит. # Зарипов, Р. Өметләр өзелмәсен: [шигырьләр] / Р. Зарипов. – Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2007. – 142 б. # Зарипов, Р, Чытырманлы юллар: [зурлар өчен шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2007. – 253 б. # Зарипов, Р. Кояш белән дуслаштым: [балалар өчен шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2008. – 66 б. # Зарипов, Р. Тормыш диңгезе: [шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2008. – 195 б. # Арсланов, Ф., Зарипов, Р. Теләнче Тамак авылы мәчетләре язмышы: [тарихи-документаль повесть] / Ф. Арсланов, Р. Зарипов. – Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2008. – 40 б. # Зарипов, Р. Гомер көзем: [повесть, хикәяләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2009. – 241 б. # Зарипов, Р. Минем сахнә гомерем: [тарихи документаль хикәя] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2009. – 162 б. # Зарипов, Р. Узганнарга кайтып: [тарихи повесть] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2009. – 215 б. # Зарипов, Р. Бары синдә яшәрмен: [балалар өчен шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2010. – 46 б. # Зарипов, Р. Җырлап юанам: [җырлар] / Р. Зарипов. – Яр Чаллы; Яр Чаллы типографиясе, 2010. – 132 б. # Зарипов, Р. Куңел оча: [җырлар] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2010. – 63 б. # Зарипов, P. Тугрылык: [повестьлар, хикәяләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2010. – 250 б, # Зарипов, Р. Чишмәлар: [шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2010. – 165 б, # Зарипов, P. Шпулек [повесть] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2010. – 95 б. # Зарипов, P.Т. Сайрар кошлар моңы: [шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 20. – 170 б. # Зарипов, Р. Йөрәк җылысы: [шигырьләр] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2010. – 75.6. # Зарипов, P. Ясир коллыгы: [повесть] / Р. Зарипов.- Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе, 2011. – 95 б. # Зарипов, P. Зур буласым килә: [балалар шигырьләре] Алабуга "Андерсен" типографисе, 2012. – 48 б. # Зарипов, Р Мәгарифның акты йолдызы: [тарихи мемуар] Алабуга "Андерсен" типогафиясе, 2012. – 124 б. # Зарипов P., Фазуллина Л. – Бишегем Теләнче Тамак: [тарихи әсәр] Казан. Ихлас типографиясы -2012.- 272 б. # Зарипов, Р. "Тулпар" школа мужественных и смелых – Яр Чаллы- Җиләк Принт-2012-43 стр. # Зарипов, P. Хыянят (пьеса)- Алабуга "Андерсен" типографиясы 2013-64 б. == Аудиокассеталар == # Көзге сагыш: [аудиокассета] / А.Таһирова суз., автор башкаручы композитор Рубис Зарипов. – Яр Чаллы: 2002. # Дүрт шәхескә бер бәхет: [аудиокассета] / Энҗе Гәйфетдинова, Әнвәр Шарипов суз., Рубис Зарипов көе, җырлый Илсөяр Зарипова. – Яр Чаллы: 2008 # Яраталмыйм синнән бүтәнне: [аудиокассета] / Энҗе Гәйфетдинова суз., Рубис Зарипов көе, җырлый Илсөяр Зарипова. – Яр Чаллы: 2009 # Ярамый, Сөю җыры, Кабатланмас кебек уткәннәр, Кәрәкәс: [җырлар] // Җырларым юлдаш булсын: [аудиокассета] / Рубис Зарипов көе, җырлый Сәрия Нәбиуллина. – Яр Чаллы: 2009. # Эй, кайтасы иде яшьлеккә: [аудиокассета] / Кадрия Наил суз., автор башкаручы композитор Рубис Зарипов. – Яр Чаллы: 2010. # Җырларым сезнең өчен: [аудиодиск] / Рубис Зарипов җырлары, Илсөяр Зарипова башкаруында. – Яр Чаллы: 2011 ел. # Халкым өчен җырлыйм: [аудиодиск] / Халык җырлары Рубис Зарипов башкаруында – Казан: 2011. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[1970 ел|1970]] ― «{{comment|СССР ЭЭМ|СССР Эчке эшләр министрлыгы}} отличнигы» * [[1987 ел|1987]], [[1989 ел|1989]] ― Удмурт республикасы мәдәният министрының Мактау грамотасы * [[2005 ел|2005]] ― Татарстан Республикасының «Мәдәнияттәге уңышлары өчен» билгесе ― ''татар музыка культурасын, сәнгатен үстерүгә куйган хезмәтләре өчен'' * [[2011 ел|2011]] ― [[Татарстан Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре]] ― ''музыка сәнгате өлкәсендә купьеллык нәтиҗәле хезмәте, актив җәмәгать эшчәнлеге өчен'' * [[2019 ел|2019]] ― Фәннур Сафин исемендәге премия <ref>[https://sptatar.com/f-nn-r-safin-isemend-ge-d-bi-premiya/ Фәннүр Сафин исемендәге премия.] [[Татарстан Язучылар берлеге]]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Татар композиторлары]] [[Төркем:XX гасыр композиторлары]] [[Төркем:XXI гасыр композиторлары]] [[Төркем:ССРБ композиторлары]] [[Төркем:Русия композиторлары]] [[Төркем:Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре]] [[Төркем:Фәннур Сафин премиясе лауреатлары]] 8l1pjfy0em3ux9gk74i1ysuyxgcsnkl 0 124586 3530098 2700598 2022-08-24T16:12:05Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Шәхесләр */ wikitext text/x-wiki {{ТП |халәт = село |татар исеме = Шура |чын исем = Шура |ил = Русия |герб = |байрак = |герб киңлеге = |байрак киңлеге = |lat_deg = 56 |lat_min = 29 |lat_sec = 24 |lon_deg = 49 |lon_min = 40 |lon_sec = 48 |CoordAddon = type:city(17800)_region:RU |CoordScale = 250000 |ЯндексХарита = |ил харитасы зурлыгы =300 |төбәк харитасы зурлыгы =300 |район харитасы зурлыгы =250 |төбәк төре = Республика |төбәк = Татарстан |төбәк җәдвәлдә = Татарстан |район төре = муниципаль район |район = Арча районы |район җәдвәлдә= |җәмгыять төре= |җәмгыять = |җәмгыять таблицада = |ил харитасы = |төбәк харитасы = |эчке бүленеш = |башлык төре = |башлык = |нигезләү датасы = |беренче телгә алу = |элеккеге исемнәр = |мәйдан = |биеклек төре = |ТП мәркәзе биеклеге = |климат = dfb — дымлы континенталь |рәсми тел = |халык саны = 257 |исәп елы = 2010 |халык тыгызлыгы = |агломерация = |милли состав = |дини состав = |этнохороним = |сәгать кушагы = +3 |DST = |телефон коды = |почта индексы = 422033 |почта индекслары = |автомобиль коды = 16, 116 |Commons-та төркем = |сайт = |сайт теле = |сайт теле2 = |сайт теле3 = |сайт теле4 = |сайт теле5 = |add1n = |add1 = |add2n = Урысча топонимы |add2 = Шура |add3n = |add3 = }} <small>{{мәгънәләр|Шура (мәгънәләр)}}</small> '''Шура''' — [[Татарстан Республикасы]]ның [[Арча районы]]ндагы авыл. Вакыт зонасы — MSK (Мәскәү вакыты) яки UTC+3. Почта индексы — 422033. == Климат == {{temperatura12-y-cyrillic|-11.2|-11.1|-5.9|3.8|12.5|17.8|19.9|17.1|11.5|3.8|-5.3|-10.4|3.5}} Климат уртача континенталь. [[Кёппен климатлар классификация|Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе]] буенча климатның коды: Dfb<ref>[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/present.htm#data World Map of the Köppen-Geiger climate classification, Institute for Veterinary Public Health, University of Veterinary Medicine Vienna]</ref>. Уртача еллык һава температурасы 3.5&nbsp;°C.<ref>[http://www.retscreen.net NASA Surface meteorology and Solar Energy Data Set, RETScreen International]</ref> == Шәхесләр == * [[Галиәхмәт Шаһиәхмәтов]] (''[[Галиәхмәт Шаһи]]'', 1949), шагыйрь. == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Чыганаклар == * Татарская энциклопедия, Институт Татарской энциклопедии (ИТЭ) Академии наук РТ. {{Арча районы}} dpsf0y9dmp0cgdqsr2icglt0q54lstw 10 156054 3530085 2104535 2022-08-24T15:36:30Z CommonsDelinker 176 Replacing Flag_of_Karnataka.svg with [[File:Flag_of_the_Kannada_people.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error)). wikitext text/x-wiki '''Gaganaçukki [[şarlawıq|şarlawığı]]''' ''<small>([[:en:Gaganachukki and Bharachukki Falls|en]])</small>'' - ''[[Şivanasamudram]] ''<small>([[:en:Shivanasamudra Falls|en]])</small>'', [[Mandya rayonı]] ''<small>([[:en:Mandya district|en]])</small>'', [[File:Flag of the Kannada people.svg|20px]] [[Karnataka ştatı]] ''<small>([[:en:File:Flag_of_Karnataka|en]])</small>'', {{IND-lat}}<noinclude>[[Төркем:Википедия:Башбит калыплары:Көн мультимедиясе/2014]]</noinclude> en3lhssmzbc5d9eo5rpvf2h4swpfgq3 0 157291 3530094 3530048 2022-08-24T16:02:21Z 178.205.208.7 wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Исем = Хәния Фәрхи | Имза = | Фото = | Рәсем асты язуы = | Фон = solo_singer | Тугандагы исеме = Хәния Халидуллина | Тулы исеме = Хәния Фәрхислам кызы Биктаһирова | Туу көне = 30.5.1960 | Туу урыны = БАССР, {{Туу җире|Тәтешле районы|Тәтешле районында}}, [[Салаюа]]<br />{{Байрак/СССР}} [[СССР]] | Үлү көне = 27.07.2017 | Үлү урыны = | Еллар = | Дәүләт = {{Байрак/СССР}} [[СССР]] → {{Байрак/Россия}} [[Русия]] | Һөнәрләр = [[җырчы]] | Моң = | Кораллар = | Жанрлар = [[татар эстрадасы]] | Псевдонимнар = Хәния Фәрхи | Коллективлар = «Бәйрәм» | Хезмәттәшлек = [[Газинур Фарукшин]], [[Салават Фәтхетдинов]], [[Урал Рәшитов]], [[Әлфис Кыямов]], [[Рифкать Сәйфетдинов]] | Лейбллар = Татарстанның халык артисты | Сайт = }} ''' Хәния Фәрхи''', Биктаһирова Хәния Фәрхислам кызы ([[30 май]] [[1960]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан АССР]] — [[27 июль]] [[2017]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан]]) — татар эстрада җырчысы. == Биографиясе == Хәния Фәрхлислам кызы Биктаһирова (кыз фамилиясе Халидуллина) 1960 елның 30 маенда Башкортстан АССРның [[Тәтешле районы]] Югары Салаюа авылында туган. Мәктәпне тәмамлаганнан соң Мәскәүдә туку училищесында укый, аннан соң Текстиль институтына һәм параллель рәвештә Ипполитов — Иванов исемендәге музыка училищесына укырга керә. Пятницкий исемендәге рус хорында җырлый. [[Казан музыка училищесы|Музыкаль училищега]] укырга керү нияте белән, Казанга кайта. Ләкин, имтиханнарга соңга калу сәбәпле, Хәния [[Казан театр училищесы|театр училищесына]], [[Батулла|Р. М. Батуллин]] курсына, укырга керергә була. 1985 елда тәмамлый.<ref>http://shahrikazan.ru/news/t%D3%A9rlese/hniya-frhine-tormyishyi-turyinda-14-fakt</ref> Драма актрисасы буларак, ''Хәния Галиева'' фамилиясе белән [[Республика күчмә театры]]нда уйный. 1989—1991 елларда Мәскәү өлкә филармониясенең [[«Бәйрәм» ансамбле|«Бәйрәм»]] ансамблендә эшли (сәнг. җитәкчесе — Р.Сәйфетдинов). Сәхнә өчен әтисенең исемен кыскартып, ''Хәния Фәрхи'' булып чыгышлар ясый. Сүзләрен үзе язган ''Сагынам сине, Питрәч'' җыры Хәниянең визит карточкасына әйләнә. 1991 елда Мәскәүдән Чаллыга күченеп китә. Чаллыда «Бәйрәм» исеме белән яңа коллектив оеша, анда [[Газинур Фарукшин]], [[Әлфис Кыямов]] кебек җырчылар катнаша. Җырчы үзе ''Фәрхи - Биктаһирова'' буларак чыгыш ясый башлый. 2000 елдан Чаллы шәһәренең «Энергетик» мәдәният сараенда эшли, ә 2006 елдан «Бәйрәм» театр-студиясенең сәнгать җитәкчесе була. Соңгы елларда җырчының сәламәтлеге начарлана, 2012 елда ул баш миендә авыр операция кичерә. Моңа зур популярлык белән бәйле йөкләнешләр сәбәп булган. Шуңа бәйле рәвештә артист иҗади карьерасын тәмамларга ниятли, әмма, аның сүзләренә караганда, аны «сәхнә җибәрмәгән». Хәния Фәрхи 2017 елның 27 июлендә туган авылында йөрәк өянәгеннән вафат була. Казан шәһәренең [[Яңа бистә зираты]]нда җирләнгән. === Гаилә хәле === Беренче ире — театр училищесында курсташы, театрдагы хезмәттәше [[Фәнәвил Галиев]]. Уртак кызлары — Алия Гәрәева. Кәрим Тинчурин (элекке Күчмә) театрына яңа режиссер килгәч, Хәния Галиева труппадан кыскартыла. Бу аерылушуга бер сәбәп була, чөнки Хәния, кызын алып Мәскәүгә китә. Икенче ире — Чаллы кешесе Габделхәй Биктаһиров ([[Биектау районы]]нда туган). Габделхәй, үз эшен - Чаллы предприятиесендәге баш инженерлык вазифасын ташлап, Хәниянең директоры һәм продюсерына әйләнә. Уртак кызлары — Алсу туа. == Дискографиясе == * Бәхеткә түзеп кара ([[2000 ел]]) * Тормыш җыры 2 ([[2002 ел]]) * Җырларымда сезнең язмышлар ([[2003 ел]]) * Кышки чия ([[2004 ел]]) * Мәңге гашыйк калыйк әле ([[2005 ел]]) * MP3 коллекция ([[2006 ел]]) * Яшик әле! ([[2006 ел]]) * Рәхмәт сиңа, җырым! ([[2008 ел]]) * Яхшысын сайлап кына ([[2009 ел]]) * Гомерләрне үлмәс җыр итәек ([[2010 ел]]) == Мактаулы исемнәре һәм башка бүләкләре == * «[[Татар җыры]]» халыкара татар эстрада җырлары фестиваленың 35 Алтын барсы иясе. * [[Татарстан Республикасының атказанган артисты]] (1996) * [[Татарстан Республикасының халык артисты]] (2000) * Башкортстанның [[Тәтешле районы]]ның [[Әнгам Атнабаев]] исемендәге премиясе лауреаты (2018). == Хәтер == * [[Бауман урамы (Казан)|Казанның Бауман урамында]] [[Татар поп-музыкасы|Татар йолдызлары аллеясы]]на Хәния Фәрхи йолдызы куелган. * Башкортстанның [[Тәтешле районы]] үзәге [[Югары Тәтешле]] авылының яңа микрорайонындагы урамга Хәния Фәрхи исеме бирелә <ref name=":0">.[https://tatyshlinski.bashkortostan.ru/presscenter/news/457999/ Открытие памятника Хание Фархи - российской эстрадной певице, актрисе и композитору, народной артистке Башкортостана и Татарстана.] / Муниципальный район Татышлинский район Республики Башкортостан</ref>. * Аның хөрмәтенә [[Югары Тәтешле]] тарихи-туган якны өйрәнү музеенда экспозицияләр залы ачылган <ref name=":0" />. * 2018 елдан башлап татар һәм башкорт җырларын башкаручыларның (''[[2022 ел]]дан'' ― халыкара) фестиваль-конкурсы үткәрелә <ref name=":0" />. * 2022 елның 30 маенда Югары Тәтешле авылында Хәния Фәрхигә һәйкәл ачылган (һәйкәлнең авторы ― скульптор Хәлит Галиуллин, химаяче ― Камил Ибәтуллин, «Мегабит» ҖЧҖ директоры)<ref name=":0" /><ref>[https://intertat.tatar/news/xaniya-farxinen-senlese-firuza-apanyn-haikale-bezga-osyi-nacar-suz-aitmagez-5853383 Хәния Фәрхинең сеңлесе Фирүзә: «Апаның һәйкәле безгә ошый, начар сүз әйтмәгез!»]</ref><ref>[https://vk.com/wall-128772596_31581 Данлыклы якташыбыз Хәния Фәрхигэ һәйкәл ачу.]. Татышлинский вестник [[ВКонтакте]]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * {{мәкалә|автор=Эльмира Яковлева |башлык=Хания Фархи: малоизвестные факты биографии |ссылка=http://v-chelny.ru/news/haniya-farhi-maloizvestnie-fakti-biografii/ |язык= |издание= |тип= |год=06.09.2000 |том= |номер=36 (202) |страницы= |issn=}} * {{мәкалә|автор=Айсылу Кадырова |башлык=Хания Фархи: Я не помню, как попала в больницу |ссылка=http://www.evening-kazan.ru/articles/haniya-farhi-ya-ne-pomnyu-kak-popala-v-bolnicu.html |язык= |издание= Газета [[Вечерняя Казань (гәҗит)|«Вечерняя Казань»]]|тип= |год= 26.03.2013|том= |номер= |страницы=|issn=}} {{DEFAULTSORT:Фәрхи, Хәния}} [[Төркем:Татар җырчылары]] [[Төркем:Татарстанның халык артистлары]] [[Төркем:Казанның Яңа бистә зиратында җирләнгән шәхесләр]] [[Төркем:Әнгам Атнабаев премиясе лауреатлары]] [[Төркем:«Алтын Барс» премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Казан театр укуханәсен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Тинчурин театры актерлары]] i983uas87z89ttqcc1ice8wmp4zr3u4 3530099 3530094 2022-08-24T16:12:51Z 178.205.208.7 /* Дискографиясе */ wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Исем = Хәния Фәрхи | Имза = | Фото = | Рәсем асты язуы = | Фон = solo_singer | Тугандагы исеме = Хәния Халидуллина | Тулы исеме = Хәния Фәрхислам кызы Биктаһирова | Туу көне = 30.5.1960 | Туу урыны = БАССР, {{Туу җире|Тәтешле районы|Тәтешле районында}}, [[Салаюа]]<br />{{Байрак/СССР}} [[СССР]] | Үлү көне = 27.07.2017 | Үлү урыны = | Еллар = | Дәүләт = {{Байрак/СССР}} [[СССР]] → {{Байрак/Россия}} [[Русия]] | Һөнәрләр = [[җырчы]] | Моң = | Кораллар = | Жанрлар = [[татар эстрадасы]] | Псевдонимнар = Хәния Фәрхи | Коллективлар = «Бәйрәм» | Хезмәттәшлек = [[Газинур Фарукшин]], [[Салават Фәтхетдинов]], [[Урал Рәшитов]], [[Әлфис Кыямов]], [[Рифкать Сәйфетдинов]] | Лейбллар = Татарстанның халык артисты | Сайт = }} ''' Хәния Фәрхи''', Биктаһирова Хәния Фәрхислам кызы ([[30 май]] [[1960]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан АССР]] — [[27 июль]] [[2017]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан]]) — татар эстрада җырчысы. == Биографиясе == Хәния Фәрхлислам кызы Биктаһирова (кыз фамилиясе Халидуллина) 1960 елның 30 маенда Башкортстан АССРның [[Тәтешле районы]] Югары Салаюа авылында туган. Мәктәпне тәмамлаганнан соң Мәскәүдә туку училищесында укый, аннан соң Текстиль институтына һәм параллель рәвештә Ипполитов — Иванов исемендәге музыка училищесына укырга керә. Пятницкий исемендәге рус хорында җырлый. [[Казан музыка училищесы|Музыкаль училищега]] укырга керү нияте белән, Казанга кайта. Ләкин, имтиханнарга соңга калу сәбәпле, Хәния [[Казан театр училищесы|театр училищесына]], [[Батулла|Р. М. Батуллин]] курсына, укырга керергә була. 1985 елда тәмамлый.<ref>http://shahrikazan.ru/news/t%D3%A9rlese/hniya-frhine-tormyishyi-turyinda-14-fakt</ref> Драма актрисасы буларак, ''Хәния Галиева'' фамилиясе белән [[Республика күчмә театры]]нда уйный. 1989—1991 елларда Мәскәү өлкә филармониясенең [[«Бәйрәм» ансамбле|«Бәйрәм»]] ансамблендә эшли (сәнг. җитәкчесе — Р.Сәйфетдинов). Сәхнә өчен әтисенең исемен кыскартып, ''Хәния Фәрхи'' булып чыгышлар ясый. Сүзләрен үзе язган ''Сагынам сине, Питрәч'' җыры Хәниянең визит карточкасына әйләнә. 1991 елда Мәскәүдән Чаллыга күченеп китә. Чаллыда «Бәйрәм» исеме белән яңа коллектив оеша, анда [[Газинур Фарукшин]], [[Әлфис Кыямов]] кебек җырчылар катнаша. Җырчы үзе ''Фәрхи - Биктаһирова'' буларак чыгыш ясый башлый. 2000 елдан Чаллы шәһәренең «Энергетик» мәдәният сараенда эшли, ә 2006 елдан «Бәйрәм» театр-студиясенең сәнгать җитәкчесе була. Соңгы елларда җырчының сәламәтлеге начарлана, 2012 елда ул баш миендә авыр операция кичерә. Моңа зур популярлык белән бәйле йөкләнешләр сәбәп булган. Шуңа бәйле рәвештә артист иҗади карьерасын тәмамларга ниятли, әмма, аның сүзләренә караганда, аны «сәхнә җибәрмәгән». Хәния Фәрхи 2017 елның 27 июлендә туган авылында йөрәк өянәгеннән вафат була. Казан шәһәренең [[Яңа бистә зираты]]нда җирләнгән. === Гаилә хәле === Беренче ире — театр училищесында курсташы, театрдагы хезмәттәше [[Фәнәвил Галиев]]. Уртак кызлары — Алия Гәрәева. Кәрим Тинчурин (элекке Күчмә) театрына яңа режиссер килгәч, Хәния Галиева труппадан кыскартыла. Бу аерылушуга бер сәбәп була, чөнки Хәния, кызын алып Мәскәүгә китә. Икенче ире — Чаллы кешесе Габделхәй Биктаһиров ([[Биектау районы]]нда туган). Габделхәй, үз эшен - Чаллы предприятиесендәге баш инженерлык вазифасын ташлап, Хәниянең директоры һәм продюсерына әйләнә. Уртак кызлары — Алсу туа. == Иҗаты == Аеруча танылган җырлары: «Әлдермешкә кайтам әле», «Сагынам сине Питрәч», «Үпкәләсәң, әйдә, үпкәлә», «Онытылыр димә», «Казан кичләре», «Кышкы чия», «Уфа-Казан». «Сагынам сине Питрәч», «Рәхмәтлемен гомеремә», «Уртак яр кирәкми», «Арала бу газаптан» җырларына сүзләр авторы — Хәния үзе. == Дискографиясе == * Бәхеткә түзеп кара ([[ 2000 ел]]) * Тормыш җыры 2 ([[2002 ел]]) * Җырларымда сезнең язмышлар ([[2003 ел]]) * Кышки чия ([[2004 ел]]) * Мәңге гашыйк калыйк әле ([[2005 ел]]) * MP3 коллекция ([[2006 ел]]) * Яшик әле! ([[2006 ел]]) * Рәхмәт сиңа, җырым! ([[2008 ел]]) * Яхшысын сайлап кына ([[2009 ел]]) * Гомерләрне үлмәс җыр итәек ([[2010 ел]]) == Мактаулы исемнәре һәм башка бүләкләре == * «[[Татар җыры]]» халыкара татар эстрада җырлары фестиваленың 35 Алтын барсы иясе. * [[Татарстан Республикасының атказанган артисты]] (1996) * [[Татарстан Республикасының халык артисты]] (2000) * Башкортстанның [[Тәтешле районы]]ның [[Әнгам Атнабаев]] исемендәге премиясе лауреаты (2018). == Хәтер == * [[Бауман урамы (Казан)|Казанның Бауман урамында]] [[Татар поп-музыкасы|Татар йолдызлары аллеясы]]на Хәния Фәрхи йолдызы куелган. * Башкортстанның [[Тәтешле районы]] үзәге [[Югары Тәтешле]] авылының яңа микрорайонындагы урамга Хәния Фәрхи исеме бирелә <ref name=":0">.[https://tatyshlinski.bashkortostan.ru/presscenter/news/457999/ Открытие памятника Хание Фархи - российской эстрадной певице, актрисе и композитору, народной артистке Башкортостана и Татарстана.] / Муниципальный район Татышлинский район Республики Башкортостан</ref>. * Аның хөрмәтенә [[Югары Тәтешле]] тарихи-туган якны өйрәнү музеенда экспозицияләр залы ачылган <ref name=":0" />. * 2018 елдан башлап татар һәм башкорт җырларын башкаручыларның (''[[2022 ел]]дан'' ― халыкара) фестиваль-конкурсы үткәрелә <ref name=":0" />. * 2022 елның 30 маенда Югары Тәтешле авылында Хәния Фәрхигә һәйкәл ачылган (һәйкәлнең авторы ― скульптор Хәлит Галиуллин, химаяче ― Камил Ибәтуллин, «Мегабит» ҖЧҖ директоры)<ref name=":0" /><ref>[https://intertat.tatar/news/xaniya-farxinen-senlese-firuza-apanyn-haikale-bezga-osyi-nacar-suz-aitmagez-5853383 Хәния Фәрхинең сеңлесе Фирүзә: «Апаның һәйкәле безгә ошый, начар сүз әйтмәгез!»]</ref><ref>[https://vk.com/wall-128772596_31581 Данлыклы якташыбыз Хәния Фәрхигэ һәйкәл ачу.]. Татышлинский вестник [[ВКонтакте]]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * {{мәкалә|автор=Эльмира Яковлева |башлык=Хания Фархи: малоизвестные факты биографии |ссылка=http://v-chelny.ru/news/haniya-farhi-maloizvestnie-fakti-biografii/ |язык= |издание= |тип= |год=06.09.2000 |том= |номер=36 (202) |страницы= |issn=}} * {{мәкалә|автор=Айсылу Кадырова |башлык=Хания Фархи: Я не помню, как попала в больницу |ссылка=http://www.evening-kazan.ru/articles/haniya-farhi-ya-ne-pomnyu-kak-popala-v-bolnicu.html |язык= |издание= Газета [[Вечерняя Казань (гәҗит)|«Вечерняя Казань»]]|тип= |год= 26.03.2013|том= |номер= |страницы=|issn=}} {{DEFAULTSORT:Фәрхи, Хәния}} [[Төркем:Татар җырчылары]] [[Төркем:Татарстанның халык артистлары]] [[Төркем:Казанның Яңа бистә зиратында җирләнгән шәхесләр]] [[Төркем:Әнгам Атнабаев премиясе лауреатлары]] [[Төркем:«Алтын Барс» премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Казан театр укуханәсен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Тинчурин театры актерлары]] 015l6bmswugmp6b4t7dz0thgfikj72t 3530101 3530099 2022-08-24T16:13:28Z 178.205.208.7 wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Исем = Хәния Фәрхи | Имза = | Фото = | Рәсем асты язуы = | Фон = solo_singer | Тугандагы исеме = Хәния Халидуллина | Тулы исеме = Хәния Фәрхислам кызы Биктаһирова | Туу көне = 30.5.1960 | Туу урыны = БАССР, {{Туу җире|Тәтешле районы|Тәтешле районында}}, [[Салаюа]]<br />{{Байрак/СССР}} [[СССР]] | Үлү көне = 27.07.2017 | Үлү урыны = | Еллар = | Дәүләт = {{Байрак/СССР}} [[СССР]] → {{Байрак/Россия}} [[Русия]] | Һөнәрләр = [[җырчы]] | Моң = | Кораллар = | Жанрлар = [[татар эстрадасы]] | Псевдонимнар = Хәния Фәрхи | Коллективлар = «Бәйрәм» | Хезмәттәшлек = [[Газинур Фарукшин]], [[Салават Фәтхетдинов]], [[Урал Рәшитов]], [[Әлфис Кыямов]], [[Рифкать Сәйфетдинов]] | Лейбллар = Татарстанның халык артисты | Сайт = }} ''' Хәния Фәрхи''', Биктаһирова Хәния Фәрхислам кызы ([[30 май]] [[1960]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан АССР]] — [[27 июль]] [[2017]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан]]) — татар эстрада җырчысы. == Биографиясе == Хәния Фәрхлислам кызы Биктаһирова (кыз фамилиясе Халидуллина) 1960 елның 30 маенда Башкортстан АССРның [[Тәтешле районы]] Югары Салаюа авылында туган. Мәктәпне тәмамлаганнан соң Мәскәүдә туку училищесында укый, аннан соң Текстиль институтына һәм параллель рәвештә Ипполитов — Иванов исемендәге музыка училищесына укырга керә. Пятницкий исемендәге рус хорында җырлый. [[Казан музыка училищесы|Музыкаль училищега]] укырга керү нияте белән, Казанга кайта. Ләкин, имтиханнарга соңга калу сәбәпле, Хәния [[Казан театр училищесы|театр училищесына]], [[Батулла|Р. М. Батуллин]] курсына, укырга керергә була. 1985 елда тәмамлый.<ref>http://shahrikazan.ru/news/t%D3%A9rlese/hniya-frhine-tormyishyi-turyinda-14-fakt</ref> Драма актрисасы буларак, ''Хәния Галиева'' фамилиясе белән [[Республика күчмә театры]]нда уйный. 1989—1991 елларда Мәскәү өлкә филармониясенең [[«Бәйрәм» ансамбле|«Бәйрәм»]] ансамблендә эшли (сәнг. җитәкчесе — Р.Сәйфетдинов). Сәхнә өчен әтисенең исемен кыскартып, ''Хәния Фәрхи'' булып чыгышлар ясый. Сүзләрен үзе язган ''Сагынам сине, Питрәч'' җыры Хәниянең визит карточкасына әйләнә. 1991 елда Мәскәүдән Чаллыга күченеп китә. Чаллыда «Бәйрәм» исеме белән яңа коллектив оеша, анда [[Газинур Фарукшин]], [[Әлфис Кыямов]] кебек җырчылар катнаша. Җырчы үзе ''Фәрхи - Биктаһирова'' буларак чыгыш ясый башлый. 2000 елдан Чаллы шәһәренең «Энергетик» мәдәният сараенда эшли, ә 2006 елдан «Бәйрәм» театр-студиясенең сәнгать җитәкчесе була. Соңгы елларда җырчының сәламәтлеге начарлана, 2012 елда ул баш миендә авыр операция кичерә. Моңа зур популярлык белән бәйле йөкләнешләр сәбәп булган. Шуңа бәйле рәвештә артист иҗади карьерасын тәмамларга ниятли, әмма, аның сүзләренә караганда, аны «сәхнә җибәрмәгән». Хәния Фәрхи 2017 елның 27 июлендә туган авылында йөрәк өянәгеннән вафат була. Казан шәһәренең [[Яңа бистә зираты]]нда җирләнгән. === Гаилә хәле === Беренче ире — театр училищесында курсташы, театрдагы хезмәттәше [[Фәнәвил Галиев]]. Уртак кызлары — Алия Гәрәева. Кәрим Тинчурин (элекке Күчмә) театрына яңа режиссер килгәч, Хәния Галиева труппадан кыскартыла. Бу аерылушуга бер сәбәп була, чөнки Хәния, кызын алып Мәскәүгә китә. Икенче ире — Чаллы кешесе Габделхәй Биктаһиров ([[Биектау районы]]нда туган). Габделхәй, үз эшен - Чаллы предприятиесендәге баш инженерлык вазифасын ташлап, Хәниянең директоры һәм продюсерына әйләнә. Уртак кызлары — Алсу туа. == Иҗаты == Аеруча танылган җырлары: «Әлдермешкә кайтам әле», «Сагынам сине Питрәч», «Үпкәләсәң, әйдә, үпкәлә», «Онытылыр димә», «Казан кичләре», «Кышкы чия», «Уфа-Казан». «Сагынам сине Питрәч», «Рәхмәтлемен гомеремә», «Уртак яр кирәкми», «Арала бу газаптан» җырларына сүзләр авторы — Хәния үзе. === Дискографиясе === * Бәхеткә түзеп кара ([[2000 ел]]) * Тормыш җыры 2 ([[2002 ел]]) * Җырларымда сезнең язмышлар ([[2003 ел]]) * Кышки чия ([[2004 ел]]) * Мәңге гашыйк калыйк әле ([[2005 ел]]) * MP3 коллекция ([[2006 ел]]) * Яшик әле! ([[2006 ел]]) * Рәхмәт сиңа, җырым! ([[2008 ел]]) * Яхшысын сайлап кына ([[2009 ел]]) * Гомерләрне үлмәс җыр итәек ([[2010 ел]]) == Мактаулы исемнәре һәм башка бүләкләре == * «[[Татар җыры]]» халыкара татар эстрада җырлары фестиваленың 35 Алтын барсы иясе. * [[Татарстан Республикасының атказанган артисты]] (1996) * [[Татарстан Республикасының халык артисты]] (2000) * Башкортстанның [[Тәтешле районы]]ның [[Әнгам Атнабаев]] исемендәге премиясе лауреаты (2018). == Хәтер == * [[Бауман урамы (Казан)|Казанның Бауман урамында]] [[Татар поп-музыкасы|Татар йолдызлары аллеясы]]на Хәния Фәрхи йолдызы куелган. * Башкортстанның [[Тәтешле районы]] үзәге [[Югары Тәтешле]] авылының яңа микрорайонындагы урамга Хәния Фәрхи исеме бирелә <ref name=":0">.[https://tatyshlinski.bashkortostan.ru/presscenter/news/457999/ Открытие памятника Хание Фархи - российской эстрадной певице, актрисе и композитору, народной артистке Башкортостана и Татарстана.] / Муниципальный район Татышлинский район Республики Башкортостан</ref>. * Аның хөрмәтенә [[Югары Тәтешле]] тарихи-туган якны өйрәнү музеенда экспозицияләр залы ачылган <ref name=":0" />. * 2018 елдан башлап татар һәм башкорт җырларын башкаручыларның (''[[2022 ел]]дан'' ― халыкара) фестиваль-конкурсы үткәрелә <ref name=":0" />. * 2022 елның 30 маенда Югары Тәтешле авылында Хәния Фәрхигә һәйкәл ачылган (һәйкәлнең авторы ― скульптор Хәлит Галиуллин, химаяче ― Камил Ибәтуллин, «Мегабит» ҖЧҖ директоры)<ref name=":0" /><ref>[https://intertat.tatar/news/xaniya-farxinen-senlese-firuza-apanyn-haikale-bezga-osyi-nacar-suz-aitmagez-5853383 Хәния Фәрхинең сеңлесе Фирүзә: «Апаның һәйкәле безгә ошый, начар сүз әйтмәгез!»]</ref><ref>[https://vk.com/wall-128772596_31581 Данлыклы якташыбыз Хәния Фәрхигэ һәйкәл ачу.]. Татышлинский вестник [[ВКонтакте]]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * {{мәкалә|автор=Эльмира Яковлева |башлык=Хания Фархи: малоизвестные факты биографии |ссылка=http://v-chelny.ru/news/haniya-farhi-maloizvestnie-fakti-biografii/ |язык= |издание= |тип= |год=06.09.2000 |том= |номер=36 (202) |страницы= |issn=}} * {{мәкалә|автор=Айсылу Кадырова |башлык=Хания Фархи: Я не помню, как попала в больницу |ссылка=http://www.evening-kazan.ru/articles/haniya-farhi-ya-ne-pomnyu-kak-popala-v-bolnicu.html |язык= |издание= Газета [[Вечерняя Казань (гәҗит)|«Вечерняя Казань»]]|тип= |год= 26.03.2013|том= |номер= |страницы=|issn=}} {{DEFAULTSORT:Фәрхи, Хәния}} [[Төркем:Татар җырчылары]] [[Төркем:Татарстанның халык артистлары]] [[Төркем:Казанның Яңа бистә зиратында җирләнгән шәхесләр]] [[Төркем:Әнгам Атнабаев премиясе лауреатлары]] [[Төркем:«Алтын Барс» премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Казан театр укуханәсен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Тинчурин театры актерлары]] 5vwbo6ix4gieahobs09cv8ha1lgeh0b 3530102 3530101 2022-08-24T16:14:57Z 178.205.208.7 /* Биографиясе */ wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Исем = Хәния Фәрхи | Имза = | Фото = | Рәсем асты язуы = | Фон = solo_singer | Тугандагы исеме = Хәния Халидуллина | Тулы исеме = Хәния Фәрхислам кызы Биктаһирова | Туу көне = 30.5.1960 | Туу урыны = БАССР, {{Туу җире|Тәтешле районы|Тәтешле районында}}, [[Салаюа]]<br />{{Байрак/СССР}} [[СССР]] | Үлү көне = 27.07.2017 | Үлү урыны = | Еллар = | Дәүләт = {{Байрак/СССР}} [[СССР]] → {{Байрак/Россия}} [[Русия]] | Һөнәрләр = [[җырчы]] | Моң = | Кораллар = | Жанрлар = [[татар эстрадасы]] | Псевдонимнар = Хәния Фәрхи | Коллективлар = «Бәйрәм» | Хезмәттәшлек = [[Газинур Фарукшин]], [[Салават Фәтхетдинов]], [[Урал Рәшитов]], [[Әлфис Кыямов]], [[Рифкать Сәйфетдинов]] | Лейбллар = Татарстанның халык артисты | Сайт = }} ''' Хәния Фәрхи''', Биктаһирова Хәния Фәрхислам кызы ([[30 май]] [[1960]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан АССР]] — [[27 июль]] [[2017]], [[Югары Салаюа|Салаюа]], [[Башкортстан]]) — татар эстрада җырчысы. == Биографиясе == Хәния Фәрхлислам кызы Биктаһирова (кыз фамилиясе Халидуллина) 1960 елның 30 маенда Башкортстан АССРның [[Тәтешле районы]] Югары Салаюа исемле кечкенә татар авылында туган. Мәктәпне күрше [[Бәдрәш]] авылында тәмамлаганнан соң Мәскәүгә китә. Мәскәү туку училищесында укый, аннары Текстиль институтына һәм параллель рәвештә Ипполитов — Иванов исемендәге музыка училищесына укырга керә. Пятницкий исемендәге рус хорында җырлый. [[Казан музыка училищесы|Музыкаль училищега]] укырга керү нияте белән, Казанга кайта. Ләкин, имтиханнарга соңга калу сәбәпле, Хәния [[Казан театр училищесы|театр училищесына]], [[Батулла|Р. М. Батуллин]] курсына, укырга керергә була. 1985 елда тәмамлый.<ref>http://shahrikazan.ru/news/t%D3%A9rlese/hniya-frhine-tormyishyi-turyinda-14-fakt</ref> Драма актрисасы буларак, ''Хәния Галиева'' фамилиясе белән [[Республика күчмә театры]]нда уйный. 1989—1991 елларда Мәскәү өлкә филармониясенең [[«Бәйрәм» ансамбле|«Бәйрәм»]] ансамблендә эшли (сәнг. җитәкчесе — Р.Сәйфетдинов). Сәхнә өчен әтисенең исемен кыскартып, ''Хәния Фәрхи'' булып чыгышлар ясый. Сүзләрен үзе язган ''Сагынам сине, Питрәч'' җыры Хәниянең визит карточкасына әйләнә. 1991 елда Мәскәүдән Чаллыга күченеп китә. Чаллыда «Бәйрәм» исеме белән яңа коллектив оеша, анда [[Газинур Фарукшин]], [[Әлфис Кыямов]] кебек җырчылар катнаша. Җырчы үзе ''Фәрхи - Биктаһирова'' буларак чыгыш ясый башлый. 2000 елдан Чаллы шәһәренең «Энергетик» мәдәният сараенда эшли, ә 2006 елдан «Бәйрәм» театр-студиясенең сәнгать җитәкчесе була. Соңгы елларда җырчының сәламәтлеге начарлана, 2012 елда ул баш миендә авыр операция кичерә. Моңа зур популярлык белән бәйле йөкләнешләр сәбәп булган. Шуңа бәйле рәвештә артист иҗади карьерасын тәмамларга ниятли, әмма, аның сүзләренә караганда, аны «сәхнә җибәрмәгән». Хәния Фәрхи 2017 елның 27 июлендә туган авылында йөрәк өянәгеннән вафат була. Казан шәһәренең [[Яңа бистә зираты]]нда җирләнгән. === Гаилә хәле === Беренче ире — театр училищесында курсташы, театрдагы хезмәттәше [[Фәнәвил Галиев]]. Уртак кызлары — Алия Гәрәева. Кәрим Тинчурин (элекке Күчмә) театрына яңа режиссер килгәч, Хәния Галиева труппадан кыскартыла. Бу аерылушуга бер сәбәп була, чөнки Хәния, кызын алып Мәскәүгә китә. Икенче ире — Чаллы кешесе Габделхәй Биктаһиров ([[Биектау районы]]нда туган). Габделхәй, үз эшен - Чаллы предприятиесендәге баш инженерлык вазифасын ташлап, Хәниянең директоры һәм продюсерына әйләнә. Уртак кызлары — Алсу туа. == Иҗаты == Аеруча танылган җырлары: «Әлдермешкә кайтам әле», «Сагынам сине Питрәч», «Үпкәләсәң, әйдә, үпкәлә», «Онытылыр димә», «Казан кичләре», «Кышкы чия», «Уфа-Казан». «Сагынам сине Питрәч», «Рәхмәтлемен гомеремә», «Уртак яр кирәкми», «Арала бу газаптан» җырларына сүзләр авторы — Хәния үзе. === Дискографиясе === * Бәхеткә түзеп кара ([[2000 ел]]) * Тормыш җыры 2 ([[2002 ел]]) * Җырларымда сезнең язмышлар ([[2003 ел]]) * Кышки чия ([[2004 ел]]) * Мәңге гашыйк калыйк әле ([[2005 ел]]) * MP3 коллекция ([[2006 ел]]) * Яшик әле! ([[2006 ел]]) * Рәхмәт сиңа, җырым! ([[2008 ел]]) * Яхшысын сайлап кына ([[2009 ел]]) * Гомерләрне үлмәс җыр итәек ([[2010 ел]]) == Мактаулы исемнәре һәм башка бүләкләре == * «[[Татар җыры]]» халыкара татар эстрада җырлары фестиваленың 35 Алтын барсы иясе. * [[Татарстан Республикасының атказанган артисты]] (1996) * [[Татарстан Республикасының халык артисты]] (2000) * Башкортстанның [[Тәтешле районы]]ның [[Әнгам Атнабаев]] исемендәге премиясе лауреаты (2018). == Хәтер == * [[Бауман урамы (Казан)|Казанның Бауман урамында]] [[Татар поп-музыкасы|Татар йолдызлары аллеясы]]на Хәния Фәрхи йолдызы куелган. * Башкортстанның [[Тәтешле районы]] үзәге [[Югары Тәтешле]] авылының яңа микрорайонындагы урамга Хәния Фәрхи исеме бирелә <ref name=":0">.[https://tatyshlinski.bashkortostan.ru/presscenter/news/457999/ Открытие памятника Хание Фархи - российской эстрадной певице, актрисе и композитору, народной артистке Башкортостана и Татарстана.] / Муниципальный район Татышлинский район Республики Башкортостан</ref>. * Аның хөрмәтенә [[Югары Тәтешле]] тарихи-туган якны өйрәнү музеенда экспозицияләр залы ачылган <ref name=":0" />. * 2018 елдан башлап татар һәм башкорт җырларын башкаручыларның (''[[2022 ел]]дан'' ― халыкара) фестиваль-конкурсы үткәрелә <ref name=":0" />. * 2022 елның 30 маенда Югары Тәтешле авылында Хәния Фәрхигә һәйкәл ачылган (һәйкәлнең авторы ― скульптор Хәлит Галиуллин, химаяче ― Камил Ибәтуллин, «Мегабит» ҖЧҖ директоры)<ref name=":0" /><ref>[https://intertat.tatar/news/xaniya-farxinen-senlese-firuza-apanyn-haikale-bezga-osyi-nacar-suz-aitmagez-5853383 Хәния Фәрхинең сеңлесе Фирүзә: «Апаның һәйкәле безгә ошый, начар сүз әйтмәгез!»]</ref><ref>[https://vk.com/wall-128772596_31581 Данлыклы якташыбыз Хәния Фәрхигэ һәйкәл ачу.]. Татышлинский вестник [[ВКонтакте]]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * {{мәкалә|автор=Эльмира Яковлева |башлык=Хания Фархи: малоизвестные факты биографии |ссылка=http://v-chelny.ru/news/haniya-farhi-maloizvestnie-fakti-biografii/ |язык= |издание= |тип= |год=06.09.2000 |том= |номер=36 (202) |страницы= |issn=}} * {{мәкалә|автор=Айсылу Кадырова |башлык=Хания Фархи: Я не помню, как попала в больницу |ссылка=http://www.evening-kazan.ru/articles/haniya-farhi-ya-ne-pomnyu-kak-popala-v-bolnicu.html |язык= |издание= Газета [[Вечерняя Казань (гәҗит)|«Вечерняя Казань»]]|тип= |год= 26.03.2013|том= |номер= |страницы=|issn=}} {{DEFAULTSORT:Фәрхи, Хәния}} [[Төркем:Татар җырчылары]] [[Төркем:Татарстанның халык артистлары]] [[Төркем:Казанның Яңа бистә зиратында җирләнгән шәхесләр]] [[Төркем:Әнгам Атнабаев премиясе лауреатлары]] [[Төркем:«Алтын Барс» премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Казан театр укуханәсен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Тинчурин театры актерлары]] t75slw4e6nsmqile6bu2w5pytk12bot 0 166828 3530115 2500492 2022-08-24T18:21:40Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: + хатыны вафат (24.08.2022) wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Фидан Гафаров | рәсем = Ф.Гафаров.jpg | рәсем_зурлыгы = 250px | alt = <!--Фидан Гафаров--> | рәсем язуы = Фидан Гафаров | тулы исем = Фидан Сафа улы Гафаров | һөнәр = драма артисты, җырчы | туу датасы = 12.10.1947 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[БАССР]], {{туу җире|Дүртөйле районы|Дүртөйле районында}}, [[Яңа Уртай]] | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] | милләт = [[татар]] | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = Фәридә Хәбибулла кызы (?―2022)<ref>''[[Ләйлә Аралбаева]].'' [https://bash.bashinform.ru/news/culture/2022-08-24/f-l-fidan-afarovty-h-l-l-efete-ba-yyly-a-k-sk-n-2920990 Өфөлә Фидан Ғафаровтың хәләл ефете баҡыйлыҡҡа күскән.] «Башинформ» МА, 24.08.2022</ref> | балалар = ''уллары'' Айбулат, [[Азамат Гафаров|Азамат]], ''БР халык артисты''; ''кызы'' | бүләк һәм премияләр = {{Салават Юлаев премиясе}} ([[1981]]) <br/> {{Салават Юлаев ордены}} | сайт = | башка мәгълүмат = РСФСР халык артисты ([[1984]]) }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Гафаров}} '''Фидан Гафаров''' (Фидан Сафа улы Гафаров) — [[татар]] драма артисты, җырчы, [[Башкорт дәүләт академия драма театры|Гафури театрының]] ([[Уфа]]) әйдәүче артисты. БАССР ([[1980]]), РСФСР ([[1984]]), Татарстанның ([[1994]]) халык артисты. [[Салават Юлаев премиясе]] лауреаты ([[1981]]). «Уфа шәһәренең мактаулы гражданы» (2020). == Тәрҗемәи хәле == [[Файл:Ф.Гафаров 1.jpg|200px|thumb|right|<small>«Бәхет хакы» спектаклендә Зариф ролендә</small>]] [[Файл:Ф.Гафаров 2.jpg|200px|thumb|right|<small>Фидан Гафаров</small>]] [[1947 ел]]ның 12 октябренда [[БАССР]] [[Дүртөйле районы]] [[Яңа Уртай]] [[авыл]]ында туган. [[Уфа сәнгать укуханәсе]]нең театр бүлеген (''[[Илшат Йомагулов|И.Х. Йомагулов]] курсы'') тәмамлаган ([[1966]]). == Хезмәт юлы == * [[1967 ел]]дан [[Башкорт дәүләт академия драма театры|М. Гафури исемендәге Башкорт академия драма театрында]] эшли. * [[1991]] шәхси музыкаль кәмит гастроль театрына нигез куеп карый.<ref>[http://admdurtuli.ru/?part_id=704,444,1024 Дүртөйле районы рәсми сайтында]</ref> * Соңгы вакытта шагыйрә [[Ләйлә Дәүләтов]]а белән концертлар оештыра.<ref>«[[Акчарлак (газета)|Акчарлак]]», № 12, 19.03.2015</ref> Концертларын күбесенчә татарлар яшәгән төбәкләрдә оештырса да, сәхнәдән бары тик башкорт телендә җырлый.<ref>http://new.beznen.ru/basma/2013-41/f-gafarov-isteleklerennen/</ref> == Иҗаты == Җырга-моңга сәләтле лирик-драматик каһарманнарны уйный. Төп рольләрне башкаручы зур сәхнә остасы. Югары дәрәҗәдә талантка ия актёр. Матур тышкы кыяфәте, музыкага сәләтле һәм хискә бай булуы Ф. Гафаровка истә калырлык образлар тудырырга ярдәм итә. ==== Репертуар ==== Драматургиянең төрле жанрларына караган әсәрләрдә 100 гә якын рольне башкара. * ''Илһам'' «Мәхәббәт турында җыр» [[Әнгам Атнабаев|Ә. Атнабаев]] ('''дебют''', [[1968]]). * ''Хәлил'' «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]» [[Мирхәйдәр Фәйзи|М. Фәйзи]]. * ''Булат'' «[[Зәңгәр шәл (спиктәкел)|Зәңгәр шәл]]» [[Кәрим Тинчурин|К. Тинчурин]]. * ''Искәндәр'' «Тапшырылмаган хатлар» [[Гадел Кутуй|Г. Кутуй]]. * ''Заһир'' «Галия» [[Таһир Ахунҗанов|Т. Таһиров]] — [[Рифкать Исрафилов|Р. Исрафилов]]. * ''Камил'' «Айсылуның айлы кичләре» [[Ибраһим Абдуллин|И. Абдуллин]]. * ''Ромео'' «Ромео һәм Джульетта» [[Уильям Шекспир|У. Шекспир]] — [[Шәүрә Мортазина|Ш. Мортазина]]. * ''Солдат'' «Аналар көтәләр улларын» [[Әсгать Мирзаһитов|Ә. Мирзаһитов]]. * ''Лиола'' «Лиола» Луиджи Пиранделло. * ''Фәйзи'' «Рәйсә +Фәйзи» [[Нәҗип Асанбаев|Н. Асанбаев]]. * ''Зөлкәрнәй'' «Тиле яшлек» [[Ибраһим Абдуллин|И. Абдуллин]]. * ''Галимҗан'' «Башмагым» [[Хәбибулла Ибраһимов|Х. Ибраһимов]]. * ''Альберт Маратович'' «Алдан түлим!» Н.М. Птушкина. * ''Ричард Галин'' «Айгөл иле» [[Мостай Кәрим|М. Кәрим]]. * ''Укап'' «Салават. Өн аралаш җиде төш» [[Мостай Кәрим|М. Кәрим]]. * ''Эрот'' «Ташлама утны, Прометей!» [[Мостай Кәрим|М. Кәрим]]. * ''Котлыәхмәт'' «Кыз урлау» [[Баязит Бикбай|Б. Бикбай]]. * ''Зубков'' «Ярлыкау» [[Мостай Кәрим|М. Кәрим]] — [[Рифкать Исрафилов|Р. Исрафилов]]. * ''Марат'' «Язмышлардан узмыш бар!..» [[Мостай Кәрим|М. Кәрим]] — [[Рифкать Исрафилов|Р. Исрафилов]]. * ''Зариф'' «Бәхет бәясе» [[Халисә Мөдәррисова|Х. Мөдәррисова]]. == Фильмографиясе == * [[1981]] «[[Алтын атлы җайдак]]» (''Всадник на золотом коне'') реж. В. Журавлёв («Мосфильм») — ''Алтындуга''.<ref>[http://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/m/sov/253694/bio Кино-театр.ру сайтында]</ref> == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * БАССР атказанган артисты ([[1972]]). * БАССР халык артисты ([[1980]]). * РСФСР халык артисты ([[1984]]). * Татарстанның халык артисты ([[1994]]). * [[Салават Юлаев премиясе]] ([[1981]]) — [[Башкорт дәүләт академия драма театры|Гафури театрында]] куелган «Язмышлардан узмыш бар!» ([[Мостай Кәрим|М. Кәрим]]-[[Рифкать Исрафилов|Р. Исрафилов]]) спектаклендә уйнаган өчен (''иҗади төркем эчендә''). * «Бәллүр сандугач» фестивале ([[2007]]) — лауреат (башкорт эстрадасы үсешенә керткән хезмәте өчен).<ref>[http://kulturarb.com/publ/biografii/fidan_gafarov_maehstro_bashkirskoj_sceny_k_65_letiju_narodnogo_artista/18-1-0-104 Күгәрчен районы мәдәният бүлеге сайтында]</ref> * [[Салават Юлаев ордены]] ([[2017 ел|2017]])<ref>[http://www.bashinform.ru/news/1098005-v-ufe-legendarnykh-artistov-nuriyu-irsaevu-i-fidana-gafarova-nagradili-ordenami/ Өфөлә легендар артистар Нурия Ирсаева һәм Фидан Ғафаров ордендар менән бүләкләнде.] bashinform.ru, 26.12.2017{{ref-ru}}{{ref-ba}}</ref> * «Уфа шәһәренең мактаулы гражданы» (2020)<ref>[http://bashdram.ru/news/fidan-gafarov-pochetnyj-grazhdanin-ufy.html Фидан Гафаров - «Уфа шәһәренең мактаулы гражданы».] [[Гафури театры]] сайты, 23.06.2020{{ref-ru}}{{ref-ba}}</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [[Рәшит Шәкүр|Р. Шәкүр]]. Салават Юлаев премиясе лауреатлары (Иҗат портретлары). [[Уфа]], [[1987]]. {{ref-ru}} * [[Асылгуҗа (Асылгуҗа Баһуманов)|А. Баһуманов]], Ф.Фәизова. Салават Юлаев премиясе лауреатлары. [[Уфа]]: [[Башкортстан китап нәшрияты|Китап]], [[1999]]. {{ref-ru}} == Сылтамалар == * [http://bashdram.ru/troupe/gafarov-fidan.html М. Гафури театры рәсми сайты]{{ref-ru}}{{ref-ba}} * [http://wiki02.ru/encyclopedia/Gafarov_Fidan_Safich/t/3578 Башкортстан (''белешмәлек'')]{{ref-ru}} * [http://tatarile.org/maglumat/%D1%88%D3%99%D1%85%D0%B5%D1%81/%D0%B3%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2-%D1%84%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%B0%D1%84%D0%B0-%D1%83%D0%BB%D1%8B Татар иле] == Моны да карагыз == * [http://www.youtube.com/watch?v=JbCRh0e2pVs Ф. Гафаров ретро җырлар башкара (''видео'')] {{DEFAULTSORT:Гафаров, Фидан}} [[Төркем:БАССР халык артистлары]] [[Төркем:РСФСР халык артистлары]] [[Төркем:Татарстанның халык артистлары]] [[Төркем:Салават Юлаев премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Башкортстан артистлары]] [[Төркем:Башкорт җырчылары]] [[Төркем:Уфа сәнгать училищесын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Салават Юлаев ордены кавалерлары]] [[Төркем:Уфа шәһәренең мактаулы гражданнары]] ny2d5zb294ycps96j5bv0xe29vua989 0 175338 3530118 3528322 2022-08-24T18:40:19Z 178.205.208.7 /* Моны да карагыз */ wikitext text/x-wiki {{Көллият кәртечкәсе | исем = Арча педагогика көллияте | сокращение = | оригинал = {{lang-ru|Арский педагогический колледж}} | элеккеге = Педагогик курслар (''[[1920]]-[[1930]]'')<br/>Арча агропедагогия техникумы (''[[1930]]-[[1937]]'')<br/>[[Арча педагогия училищесы]] (''[[1937]]-[[1992]]'') | нигезләнгән = [[1920]] | ябылган = | реорганизован = | год реорганизации = | тип = | студенты = | преподаватели = | шәһәр = {{Байрак|Россия}}{{Байрак|Татарстан}} [[Арча]] | адрес = 422000, [[Татарстан]],<br/> [[Арча]] шәһәре,<br/> Вәгыйзовлар ур., 14. | сайт = [https://edu.tatar.ru/arsk/page956635.htm/page957950.htm сайт] | логотип = | Награды = |lat_dir =N|lat_deg =|lat_min =|lat_sec = |lon_dir =E|lon_deg =|lon_min =|lon_sec = }} [[Файл:Арча ПК.jpg|250px|thumb|right|Көллият бинасы]] '''Арча педагогика көллияте''', [[Габдулла Тукай]] исемендәге Арча педагогика көллияте, {{lang-ru|Арский педагогический колледж имени Габдуллы Тукая}} — [[1920 ел]]дан [[Казан губернасы]] [[Арча кантоны]] (''[[1920 ел]]ның [[27 май|27 маеннан]] [[Татарстан АССР]], [[1990 ел]]ның [[30 август]]ыннан [[Татарстан]]'') [[Арча]] [[шәһәр]]ендә эшләп килүче, Татарстан фән һәм мәгариф министрлыгы карамагындагы урта махсус һөнәри белем бирүче дәүләт {{comment|автоном|автоном}} белем бирү оешмасы.<br/> [[Каюм Насыйри премиясе]] лауреаты (''[[2007]]'').<br/> Көллият директоры — Наил Габдрахманов, [[2013 ел]]дан Гөлнара Гарипова. == Тарих == [[Файл:Әлифба музее 1.jpg|200px|thumb|right|Көллият алдында [[Әлифба]]га һәйкәл]] * [[1920 ел]]да [[Казан өязе]] [[Арча кантоны]]ның [[рус]] һәм [[татар]] мәктәпләре өчен яңа төр совет мөгаллимнәре әзерләү максатында [[Иске Йорт (Арча районы)|Иске Йорт]] авылы мөгаллиме Якупов башлангычы белән тизләтелгән (2-3 айлык) '''педагогик курслар''' ачыла. * [[1930 ел]]ның [[24 июнь|24 июнендә]] әлеге курслар җирлегендә ТАССР мәгариф халык комиссариаты күрсәтмәсе нигезендә '''Арча агропедагогия техникумы''' ачыла. Уку йортына 7 сыйныф белемле яшьләрне алалар<ref>[http://arsk.tatarstan.ru/rus/about/istoria.htm Арча районы тарихы]</ref>. * [[1937 ел]]да техникум '''педагогия училищесы''' итеп үзгәртелә. Башлангыч сыйныф укытучылары һәм өлкән пионер {{comment|әйдәманнары|вожатыйлары}} әзерләү буенча махсуслаша. * [[1946 ел]]ның 26 [[февраль|26 февралендә]] [[ТАССР]] {{comment|ХКШ|Халык Комиссарлары шурасы}} һәм [[КПСС|РКП (б]]) [[КПССның Татарстан өлкә комитеты|Татарстан өлкә комитеты]]ның бердәм 117 нче санлы карары нигезендә уку йортына татар халык шагыйре [[Габдулла Тукай]] исеме бирелә. * [[1967 ел]]дан педагог-оештыручылар, балалар оешмалары әйдәманнары һәм балаларның буш вакытын оештыручылар әзерләү буенча өстәмә белем дә бирелә. * [[1992 ел]]дан '''Арча педагогия көллияте'''<ref>Приказ Министерства образования Российской Федерации от 07.06.1995 N 295</ref>. * [[2014 ел]]ның [[гыйнвар]]ыннан '''Казан арты милли кадрлар әзерләү үзәге''' статусы бирелә<ref>[https://edu.tatar.ru/upload/images/files/%D0%9E%20%D1%81%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8%20%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D1%86%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2.pdf Татарстан мәгариф һәм фән министрлыгы боерыгы № 265/14 27.01.2014]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Кызыклы факт == [[Файл:Әлифба музее.jpg|200px|thumb|right|«[[Әлифба]] музее»ннан күренеш]] Көллияттә дөньяда уникаль булган дәүләт [[«Әлифба» музее (Арча)|«Әлифба» музее]] ачылган. Музей Бөтенроссия музейлар ресстрына кертелгән. Төп экспозициядә — 37 мәртәбә нәшер ителгән [[татар]] «[[Әлифба]]»сы һәм аны төзүчеләр [[Сәләй Вәгыйзов]], [[Рәмзия Вәлитова]] турында мәгълүмат. Музейда 200 дән артык төрле милләт әлифбалары үрнәкләре җыелган<ref>[http://www.museum.ru/M2783 Әлифба музее]</ref><ref>[http://komanda-k.ru/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4-%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA Күчмәннәр командасы сайты]</ref>. == Белгечлекләр == * Башлангыч сыйныфларда укыту * Мәктәпкәчә тәрбия * Физик тәрбия * Музыка белеме * Компьютер системаларында программалаштыру == Уку йортын тәмамлаучылар == Нигез салынганнан бирле, уку йорты 16 меңнән артык башлангыч сыйныфлар укытучысы әзерләп чыгарган. * [[Олег Исаев]] — очучы, майор, РФ каһарманы (''вафатыннан соң''). * [[Лотфулла Мусин]] — Социалистик Хезмәт Каһарманы. * [[Илсур Шәйхетдинов]] — Социалистик Хезмәт Каһарманы. * [[Мөхәммәт Мәһдиев]] — язучы, [[Тукай премиясе]] лауреаты (''[[1990]]''). * [[Гариф Ахунов]] — язучы, [[Тукай премиясе]] лауреаты (''[[197]]3''). * [[Фәрваз Миңнуллин]] — язучы, [[ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре]] (''[[1982]]''). * [[Гөлчәчәк Галиева]] — язучы. * [[Флёра Тарханова]] — шагыйрә, тәрҗемәче. * [[Сания Әхмәтҗанова]] — шагыйрә. * [[Риф Хәйретдинов]] — тарих фәннәре докторы. * [[Сәгыйть Исәнбаев]] — әдәбият галиме. * [[Самат Шакир]] — язучы. * [[Хәнәфи Бәдигый]] — язучы. * [[Равил Галиәхмәтов]] — РСФСР атказанган укытучысы. * [[Газиз Нәбиуллин]] — язучы. * [[Фәрит Шәрифуллин]] — [[Татарстанның атказанган укытучысы]]. * [[Флера Саттарова]] — тарих фәннәре докторы, профессор. * [[Мәрьям Хәсәнова]] — педагогика фәннәре кандидаты, профессор. * [[Яхъя Халитов]] — язучы, тәрҗемәче, РСФСР атказанган мәдәният хезмәткәре. * [[Кәмәрия Хәмидуллина]] — Татарстанның атказанган укытучысы. * [[Дания Әхмәтова]] — педагогика фәннәре докторы, профессор. * [[Роза Садыйкова]] — икътисад фәннәре докторы, профессор. * [[Илдар Ситдыйков]] — медицина фәннәре докторы, профессор. * [[Валентин Беркутов]] — педагогика фәннәре докторы, профессор. * [[Гаптрәүф Нуриев]] — филология фәннәре докторы, профессор. * [[Лилия Хәмитова]] — эстрада җырчысы. * [[Раяз Фасихов]] — эстрада җырчысы. [[2011 ел]]да «Иман» продюсерлык үзәге көллият тарихына багышланган «Ягымлы кычыткан» ({{lang-ru|Ласковая крапива}}) фильмы төшергән (реж. Николай Морозов)<ref>[http://www.tatar-inform.ru/news/2011/03/30/263904/?font=normal Татар-информ, 30.03.2011]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://edu.tatar.ru/arsk/page956635.htm/page957950.htm Көллиятнең «Татарстанның электрон мәгарифе» порталындагы сәхифәсе] == Моны да карагыз == * [[Сәләй Вәгыйзов]] * [[Рәмзия Вәлитова]] {{Татарстан мәгарифе}} [[Төркем:Татарстан урта һөнәри уку йортлары]] [[Төркем:Педагогика көллиятләре]] [[Төркем:Арча районы уку йортлары]] [[Төркем:Шәхесләр:Арча]] [[Төркем:Каюм Насыйри премиясе лауреатлары]] k75iut88t4sd6b5gha8etcso7mflkme 0 188743 3530097 3437628 2022-08-24T16:10:34Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү wikitext text/x-wiki '''Шаһиев''' — [[татар]] фамилиясе. [[Фарсы теле]]ндәге «Шаһ» сүзеннән ясалган. * [[Абдулла Шаһиев]] (1907-1993), [[Советлар Берлеге Каһарманы]] (''1943 елда бирелә, 1959 елда кире алына, 1992 елда киредән бирелә''). * [[Галиәхмәт Шаһиев]] (1920―2009?), сугыш һәм хезмәт ветераны. * [[Наил Шаһиев]] (1952―2022), архитектор, «Энергогражданпроект» {{comment|ҖЧҖ|җаваплылыгы чикләнгән җәмгыяте}} җитәкчесе (''[[Яр Чаллы]]''). * [[Рөстәм Шаһиев]] (1963), озын арага йөгерүче спортчы.* [[Тәлгать Шаһиев]] (1947), Әтнә театры актеры. * [[Эдуард Шаһиев]] (1944), рәссам, БАССР атказанган рәссамы (1983). РСФСР Рәссамнар берлеге әгъзасы. Халыкара Сәнгатьләр Академиясе академигы. ---- * [[Розалина Шаһиева]] ** [[Розалина Шаһиева (1945)|Розалина Гомәр кызы Шаһиева]] (1945), сәнгать белгече, [[Тукай премиясе]] луреаты (''[[2017 ел|2017]]''). ** [[Розалина Василий кызы Шаһиева]], КФУ профессоры, хокук фәннәре докторы. {{күп мәгънәле}} [[Төркем:Фамилияләр]] ne2lx8r1kd60myakcygci1ucqt59iq5 0 193360 3530093 2309306 2022-08-24T15:59:24Z Әмир 15082 калып өстәү wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} {{фш|Шаһиәхмәтов}} '''Әхмәдулла Шаһиәхмәтов''' (Әхмәдулла Кәримулла улы Шаһиәхмәтов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]] (1966). == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} kshof5ued8btahvzn3uvqmvgat7lkw3 1 207981 3530104 2283076 2022-08-24T16:17:13Z 178.205.208.7 Полностью удалено содержимое страницы wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 210358 3530103 3524293 2022-08-24T16:16:32Z Әмир 15082 калып өстәү wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} {{фш|Шаһиәхмәтов}} '''Мидхәт Шаһиәхмәтов''' (Мидхәт Рәфкать улы Шаһиәхмәтов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — дәүләт эшлеклесе, [[Казанның Мәскәү районы]] администрациясе башлыгы урынбасары (1996-1997), ТР дәүләт милке белән идарә итү комитеты рәисе урынбасары (1996-1997), РФ Федераль салым хезмәтенең ТР буенча идарәсе җитәкчесе урынбасары (1998-2007), аннары җитәкче (2007-2009), ТР Премьер-министры (2009-2010), аннары [[ТР Президенты]] (2010) ярдәмчесе, [[Татарстан Республикасы Икътисад министрлыгы|ТР икътисад министры]] (2010-2014), ТР Милли банкы идарәчесе (2014-2017), ТР Үзәк сайлау комиссиясе рәисе (2017 елдан). 2020 елның 21 февраленнән яңадан [[Татарстан Республикасы Икътисад министрлыгы|ТР икътисад министры]]<ref>''Лика Исаева''. [https://www.kazan.kp.ru/online/news/3773443/ Мидхат Шагиахметов назначен министром экономики Татарстана.] КП.ру, 21.02.2020{{ref-ru}}</ref>. 2020 елның 17 сентябреннән ТР хөкүмәте вице-премьеры – [[Татарстан Республикасы Икътисад министрлыгы|ТР икътисад министры]]<ref>[https://www.azatliq.org/a/30845834.html Татарстан мәгариф министрыннан вице-премьер статусы алына.] [[Азатлык радиосы]], 18.09.2020</ref>. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{DEFAULTSORT:Шаһиәхмәтов, Мидхәт}} {{ТР икътисад министрлары}}{{Татарстан хөкүмәте}} 4ji7i3823t28uv9e33f208o5hc7uvmy 0 263505 3530114 2506468 2022-08-24T17:54:33Z YiFeiBot 15804 Бот: бу мәкаләнең [[Википедия:Интервики|интервики]] сылтамалары (2) хәзер [[d:q24033621|Wikidata-да]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{мәгънәләр|Тарп}} '''Тарп''' ({{lang-lat|Tharp}}) - [[Ай]] өслегенә кече күк объекты бәрелү нәтиҗәсендә барлыкка килгән, диаметры якынча 13,5 км булган [[кратер]]. == Атамасы == Кратерга атама Мэри Тарп (1920—2006) хөрмәтенә бирелә. == Тарихы == Кратер [[Халыкара Астрономия Берлеге]] ({{lang-en|International Astronomical Union (IAU)}}) тарафыннан [[2015 ел]]да раслана. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [http://www.lpi.usra.edu/resources/lunar_orbiter/bin/srch_nam.shtml?Bok%7C0 Цифровой фотографический атлас Луны.] * [http://www.lpi.usra.edu/resources/mapcatalog/LM/lm104/ Кратер Бок на карте LM-104.] * [http://planet4589.org/astro/lunar/RP-1097.pdf Andersson, L.E., and E.A. Whitaker, NASA Catalogue of Lunar Nomenclature, NASA Reference Publication 1097, October 1982.] {{Astro-stub}} [[Төркем:Ай кратерлары]] [[Төркем:Әлифба буенча кратерлар]] [[en:Tharp (lunar crater)]] qu31jmcdlc4g1q6nxt8bhm09qjq34q5 3530126 3530114 2022-08-24T20:12:19Z EmausBot 3807 Бот: бу мәкаләнең [[Википедия:Интервики|интервики]] сылтамалары (1) хәзер [[d:Q24033621|Wikidata-да]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{мәгънәләр|Тарп}} '''Тарп''' ({{lang-lat|Tharp}}) - [[Ай]] өслегенә кече күк объекты бәрелү нәтиҗәсендә барлыкка килгән, диаметры якынча 13,5 км булган [[кратер]]. == Атамасы == Кратерга атама Мэри Тарп (1920—2006) хөрмәтенә бирелә. == Тарихы == Кратер [[Халыкара Астрономия Берлеге]] ({{lang-en|International Astronomical Union (IAU)}}) тарафыннан [[2015 ел]]да раслана. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [http://www.lpi.usra.edu/resources/lunar_orbiter/bin/srch_nam.shtml?Bok%7C0 Цифровой фотографический атлас Луны.] * [http://www.lpi.usra.edu/resources/mapcatalog/LM/lm104/ Кратер Бок на карте LM-104.] * [http://planet4589.org/astro/lunar/RP-1097.pdf Andersson, L.E., and E.A. Whitaker, NASA Catalogue of Lunar Nomenclature, NASA Reference Publication 1097, October 1982.] {{Astro-stub}} [[Төркем:Ай кратерлары]] [[Төркем:Әлифба буенча кратерлар]] mmojnsoostb18vsqho3dmi96rch3xas 0 425035 3530096 3241112 2022-08-24T16:09:12Z Әмир 15082 калып өстәү wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Шәхес}} ''Бу [[Бөек Ватан сугышы|сугыш]] ветераны турында мәкалә, [[Чаллы]] [[шагыйрь|шагыйре]] турында [[Галиәхмәт Шаһи|моннан]] укыгыз'' {{фш|Шаһиев}} '''Галиәхмәт Шаһиев''', Гали (''тулы исеме Галиәхмәт'') Хаҗиәхмәт улы Шаһиев (''[[1920 ел]], [[Түнтәр]] ― [[2009 ел]], [[Чепья]]'') ― сугыш һәм хезмәт ветераны. == Кыскача биография == Гали Шаһиев 1920 елда Түнтәр авылында игенче гаиләсендә туган. 1921 елда гаилә хәле буенча алар Көшкәтбаш авылына күченеп киткән. 1926 елда яшь гаилә яңа төзелгән Чулпан авылына (хәзерге Балтач районы биләмәсендәге) күчеп нигез корган Г.Шаһиев җиде класс белемне Көшкәтбаш авылында алган. Аннары "Чулпан" колхозында авыл хуҗалыгы эшендә (сукачы, тракторчы) эшләвен дәвам иткән. == Армия хезмәте һәм Бөек Ватан сугышында катнашу == 1940 елда Кызыл Армиягә чакырылган. Анда кече командирлар хәзерли торган «Забайкальск-57» дип аталган танк полкында укыган. Аны тәмамлагач, 1941 елда аларны, ул вакыттагы Монголиянең башкаласы булган Баян-Түмингә күчерәләр. 1941нең 25 маенда танкларны тимер юл платформаларына төяп, көнбатышка – җәйге лагерьга алып барабыз дип, поезд белән алып китәләр. 28 тәүлек баралар. Эшелонны Көнбатыш Украинаның Шепетовка исемле зур булмаган шәһәренә китереп туктаталар. Бу вакытта сугыш башланган була. Танкларны платформалардан төшереп тә өлгермиләр, нимес самолетлары эшелонның астын-өскә китереп, бомбага тота. Танклар яна. Винтовкалы танкистлар Киевка кадәр чигенәләр. == Г.Шаһиев истәлегеннән өзекләр == "Якында гына нимесләр. Ара күп дигәндә 150 метр тирәсе булыр. Көндез окопта су эчендә качып торабыз. Суны түгеп бетереп булмый. Кич белән исә, үлгән иптәшләребезнең плащларын салдырып, 4-5 мәетне йөзтүбән каплап салабыз да, алар өстеннән салдырылган плащларны җәеп, шул иптәшләребезнең мәетләре өстендә ятып йоклыйбыз. Окопта шундый төн кунулар күп булды. Нимесләр дүрт-биш тапкыр атака ясап карадылар, безнең оборонаны үтә алмадылар. Шулай да, бер атака вакытында без аларның тулы бер взвод солдатын юк иттек. Аннан соң, нимесләр әллә кайлардан әйләнеп, безне чолганышта калдырдылар. .. "15-20 хуҗалык өчен уртак бер мунча бар. Шуның эчендә 50 чиләкле зур казан тора. Марҗа хатыннары мине шул казан эченә утыртып, казан такталарын каплап, мунчаны тышкы яктан бикләп алалар. Салкын тәрәзәдә бармак калынлыгы боз. Хатыннардан берәрсе, чиратлап чиләк төбенә ризык салып, мунчага барган булып, миңа ашарга китерә. Ә урамнарда нимес полицайлары йөри. Шушы авылда «яшәгәндә» безнекеләр һөҗүмгә күчеп, бу авылны азат иттеләр. 1942 елның башында мин Горький шәһәрендәге «16нчы учебный полк»ка килеп эләктем. .." == Танкист буларак фронт юлын дәвам итү == Аларга монда Американың 35 тонналы «L-3» дигән танкын идарә итәргә өйрәтәләр. Аннары Американың 15 тонналы «L-2» танкын, Англиянең өч төрле маркадагы танкларын идарә итү алымнары белән таныштырдылар: 10 тонналы «Мателла», 25 тонналы «Валентина» һәм өченчесе 80 тонналы «Черчиль». Бирегә, Горький шәһәренә, Калинин фронтыннан 19нчы механикалаштырылган танк корпусы формированиегә кайткан була. Гали Шаһиевны 35 тонналы Америка танкына йөртүче итеп билгелмләр. Ул Җиңү көнен Румыния белән Болгария чигендә Дунай ярында каршылый. == Дәүләт бүләкләре == «Сугышчан батырлык өчен» медален һәм «Кызыл Йолдыз» ордены. Будапештны азат иткән өчен, Венаны азат иткән өчен, Германияне җиңгән өчен медалҗләре. Икенче дәрәҗә Ватан сугышы ордены (юбилей) һәм күпсанда юбилей медальләре. Сугыш беткәч, Шаһиев Румыниядә Сидельников фамилияле лейтенант белән 34 солдатны шоферлыкка укыта. == Сугыштан соңгы тормыш == Колхозда хисапчы, район үзәгендә шофер булып эшли. 1958 елдан Чепьядагы производствога өйрәтүче урта мәктәптә балаларга машина-трактор йөртүче һөнәре бирү буенча 25 ел дәвамында белем бирә. Ул елларда бу мәктәпкә укучылар 31 авылдан килеп укыйлар. == Вафаты == Ветеран 2009 (?) елда вафа була һәм Чепья авылы зиратында җирләнә. == Чыганаклар: == Р.Зарипов Тирән тамырлы Түнтәрем, 2008 Р.Зарипов Бакыйлыкка күчкән әби-бабайлар рухына бер дога, 2021 {{Tatar 4.0-2021}} 4qige6x9snyu3oyai8yuie0m8ctgz1f 0 459902 3530095 3525941 2022-08-24T16:04:03Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: /* Каләм осталары */ wikitext text/x-wiki {{УК}}{{Мәктәп | Исем = Яңа Кенәр урта мәктәбе | Рәсем =Яңа_Кенәр_мәктәбе.jpg | Девизы = | Ачылган = 01.09.1925 | Ябылган = | Директоры = Әгъзам Әдеһәм улы Гайфуллин | Төре = урта гомуми белем бирү мәктәбе | Укучылар = 295 ([[2021 ел|2021]]) | Координаталары = | Адресы = 422031, {{Байрак/Татарстан}} [[Татарстан]], [[Арча районы]], [[Яңа Кенәр]], Совет ур., 8 | Телефон = +7(843)-669-11-57 | Факс = | E-mail = Snkin.Ars@tatar.ru | Сайт = [https://edu.tatar.ru/arsk/n-kiner/sch/page213355.htm Рәсми сайт] | Кыр = Телләр | Кырның тексты = [[рус теле]], [[татар теле]] }} '''Яңа Кенәр урта мәктәбе ''', ''рәсми тулы исеме'' Татарстан Республикасы Арча муниципаль районының «Социалистик Хезмәт Герое Габдрахманова С. З. исемендәге Яңа Кенәр урта гомуми белем мәктәбе» муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесы ({{lang-ru| Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «Новокинерская средняя общеобразовательная школа имени Героя Социалистического Труда С. З. Габдрахмановой» Арского муниципального района Республики Татарстан}}) ― Татарстанның Арча районы Яңа Кенәр авылында урнашкан, [[Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән министрлыгы]] карамагындагы татар телендә белем бирүче урта гомуми белем бирү мәктәбе. 2012―2015 елларда ― лицей. 2020 елда мәктәпкә [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]] [[Стелла Габдрахманова|Стелла Зәки кызы Габдрахманова]] исеме бирелгән. == Тарих == [[Файл:Яңа_Кенәр_мәктәбе_1.jpg|200px|thumb|right|Яңа Кенәр мәктәбе кич белән]] Яңа Кенәрдә иң беренче [[мәчет]] [[1828 ел]]да Зәйни бай, икенче мәчет [[1860-еллар]]да Мортаза бай иганәсенә төзелгән<ref name=":0">[https://tatarica.org/ru/razdely/municipalnye-obrazovaniya/municipalnye-rajony/arskij-rajon/novyj-kiner Яңа Кенәр.] Tatarica Онлайн-энциклопедиясе.</ref>. Авылда барлыгы 3 мәчет булган. Ул чорда мәчетләр мәгариф үзәкләре булган ― алар каршында мәктәп-[[мәдрәсә]]ләр, шулай ук борынгы китапларны күчереп язу остаханәләре эшләгән<ref>[https://arsk.tatarstan.ru/file/pub/pub_69724.pdf Авыл җирлеге буенча кыскача тарихи белешмә.] arsk.tatarstan.ru</ref>. * [[1925 ел]]да авылда биш сыйныфлы '''башлангыч мәктәп''' ачыла. Әлеге мәктәпнең беренче укытучылары ― Вәли Хәйруллин һәм аның хатыны Мәрьям Хәйруллина, Мәсхүт Арсланов һәм Сара Арсланова<ref>[https://ok.ru/profile/572299366511/statuses/67976426324079 История развития школы.] Классташлар Яңа Кенәр</ref>. * 1930 елда авылда крестьян яшьләре мәктәбе ({{lang-ru|ШКМ}}) эшли башлый. * 1932 елдан ― '''җидееллык мәктәп'''. * 1935 елда, [[Яңа Кенәр|Яңа Кенәр авылы]] [[Кызыл Юл районы (Татарстан АССР)|Кызыл Юл]] (1956 елдан [[Тукай районы (Татарстан АССР)|Тукай]]) районы үзәгенә әйләнгәч, җидееллык мәктәп '''урта мәктәп''' итеп үзгәртелә. * 1939―1940 елларда агачтан бурап, ике катлы яңа бина төзелә (директор Лотфулла Гайнуллин). Әлеге бинада [[Апаз]], [[Пөшәңгәр]], [[Чымбулат]], [[Югары Шашы|Шашы]], [[Кышлау]] кебек тирә-юнь авыллардан балалар да йөреп укый. Мәктәп үсә, районның иң зур мәктәбенә әйләнә. * 1941 елда авыл яшьләренең кичке мәктәбе ачыла. Көндез [[колхоз]] кырларында эшләгән яшүсмерләр әлеге мәктәптә кичен укый. * 1945―1984 елларда Яңа Кенәр урта мәктәбен 3772 кеше тәмамлый. * 1952―1982 елларда директорның уку-укыту эшләре буенча урынбасары булып Фарахшат Нури кызы Бигашева эшләгән. Әлфия Галләм кызы Бәдретдинова пионер оешмасын җитәкләгән<ref>[https://tatarstan.er.ru/activity/news/v-novokinerskom-licee-arskogo-rajona-otmetili-yubilej-pionerii В Новокинерском лицее Арского района отметили юбилей пионерии.] tatarstan.er.ru, 25.05.2012</ref> * 1978 елда, Татарстан укытучылары арасында беренчеләрдән булып, рус теле укытучысы [[Стелла Габдрахманова|Стелла Зәки кызы Габдрахмановага]] [[Социалистик Хезмәт Герое]] исеме бирелгән<ref>[https://beznen.ru/basma/2019-10/uz-geroebiz/ Үз героебыз.] «[[Безнең гәҗит]]», 12.03.2019</ref>. * 1996―1997 уку елында мәктәп республикада икенче урынны ала. * 2011―2012 уку елында Яңа Кенәр урта мәктәбе '''лицейга''' әйләнә. Аерым фәннәрне ([[физика]], [[математика]]) тирәнтен өйрәнү ― лицейның мөһим үзенчәлекләреннән берсе. Лицей сыйныфларының саны 76 % тәшкил итә (16 сыйныф), шулай ук аерым эш планы буенча укытылучы бер кадет сыйныфы. Укыту теле: [[татар теле|татар]] һәм [[рус теле|рус]] телләре. 5в, 6в, 7в, 8в, 9в сыйныфларында [[марилар|мари милләтеннән]] булган балалар укый. * [[Югары Оры]], [[Кызылъяр (Арча районы) |Кызыл-Яр]], [[Түбән Оры]], [[Яңа Ашыт]], [[Сөрде]] авыллары башлангыч гомуми белем мәктәпләре, Арча муниципаль районы Башкарма комитетының 2011 елның 25 августындагы 885нче номерлы карары нигезендә, Яңа Кенәр урта мәктәбе филиалына әверелә. * 2015 елдан ― '''урта мәктәп'''<ref name=":0" />. * 2019 елдан РСФСР ның атказанган укытучысы, Бөек Ватан сугышы ветераны Рәгыйб Усман улы Халитов исемендәге укучылар һәм укытучыларың төбәкара «Бәхет биргән туган җирем» фәнни-гамәли конференциясе уздырыла. * 2020 елда туган телдә (татар, чуаш, мари, мордва) белем бирү буенча республика конкурсында җиңеп, 500 мең сумлык грантка ия була<ref>[https://arsk.tatarstan.ru/tat/index.htm/news/1869553.htm Яңа Кенәр урта мәктәбе ― туган телдә белем бирү практикасы буенча иң яхшы мәктәп.] arsk.tatarstan.ru, 19.11.2020</ref>. * 2020 елда мәктәпкә [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]] [[Стелла Габдрахманова|Стелла Зәки кызы Габдрахманова]] исеме бирелгән. * Мәктәп каршында мәктәп туган якны өйрәнү музее, «Ләйсән», «Невада» хореография коллективлары, «Әкият» мәктәп театры эшли<ref name=":0" />. == Директорлар == * Беренче мөдир ― Гариф Салихов * .... * 1939 елдан ― Лотфулла Гайнулллин (?―1943), [[Бөек Ватан сугышы]]нда һәлак булган. * 1945 елдан ― Карташов * 1946―1948 елларда ― Зиннәт Ишмөхәммәтов * 1948―1953 елларда ― Усман Бикташев * 1953―1974 елларда ― Хәсән Нәҗми улы Сабитов * 1975―1984 елларда ― Рәгыйб Усман улы Халитов, РСФСР атказанган укытучысы (1960―1975 елларда «Мөмкинлекләре чикләнгән балалар өчен Яңа Кенәр мәктәп-интернаты»<ref>[http://arskmedia.ru/news/rayon-yaalyklary/i-berenche-yatimnrne-yalgyz-analarny-balalaryn-kabul-itlr Яңа Кенәр мәктәп-интернатына 60 ел.] http://arskmedia.ru, 16.02.2021</ref> директоры, 1984―1986 елларда Яңа Кенәр авыл советы рәисе<ref>[https://arsk.tatarstan.ru/file/pub/pub_69724.pdf Авыл җирлеге буенча кыскача тарихи белешмә.] arsk.tatarstan.ru</ref>) * 1984―1986 елларда ― Р. А. Шаһиев * 1986―1990 елларда ― Ш. Ә. Вәлиев * 1990―1993 елларда ― И. И. Иванов * 1994―1998 елларда ― Надия Гаптелфәрт кызы Фатыйхова * 1999―2007 елларда ― Т. Х. Әхмәтов * 2007―2009 елларда ― Р. Д. Сәгъдиев * 2009―2011 елларда ― И. Г. Фәйзрахманов * 2012 елдан (лицей директоры) ― З. И. Хәйруллина * {{х.в.}} ― Әгъзам Әдеһәм улы Гайфуллин, мәктәп тарихында 17нче директор. == Мәктәпне тәмамлаган күренекле шәхесләр == === Каләм осталары === * [[Мостафа Ногман]] (1912―1976), татар шагыйре, тел галиме. * [[Равил Вәлиев (1942)|Равил Вәли]] (1942―2020), язучы, журналист. * [[Галиәхмәт Шаһи]] (1949), татар шагыйре. * [[Нәҗип Мадьяров]] (1928―2002), татар шагыйре. * Хәбибулла Фәтхуллин * [[Рафаил Төхфәтуллин]] (1924―1994). язучы. * [[Илфат Фәйзрахманов]] (1961), газета баш мөхәррире. * [[Рәмис Латыйпов]] (1977), журналист. * Раилә Вәлиуллина * Илүзә Касыймова * Гөлнур Миннебаева * Айзилә Сабирова === Фән эшлеклеләре === * [[Марсель Әхмәтҗанов]] (1939), филология фәннәре докторы, професор. * [[Фәрит Бәйрәмов]] (1947), техник фәннәр докторы, профессор * [[Нәкыйп Гыйниятуллин]] (1938―2014), техник фәннәр кандидаты, профессор. * [[Фирдәвес Ермаков]] (1927), техник фәннәр докторы, профессор. * Марсель Маликов * Инсур Садыйков === Сәхнә осталары === * Илгиз Баязитов, үзешчән композитор. * [[Азат Зарипов (1970)|Азат Зарипов]] (1970), актер, режиссер, [[Казан дәүләт мәдәният институты|КДМИ]] доценты. * Рафил Зәйнуллин * [[Гафур Каюмов]] (1959―2018), актер, драматург, театр режиссеры. * [[Люция Хәсәнова]] (1971), җырчы, Татарстанның атказанган артисты (1986). * Салих Хисмәтуллин * [[Нурзадә Вәлиуллина|Нурзадә]] (Вәлиуллина), җырчы, Татарстанның атказанган артисты (2019). === Спортчылар === * [[Рәфыйк Мадьяров]] (1953), самбочы, СССР чемпионы == Моны да карагыз == == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * ''А. Сабинский, И. Газизова''. Герой мәктәбендә. [[Мәгариф (журнал)|«Мәгариф»]], 2021 ел, июнь, 18-24нче бит. == Сылтамалар == * [https://edu.tatar.ru/arsk/n-kiner/sch/page213355.htm Мәктәпнең «Татарстан Республикасында электрон мәгариф» порталындагы рәсми сәхифәсе] * [https://www.instagram.com/novokiner/ Яңа Кенәр урта мәктәбе.] [[instagram]].com * [https://tatarica.org/ru/razdely/municipalnye-obrazovaniya/municipalnye-rajony/arskij-rajon/novyj-kiner Яңа Кенәр.] Tatarica Онлайн-энциклопедиясе * [https://ok.ru/profile/572299366511/statuses/67976426324079 История развития школы.] Классташлар Яңа Кенәр {{Тышкы сылтамалар}} {{Татарстан мәктәпләре}} [[Төркем:Арча районы мәктәпләре]] [[Төркем:1925 елда нигезләнгән уку йортлары]] jrv4kg40mk7mx4yml82abzbyzcvstqn 0 484945 3530131 3530054 2022-08-25T01:00:52Z RavilZakirov 37427 wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''Санкт-Петербург татар медиафорумы''' (''PTMF медиафорумы'') — [[Питер.Татар]] порталы һәм [[Татарстан Республикасы|Татарстан Республикасының]] [[Санкт-Петербург]] шәһәрендә һәм [[Ленинград өлкәсе|Ленинград өлкәсендә]] даими вәкиллегенең көз көнендә уздыра торган [[медиафорум]]ы, [[2019 ел]]дан бирле ел саен үткәрелә.<ref name="ТСП">[https://tatspb.tatarstan.ru/index.htm/news/2032219.htm III САНКТ-ПЕТЕРБРГСКИЙ ТАТАРСКИЙ МЕДИАФОРУМ 2021: ТАТАРСКИЕ ПЛАТФОРМЫ КОММУНИКАЦИЙ «ЛИЦОМ К ЛИЦУ».]</ref> Медиафорум татарча [[медиабазар]]ның алга таба да нәтиҗәле үсешенә һәм [[:Төркем:Татар журналистлары|татар журналистларының]] һөнәри дәрәҗәсен күтәрүгә ярдәм итүгә юнәлдерелгән.<ref name="ТК">[https://tatar-congress.org/ru/blog/tatarskiy-mediaforum-proshel-v-sankt-peterburge/ Татарский медиафорум прошел в Санкт-Петербурге.]</ref> Партнёрлары арасында — [[Бөтендөнья татар конгрессы]], [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|Tatar-inform.tatar]] һәм [[Tatmedia|Татмедиа Республика матбугат һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы]] булып тора. == Тарихы == === Барлыкка килүе === Форумны оештыручы булып шәһәрнең татар яшьләре хәрәкәте активисты, [[Питер.Татар|Санкт-Петербург һәм Ленинград өлкәсе татарларының татар порталына]] нигез салучы булган Равил Закиров тора.<ref name="ТК" /> === 2019 === Форум беренче тапкыр 2019 елның 31 октябрендә Санкт-Петербург Милләтләр йортында журналистлар, блогерлар һәм туган якны өйрәнүчеләр катнашында уза. Беренче форумда Татарстан Республикасының Санкт-Петербургтагы һәм Ленинград өлкәсендәге даими вәкиле [[Ренат Вәлиуллин]], мәгълүмат хезмәте идарәсе җитәкчесе, Бөтендөнья татар конгрессының массакүләм мәгълүмат чаралары белән элемтә буенча урынбасары [[Гөлназ Шәйхиева]], Санкт-Петербург милләтләр йорты директоры урынбасары [[Дмитрий Федотов]], татар милли-мәдәни автономиясе рәисе [[Рәис Яркәев]] һәм башкалар катнаша. Анда ретроспективалар контекстында «НУР-СВЕТ» газетасын чыгаруны яңарту, Санкт-Петербург һәм Ленинград өлкәсе татарлары порталларын тәкъдим итү, массакүләм мәгълүмат чараларын берләштерү (мәгълүматларны бердәм базага җыю), 2020 елда Татарстан АССРның 100 еллыгын бәйрәм итүгә багышланган мәдәни һәм социаль инициативаларны билгеләү мәсьәләләре һәм башкалар карала.<ref>[http://spbdn.ru/news/28254/ Петербургский татарский медиафорум.]</ref> === 2020 === 2020 елның 31 октябрендә онлайн-форматта Икенче Петербург татар медиафорумы уза.<ref>[https://realnoevremya.ru/news/192497-ii-sankt-peterburgskiy-tatarskiy-mediaforum-proshel-onlayn-rezhime II Санкт-Петербургский татарский медиафорум прошел в онлайн-режиме.]</ref> Оештыручы булып Татарстан Республикасының Санкт-Петербург шәһәрендә һәм Ленинград өлкәсендә даими вәкиллеге һәм Санкт-Петербургның татар журналистлары клубы ярдәмендә [[Питер.Татар|Piter.tatar]] мәгълүмат порталы торган. 2019 елдагы кебек үк, медиафорумның төп бурычларыннан берсе булып "[[Нур (газета)|Нур]]" татар газетасын хәзерге шартларда чыгару турында фикер алышу була.<ref>[https://www.idelreal.org/a/30923837.html "Некачественные" блоги и их важная роль для татар.]</ref><ref>[https://tatar-congress.org/ru/blog/v-peterburge-proydet-vtoroy-tatarskiy-mediaforum/ В Петербурге пройдет второй татарский медиафорум.]</ref> === 2021 === Өченче тапкыр татар медиафорумы 2021 елның 21 ноябрь көнне «Медиатрендлар һәм милли массакүләм мәгълүмат чаралары» дип аталучы уза.<ref>[https://matbugat.ru/news/?id=35079 Иртәгә петербурглылар өченче тапкыр татар медиафорумы оештыра.]</ref> Бу юлы татар медиа җәмәгатьчелеге вәкилләрен берләштерү максаты белән уздырылучы әлеге чара, хосусый массакүләм мәгълүмат чараларының тәҗрибәсен өйрәнүгә багышланган.<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/tatar_world/23-11-2021/sankt-peterburgtan-tatar-zhurnalisty-tatarstannan-gyna-yard-m-k-tep-utyru-d-res-t-gel-5843690 Санкт-Петербургтан татар журналисты: Татарстаннан гына ярдәм көтеп утыру дөрес түгел.]</ref> PTMF медиафорумы Татарстан Республикасы матбугать һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы һәм Бөтендөнья татар конгрессы ярдәмендә ZOOM платформасында узган.<ref name="ТСП" /> == Шулай ук карагыз == * [[Татнет_сәхифәләре_исемлеге#Әлифба_буенча|Татарча эшләүче порталлар]] <small>([[:Төркем:Татар интернеты|төркемләү категориясе]])</small> * [[Татар телле радиолар|Татарча эшләүче радиолар]] <small>([[:Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр|төркемләү категориясе]])</small> * [[Татар телле телеканаллар|Татарча эшләүче телеканаллар]] <small>([[:Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар|төркемләү категориясе]])</small> * [[Татар телендәге матбугат басмалары исемлеге|Татарча чыгучы басма матбугат исемлеге]] <small>([[:Төркем:Татарча гәҗитләр|гәҗитләр төркеме]]{{*}} [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар төркеме]])</small> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * Өстәмә чыганаклар һәм * тема буенча аерым чыккан материаллар исемлеге <!-- == Тышкы сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}}--> [[Төркем:Санкт-Петербург татарлары]] [[Төркем:Татар мәгълүмат чаралары]] [[Төркем:Санкт-Петербург татар медиафорумы]] {{Санкт-Петербург татар медиафорумы}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Санкт-Петербург%20татар%20медиафорумы |сүз+төзмә= Санкт-Петербург+татар+медиафорумы |süz%20tözmä = Sankt%20Peterburg%20Tatar%20mediaforumı}} co28v2ng6hz9x4hh3j3t1wmza52na4g 3530138 3530131 2022-08-25T07:40:58Z Ilnur efende 6874 /* 2021 */ wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''Санкт-Петербург татар медиафорумы''' (''PTMF медиафорумы'') — [[Питер.Татар]] порталы һәм [[Татарстан Республикасы|Татарстан Республикасының]] [[Санкт-Петербург]] шәһәрендә һәм [[Ленинград өлкәсе|Ленинград өлкәсендә]] даими вәкиллегенең көз көнендә уздыра торган [[медиафорум]]ы, [[2019 ел]]дан бирле ел саен үткәрелә.<ref name="ТСП">[https://tatspb.tatarstan.ru/index.htm/news/2032219.htm III САНКТ-ПЕТЕРБРГСКИЙ ТАТАРСКИЙ МЕДИАФОРУМ 2021: ТАТАРСКИЕ ПЛАТФОРМЫ КОММУНИКАЦИЙ «ЛИЦОМ К ЛИЦУ».]</ref> Медиафорум татарча [[медиабазар]]ның алга таба да нәтиҗәле үсешенә һәм [[:Төркем:Татар журналистлары|татар журналистларының]] һөнәри дәрәҗәсен күтәрүгә ярдәм итүгә юнәлдерелгән.<ref name="ТК">[https://tatar-congress.org/ru/blog/tatarskiy-mediaforum-proshel-v-sankt-peterburge/ Татарский медиафорум прошел в Санкт-Петербурге.]</ref> Партнёрлары арасында — [[Бөтендөнья татар конгрессы]], [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|Tatar-inform.tatar]] һәм [[Tatmedia|Татмедиа Республика матбугат һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы]] булып тора. == Тарихы == === Барлыкка килүе === Форумны оештыручы булып шәһәрнең татар яшьләре хәрәкәте активисты, [[Питер.Татар|Санкт-Петербург һәм Ленинград өлкәсе татарларының татар порталына]] нигез салучы булган Равил Закиров тора.<ref name="ТК" /> === 2019 === Форум беренче тапкыр 2019 елның 31 октябрендә Санкт-Петербург Милләтләр йортында журналистлар, блогерлар һәм туган якны өйрәнүчеләр катнашында уза. Беренче форумда Татарстан Республикасының Санкт-Петербургтагы һәм Ленинград өлкәсендәге даими вәкиле [[Ренат Вәлиуллин]], мәгълүмат хезмәте идарәсе җитәкчесе, Бөтендөнья татар конгрессының массакүләм мәгълүмат чаралары белән элемтә буенча урынбасары [[Гөлназ Шәйхиева]], Санкт-Петербург милләтләр йорты директоры урынбасары [[Дмитрий Федотов]], татар милли-мәдәни автономиясе рәисе [[Рәис Яркәев]] һәм башкалар катнаша. Анда ретроспективалар контекстында «НУР-СВЕТ» газетасын чыгаруны яңарту, Санкт-Петербург һәм Ленинград өлкәсе татарлары порталларын тәкъдим итү, массакүләм мәгълүмат чараларын берләштерү (мәгълүматларны бердәм базага җыю), 2020 елда Татарстан АССРның 100 еллыгын бәйрәм итүгә багышланган мәдәни һәм социаль инициативаларны билгеләү мәсьәләләре һәм башкалар карала.<ref>[http://spbdn.ru/news/28254/ Петербургский татарский медиафорум.]</ref> === 2020 === 2020 елның 31 октябрендә онлайн-форматта Икенче Петербург татар медиафорумы уза.<ref>[https://realnoevremya.ru/news/192497-ii-sankt-peterburgskiy-tatarskiy-mediaforum-proshel-onlayn-rezhime II Санкт-Петербургский татарский медиафорум прошел в онлайн-режиме.]</ref> Оештыручы булып Татарстан Республикасының Санкт-Петербург шәһәрендә һәм Ленинград өлкәсендә даими вәкиллеге һәм Санкт-Петербургның татар журналистлары клубы ярдәмендә [[Питер.Татар|Piter.tatar]] мәгълүмат порталы торган. 2019 елдагы кебек үк, медиафорумның төп бурычларыннан берсе булып "[[Нур (газета)|Нур]]" татар газетасын хәзерге шартларда чыгару турында фикер алышу була.<ref>[https://www.idelreal.org/a/30923837.html "Некачественные" блоги и их важная роль для татар.]</ref><ref>[https://tatar-congress.org/ru/blog/v-peterburge-proydet-vtoroy-tatarskiy-mediaforum/ В Петербурге пройдет второй татарский медиафорум.]</ref> === 2021 === Өченче тапкыр татар медиафорумы 2021 елның 21 ноябрь көнне «Медиатрендлар һәм милли массакүләм мәгълүмат чаралары» дип аталып уза.<ref>[https://matbugat.ru/news/?id=35079 Иртәгә петербурглылар өченче тапкыр татар медиафорумы оештыра.]</ref> Бу юлы татар медиа җәмәгатьчелеге вәкилләрен берләштерү максаты белән уздырылучы әлеге чара, хосусый массакүләм мәгълүмат чараларының тәҗрибәсен өйрәнүгә багышланган.<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/tatar_world/23-11-2021/sankt-peterburgtan-tatar-zhurnalisty-tatarstannan-gyna-yard-m-k-tep-utyru-d-res-t-gel-5843690 Санкт-Петербургтан татар журналисты: Татарстаннан гына ярдәм көтеп утыру дөрес түгел.]</ref> PTMF медиафорумы Татарстан Республикасы матбугать һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы һәм Бөтендөнья татар конгрессы ярдәмендә ZOOM платформасында узган.<ref name="ТСП" /> == Шулай ук карагыз == * [[Татнет_сәхифәләре_исемлеге#Әлифба_буенча|Татарча эшләүче порталлар]] <small>([[:Төркем:Татар интернеты|төркемләү категориясе]])</small> * [[Татар телле радиолар|Татарча эшләүче радиолар]] <small>([[:Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр|төркемләү категориясе]])</small> * [[Татар телле телеканаллар|Татарча эшләүче телеканаллар]] <small>([[:Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар|төркемләү категориясе]])</small> * [[Татар телендәге матбугат басмалары исемлеге|Татарча чыгучы басма матбугат исемлеге]] <small>([[:Төркем:Татарча гәҗитләр|гәҗитләр төркеме]]{{*}} [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар төркеме]])</small> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * Өстәмә чыганаклар һәм * тема буенча аерым чыккан материаллар исемлеге <!-- == Тышкы сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}}--> [[Төркем:Санкт-Петербург татарлары]] [[Төркем:Татар мәгълүмат чаралары]] [[Төркем:Санкт-Петербург татар медиафорумы]] {{Санкт-Петербург татар медиафорумы}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Санкт-Петербург%20татар%20медиафорумы |сүз+төзмә= Санкт-Петербург+татар+медиафорумы |süz%20tözmä = Sankt%20Peterburg%20Tatar%20mediaforumı}} brzcbw8g0aqxj3bp6vr53zteyvv84k4 0 522152 3530116 3297884 2022-08-24T18:23:34Z YiFeiBot 15804 Бот: бу мәкаләнең [[Википедия:Интервики|интервики]] сылтамалары (2) хәзер [[d:q6555349|Wikidata-да]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{мәгънәләр|Токмаклыдере}} '''Токмаклыдере''' ({{lang-tr|Tokmaklıdere}}) — [[Төркия Җөмһүрияте]]нең [[Мәрмәр бүлгесе]]<ref>[http://www.akdenizdom.ru/work/adm.html Административное устройство Турции] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090120115121/http://www.akdenizdom.ru/work/adm.html |date=2009-01-20}}</ref> Сакарья иле Сөгүтлү илчесенә караган бер мәхәллә ({{lang-tr|mahalle}}).<ref>{{cite web |title=Türkiye İstatistik Kurumu. TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri.|url=https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180817225821/https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr|yayıncı=tbmm.gov.tr|archivedate=17 Ağustos 2018|archivedate=18 октябрь 2020||deadlink = no }}</ref> == Географиясе == {{Бүлекне тулыландырырга}} == Халык саны == {{Бүлекне тулыландырырга}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://bigenc.ru/geography/text/4211458 Турция // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.] * {{cite web |title = Төркия рәсми сайты |url = https://turkey.com/ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150522160612/http://turkey.com/ |archivedate = 2015-05-22 |deadlink = no }} * [http://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-1305 Mahalle Nedir?]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304214324/http://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-1305 |date=4 Mart 2016 }} * [http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=198 Kısaltmalar Dizini]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304193910/http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=198 |date=4 Mart 2016 }} {{Turkey-geo-stub}} [[Төркем:Сөгүтлү илчесе мәхәлләләре]] [[Төркем:Әлифба буенча торак пунктлар]] [[Төркем:Төркия торак пунктлары]] [[Төркем:Төркия мәхәлләләре]] qrbhzmhfa597riu5a1pk85lwz3k4go4 0 548332 3530125 3405593 2022-08-24T20:11:37Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Гаспаравшчына''' ({{lang-be|Гаспараўшчына}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Залессе гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 105 кеше, 20 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 76.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_II/499 Gasperowszczyzna, powiat dzisieński, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_II/499] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} eqhzxmeys5k7xntdg3je80j30np7ovg 0 585188 3530117 3529965 2022-08-24T18:27:43Z Әмир 15082 + 1 Башкортстанлы /* М */ wikitext text/x-wiki {{мәгълүмати исемлек|show=2|Татарлар|Башкортлар|Россиянең Украинага бәреп керүе (2022)}} {{Портал|Шәхесләр}} {{TOC right}} {{notice|'''Бу биттәге исемлек тулы булмаска мөмкин!'''<br/>Мәгълүмат һәм дәлилләүче чыганакларга сылтамалар белән баетуыгыз өчен изге рәхмәт!}} == Исемлек == === А === # [[Айдар Аиткужин]] (22 яшь, [[Күгәрчен районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Радмир Алиев]] ([[Сорокино (Төмән өлкәсе)|Сорокино]], [[Яркәү районы]], [[Төмән өлкәсе]])<ref>[https://72.ru/text/gorod/2022/05/20/71345213/ В спецоперации на Украине погиб 42-летний уроженец тюменского села.]</ref> # [[Альберт Аллагулов]] (25 яшь, [[Уфа]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Фәдис Аллаяров]] (22 яшь, [[Бишбүләк районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Шамил Алмәрдәнов]] (55 яшь, [[Учалы районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Илгиз Алтыншин]] (40 яшь, [[Куергазы районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Рөстәм Артемьев]] (45 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илфат Ахияров]] (33 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa">{{cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title = Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=[[Комсомольская правда]].Уфа порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[7 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[24 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref><ref name=":Пруфы">[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф ВКонтакте</ref> === Ә === # [[Азат Әбуталипов]] ([[Авыргазы районы]], Башкортстан)<ref>[https://aurgazeta.ru/news/media/2022/7/27/pomnyat-skromnyim-spokojnyim-i-dobryim/ ПОМНЯТ СКРОМНЫМ, СПОКОЙНЫМ И ДОБРЫМ.] «Аургазета» </ref> # [[Руслан Әетов]] ([[Березовский]], Свердловск өлкәсе)<ref>[https://www.ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Хәйдәр Әфләтүнов]] ([[Яңа Комазан]], [[Мамадыш районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/zitel-mamadysskogo-raiona-rt-pogib-vo-vremya-specoperacii-na-ukraine-5868729 Житель Мамадышского района РТ погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Илдар Әхияров]] (25 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан) <ref>[https://prufy.ru/news/society/127487-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_donbasse_komandirom_tanka_ildarom_akhiyarovym/ В Башкирии простились с погибшим на Донбассе командиром танка Ильдаром Ахияровым]</ref> # [[Илфат Әхияров]] ([[Дүртөйле районы]], Башкортстан) <ref>[https://kiziltan.ru/articles/obchestvo/2022-04-03/yan-ike-yaktashybyzny-yugalttyk-2754558 Янә ике якташыбызны югалттык...]</ref> # [[Марат Әхмәтҗанов (1999)|Марат Әхмәтҗанов]] (23 яшь, [[Нуриман районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Николай Әхмәтҗанов]] ([[Новоуткинск]], [[Свердловск өлкәсе]])<ref>[https://66.ru/news/incident/251704/ На Украине погибли как минимум 40 солдат из Свердловской области. Список.]</ref> # [[Рөстәм Әхмәтҗанов]] ([[Көлмез (Киров өлкәсе)|Көлмез]], [[Киров өлкәсе]])<ref>[https://gorodkirov.ru/news/pod-ukrainskim-izyumom-pogib-desantnik-iz-kilmezi/ Под украинским Изюмом погиб десантник из Кильмези.]</ref> # [[Рафаэль Әхмәтов]] ([[Ырынбур]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]</ref> # [[Рөстәм Әхмәтов (1993)|Рөстәм Әхмәтов]] (29 яшь, [[Әгерҗе]], Татарстан) <ref>[http://agryz-rt.ru/news/nasha-zhizn/v-agryze-prostilis-s-geroicheski-pogibshim-na-ukraine-rustamom-akhmetovym В Агрызе простятся с героически погибшим на Украине Рустамом Ахметовым]</ref> # [[Фидарис Әхмәтов]] (35 яшь, [[Тәтешле районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Андрей Әхмәтшин]] ([[Тольятти]], [[Самар өлкәсе]])<ref>[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ "Он умер ради жизни других": погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]</ref> # [[Руслан Әхмәтшин]], өлкән лейтенант, танкист, (25 яшь, [[Кизнер]], Удмуртия) <ref name="Tatar Today">[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары</ref>. # [[Мәлик Әхтәров]] ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС" /> # [[Рафил Әюпов]] (46 яшь, [[Белорет районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === Б === # [[Илнар Байҗигетов]] (24 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рөстәм Бакиров]] (27 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Алмаз Батанов]], лейтенант, танкист (1999, [[Казан]]) # [[Артур Батыров]], өлкән лейтенант (28 яшь, [[Дәүләкән]], Башкортстан)<ref>''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453 В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022</ref> # [[Илдус Бәхтигәрәев]] ([[Подлуб (Караидел районы)|Подлуб]], [[Караидел районы]], Башкортстан)<ref>[https://ok.ru/group/68905240559678/topic/154243154875710 На Украине погиб уроженец Караидельского района Ильдус Бахтигараев]</ref> # [[Байегет Бикбулатов]] (20 яшь, [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Дамир Бикмансуров]] ([[Юкамен районы]], Удмуртия)<ref>[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]</ref> # [[Ринат Бикмурзин]] (2о яшь, [[Иске Шөгер]], [[Лениногорск районы]], Татарстан)<ref>[https://leninogorsk.tatarstan.ru/index.htm/news/2107183.htm В Лениногорском районе простились с сержантом Ринатом Бекмурзиным.] Лениногорский муниципальный район и город Лениногорск</ref> # [[Сынбулат Билалов]] (21 яшь, [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === В === # [[Виктор Вәлиев]] ([[Киев]], Украина)<ref>[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{ref-ua}}</ref> # [[Данил Вәлиев]] (31 яшь, [[Чакмагыш районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Данис Вәлиев]] (21 яшь, [[Дурасау (Чишмә районы)|Дурасов]], [[Чишмә районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Вәлишин]] ([[Кыңгыр-Мәнәвез]], [[Бишбүләк районы]], Башкортстан)<ref>[https://newsbash.ru/society/33078-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-marat-valishin.html Марат Валишин из Башкирии погиб в ходе СВО в Украине.] Новости Бижбуляка сегодня</ref> # [[Зөфәр Вәхиев]] (23 яшь, [[Маты (Балтач районы)|Маты]], [[Балтач районы (Башкортстан)|Балтач районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Гомәр Волков]] ([[Кырым]])<ref>[https://www.24tv.ua/ru/u-vijni-za-ukrainu-zaginuv-krimskotatarskij-boyec-umer-volkov_n1895031/amp В войне за Украину погиб крымскотатарский боец Умер Волков.]</ref> === Г === # [[Рәсим Габидуллин]] ([[Дүртөйле районы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-207039849_48316 Расим Габидуллин из Башкирии погиб во время..] ВКонтакте</ref> # [[Виталий Габтуллин]] ([[Лысьва]], Пермь крае)<ref name="ПА" /> # [[Рөстәм Газизов]] (20 яшь, [[Балакатай районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Ренат Гайсин]], подполковник (1983, Казан) # [[Илнур Гайфетдинов]], фельдшер (2000, [[Кукмара районы]]) # [[Илгиз Гайфуллин]] (26 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Әмир Галиәкбәров]] ([[Кызыл Алан (Нократ Аланы районы)|Кызыл Алан]], [[Нократ Аланы районы]], [[Киров өлкәсе]]) # [[Артём Галиев]] ([[Фаленки районы]], [[Киров өлкәсе]])<ref>[https://www.gtrk-vyatka.ru/vesti/incidents/amp/72956-major-iz-falenskogo-rajona-pogib-v-boju-na-ukraine.html Майор из Фалёнского района погиб в бою на Украине.]</ref> # [[Илдар Галиев]], рядовой ([[Балтач районы]]) # [[Илдар Гализиев]] ([[Подовинное]], [[Октябрьское районы (Чиләбе өлкәсе)|Октябрьское районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://74.ru/text/incidents/2022/06/04/71385302/ В Челябинской области простились с погибшим на Украине 19-летним ефрейтором.]</ref> # [[Рудольф Галимҗанов]] ([[Чусавай|Чусовой]], Пермь крае) # [[Руслан Галимов]] (42 яшь, [[Салават районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Илшат Галин]] (28 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Таминдар Галиуллин]] ([[Аскар (Әбҗәлил районы)| Аскар]], [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-153156628_283130 Ещё одна трагическая весть.] Аскарово ВКонтакте</ref> # [[Илвир Галләмов]], өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Калтай (Кушнарин районы)|Калтай]])<ref> # [[Илшат Галләмов]] ([[Яңа Пижмар]], [[Мари-Төрек районы]], [[Мари Ил]])[https://ok.ru/dorogamipamyiti/topic/154011032692096 ПАМЯТИ СТАРШЕГО ЛЕЙТЕНАНТА ВООРУЖЕННЫХ СИЛ РФ ГАЛЛЯМОВА]</ref>.<ref name="kazanreporter2304">{{cite web|url=https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa|title = Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине|publisher=«Казанский репортёр» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Руслан Галләмов]], прапорщик (1988, [[Чаллы]]) # [[Линар Гарипов]] (22 яшь, [[Салават (шәһәр)|Салават]])<ref name="kazanreporter2304"/><ref>[http://www.gorodsalavat.ru/news.php?id=1078 www.gorodSalavat.ru - Житель Салавата Линар Гарипов погиб на Украине.] Сайт города Салават, 25.03.2022</ref> # [[Риф Гафаров]] (38 яшь, [[Балакатай районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Гашиятуллин]] ([[Сафакүл]], [[Сафакүл районы]], [[Курган өлкәсе]])<ref>[https://45.ru/text/incidents/2022/03/24/70528796/ В Зауралье простятся с военнослужащим Русланом Гашиятуллиным, погибшим на Украине.]</ref> # [[Шамил Гаязетдинов]] ([[Уразавыл]], [[Кызыл Октябрь районы]], [[Түбән Новгород өлкәсе]])<ref>[https://www.nn.aif.ru/amp/society/34-letniy_shamil_gayazetdinov_iz_nizhegorodskoy_oblasti_pogib_na_ukraine 34-летний Шамиль Гаязетдинов из Нижегородской области погиб на Украине.]</ref> # [[Ленар Гәрәев]] (32 яшь, [[Тәбәрле]], [[Әгерҗе районы]], Татарстан) <ref>[http://agryz-rt.ru/news/nasha-zhizn/v-agryzskom-rayone-prostilis-s-geroicheski-pogibshim-na-ukraine-lenarom-garaevym В Агрызском районе простились с героически погибшим на Украине Ленаром Гараевым.] Агрызские вести, 9.07.2022</ref> # [[Сергей Гобәйдуллин]] ([[Чибәркүл]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД" /> # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Дамир Гыйлемханов (1999)]], танк механигы, ефрейтор (Казан) # [[Равил Ринат улы Гомәров| Равил Гомәров]] ([[Салават (шәһәр)|Салават]], Башкортстан) <ref>''Ирина Кудрина''. [https://gorobzor.ru/novosti/proisshestviya/170975-v-salavate-provodili-v-posledniy-put-ravilya-gumerova-pogibshego-na-ukraine В Салавате проводили в последний путь Равиля Гумерова, погибшего на Украине.] Новости Уфы и Башкирии, 09.07.2022</ref> # [[Сергей Гыйззәтуллин]] ([[Канлы (Кушнарин районы)|Канлы]], [[Кушнарен районы]], Башкортстан)<ref>[https://bash.news/news/181165-v-bashkirii-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-sergeem-gizatullinym В Башкирии простились с погибшим на Украине Сергеем Гизатуллиным]</ref> # [[Руслан Гыйлемханов]] (35 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Илмир Гыймалетдинов]] (43 яшь, [[Бүздәк районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === Д === # [[Марат Дәүләнов]] ([[Абзан (Архангель районы)|Абзан]], [[Архангель районы]], Башкортстан)<ref>[https://ok.ru/amrarhangel/topic/154969137338581 Сегодня в последний путь проводили – уроженца..]</ref> # [[Азамат Дәүләткулов]] ([[Хәлил (Әбҗәлил районы)|Хәлил]], [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан) <ref>[https://vk.com/wall-36273158_60592 При исполнении воинского долга на территории..] Сибай Онлайн</ref> # [[Өметҗан Дәүләтов]] ([[Чиләбе]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД" /> # [[Олег Дещеня-Стриж]] ([[Яхшы Бай]], [[Азнакай районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/ryadovoi-iz-tatarstana-pogib-vo-vremya-specoperacii-na-ukraine-5873681 Рядовой из Татарстана погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Дмитрий Дормидонтов]] ([[Теләче районы]], [[Кылбагыш]]) # [[Марат Дүсәкәев]] (Омск өлкәсе)<ref>[https://m.bk55.ru/news/article/202341/ Еще четверо жителей Омской области погибли в ходе спецоперации на Украине.]</ref> === З === # [[Вадим Заһиров]] (21 яшь, [[Борай районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Айрат Заһитов]] (21 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рәмис Заһретдинов]], майор (34 яшь, [[Яр Чаллы]])<ref>[https://chelny-izvest.ru/news/facts/v-boyakh-na-ukraine-pogib-urozhenets-naberezhnykh-chelnov-ramis-zagretdinov?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop В боях на Украине погиб уроженец Набережных Челнов Рамис Загртдинов.] Челнинские известия. 14.05.2022</ref> # [[Айгиз Закиров]] (20 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рушан Закиров]] (19 яшь, [[Дуван районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Эльвир Зимасов]] ([[Түбән Авыл (Барда районы)|Түбән Авыл]], [[Барда районы]], [[Пермь крае]]) # [[Илгизәр Зиннуров]] (25 яшь, [[Кыйгы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === Җ === # [[Ренат Җангалиев]] (38 яшь, [[Аскын районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илсур Җанюлдашев]] (34 яшь, [[Сибай]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === И === # [[Айнур Измайлов]], танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы) # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Тамерлан Илһамов]] ([[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-115466005_310269 В Башкирии простились с Тамерланом Ильгамовым.] ВКонтакте</ref><ref>[https://bash.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/ike-ya-tashyby-a-lg-nd-n-u-r-s-y-geroyy-iseme-birelde-2894549 Ике яҡташыбыҙға үлгәндән һуң Рәсәй геройы исеме бирелде.] Башинформ МА, 1.08.2022</ref> # [[Илдус Иманаев]] (32 яшь, [[Чишмә районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Исәнбаев]] (22 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Искәндиров]] ([[Пүчинкә-Кучук|Пүч. Кучук]], [[Кукмара районы]], Татарстан)<ref>[http://kukmor-rt.ru/news/poslednie-novosti/v-kukmorskom-rayone-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-timurom-iskandirovym В Кукморском районе простились с погибшим на Украине Тимуром Искандировым]</ref> # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Дамир Исламов (1996)]] ([[Лениногорск]]) # [[Самат Ишкилдин]] (42 яшь, [[Зиянчура районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Эдуард Ишманов]] ([[Әрәмә авыл|Әрәмә]], Барда районы, Пермь крае)<ref name="ПА">[https://www.perm.aif.ru/amp/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]</ref> # [[Эдуард Ишназаров]] ([[Стәрлетамак]], Башкортстан)<ref>[https://sterlitamakadm.ru/news/gorod/prostilis-s-eduardom-ishnazarovym/ Простились с Эдуардом Ишназаровым]</ref> # [[Александр Иштирәков]] ([[Новоуральск]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС">[https://www.tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine%3famp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется).]</ref> === Й === # [[Морат Йосыпов]], механик-радиотелефончы (2000, [[Иске Мөхәммәт]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === К === # [[Илназ Кадыйров]], капитан, танк ротасы командиры (34 яшь, Казан) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49337_na-ukraine-pogib-komandir-roty-iz-kazani Казанский репортер: На Украине погиб командир роты из Казани.] Казанский репортер, 2.05.2022</ref> # [[Данил Казаков]] ([[Бөгелмә]])<ref name="prokazan20220421">{{cite web|url=https://prokazan.ru/news/view/157275|title = НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН|publisher=«ProKazan» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[21 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Артур Камалов]] ([[Әҗәкүл]], [[Актаныш районы]], Татарстан) <ref>[https://vk.com/wall-210977916_10517 Сегодня актанышцы простились с погибшим..]. ВКонтакте</ref> # [[Денис Камалов]] (28 яшь, [[Уфа]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Хәкимҗан Карагулов]] (24 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Динаф Касыймов]] (20 яшь, [[Авык-Бүләк]], [[Тәтешле районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/><ref name="ПА" /> # [[Рәмис Каюмов]] ([[Бөгелмә районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.kommersant.ru/amp/5382047 В Татарстане простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине военнослужащим.]</ref> # [[Альберт Кәримов (1984)|Альберт Кәримов]], спецназ подполковнигы (38 яшь, [[Тирлән (авыл)|Тирлән]], [[Белорет районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Килмөхәммәтов]] (22 яшь, Учалы районы, Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Инсур Кинҗәкәев]] (34 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Олег Кириллов]] (Кукмара районы, [[Түбән Чура]]) # [[Марсель Корманалин]], (28 яшь, [[Кырмыскалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Нурлан Куҗбасаров]] ([[Сосновка (Бреды районы)|Сосновка]], [[Бреды районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="Пчела" /> # [[Тимур Кыпчатов]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]])<ref name="УКП">[https://www.ul.kp.ru/daily/27399/4595610/Военные из Ульяновска и Ульяновской области, погибшие на Украине в 2022 году во время спецоперации.]</ref> === Л === # [[Айнур Латыйпов]] ([[Борай районы]], Башкортстан)<ref>[https://prufy.ru/news/society/127584-v_bashkirii_prostilis_s_22_letnim_soldatom_pogibshim_na_ukraine/ В Башкирии простились с 22-летним солдатом, погибшим на Украине]</ref> === М === # [[Михаил Масякин]] (23 яшь, [[Бакалы (Чиләбе өлкәсе)|Бакалы]], [[Нагайбәк районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://www.chelyabinsk-news.net/society/2022/03/21/353421-amp.html Уроженец Нагайбакского района погиб на территории Украины.]</ref> # [[Ренад Мәҗитов]] (1972―2022, [[Лаеш районы]], Татарстан) <ref>''Саша Ларина.'' [http://laishevskyi.ru/news/novosti/segodnya-vsem-selom-zhiteli-tat-yantyka-khoronili-pogibshego-v-voennoy-spetsoperatsii-na-ukraine Сегодня всем селом жители Тат. Янтыка хоронили погибшего в спецоперации на Украине.] Камская новь, 21.06.2022</ref> # [[Илья Мәүлетов]] ([[Ырынбур]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://www.ural56.ru/amp/news/678140/ «Невыносимо хочет домой»: В ходе спецоперации на Украине погиб 20-летний Илья Маулятов из Оренбурга]</ref> # [[Азат Мозафаров]] (23 яшь, [[Идрис (Салават районы)|Идрис]], [[Салават районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://ufa1.ru/text/incidents/2022/05/28/71367155/ В ходе спецоперации на Украине погиб контрактник из Башкирии Азат Музафаров.]</ref> # [[Илмир Монасыйпов]] (20 яшь, [[Ташлыяр (Мөслим районы)|Ташлыяр]], [[Төслим районы]], Татарстан)<ref>[https://muslumovo.tatarstan.ru/index.htm/news/2096571.htm В Муслюмовском районе простились с солдатом Ильмиром Мунасиповым.] Муслюмовский муниципальный район, 16.06.2022</ref> # [[Тимур Моратов]], (37 яшь, [[Зиянчура районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Айдар Мостафин]] (1990 елгы, [[Белорет]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-207039849_51321 Айдар Мустафин из Башкирии погиб во время спецоперации]</ref> # [[Илдус Мостафин]], ([[Учалы районы]], Башкортстан)<ref>[https://mkset.ru/news/society/24-08-2022/v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine-pogib-urozhenets-bashkirii-ildus-mustafin В ходе спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Ильдус Мустафин]</ref> # [[Марат Мостафин (1985)|Марат Мостафин]], (37 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Мөдәрисов]] ([[Шахи (Алтай крае)|Шахи]], [[Павловск районы]], [[Алтай крае]])<ref>[https://www.brl.mk.ru/amp/social/2022/04/05/v-altayskom-krae-pokhoronili-eshhe-odnogo-uchastnika-specoperacii-na-ukraine.html В Алтайском крае похоронили еще одного участника спецоперации на Украине.]</ref> # [[Нил Мөслимов]], гранатометчик (2003, [[Ахун]], Учалы районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Вадим Мөхәммәдов]] (26 яшь, [[Мәчетле районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Мөхәммәдиев]] (35 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рәхимҗан Мөхетдинов]] (28 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Гаян Муллаҗанов]] ([[Азнакай районы]])<ref name="prokazan20220421"/> === Н === # [[Игорь Насыйбуллин]] (Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәмис Насыйров]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]])<ref>[https://www.ul.kp.ru/daily/27395/4591384/ Список военных из Ульяновска и Ульяновской области, погибших на Украине в 2022 году во время спецоперации]</ref> # [[Артур Нәбиуллин]] (37 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәмзәл Нәфыйков]] (23 яшь, [[Бишбүләк районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рамил Нигъмәтуллин]], (Мәсәгуть, [[Дуван районы]], Башкортстан)<ref>[https://ufa1.ru/text/incidents/2022/08/10/71557424/ В Башкирии простятся с погибшим на Украине 29-летним солдатом Рамилем Нигматуллиным]</ref> # [[Динар Низаев]], (24 яшь, [[Кушнарин районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Линар Ниязов]] (Омск өлкәсе)<ref>[https://omsk.bezformata.com/listnews/spetcoperatcii-na-ukraine-omichah/105472239/ Власти региона сообщили еще о четырех погибших в спецоперации на Украине омичах.]</ref> # [[Инсаф Нуруллин]] ([[Урта Кирмән]], [[Мамадыш районы]], Татарстан)<ref>''Анна Лисина.'' [http://mamadysh-rt.ru/news/obshchestvo/v-mamadyshe-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-insafom-nurullinym В Мамадыше простились с погибшим на Украине Инсафом Нуруллиным.] Нократ, 23.07.2022</ref> # [[Тимур Нухов]] (23 яшь, [[Балтач районы (Башкортстан)|Балтач районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === П === # [[Руслан Петрухин]] ([[Чкаловский (Ырынбур өлкәсе)|Чкаловский]], [[Әсәкәй районы]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref name="ИН" /> === Р === # [[Равил Рамазанов]] ([[Түбән Кама]], [[Татарстан]])<ref>[https://kazanfirst-ru.turbopages.org/kazanfirst.ru/s/news/582448?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.ru%2Fnews%2Fstory%2FNaUkraine_vkhode_specoperacii_pogib_37-letnij_zhitel_Nizhnekamska--33f60128e7de77e8b0371c41f50f5d2f В спецоперации на Украине погиб слесарь-ремонтник нижнекамского предприятия.]</ref> # [[Айнур Раянов]] (31 яшь, [[Чакмагыш районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Арсен Рәимов]], өлкән лейтенант, (29 яшь, [[Мәләвез районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Андрей Рәхмәтуллин]] ([[Түбән Новгород]])<ref>[https://newsroom24.ru/news/zhizn/244687/ Еще 11 нижегородских военных погибли при спецоперации на Украине]</ref> # [[Әскәр Робортдинов]] ([[Уфа]], Башкортстан) <ref>[https://vk.com/wall-92153664_53050 Проводили в последний путь нашего земляка.] Советский район Уфы ВКонтакте</ref> # [[Данис Рыбаков]] (23 яшь, [[Туймазы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === С === # [[Рүзәл Сабирҗанов]] ([[Кукмара районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.kazan.mk.ru/amp/incident/2022/06/03/21letniy-soldat-iz-tatarstana-pogib-na-ukraine.html 21-летний солдат из Татарстана погиб на Украине.]</ref> # [[Илдар Садриев]] (22 яшь, [[Яр Чаллы]], Татарстан) <ref>[https://chelny-biz.ru/news/506267/ Выпускника колледжа, погибшего на Украине, похоронили в Тукаевском районе.] chelny-biz.ru, 29.06.2022</ref> # [[Ирек Садыйков]] (24 яшь, [[Мамадыш районы]], Югары Ошма)<ref name=":Ирек мәйданы">Без сакламасак, кем саклар. [[Ирек мәйданы (газета)|Ирек мәйданы]], 19.05.2022, 3нче бит</ref> # [[Руслан Садыйков]] (Казан)<ref name="prokazan20220421"/> # [[Рәшид Салаватов]] ([[Алешкин (Волгоград өдкәсе)|Алешкин]], [[Чернышковски районы]], [[Волгоград өлкәсе]])<ref name="ИН">[https://islamnews.ru/2022/3/28/voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ. IslamNews.]</ref> # [[Денис Сафин]] (27 яшь, [[Белорет районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Артур Саяпов]] (26 яшь, [[Ильино-Поляна]], [[Благовещен районы]], Башкортстан)<ref>[https://ufa.aif.ru/politic/na_ukraine_pogib_leytenant_artur_sayapov_iz_bashkirii На Украине погиб лейтенант Артур Саяпов из Башкирии.] АиФ Уфа, 19.07.2022</ref> # [[Артур Сәетов]] (25 яшь, [[Шаран районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Винер Сәйфуллин]], механик-йөртүче (1999, [[Югары Кыйгы]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илдар Сәйфуллин]] ([[Урыссу]], [[Ютазы районы]], Татарстан)<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/ukrainadagy-maxsus-operaciyada-tatarstan-egete-kapitan-ildar-saifullin-halak-bulgan-5857037 Украинадагы махсус операциядә Татарстан егете капитан Илдар Сәйфуллин һәлак булган.] [[Татар-информ]], 7.07.2022</ref> # [[Камил Сәйфуллин]] (35 яшь, [[Уфа]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Сәйфуллин]], (Күктәкә, [[Азнакай районы]])<ref>''Лиза Нурлыева''. [http://aznakaevo-rt.ru/news/җәmgyiyat/tymytyk-m-kktk-il-iminlegen-saklagan-uly-beln-khushlashty Тымытык һәм Күктәкә ил иминлеген саклаган улы белән хушлашты.] [[ Маяк (Азнакай, гәзит)|Маяк]], 14.05.2022</ref> # [[Данис Сәләхетдинов]], прапорщик (1986, Казан) # [[Руслан Сәфәров]] ([[Бакчагөл]], [[Бараба районы]], [[Новосибирск өлкәсе]])<ref>[https://www.vn.ru/news-vodolaz-razvedchik-ruslan-safarov-iz-barabinskogo-rayona-pogib-na-ukraine/amp/ Водолаз-разведчик Руслан Сафаров из Барабинского района погиб на Украине.]</ref> # [[Илнур Сибгатуллин]], сержант (1990, [[Түбән Кама]]) # [[Денис Собханкулов]] (29 яшь, [[Әлшәй районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Вячеслав Солтанов]] ([[Коншак районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="Пчела">[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области.]</ref> # [[Фидан Солтанов]] (23 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Галинур Сөләйманов]] ([[Яңа Мөсет]], [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref>h[ttps://vk.com/gazizmanapov Бөрйән ере тағы ла оло юғалтыу кисерҙе]</ref> # [[Динар Сөләйманов]] (30 яшь, [[Уфа районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Сөләйманов]] ([[Пенза]])<ref>[https://www.e1.ru/text/world/2022/03/24/70524677/?utm_source=vk&utm_medium=social&utm_campaign=e1 «Он позвонил в день смерти». На Украине погиб офицер из Екатеринбурга.]</ref> === У === # [[Артём Уразаев]] ([[Колюткино (Белоярски шәһәр бүлгесе)|Колюткино]], [[Белоярский шәһәр округы]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС" /> # [[Илдар Усманов]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]]) # [[Галим Усманов]] (37 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илгиз Усманов]] (38 яшь, Чишмә районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === Ф === # [[Айдар Фазылов]] (37 яшь, [[Дүртөйле районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Айрат Фатыйхов]] (32 яшь, [[Миякә районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәнис Фәсхитов]] (21 яшь, [[Абзай (Кыйгы районы)|Абзай]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан) <ref>[https://vk.com/wall306580157_9541 С прискорбием сообщаю, что при исполнении воинского.] Зухра Гордиенко ВКонтакте</ref> # [[Данил Фәттахов]] (37 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-30988252_1894227?z=photo-30988252_457377071%2Falbum-30988252_00%2Frev В Уфе простились с Данилом Фаттаховым, погибшим..] Кумертау ВКонтакте</ref><ref name=":Пруфы" /> === Х === # [[Камил Хәбибнаҗаров]] ([[Новосибирск]])<ref>[https://ngs.ru/text/world/2022/04/11/71247221/ В Новосибирске похоронили 21-летнего ефрейтора, погибшего на Украине, — для опознания понадобился ДНК-тест.]</ref> # [[Рәмис Хәбибуллин]] ([[Мансур (Неверкин районы)|Мансур]], [[Неверкино районы]], [[Пенза өлкәсе]]) # [[Игорь Хаҗиәхмәтов]] ([[Каневская районы]], [[Краснодар крае]])<ref>[https://www.kanevskadm.ru/news/kanevskoy-rayon-prostilsya-s-voinami-pogibshimi-vo-vremya-spetsoperatsii-na-ukraine/ Каневской район простился с погибшими во время спецоперации на Украине]</ref> # [[Айдар Хайров]] (39 яшь, [[Норлат]], Татарстан)<ref>[http://nurlat-tat.ru/news/novosti/segodnya-v-nurlate-prostilis-s-aydarom-khayrovym Сегодня в Нурлате простились с Айдаром Хайровым]</ref> # [[Илназ Харисов]] ([[Яшел Үзән]])<ref name="kazanfirst20220420">{{cite web|url=https://kazanfirst.ru/news/579019|title = В Зеленодольске похоронили погибшего на Украине Ильназа Харисова|publisher=«KazanFirst» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Айнур Хаҗиев]] (21 яшь, [[Шаран районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Рамил Хафизов]] ([[Авыргазы районы]], Башкортстан)<ref>[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4870841/ В Башкирии простились с погибшим в ходе СВО на Украине капитаном Рамилем Хафизовым.] KP.RU</ref> # [[Тимур Хәйруллин]] (27 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Вадим Хәкимов]] (26 яшь, [[Кырмыскалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Хәлимов]] (22 яшь, [[Әлшәй районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Хәлитов]] ([[Ташлы районы]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://www.orenburg.media/%3fp=126575&amp На Украине погиб спецназовец из Оренбургской области.]</ref> # [[Марсель Хәлиуллин]] (22 яшь, Кушнаренко районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Наил Хәлиуллин]], өлкән сержант, {{comment|ирекле|доброволец}} (49 яшь, Яр Чаллы) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49329_49-letnij-soldat-dobrovolec-iz-tatarstana-pogib-na-ukraine Казанский репортер: На Украине погиб 49-летний доброволец из Набережных Челнов]</ref> # [[Ришат Хәлиуллин]] ([[Мәмәшир|Мәмәшир, Кукмара районы, Татарстан]]<ref>[https://www.kazanfirst.ru/news/588537%3famp=1 В ходе спецоперации на Украине погиб житель Кукморского района Татарстана]</ref> # [[Динар Хәмитов (1980)]] ([[Питрәч]]) # [[Илшат Хәмидрәхимов]], взвод командиры, өлкән лейтенант (26 яшь, [[Аксубай районы]])<ref>[http://shahrikazan.ru/news/kyiskacha-yaңalyiklar/kechkendn-sportchy-ide-tatarstanda-tagyn-ber-batyr-soldat-beln-khushlashtylar "Кечкенәдән спортчы иде...": Татарстанда тагын бер батыр солдат белән хушлаштылар.] aksubayevo.ru, 8.05.2022</ref> # [[Таһир Хәсәнов]] ([[Югары Ләмәз]], [[Архангель районы (Башкортстан)|Архангель районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://www.gorobzor.ru/amp/novosti/proisshestviya/169780-v-hode-specoperacii-na-territorii-ukrainy-pogib-tagir-hasanov-iz-bashkirii В ходе спецоперации на территории Украины погиб Тагир Хасанов из Башкирии.]</ref> # [[Габдрахман Хисаметдинов]] ([[Яңа Атъял]], [[Яулытора районы]], [[Төмән өлкәсе]])<ref>[https://vsluh.ru/novosti/obshchestvo/v-tyumenskoy-oblasti-proshchayutsya-s-eshche-dvumya-voennymi-pogibshimi-na-ukraine_378704/ В Тюменской области прощаются с еще двумя военными, погибшими на Украине.]</ref> # [[Вадим Хисмәтуллин]] (34 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Айнур Холматов]] (19 яшь, [[Дәүләкән]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Рөстәм Хөсәенов]] ([[Яр Чаллы]], Татарстан)<ref>[https://chelny-izvest.ru/news/city/eshche-odin-chelninets-pogib-na-donbasse Еще один челнинец погиб на Донбассе]</ref> # [[Илнур Хөснетдинов]] (25 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === Ш === # [[Гафур Шакирҗанов]], танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Яшел Үзән) # [[Азат Шакиров]] (''DJ Mongol'', 34 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref>[https://prufy.ru/news/society/127169-na_ukraine_pogib_izvestnyy_ufimskiy_didzhey_azat_shakirov_dj_mongol/ На Донбассе погиб известный уфимский DJ Mongol Азат Шакиров]</ref> # [[Ильяс Шамигулов]] (26 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рамил Шабуров]] (47 яшь, [[Танай (Алабуга районы)|Танайка]], [[Алабуга районы]]) <ref>[https://smartik.ru/elabuga/post/166198045 В Елабужском районе сегодня простились с погибшим.] Елабуга Онлайн, 21.06.2022</ref> # [[Эдуард Шәйдуллин]] (30 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Эдуард Шаһиев (2001)|Эдуард Шаһиев]] ([[Такталым]], [[Коншак районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://www.kommersant.ru/amp/5366804 Военный из Кунашакского района погиб в ходе спецоперации на Украине.]</ref> # [[Дамир Шәймәрданов]], өлкән лейтенант, танкист ([[Йошкар-Ола]], [[Мари Ил]])<ref name="Tatar Today" /> # [[Изгар Шәйхелисламов]] (33 яшь, [[Иглин районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Равил Шәмсетдинов]] ([[Әбләз (Ырынбур өлкәсе)|Әбләз]], Саракташ районы, Ырынбур өлкәсе)<ref>[https://56orb.ru/news/society/12-05-2022/v-saraktashskom-rayone-pohoronili-pogibshego-na-ukraine-voennosluzhaschego В Саракташском районе похоронили погибшего на Украине военнослужащего.]</ref> # [[Гадел Шәмгунов]], өлкән сержант (1993, Казан) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49067_tatarstanec-damir-gilemhanov-pogib-na-ukraine-emu-prisvoeno-zvanie-geroa-rossii Татарстанец Дамир Гилемханов погиб на Украине. Ему присвоено звание Героя России.] Казанский репортер, 15.04.2022</ref> # [[Артур Шәрәфиев]] (2001, Яр Чаллы) # [[Дим Шәрипов]] (44 яшь, [[Мәләвез]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илнар Шәфигуллин]] (23 яшь, [[Олы Бакырчы]], [[Апас районы]], Татарстан)<ref>[https://vk.com/wall-201846714_744 В селе Большие Бакрче Апастовского района.] Апастовский муниципальный район ВКонтакте</ref> # [[Роман Шәфыйков]] (29 яшь, [[Уфа]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> === Ю === # [[Марат Юнысов (2001)|Марат Юнысов]] ([[Карталы районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД">[https://www.kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine%3famp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине.]</ref> === Я === # [[Руслан Язданов]] (27 яшь, Когалым-[[Әлмәт]])<ref name=":Ирек мәйданы" /> # [[Айнур Ямалов]] ([[Амангилде (Әбҗәлил районы)|Амангилде]], [[Әбҗәлил районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://74.ru/text/incidents/2022/05/27/71363561/ В Башкирии простились с погибшим на Украине уроженцем Магнитогорска. Он посмертно награжден орденом Мужества]</ref> # [[Дим Ямилхин]] ([[Учалы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-165286587_42657 29 июня 2022 года при исполнении воинского..] Учалинская правда ВКонтакте</ref> # [[Айнур Янышев]] (36 яшь, [[Миякә районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> == Моны да карагыз == * ''[[Россия Федерациясе]] [[Россия Федерациясе дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]]) {{*}} [[Россия Федерациясе Каһарманы]] * ''[[Украина]] [[Украина дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]]) {{*}} [[Украина Каһарманы]]'' ([[:ru:Герой Украины|ru]]) * ''[[Луганск Халык Җөмһүрияте]] [[Луганск Халык Җөмһүрияте дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]]) {{*}} [[Луганск Халык Җөмһүрияте Каһарманы|Каһарманы]] * ''[[Донецк Халык Җөмһүрияте]] [[Донецк Халык Җөмһүрияте Каһарманы|Каһарманы]]'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]]) * [[«Телсез Күке» спектакле]] * [[Татарлар — Советлар Берлеге Каһарманнары исемлеге]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * {{cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title = Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[татарча]]}} * {{cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title = Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[28 март]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * {{cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title = Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[19 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * {{cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title = Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=[[Комсомольская правда]].Уфа порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[7 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[24 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф [[ВКонтакте]]{{ref-ru}} == Сылтамалар == * [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}} * [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}} * [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көннәр буенча вафат булганнар исемлеге {{ref-uk}} [[Төркем:Россиянең 2022 елгы Украина хәрби чаралары дәвамында үтерелгән кешеләр|Татарлар]] [[Төркем:Татар хәрбиләре|2022]] [[Төркем:2022 елда вафатлар|Украина]] [[Төркем:Вафатлар исемлеге|*]] 6gdthsi3j2tma1p9mpzylyd696tm84i 0 587622 3530137 3523134 2022-08-25T06:56:30Z Тарас Дем'яненко 17208 /* Спикерлар һәм форумда катнашучылар */ wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Рәсәйнең Ирекле Халыклар Форумы''' - региональ хәрәкәтләр лидерлары һәм Россиянең җирле халыклары вәкилләре өчен аралашу мәйданы, ул Россия Федерациясенең көч кулланмый торган реконструкциясенә тулысынча ирешүне максат итеп куя, аның шартсыз компонентлары булачак империяне бетерү, коллыктан чыгу, демилитаризация һәм хәзерге Россия дәүләтен идентификцияләү процесслары. == Идея == Россиянең Ирекле Халыклар форумын булдыру идеясе, диалог һәм консолидация мәйданы буларак, Путинизмның авторитар һәм тоталитар практикаларын ныгытуга җавап итеп, Россиянең Украинага карата сугышның тулы этабы башланганнан соң барлыкка килде. һәм Беларусия Украинага каршы, императорга альтернатив платформа буларак, Мәскәүдәге оппозиция "либераллары" монополиягә омтылучы - Путин режимына каршы булган Ирекле Россия форумы аша 2017-нче елдан Вильнюста узды. == Миссия һәм максатлар == Яңартылган һәм билгеле бер формада бердәм Россия дәүләтенең барлыгы форматлары бәхәсле, платформада катнашучыларның кайберләре Конфедерация яки Бердәмлек моделендә күчеш этабын хуплый, хәзерге федерациянең барлык субъектларының тулы бәйсезлеген тәлап итә. == Чаралар == Россиянең Ирекле халыклар форумының беренче чарасы 2022 елның 8 маенда [[Варшава|Варшавада]] ([[Польша]]) үтте. Киләчәктә өч-алты айда эчендә бер тапкыр форум үткәрү планлаштырыла. Киләчәктә - [[Прага]], [[Клайпеда]], [[Һельсинки]] һәм [[Истанбул|Истанбулда]] иң якын форумнарның урыны билгеле булачак. Әйдәгез, форум форматын чит илләрдәге Россия гражданнарының теләге итеп кабул итик, без танылган протокол өлкәсенә ([[Татарстан]], [[Königsberg|Кенигсберг]], [[Себер]], [[Урал федераль округы|Урал]], [[Башкортстан|Башкортостан]]) һәм бер зур "Бөек" глобаль форумга багышланган тематик очырашулар оештырырга уйлыйбыз. Чаралар үткәрү белән беррәттән, форумның төп эшчәнлеге - аның даими аналитик үзәк булып эшләве, аның эше Россия Федерациясен реконструкцияләү, аның җирле халыкларын һәм төбәкләрен деколонизацияләү, демилитаризация һәм люстрация. == Спикерлар һәм форумда катнашучылар == [[Рәфис Кашапов]], Илья Пономарьов, Руслан Габбасов, Павел Сулидзяка, Вадим Штепа, Павел Мизерин, Мариуш Пилис, Вадим Петров, Дани Тепс, Нафис Кашапов, Андриус Алманис, Павло Климкин, Крзыцтоф Сворофскина, [[Боляень Сыресь]]. == Шулай ук карагыз == * [[Азат Идел-Урал]] == Чыганаклар һәм сылтамалар == * [https://www.ukrinform.ua/rubric-world/3477950-u-varsavi-forum-vilnih-narodiv-rosii-diskutue-pro-deputinizaciu-rf.html Варшавада Россиянең җирле халыклар форумы Россия Федерациясенең депутинизациясе турында сөйләшәте] * [https://espreso.tv/mi-povinni-brati-v-ukraintsiv-priklad-togo-yak-voyuvati-z-imperieyu-u-varshavi-zibralisya-lideri-korinnikh-narodiv-rf "Без украиннарны империягә каршы көрәшнең мисалы итеп алырга тиешбез": Россия Федерациясенең җирле халыклары милли лидерлары Варшавага җыелдылар] * [https://texty.org.ua/fragments/106666/predstavnyky-rosijskyh-rehioniv-ta-narodnostej-ponevolenyh-rosiyeyu-obhovoryly-deimperializaciyu-ta-deputinizaciyu-rf-video/ Россиянең төрле регионнарынан милләтләре вәкилләре Россия Федерациясен деимпериализацияләү һәм депутинизацияләү турында сөйләштеләр (ВИДЕО)] * [https://www.idelreal.org/a/31839761.html Руслан Габбасов: "Лингвицид һәм этноцид бар"] * [https://www.facebook.com/freenationsrussia Фейсбуктагы форум бите] * [https://www.instagram.com/konfederation%20ru/ Инстаграм бите] * [https://www.youtube.com/channel/UC9GX7E1o69jz1QvO5QvbkZQ Форумның Youtube каналы] * [https://indigenous-russia.com/archives/21185 Павло Суляндзигның Россиянең Ирекле Халык форумында ясаган чыгышы] * [https://my.ua/news/cluster/2022-05-08-v-varshave-forum-svobodnykh-narodov-rossii-diskutiruet-o-deputinizatsii-rf Варшавада Рәсәйнең Ирекле Халыклар Форумы Россия Федерациясенең де-Путинизациясе турында сөйләшәте] * [https://www.polskieradio.pl/397/7835/Artykul/2953825 Варшавада Россия Федерациясе Дәүләт Думасының элеккеге спикер урынбасары: Россия Федерациясенең - халык төрмәсе таркалуына беркем дә комачауламаска тиеш диде] * [https://myc.news/specproekty/raspad_rossii_na_avtonomnye_respubliki_spaset_mir_ot_rossijskoj_agressii Рәсәйнең таркалуы, колониал республикаларның бәйсез дәүләт булуы дөньяны Россия агрессиясеннән коткарачак] * [http://bashnational.com/?p=163 ВАРШАВАДА РУССИЯ МИЛЛӘР ФОРУМЫНДА БАШКЫРТ Сәясәтче Руслан Габбасов сүзе] * [https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/jak-zatrzymac-rosje-wadim-petrow-na-forum-mowi-o-niepodleglosci-republik/ks9rleb,79cfc278 Россия өчен иң яхшы санкцияләр? "Сценарий родем з политик-фантастика"] * [https://dzieje.pl/wiadomosci/forum-wolnych-narodow-rosji-w-warszawskim-centrum-prasowym-foksal «Рәсәйнең Ирекле Милләтләр Форумы» Варшавадагы Фоксал матбугат үзәгендә] {{Тышкы сылтамалар}} [[Төркем:Сәяси оппозиция]] [[Төркем:Халыкара конференцияләр]] 8f5r0be3ax8gmvlc0knn2ps31c3l6z7 0 588442 3530124 3529368 2022-08-24T19:00:14Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Кокугакуин университеты''' (國學院大學; әйтелеше: ''Кокугакуин Дайгаку'', шулай ук 國學院 яки 國大 дип кыскартылырга мөмкин) төп офисы [[Токио]]ның [[Щибуя районы]]нда булган [[шәхси университет]]. Академик программаларга [[Синтоизм]] өйрәнүе, [[Япон тарихы]], [[Япон теле]] һәм [[Кытай әдәбияты]] һәм [[җәмәгать үсеше]], һәм шулай ук [[икътисад]], [[юриспруденция]] һәм [[педагогика]] керә. Ул 1882 елда нигезләнгән булган.<ref>{{Cite web |url=http://www.kokugakuin.ac.jp/english/overview.html |title=Archived copy |access-date=2016-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160325121220/http://www.kokugakuin.ac.jp/english/overview.html |archive-date=2016-03-25 |url-status=dead }}</ref> ==Тарихы== Япон Классика Өйрәнүе Офисы буларак башлануыннан бирле (билгеле Илаһлар буенча бәхәсләрдән соң [[Синтоизм]]да тирәнрәк мәгънә эзләр өчен 1882 елда барлыкка китерелгән оешма), Кокугакуин Университеты [[Япония]]дә университет системасында (ул [[Империаль Университет]] системасына кадәр булган, әмма 1947 елда баш тартылган булган)танылуга закон раславына ирешкән беренче университет булган. 1882 елда нигезләнгән Япония Классика Өйрәнүе Офисы 1890 елда ''[[кокугаку]]'' фәненең кокугакуин фәненең өйрәтүнең ысулын нигезләгән. 1920 елда ул иске университет системасы астында университет статусына үскән һәм [[Икенче бөтендөнья сугышы]]ннан соң ул Япониянең хәзерге университет системасы астында 1948 елда университет булып киткән. ===Хронология=== * 1882, ноябрь – Токиода, Чийодада, Иидабащида Япон Классика Өйрәнүе Офисы нигезләнгән булган. * 1890, июль – Кокугакуин Япон Классика Өйрәнүе тарафыннан белем бирү оешмасы буларак нигезләнгән булган. * 1898, апрель – юридик фонд булып китә. * 1904, апрель – техник мәктәпләр системасы буенча техник мәктәп статусына кадәр үскән. * 1906, июнь – Шәхси Кокугакуин Университеты дип исеме үзгәртелгән (私立國學院大學, ''Щирицу Кокугакуин Дайгаку''). * 1919, сентябрь – исеме Кокугакуин Университеты дип үзгәртелгән булган (国学院大学, ''Кокугакуин Дайгаку''). * 1920, апрель – университет системасы астында рәсми университет дип танылган. * 1923, май - Щибуя Һигава артында Империаль Утарга күчә (渋谷氷川裏御料地, ''Щибуя Һигаваура Горёчи''). * 1946, январь – Япония Классика Өйрәнүе Офисы бетерелә. * 1946, март – янә бер мәртәбә нигезләнә һәм Кокугакуин Университеты Юридик Фонды нигезләнә. * 1947, апрель – икенче бүлек ачыла. * 1948, апрель – реформаланган белем бирү система астында университет буларак таныла, яңа система әдәбият бүлеге ачыла. * 1948, сентябрь – Меҗиро Академиясе (目白学園, ''Меҗиро Гакуэн'') белән кушыла. * 1949, апрель – Яңа система әдәбиятының икенче департаменты ачыла. Меҗиро тармагында дәресләр башлана. Сәясәт бүлеге нигезләнә. * 1950, апрель – Сәясәт бүлеге сәясәт һәм икътисад бүлегенә янә оештырыла. * 1951, февраль – Кокугакуин Университеты корпорациясенә реформалана. * 1951, март – беренче һәм махсуслашу борынгы система әдәбият бүлекләре ябыла. * 1951, апрель – икенче сәясәт һәм икътисад бүлеге ачыла. Әдәбият буенча тәмамлаудан соң магистр дәрәҗә программасы нигезләнә. * 1951, май - [[Синтоизм]]га өйрәтү әдәбияты буенча махсус курс нигезләнә. * 1952, сентябрь – Кугаяма Академиясе (久我山学園 ''Кугаяма Гакуэн'') белән кушыла. * 1953, март – икенче борынгы система әдәбияты ябыла. Меҗиро өлешендә дәресләр туктатыла. * 1953, апрель – әдәбият буенча тәмамлаудан соң фәлсәфә докторы программасы нигезләнә. Кугаяма өлешендә дәресләр башлана. * 1955, январь - [[балалар бакчасы]] укытучысы булыр өчен өйрәтү программасы ачыла. * 1955, июль – япон мәдәниятен өйрәнү программасы нигезләнә. * 1958, март – Кугаяма өлешендә дәресләр туктатыла. * 1958, апрель - [[Синтоизм]] төп программасы [[Синтоизм]] өйрәнүләре программасына үзгәрә. * 1958, июль – Татешина Тулай Торагы (蓼科寮, ''Татешина Рё'') ачыла. * 1963, апрель – беренче юриспруденция бүлеге нигезләнә. * 1965, апрель – икенче юриспруденция бүлеге нигезләнә. * 1966, март – беренче һәм икенче сәясәт һәм икътисад бүлекләре ябыла. * 1966, апрель – сәясәт һәм икътисад бүлекләре янә оештырыла, беренче һәм икенче икътисад бүлекләре барлыкка китерелә. * 1967, апрель – Юриспруденция буенча тәмамлаудан соң остаз дәрәҗә программасы нигезләнә. Икенче [[Синтоизм]] әдәбият бүлеге ачыла. Хачиоҗи (八王子, ''Хачиоҗи'') бүлеге бинасында дәресләр башлана. * 1968, апрель – икътисад буенча тәмамлаудан соң магистр дәрәҗәсе программасы нигезләнә. * 1969, апрель – юриспруденциядә тәмамлаудан соң фәлсәфә докторы программасы нигезләнә. * 1970, апрель – икътисад буенча тәмамлаудан соң фәлсәфә докторы программасы нигезләнә. * 1982, апрель – Кокугакуин Хатын-Кызлар Кече Колледжы ачыла. * 1985, март – Хачоҗи өлеше бинасында дәресләр туктатыла. * 1985, апрель – Шин-Ишикава (新石川, ''Шин-Ишикава'') бинасында дәресләр башлана. * 1985, ноябрь – Япония Классика Өйрәнүе Офисына һәйкәл ачыла. * 1987, апрель - Щин-Ин'ю (新院友, ''Щин-Ин'ю'') җыелу залы төзелеше тәмамлана. * 1991, апрель – Кокугакуин Хатын-Кызлар Колледжы атамасы Кокугакуин Кече Колледжы дип үзгәртелә. * 1991, сентябрь – Хачиоҗи өлеше бинасы ябыла. * 1992, апрель – Тама Плаза кампусында беренче һәм икенче ел дәресләре башлана. * 1996, апрель – әдәбият бүлегенең өлеше Япон әдәбияты, Кытай әдәбияты һәм чит тел әдәбияты секцияләренә янә оештырыла. Икътисад бүлегендә икътисад челтәре һәм икътисад куллануы секцияләре барлыкка китерелә. Сагамиһара (相模原, ''Сагамиһара'') кампусы ачыла. * 2001, апрель – юриспруденция һәм икътисад бүлекләре өчен көндезге һәм кичке лекцияләр системасы кертелә. * 2002, апрель – әдәбият һәм [[Синтоизм]] бүлекләре янә оештырыла һәм Синтоизм әдәбият бүлеге ачыла. * 2002, ноябрь – Япон Классика Өйрәнүе Офисы нигезләүдән бирле 120-нче еллык таныла. * 2003, апрель - 120-нче еллыкны искә алуга #1 бина төзелә. * 2004, апрель – юридик өйрәнүләр тәмамлау программасы (ягъни, [[юриспруденция мәктәбе]]) нигезләнә. * 2004, июль - 120-нче еллыкны искә алуга #2 бина төзелә. * 2005, апрель – икътисад бүлегендә менеджмент өйрәнүләре секциясе барлыкка китерелә. Әдәбият бүлегенең япон әдәбияты һәм тарих секцияләре өчен көндезге һәм кичке лекцияләр системасы кертелә. * 2006, июнь – Вакаги (若木, ''Вакаги'') Манарасы төзелеше тәмамлана. * 2022, апрель – туризм һәм җәмәгать үсеше бүлеге барлыкка китерелә. ==Белем алу һәм өйрәнү== Кокугакуинда берәү [[''каннущи'']] (Синтоизм каһине) булу өчен квалификацияләргә ирешү өчен курс ала ала. Бу квалификацияләргә ирешә ала торган курс бары тик Кокугакуин Университетында һәм [[Когаккан Университеты]]нда бар. Кокугакуин белем йорты тарихында Синтоизм өйрәнүләре дүрт еллык программасы, өч еллык программасы, алдынгы дәрәҗә программасы, доктор дәрәҗәсе программасы, һәм Синтоизм мәдәнияты программасында укытылган. ===Бүлекләр=== *Әдәбият **Япон әдәбияты **Кытай әдәбияты **Чит ил әдәбияты **Тарих **Фәлсәфә *Икътисад **Икътисад **Менеджмент *Юриспруденция *Синтоизм өйрәнүләре **Синтоизм өйрәнүләре ***Көндезге лекцияләре ***Кичке лекцияләр *Кеше үсеше **Башлангыч белем алу **Сәламәтлек һәм физик тәрбия буенча белем алу **Балалар өйрәнүләре *Туризм һәм җәмәгать үсеше ===Тәмамлау программалары=== *Әдәбият **Синтоизм махсуслашуы һәм диннәр тарихы **Япон әдәбияты махсуслашуы **Япон тарихы махсуслашуы *Юриспруденция *Икътисад ===Һөнәри тәмамлау программасы=== *Юриспруденция өйрәнүләре (законнар мәктәбе) ===Махсус программалар=== *Синтоизм өйрәнүләре тәмамлау программасы ===Махсус курслар=== *Синтоим өйрәнүләре буенча махсуслашкан өйрәтү ===Кече коледж (ике ел программалары)=== *Япон әдәбияты *Коммуникацияләр *Бала уку-укыту ===Аффилирланган=== *Япон Әдәбият Өйрәнү Институты *[[Щинобу Орикучи]] мемориаль борынгы өйрәнү институты *Синтоизм консультациясе *Археология консультациясе *Доктор Коно (河野, Коно) мемориаль бүлмәсе *Доктор Такеда (武田, Такеда) мемориаль бүлмәсе ==Кокугакуинга бәйле кешеләр һәм оешмалар== ===Кешеләр һәм оешмалар=== Тәмамлаганнар, профессорлар һәм мәктәпкә бәйле башкалар Ин'ю (院友, Ин'ю) буларак мәгълүм. Ин'ю Ассоциациясе дип аталган тәмамлаучылар ассоциациясе һәм Щибуя кампусында Ин'ю Залы дип аталган җыелу залы бар. Япония буенча синтоизм храмнарында күпчелек каһиннәр ин'ю булып тора. ===Кокугакуин белән ассоциацияләнгән кешеләр исемлеге=== *[[Масуми Асано]] (1977 елда туган), япон сейюсы<ref>{{Cite web|url=https://www.aoni.co.jp/search/asano-masumi.html|title=浅野 真澄 &#124; 株式会社青二プロダクション|date=August 5, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170805143904/https://www.aoni.co.jp/search/asano-masumi.html|archive-date=2017-08-05}}</ref> *[[Эйко Кано]] (1982 елда туган), япон комедианты һәм музыканты *[[Манамо Мията]] (1998 елда туган), япон җырчысы *[[Момоко Тсугунага]] ( 1992 елда туган), япон җырчысы ==Җиһазланулар== <!-- Deleted image removed: [[Image:Tamaplaza quad.jpg|right|thumb|170px|Сарай яны мәйданы, Тама Плаза кампусы.]] --> <!-- Deleted image removed: [[Image:Tamaplaza blossoms.jpg|right|thumb|170px|Сакура, Тама Плаза кампусы]] --> ==Кампуслар== Сагамиһарада һәм башка даирәдә шулай ук җиһазланулар бар. <!-- Deleted image removed: [[Image:Tamaplaza bldg.jpg|right|thumb|Тама Плаза кампусы.]] --> ===Щибуя кампусы, Токио, [[Һигащи]]=== [[Image:Kokugakuin Shibuya Higashi campus.jpg|thumb|170px|Һигащи, Щибуя кампусы]] Higashi 4-10-28, Shibuya-ku, Tōkyō-to (東京都渋谷区東四丁目10番28号) :Якындагы станция булып [[Яманоте сызыгы]]нда [[Щибуя станциясе]] булып тора. :Кокугакуин Университеты Музее Щибуя кампусында. Бу музейда тарихи һәм археологик артефактларның киң тупланмасы һәм шулай ук махсус күргәзмәләр өчен өй булып тора. ===Тама Плаза кампусы=== [[File:たまプラーザキャンパス 校舎.JPG|thumb|170px|Тама Плаза кампусы]] Shin-Ishikawa 3-22-1, Aoba-ku, Yokohama-shi, Kanagawa-ken (神奈川県横浜市青葉区新石川三丁目22番地1) :Якындагы станция булып [[Токью ден-эн-тощи сызыгы]]нда [[Тама-Плаза станция]]се булып тора. :Бейсбол уйнау урыны, спорт мәйданчыгы һәм теннис кортлары бар. *[[Сагамиһара шәһәре]]ндә теннис кортлары һәм башка җиһазланулар бар, әмма кайбер клублар һәм түгәрәкләр җиһазланулардан кулланыла торган булса, күпчелек студентлар Самигаһара кампусын кулланмыйлар. Кампуста шулай ук 1-енче ханә, 2-нче ханә, 3-енче ханә, 5-енче ханә, физик күнегүләр ханәсе, 2-нче физик күнегүләр ханәсе, һ.б. бар ==Башка университетлар белән килешүләр== *Көнбатыш Токио Университет Танылу Алмашу Килешүе катнашучысы *Йокоһама Шәһәре Белем Бирү Үзгәреше Киңәшмәсендә каташучы *Яманоте Сызык Консорциумында катнашучы ===Кардәш мәктәпләр=== [[Нихон Университеты]]: Бу килешү [[Нихон Университеты]]ның алдан килүчесе Нихон Законнар Мәктәбе Япон Классика Өйрәнү Офисында бер төн дәвамында нигезләнгәндә барлыкка килгән. Шуннан соң, Кокугакуин президенты алышынгач, яки [[Нихон Университеты]]ның президенты яки идарә сәркатибе үзгәргәч, алар партнёр мәктәбенә сәламләрен бирү өчен бара торган булганнар иде. Соңыннан, ике фирка кардәш бәйләнешләр башларга килештеләр. ===Бәйле мәктәпләр=== Астагы исемлектә китерелгән [[Точиги префектурасы]]нда белем бирү оешмалары Кокугакуин Университетыннан аерым эшли һәм аерым корпорациягә кертелү закон берлеге астында. *Кокугакуин Университеты Корпорациясе, Точиги Кампусы **Кокугакуин Университеты Точиги Кече Колледжы **Кокугакуин Университеты Точиги Кече Урта Мәктәбе **Кокугакуин Университеты Точиги Кече Урта Мәктәбе **Кокугакуин Университеты Точиги Нисуги (二杉, Нисуги) Балалар Бакчасы ===Аффилирланган мәктәпләр=== *Кокугакуин Кече Колледжы *Кокугакуин Өлкән Урта Мәктәбе *Кокугакуин Университеты Кугаяма Кече һәм Өлкән Урта Мәктәбе *Кокугакуин Университеты балалар бакчасы *Кокугакуин балалар бакчасы *Кокугакуин Университеты Балаларга Белем Бирү Техникумы ==Искәрмәләр== {{Reflist}} ==Рәсми веб-сайт== * [https://web.archive.org/web/20130407045331/http://www.kokugakuin.ac.jp/english/index.html Kokugakuin University] * [http://www.kokugakuin.ac.jp/ Kokugakuin University] {{coord|35|39|20.3|N|139|42|41.9|E|source:zhwiki_region:JP|display=title}} [[Төркем:Университетлар]] [[Төркем:Синтоизм]] 9peikmuranphtqwp8tp44kr1la6s6wo 3530140 3530124 2022-08-25T11:08:39Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Кокугакуин университеты''' (國學院大學; әйтелеше: ''Кокугакуин Дайгаку'', шулай ук 國學院 ''Кокугакуин'' яки 國大 ''Кокудай'' дип кыскартылырга мөмкин) төп офисы [[Токио]]ның [[Щибуя районы]]нда булган [[шәхси университет]]. Академик программаларга [[Синтоизм]] өйрәнүе, [[Япон тарихы]], [[Япон теле]] һәм [[Кытай әдәбияты]] һәм [[җәмәгать үсеше]], һәм шулай ук [[икътисад]], [[юриспруденция]] һәм [[педагогика]] керә. Ул 1882 елда нигезләнгән булган.<ref>{{Cite web |url=http://www.kokugakuin.ac.jp/english/overview.html |title=Archived copy |access-date=2016-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160325121220/http://www.kokugakuin.ac.jp/english/overview.html |archive-date=2016-03-25 |url-status=dead }}</ref> ==Тарихы== Япон Классика Өйрәнүе Офисы буларак башлануыннан бирле (билгеле Илаһлар буенча бәхәсләрдән соң [[Синтоизм]]да тирәнрәк мәгънә эзләр өчен 1882 елда барлыкка китерелгән оешма), Кокугакуин Университеты [[Япония]]дә университет системасында (ул [[Империаль Университет]] системасына кадәр булган, әмма 1947 елда баш тартылган булган)танылуга закон раславына ирешкән беренче университет булган. 1882 елда нигезләнгән Япония Классика Өйрәнүе Офисы 1890 елда ''[[кокугаку]]'' фәненең кокугакуин фәненең өйрәтүнең ысулын нигезләгән. 1920 елда ул иске университет системасы астында университет статусына үскән һәм [[Икенче бөтендөнья сугышы]]ннан соң ул Япониянең хәзерге университет системасы астында 1948 елда университет булып киткән. ===Хронология=== * 1882, ноябрь – Токиода, Чийодада, Иидабащида Япон Классика Өйрәнүе Офисы нигезләнгән булган. * 1890, июль – Кокугакуин Япон Классика Өйрәнүе тарафыннан белем бирү оешмасы буларак нигезләнгән булган. * 1898, апрель – юридик фонд булып китә. * 1904, апрель – техник мәктәпләр системасы буенча техник мәктәп статусына кадәр үскән. * 1906, июнь – Шәхси Кокугакуин Университеты дип исеме үзгәртелгән (私立國學院大學, ''Щирицу Кокугакуин Дайгаку''). * 1919, сентябрь – исеме Кокугакуин Университеты дип үзгәртелгән булган (国学院大学, ''Кокугакуин Дайгаку''). * 1920, апрель – университет системасы астында рәсми университет дип танылган. * 1923, май - Щибуя Һигава артында Империаль Утарга күчә (渋谷氷川裏御料地, ''Щибуя Һигаваура Горёчи''). * 1946, январь – Япония Классика Өйрәнүе Офисы бетерелә. * 1946, март – янә бер мәртәбә нигезләнә һәм Кокугакуин Университеты Юридик Фонды нигезләнә. * 1947, апрель – икенче бүлек ачыла. * 1948, апрель – реформаланган белем бирү система астында университет буларак таныла, яңа система әдәбият бүлеге ачыла. * 1948, сентябрь – Меҗиро Академиясе (目白学園, ''Меҗиро Гакуэн'') белән кушыла. * 1949, апрель – Яңа система әдәбиятының икенче департаменты ачыла. Меҗиро тармагында дәресләр башлана. Сәясәт бүлеге нигезләнә. * 1950, апрель – Сәясәт бүлеге сәясәт һәм икътисад бүлегенә янә оештырыла. * 1951, февраль – Кокугакуин Университеты корпорациясенә реформалана. * 1951, март – беренче һәм махсуслашу борынгы система әдәбият бүлекләре ябыла. * 1951, апрель – икенче сәясәт һәм икътисад бүлеге ачыла. Әдәбият буенча тәмамлаудан соң магистр дәрәҗә программасы нигезләнә. * 1951, май - [[Синтоизм]]га өйрәтү әдәбияты буенча махсус курс нигезләнә. * 1952, сентябрь – Кугаяма Академиясе (久我山学園 ''Кугаяма Гакуэн'') белән кушыла. * 1953, март – икенче борынгы система әдәбияты ябыла. Меҗиро өлешендә дәресләр туктатыла. * 1953, апрель – әдәбият буенча тәмамлаудан соң фәлсәфә докторы программасы нигезләнә. Кугаяма өлешендә дәресләр башлана. * 1955, январь - [[балалар бакчасы]] укытучысы булыр өчен өйрәтү программасы ачыла. * 1955, июль – япон мәдәниятен өйрәнү программасы нигезләнә. * 1958, март – Кугаяма өлешендә дәресләр туктатыла. * 1958, апрель - [[Синтоизм]] төп программасы [[Синтоизм]] өйрәнүләре программасына үзгәрә. * 1958, июль – Татешина Тулай Торагы (蓼科寮, ''Татешина Рё'') ачыла. * 1963, апрель – беренче юриспруденция бүлеге нигезләнә. * 1965, апрель – икенче юриспруденция бүлеге нигезләнә. * 1966, март – беренче һәм икенче сәясәт һәм икътисад бүлекләре ябыла. * 1966, апрель – сәясәт һәм икътисад бүлекләре янә оештырыла, беренче һәм икенче икътисад бүлекләре барлыкка китерелә. * 1967, апрель – Юриспруденция буенча тәмамлаудан соң остаз дәрәҗә программасы нигезләнә. Икенче [[Синтоизм]] әдәбият бүлеге ачыла. Хачиоҗи (八王子, ''Хачиоҗи'') бүлеге бинасында дәресләр башлана. * 1968, апрель – икътисад буенча тәмамлаудан соң магистр дәрәҗәсе программасы нигезләнә. * 1969, апрель – юриспруденциядә тәмамлаудан соң фәлсәфә докторы программасы нигезләнә. * 1970, апрель – икътисад буенча тәмамлаудан соң фәлсәфә докторы программасы нигезләнә. * 1982, апрель – Кокугакуин Хатын-Кызлар Кече Колледжы ачыла. * 1985, март – Хачоҗи өлеше бинасында дәресләр туктатыла. * 1985, апрель – Шин-Ишикава (新石川, ''Шин-Ишикава'') бинасында дәресләр башлана. * 1985, ноябрь – Япония Классика Өйрәнүе Офисына һәйкәл ачыла. * 1987, апрель - Щин-Ин'ю (新院友, ''Щин-Ин'ю'') җыелу залы төзелеше тәмамлана. * 1991, апрель – Кокугакуин Хатын-Кызлар Колледжы атамасы Кокугакуин Кече Колледжы дип үзгәртелә. * 1991, сентябрь – Хачиоҗи өлеше бинасы ябыла. * 1992, апрель – Тама Плаза кампусында беренче һәм икенче ел дәресләре башлана. * 1996, апрель – әдәбият бүлегенең өлеше Япон әдәбияты, Кытай әдәбияты һәм чит тел әдәбияты секцияләренә янә оештырыла. Икътисад бүлегендә икътисад челтәре һәм икътисад куллануы секцияләре барлыкка китерелә. Сагамиһара (相模原, ''Сагамиһара'') кампусы ачыла. * 2001, апрель – юриспруденция һәм икътисад бүлекләре өчен көндезге һәм кичке лекцияләр системасы кертелә. * 2002, апрель – әдәбият һәм [[Синтоизм]] бүлекләре янә оештырыла һәм Синтоизм әдәбият бүлеге ачыла. * 2002, ноябрь – Япон Классика Өйрәнүе Офисы нигезләүдән бирле 120-нче еллык таныла. * 2003, апрель - 120-нче еллыкны искә алуга #1 бина төзелә. * 2004, апрель – юридик өйрәнүләр тәмамлау программасы (ягъни, [[юриспруденция мәктәбе]]) нигезләнә. * 2004, июль - 120-нче еллыкны искә алуга #2 бина төзелә. * 2005, апрель – икътисад бүлегендә менеджмент өйрәнүләре секциясе барлыкка китерелә. Әдәбият бүлегенең япон әдәбияты һәм тарих секцияләре өчен көндезге һәм кичке лекцияләр системасы кертелә. * 2006, июнь – Вакаги (若木, ''Вакаги'') Манарасы төзелеше тәмамлана. * 2022, апрель – туризм һәм җәмәгать үсеше бүлеге барлыкка китерелә. ==Белем алу һәм өйрәнү== Кокугакуинда берәү [[''каннущи'']] (Синтоизм каһине) булу өчен квалификацияләргә ирешү өчен курс ала ала. Бу квалификацияләргә ирешә ала торган курс бары тик Кокугакуин Университетында һәм [[Когаккан Университеты]]нда бар. Кокугакуин белем йорты тарихында Синтоизм өйрәнүләре дүрт еллык программасы, өч еллык программасы, алдынгы дәрәҗә программасы, доктор дәрәҗәсе программасы, һәм Синтоизм мәдәнияты программасында укытылган. ===Бүлекләр=== *Әдәбият **Япон әдәбияты **Кытай әдәбияты **Чит ил әдәбияты **Тарих **Фәлсәфә *Икътисад **Икътисад **Менеджмент *Юриспруденция *Синтоизм өйрәнүләре **Синтоизм өйрәнүләре ***Көндезге лекцияләре ***Кичке лекцияләр *Кеше үсеше **Башлангыч белем алу **Сәламәтлек һәм физик тәрбия буенча белем алу **Балалар өйрәнүләре *Туризм һәм җәмәгать үсеше ===Тәмамлау программалары=== *Әдәбият **Синтоизм махсуслашуы һәм диннәр тарихы **Япон әдәбияты махсуслашуы **Япон тарихы махсуслашуы *Юриспруденция *Икътисад ===Һөнәри тәмамлау программасы=== *Юриспруденция өйрәнүләре (законнар мәктәбе) ===Махсус программалар=== *Синтоизм өйрәнүләре тәмамлау программасы ===Махсус курслар=== *Синтоим өйрәнүләре буенча махсуслашкан өйрәтү ===Кече коледж (ике ел программалары)=== *Япон әдәбияты *Коммуникацияләр *Бала уку-укыту ===Аффилирланган=== *Япон Әдәбият Өйрәнү Институты *[[Щинобу Орикучи]] мемориаль борынгы өйрәнү институты *Синтоизм консультациясе *Археология консультациясе *Доктор Коно (河野, Коно) мемориаль бүлмәсе *Доктор Такеда (武田, Такеда) мемориаль бүлмәсе ==Кокугакуинга бәйле кешеләр һәм оешмалар== ===Кешеләр һәм оешмалар=== Тәмамлаганнар, профессорлар һәм мәктәпкә бәйле башкалар Ин'ю (院友, Ин'ю) буларак мәгълүм. Ин'ю Ассоциациясе дип аталган тәмамлаучылар ассоциациясе һәм Щибуя кампусында Ин'ю Залы дип аталган җыелу залы бар. Япония буенча синтоизм храмнарында күпчелек каһиннәр ин'ю булып тора. ===Кокугакуин белән ассоциацияләнгән кешеләр исемлеге=== *[[Масуми Асано]] (1977 елда туган), япон сейюсы<ref>{{Cite web|url=https://www.aoni.co.jp/search/asano-masumi.html|title=浅野 真澄 &#124; 株式会社青二プロダクション|date=August 5, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170805143904/https://www.aoni.co.jp/search/asano-masumi.html|archive-date=2017-08-05}}</ref> *[[Эйко Кано]] (1982 елда туган), япон комедианты һәм музыканты *[[Манамо Мията]] (1998 елда туган), япон җырчысы *[[Момоко Тсугунага]] ( 1992 елда туган), япон җырчысы ==Җиһазланулар== <!-- Deleted image removed: [[Image:Tamaplaza quad.jpg|right|thumb|170px|Сарай яны мәйданы, Тама Плаза кампусы.]] --> <!-- Deleted image removed: [[Image:Tamaplaza blossoms.jpg|right|thumb|170px|Сакура, Тама Плаза кампусы]] --> ==Кампуслар== Сагамиһарада һәм башка даирәдә шулай ук җиһазланулар бар. <!-- Deleted image removed: [[Image:Tamaplaza bldg.jpg|right|thumb|Тама Плаза кампусы.]] --> ===Щибуя кампусы, Токио, [[Һигащи]]=== [[Image:Kokugakuin Shibuya Higashi campus.jpg|thumb|170px|Һигащи, Щибуя кампусы]] Higashi 4-10-28, Shibuya-ku, Tōkyō-to (東京都渋谷区東四丁目10番28号) :Якындагы станция булып [[Яманоте сызыгы]]нда [[Щибуя станциясе]] булып тора. :Кокугакуин Университеты Музее Щибуя кампусында. Бу музейда тарихи һәм археологик артефактларның киң тупланмасы һәм шулай ук махсус күргәзмәләр өчен өй булып тора. ===Тама Плаза кампусы=== [[File:たまプラーザキャンパス 校舎.JPG|thumb|170px|Тама Плаза кампусы]] Shin-Ishikawa 3-22-1, Aoba-ku, Yokohama-shi, Kanagawa-ken (神奈川県横浜市青葉区新石川三丁目22番地1) :Якындагы станция булып [[Токью ден-эн-тощи сызыгы]]нда [[Тама-Плаза станция]]се булып тора. :Бейсбол уйнау урыны, спорт мәйданчыгы һәм теннис кортлары бар. *[[Сагамиһара шәһәре]]ндә теннис кортлары һәм башка җиһазланулар бар, әмма кайбер клублар һәм түгәрәкләр җиһазланулардан кулланыла торган булса, күпчелек студентлар Самигаһара кампусын кулланмыйлар. Кампуста шулай ук 1-енче ханә, 2-нче ханә, 3-енче ханә, 5-енче ханә, физик күнегүләр ханәсе, 2-нче физик күнегүләр ханәсе, һ.б. бар ==Башка университетлар белән килешүләр== *Көнбатыш Токио Университет Танылу Алмашу Килешүе катнашучысы *Йокоһама Шәһәре Белем Бирү Үзгәреше Киңәшмәсендә каташучы *Яманоте Сызык Консорциумында катнашучы ===Кардәш мәктәпләр=== [[Нихон Университеты]]: Бу килешү [[Нихон Университеты]]ның алдан килүчесе Нихон Законнар Мәктәбе Япон Классика Өйрәнү Офисында бер төн дәвамында нигезләнгәндә барлыкка килгән. Шуннан соң, Кокугакуин президенты алышынгач, яки [[Нихон Университеты]]ның президенты яки идарә сәркатибе үзгәргәч, алар партнёр мәктәбенә сәламләрен бирү өчен бара торган булганнар иде. Соңыннан, ике фирка кардәш бәйләнешләр башларга килештеләр. ===Бәйле мәктәпләр=== Астагы исемлектә китерелгән [[Точиги префектурасы]]нда белем бирү оешмалары Кокугакуин Университетыннан аерым эшли һәм аерым корпорациягә кертелү закон берлеге астында. *Кокугакуин Университеты Корпорациясе, Точиги Кампусы **Кокугакуин Университеты Точиги Кече Колледжы **Кокугакуин Университеты Точиги Кече Урта Мәктәбе **Кокугакуин Университеты Точиги Кече Урта Мәктәбе **Кокугакуин Университеты Точиги Нисуги (二杉, Нисуги) Балалар Бакчасы ===Аффилирланган мәктәпләр=== *Кокугакуин Кече Колледжы *Кокугакуин Өлкән Урта Мәктәбе *Кокугакуин Университеты Кугаяма Кече һәм Өлкән Урта Мәктәбе *Кокугакуин Университеты балалар бакчасы *Кокугакуин балалар бакчасы *Кокугакуин Университеты Балаларга Белем Бирү Техникумы ==Искәрмәләр== {{Reflist}} ==Рәсми веб-сайт== * [https://web.archive.org/web/20130407045331/http://www.kokugakuin.ac.jp/english/index.html Kokugakuin University] * [http://www.kokugakuin.ac.jp/ Kokugakuin University] {{coord|35|39|20.3|N|139|42|41.9|E|source:zhwiki_region:JP|display=title}} [[Төркем:Университетлар]] [[Төркем:Синтоизм]] ffo0r3dg7lexidur7dyz92u0fgvkap7 0 588631 3530112 3530047 2022-08-24T17:43:17Z Әмир 15082 төркемнәр өстәү wikitext text/x-wiki {{УК}} [[File:Coat_of_arms_of_the_Central_African_Republic-NEW.png|right|200px]] Үзәк Африка Җөмһүриятенең музыкаль символы булган “Яңарыш” (LA RENAISSANCE) гимнының сүзләрен илнең беренче премьер-министры Бартелеми Боганда (Barthélémy Boganda), ә музыкасын, Боганданың шәхси үтенече буенча, француз этнологы һәм композиторы Эрбер Пеппер (Herbert Pepper) иҗат иткән. Моңа кадәр Франциянең милли музыка белгече Сенегал гимнына да көй язган. Бу хәлләр ике илдә дә 1960 елда рәсми бәйсезлек игълан кылганчы ук булган. Боганда әлеге тарихи вакыйга алдыннан авиаһәлакәткә эләккән.<br> Бүген җир җәннәте булырдай илдә халыкара җинаятьчеләр үзләренең “малина”сын булдырдылар. Ике бөек шәхес бу гүзәл гимн аша алга сөргән һәм теләсә кайсы халык өчен дә табигый булган кыйммәтләр аяк астына салып тапталды.<br> [[File:La_Renaissance.ogg]] '''LA RENAISSANCE''' '''(Француз телендә)''' Ô Centrafrique, ô berceau des Bantous !<br> Reprends ton droit au respect, à la vie !<br> Longtemps soumis, longtemps brimé par tous,<br> Mais de ce jour brisant la tyrannie.<br> Dans le travail, l'ordre et la dignité,<br> Tu reconquiers ton droit, ton unité,<br> Et pour franchir cette étape nouvelle,<br> De nos ancêtres la voix nous appelle.<br> Refrain:<br> Au travail dans l'ordre et la dignité,<br> Dans le respect du droit dans l'unité,<br> Brisant la misère et la tyrannie,<br> Brandissant l'étendard de la Patrie.<br> '''E ZINGO''' '''(Санго телендә)''' Bêafrîka, mbeso tî âBantu<br> Kîri mo gbû gîgî tî mo-mvenî<br> Mo bâa pâsi na gbe tî âzo kûê<br> Me fadësô, mo ke na kürü gô<br> Mo sö benda, mo bûngbi kûê ôko<br> Na kusâra ngâ na nëngö-terê<br> Tî tö ndâ tî finî dutï tî ë sô<br> E mä gbegô tî_âkötarä tî ë<br> Refrain:<br> E gbû kua nzönî na nëngö-terê<br> E kpë ndiä nzönî na mängö-terê<br> E kinda wasïöbê, ë tomba pâsi<br> E yâa bandêra tî ködrö tî ë!<br> '''Санго текстының IPA транскрипциясе''' [bʷé.à.frí.kà ᵐbʷɛ̀.sò tʲí á.bʷã̀.tù]<br> [kʲí.rì mò ɡ͡bʷú gʲí.gʲí tʲí mò‿ᶬvɛ̀.nʲí]<br> [mò bʷá.à pʷá.sì nà ɡ͡bʷè tʲí á.zò kúé]<br> [mè fà.dē.só mò kʲɛ̀ nà kū.rū gɔ́]<br> [mò sō bʷɛ̀̃.da mò bʷù̃.ɡ͡bì kúé̯ ɔ́.kɔ̀]<br> [nà kù.sá.rà‿ᵑɡá nà nɛ̄̃.gō tɛ̀.rɛ̄]<br> [tʲí tō‿ⁿdá tʲí fʲì.nʲí dù.tʲī tʲí ē só]<br> [è mā ɡ͡bʷɛ̀.gɔ́ tʲí‿á.kō.tà.rā tʲí ē]<br> [è ɡ͡bʷú kùà̯‿ⁿzō.nʲí nà nɛ̄̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è k͡pʷē‿ⁿdʲì.ā‿ⁿzō.nʲí nà mā̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è kʲí̃.dà wà.sʲī.ō.bʷé ē tõ.bʷà pá.sì]<br> [è jáà̯ bʷã.dɛ́.rà tʲí kɔ̄d.rɔ̄ tʲí ē]<br> '''Тәрҗемәсе''' '''ЯҢАРЫШ'''<br> Үзәк Африка, бантулар бишеге!<br> Шәрәфле тормыш — бу ихтыярың!<br> Күптән көлкегә калган, изелеп,<br> Золым богавын ватып ташлавың.<br> Хезмәт һәм тәртип аша — мәртәбә,<br> Хокуклар яулап, бердәм буласы.<br> Бу яңа авыр юлны үтәргә! —<br> Ата-бабаның гозер нидасы.<br> '''''Кушымтасы:'''''<br> Бердәмлек белән тырыш хезмәттә<br> Яула хокуклар, иреш хөрмәткә;<br> Бетсен фәкыйрьлек, золым һәр җирдә,<br> Ватан байрагы, горур җилфердә!<br> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.nationalanthems.info/cf.htm Страница гимна на сайте nationalanthems.info] [[Төркем:Илләр буенча гимннар]] [[Төркем:Үзәк Африка Җөмһүриятенең дәүләт символлары]] [[Төркем:1960 еллар җырлары]] tulu8vpjk8p7kda53ul1re62p79lcv1 3530119 3530112 2022-08-24T18:53:08Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{УК}} [[File:Coat_of_arms_of_the_Central_African_Republic-NEW.png|right|200px]] Үзәк Африка Җөмһүриятенең музыкаль символы булган '''“Яңарыш”''' (LA RENAISSANCE) гимнының сүзләрен илнең беренче премьер-министры Бартелеми Боганда (Barthélémy Boganda), ә музыкасын, Боганданың шәхси үтенече буенча, француз этнологы һәм композиторы Эрбер Пеппер (Herbert Pepper) иҗат иткән. Моңа кадәр Франциянең милли музыка белгече Сенегал гимнына да көй язган. Бу хәлләр ике илдә дә 1960 елда рәсми бәйсезлек игълан кылганчы ук булган. Боганда әлеге тарихи вакыйга алдыннан авиаһәлакәткә эләккән.<br> Бүген җир җәннәте булырдай илдә халыкара җинаятьчеләр үзләренең “малина”сын булдырдылар. Ике бөек шәхес бу гүзәл гимн аша алга сөргән һәм теләсә кайсы халык өчен дә табигый булган кыйммәтләр аяк астына салып тапталды.<br> [[File:La_Renaissance.ogg]] '''LA RENAISSANCE''' '''(Француз телендә)''' Ô Centrafrique, ô berceau des Bantous !<br> Reprends ton droit au respect, à la vie !<br> Longtemps soumis, longtemps brimé par tous,<br> Mais de ce jour brisant la tyrannie.<br> Dans le travail, l'ordre et la dignité,<br> Tu reconquiers ton droit, ton unité,<br> Et pour franchir cette étape nouvelle,<br> De nos ancêtres la voix nous appelle.<br> Refrain:<br> Au travail dans l'ordre et la dignité,<br> Dans le respect du droit dans l'unité,<br> Brisant la misère et la tyrannie,<br> Brandissant l'étendard de la Patrie.<br> '''E ZINGO''' '''(Санго телендә)''' Bêafrîka, mbeso tî âBantu<br> Kîri mo gbû gîgî tî mo-mvenî<br> Mo bâa pâsi na gbe tî âzo kûê<br> Me fadësô, mo ke na kürü gô<br> Mo sö benda, mo bûngbi kûê ôko<br> Na kusâra ngâ na nëngö-terê<br> Tî tö ndâ tî finî dutï tî ë sô<br> E mä gbegô tî_âkötarä tî ë<br> Refrain:<br> E gbû kua nzönî na nëngö-terê<br> E kpë ndiä nzönî na mängö-terê<br> E kinda wasïöbê, ë tomba pâsi<br> E yâa bandêra tî ködrö tî ë!<br> '''Санго текстының IPA транскрипциясе''' [bʷé.à.frí.kà ᵐbʷɛ̀.sò tʲí á.bʷã̀.tù]<br> [kʲí.rì mò ɡ͡bʷú gʲí.gʲí tʲí mò‿ᶬvɛ̀.nʲí]<br> [mò bʷá.à pʷá.sì nà ɡ͡bʷè tʲí á.zò kúé]<br> [mè fà.dē.só mò kʲɛ̀ nà kū.rū gɔ́]<br> [mò sō bʷɛ̀̃.da mò bʷù̃.ɡ͡bì kúé̯ ɔ́.kɔ̀]<br> [nà kù.sá.rà‿ᵑɡá nà nɛ̄̃.gō tɛ̀.rɛ̄]<br> [tʲí tō‿ⁿdá tʲí fʲì.nʲí dù.tʲī tʲí ē só]<br> [è mā ɡ͡bʷɛ̀.gɔ́ tʲí‿á.kō.tà.rā tʲí ē]<br> [è ɡ͡bʷú kùà̯‿ⁿzō.nʲí nà nɛ̄̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è k͡pʷē‿ⁿdʲì.ā‿ⁿzō.nʲí nà mā̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è kʲí̃.dà wà.sʲī.ō.bʷé ē tõ.bʷà pá.sì]<br> [è jáà̯ bʷã.dɛ́.rà tʲí kɔ̄d.rɔ̄ tʲí ē]<br> '''Тәрҗемәсе''' '''ЯҢАРЫШ'''<br> Үзәк Африка, бантулар бишеге!<br> Шәрәфле тормыш — бу ихтыярың!<br> Күптән көлкегә калган, изелеп,<br> Золым богавын ватып ташлавың.<br> Хезмәт һәм тәртип аша — мәртәбә,<br> Хокуклар яулап, бердәм буласы.<br> Бу яңа авыр юлны үтәргә! —<br> Ата-бабаның гозер нидасы.<br> '''''Кушымтасы:'''''<br> Бердәмлек белән тырыш хезмәттә<br> Яула хокуклар, иреш хөрмәткә;<br> Бетсен фәкыйрьлек, золым һәр җирдә,<br> Ватан байрагы, горур җилфердә!<br> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.nationalanthems.info/cf.htm Страница гимна на сайте nationalanthems.info] [[Төркем:Илләр буенча гимннар]] [[Төркем:Үзәк Африка Җөмһүриятенең дәүләт символлары]] [[Төркем:1960 еллар җырлары]] lt081k06z4f0nvqk6ol04iwp9k6nhby 3530133 3530119 2022-08-25T06:41:55Z Liren Ding 26972 wikitext text/x-wiki {{УК}} [[File:Coat_of_arms_of_the_Central_African_Republic-NEW.png|right|200px]] Үзәк Африка Җөмһүриятенең музыкаль символы булган '''“Яңарыш”''' (LA RENAISSANCE) гимнының сүзләрен илнең беренче премьер-министры Бартелеми Боганда (Barthélémy Boganda), ә музыкасын, Боганданың шәхси үтенече буенча, француз этнологы һәм композиторы Эрбер Пеппер (Herbert Pepper) иҗат иткән. Моңа кадәр Франциянең милли музыка белгече Сенегал гимнына да көй язган. Бу хәлләр ике илдә дә 1960 елда рәсми бәйсезлек игълан кылганчы ук булган. Боганда әлеге тарихи вакыйга алдыннан авиаһәлакәткә эләккән.<br> Бүген җир җәннәте булырдай илдә халыкара җинаятьчеләр үзләренең “малина”сын булдырдылар. Ике бөек шәхес бу гүзәл гимн аша алга сөргән һәм теләсә кайсы халык өчен дә табигый булган кыйммәтләр аяк астына салып тапталды.<br> [[https://www.youtube.com/watch?v=821F5JazdJ0]] '''LA RENAISSANCE''' '''(Француз телендә)''' Ô Centrafrique, ô berceau des Bantous !<br> Reprends ton droit au respect, à la vie !<br> Longtemps soumis, longtemps brimé par tous,<br> Mais de ce jour brisant la tyrannie.<br> Dans le travail, l'ordre et la dignité,<br> Tu reconquiers ton droit, ton unité,<br> Et pour franchir cette étape nouvelle,<br> De nos ancêtres la voix nous appelle.<br> Refrain:<br> Au travail dans l'ordre et la dignité,<br> Dans le respect du droit dans l'unité,<br> Brisant la misère et la tyrannie,<br> Brandissant l'étendard de la Patrie.<br> '''E ZINGO''' '''(Санго телендә)''' Bêafrîka, mbeso tî âBantu<br> Kîri mo gbû gîgî tî mo-mvenî<br> Mo bâa pâsi na gbe tî âzo kûê<br> Me fadësô, mo ke na kürü gô<br> Mo sö benda, mo bûngbi kûê ôko<br> Na kusâra ngâ na nëngö-terê<br> Tî tö ndâ tî finî dutï tî ë sô<br> E mä gbegô tî_âkötarä tî ë<br> Refrain:<br> E gbû kua nzönî na nëngö-terê<br> E kpë ndiä nzönî na mängö-terê<br> E kinda wasïöbê, ë tomba pâsi<br> E yâa bandêra tî ködrö tî ë!<br> '''Санго текстының IPA транскрипциясе''' [bʷé.à.frí.kà ᵐbʷɛ̀.sò tʲí á.bʷã̀.tù]<br> [kʲí.rì mò ɡ͡bʷú gʲí.gʲí tʲí mò‿ᶬvɛ̀.nʲí]<br> [mò bʷá.à pʷá.sì nà ɡ͡bʷè tʲí á.zò kúé]<br> [mè fà.dē.só mò kʲɛ̀ nà kū.rū gɔ́]<br> [mò sō bʷɛ̀̃.da mò bʷù̃.ɡ͡bì kúé̯ ɔ́.kɔ̀]<br> [nà kù.sá.rà‿ᵑɡá nà nɛ̄̃.gō tɛ̀.rɛ̄]<br> [tʲí tō‿ⁿdá tʲí fʲì.nʲí dù.tʲī tʲí ē só]<br> [è mā ɡ͡bʷɛ̀.gɔ́ tʲí‿á.kō.tà.rā tʲí ē]<br> [è ɡ͡bʷú kùà̯‿ⁿzō.nʲí nà nɛ̄̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è k͡pʷē‿ⁿdʲì.ā‿ⁿzō.nʲí nà mā̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è kʲí̃.dà wà.sʲī.ō.bʷé ē tõ.bʷà pá.sì]<br> [è jáà̯ bʷã.dɛ́.rà tʲí kɔ̄d.rɔ̄ tʲí ē]<br> '''Тәрҗемәсе''' '''ЯҢАРЫШ'''<br> Үзәк Африка, бантулар бишеге!<br> Шәрәфле тормыш — бу ихтыярың!<br> Күптән көлкегә калган, изелеп,<br> Золым богавын ватып ташлавың.<br> Хезмәт һәм тәртип аша — мәртәбә,<br> Хокуклар яулап, бердәм буласы.<br> Бу яңа авыр юлны үтәргә! —<br> Ата-бабаның гозер нидасы.<br> '''''Кушымтасы:'''''<br> Бердәмлек белән тырыш хезмәттә<br> Яула хокуклар, иреш хөрмәткә;<br> Бетсен фәкыйрьлек, золым һәр җирдә,<br> Ватан байрагы, горур җилфердә!<br> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.nationalanthems.info/cf.htm Страница гимна на сайте nationalanthems.info] [[Төркем:Илләр буенча гимннар]] [[Төркем:Үзәк Африка Җөмһүриятенең дәүләт символлары]] [[Төркем:1960 еллар җырлары]] o5pjenzzq1p3ya7l9jo3t1vnel5ks12 3530134 3530133 2022-08-25T06:48:27Z Liren Ding 26972 wikitext text/x-wiki {{УК}} [[File:Coat_of_arms_of_the_Central_African_Republic-NEW.png|right|200px]] Үзәк Африка Җөмһүриятенең музыкаль символы булган '''“Яңарыш”''' (LA RENAISSANCE) гимнының сүзләрен илнең беренче премьер-министры Бартелеми Боганда (Barthélémy Boganda), ә музыкасын, Боганданың шәхси үтенече буенча, француз этнологы һәм композиторы Эрбер Пеппер (Herbert Pepper) иҗат иткән. Моңа кадәр Франциянең милли музыка белгече Сенегал гимнына да көй язган. Бу хәлләр ике илдә дә 1960 елда рәсми бәйсезлек игълан кылганчы ук булган. Боганда әлеге тарихи вакыйга алдыннан авиаһәлакәткә эләккән.<br> Бүген җир җәннәте булырдай илдә халыкара җинаятьчеләр үзләренең “малина”сын булдырдылар. Ике бөек шәхес бу гүзәл гимн аша алга сөргән һәм теләсә кайсы халык өчен дә табигый булган кыйммәтләр аяк астына салып тапталды.<br> [[https://www.youtube.com/watch?v=821F5JazdJ0]] '''''Оркестр башкаруындагы язмада (уң яктагы дүртпочмак эчендә) гимн кушымтасының беренче ике юлы уйналмыйча калган. Биредәге Youtube видеосында ул юллар бар.''''' '''LA RENAISSANCE''' '''(Француз телендә)''' Ô Centrafrique, ô berceau des Bantous !<br> Reprends ton droit au respect, à la vie !<br> Longtemps soumis, longtemps brimé par tous,<br> Mais de ce jour brisant la tyrannie.<br> Dans le travail, l'ordre et la dignité,<br> Tu reconquiers ton droit, ton unité,<br> Et pour franchir cette étape nouvelle,<br> De nos ancêtres la voix nous appelle.<br> Refrain:<br> Au travail dans l'ordre et la dignité,<br> Dans le respect du droit dans l'unité,<br> Brisant la misère et la tyrannie,<br> Brandissant l'étendard de la Patrie.<br> '''E ZINGO''' '''(Санго телендә)''' Bêafrîka, mbeso tî âBantu<br> Kîri mo gbû gîgî tî mo-mvenî<br> Mo bâa pâsi na gbe tî âzo kûê<br> Me fadësô, mo ke na kürü gô<br> Mo sö benda, mo bûngbi kûê ôko<br> Na kusâra ngâ na nëngö-terê<br> Tî tö ndâ tî finî dutï tî ë sô<br> E mä gbegô tî_âkötarä tî ë<br> Refrain:<br> E gbû kua nzönî na nëngö-terê<br> E kpë ndiä nzönî na mängö-terê<br> E kinda wasïöbê, ë tomba pâsi<br> E yâa bandêra tî ködrö tî ë!<br> '''Санго текстының IPA транскрипциясе''' [bʷé.à.frí.kà ᵐbʷɛ̀.sò tʲí á.bʷã̀.tù]<br> [kʲí.rì mò ɡ͡bʷú gʲí.gʲí tʲí mò‿ᶬvɛ̀.nʲí]<br> [mò bʷá.à pʷá.sì nà ɡ͡bʷè tʲí á.zò kúé]<br> [mè fà.dē.só mò kʲɛ̀ nà kū.rū gɔ́]<br> [mò sō bʷɛ̀̃.da mò bʷù̃.ɡ͡bì kúé̯ ɔ́.kɔ̀]<br> [nà kù.sá.rà‿ᵑɡá nà nɛ̄̃.gō tɛ̀.rɛ̄]<br> [tʲí tō‿ⁿdá tʲí fʲì.nʲí dù.tʲī tʲí ē só]<br> [è mā ɡ͡bʷɛ̀.gɔ́ tʲí‿á.kō.tà.rā tʲí ē]<br> [è ɡ͡bʷú kùà̯‿ⁿzō.nʲí nà nɛ̄̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è k͡pʷē‿ⁿdʲì.ā‿ⁿzō.nʲí nà mā̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è kʲí̃.dà wà.sʲī.ō.bʷé ē tõ.bʷà pá.sì]<br> [è jáà̯ bʷã.dɛ́.rà tʲí kɔ̄d.rɔ̄ tʲí ē]<br> '''Тәрҗемәсе''' '''ЯҢАРЫШ'''<br> Үзәк Африка, бантулар бишеге!<br> Шәрәфле тормыш — бу ихтыярың!<br> Күптән көлкегә калган, изелеп,<br> Золым богавын ватып ташлавың.<br> Хезмәт һәм тәртип аша — мәртәбә,<br> Хокуклар яулап, бердәм буласы.<br> Бу яңа авыр юлны үтәргә! —<br> Ата-бабаның гозер нидасы.<br> '''''Кушымтасы:'''''<br> Бердәмлек белән тырыш хезмәттә<br> Яула хокуклар, иреш хөрмәткә;<br> Бетсен фәкыйрьлек, золым һәр җирдә,<br> Ватан байрагы, горур җилфердә!<br> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.nationalanthems.info/cf.htm Страница гимна на сайте nationalanthems.info] [[Төркем:Илләр буенча гимннар]] [[Төркем:Үзәк Африка Җөмһүриятенең дәүләт символлары]] [[Төркем:1960 еллар җырлары]] rnpusa9e7s3pqdnsnlyk6qnwxtjqhnh 3530135 3530134 2022-08-25T06:49:14Z Liren Ding 26972 wikitext text/x-wiki {{УК}} Үзәк Африка Җөмһүриятенең музыкаль символы булган '''“Яңарыш”''' (LA RENAISSANCE) гимнының сүзләрен илнең беренче премьер-министры Бартелеми Боганда (Barthélémy Boganda), ә музыкасын, Боганданың шәхси үтенече буенча, француз этнологы һәм композиторы Эрбер Пеппер (Herbert Pepper) иҗат иткән. Моңа кадәр Франциянең милли музыка белгече Сенегал гимнына да көй язган. Бу хәлләр ике илдә дә 1960 елда рәсми бәйсезлек игълан кылганчы ук булган. Боганда әлеге тарихи вакыйга алдыннан авиаһәлакәткә эләккән.<br> Бүген җир җәннәте булырдай илдә халыкара җинаятьчеләр үзләренең “малина”сын булдырдылар. Ике бөек шәхес бу гүзәл гимн аша алга сөргән һәм теләсә кайсы халык өчен дә табигый булган кыйммәтләр аяк астына салып тапталды.<br> [[https://www.youtube.com/watch?v=821F5JazdJ0]]<br> '''''Оркестр башкаруындагы язмада (уң яктагы дүртпочмак эчендә) гимн кушымтасының беренче ике юлы уйналмыйча калган. Биредәге Youtube видеосында ул юллар бар.''''' '''LA RENAISSANCE''' '''(Француз телендә)''' Ô Centrafrique, ô berceau des Bantous !<br> Reprends ton droit au respect, à la vie !<br> Longtemps soumis, longtemps brimé par tous,<br> Mais de ce jour brisant la tyrannie.<br> Dans le travail, l'ordre et la dignité,<br> Tu reconquiers ton droit, ton unité,<br> Et pour franchir cette étape nouvelle,<br> De nos ancêtres la voix nous appelle.<br> Refrain:<br> Au travail dans l'ordre et la dignité,<br> Dans le respect du droit dans l'unité,<br> Brisant la misère et la tyrannie,<br> Brandissant l'étendard de la Patrie.<br> '''E ZINGO''' '''(Санго телендә)''' Bêafrîka, mbeso tî âBantu<br> Kîri mo gbû gîgî tî mo-mvenî<br> Mo bâa pâsi na gbe tî âzo kûê<br> Me fadësô, mo ke na kürü gô<br> Mo sö benda, mo bûngbi kûê ôko<br> Na kusâra ngâ na nëngö-terê<br> Tî tö ndâ tî finî dutï tî ë sô<br> E mä gbegô tî_âkötarä tî ë<br> Refrain:<br> E gbû kua nzönî na nëngö-terê<br> E kpë ndiä nzönî na mängö-terê<br> E kinda wasïöbê, ë tomba pâsi<br> E yâa bandêra tî ködrö tî ë!<br> '''Санго текстының IPA транскрипциясе''' [bʷé.à.frí.kà ᵐbʷɛ̀.sò tʲí á.bʷã̀.tù]<br> [kʲí.rì mò ɡ͡bʷú gʲí.gʲí tʲí mò‿ᶬvɛ̀.nʲí]<br> [mò bʷá.à pʷá.sì nà ɡ͡bʷè tʲí á.zò kúé]<br> [mè fà.dē.só mò kʲɛ̀ nà kū.rū gɔ́]<br> [mò sō bʷɛ̀̃.da mò bʷù̃.ɡ͡bì kúé̯ ɔ́.kɔ̀]<br> [nà kù.sá.rà‿ᵑɡá nà nɛ̄̃.gō tɛ̀.rɛ̄]<br> [tʲí tō‿ⁿdá tʲí fʲì.nʲí dù.tʲī tʲí ē só]<br> [è mā ɡ͡bʷɛ̀.gɔ́ tʲí‿á.kō.tà.rā tʲí ē]<br> [è ɡ͡bʷú kùà̯‿ⁿzō.nʲí nà nɛ̄̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è k͡pʷē‿ⁿdʲì.ā‿ⁿzō.nʲí nà mā̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è kʲí̃.dà wà.sʲī.ō.bʷé ē tõ.bʷà pá.sì]<br> [è jáà̯ bʷã.dɛ́.rà tʲí kɔ̄d.rɔ̄ tʲí ē]<br> '''Тәрҗемәсе''' '''ЯҢАРЫШ'''<br> Үзәк Африка, бантулар бишеге!<br> Шәрәфле тормыш — бу ихтыярың!<br> Күптән көлкегә калган, изелеп,<br> Золым богавын ватып ташлавың.<br> Хезмәт һәм тәртип аша — мәртәбә,<br> Хокуклар яулап, бердәм буласы.<br> Бу яңа авыр юлны үтәргә! —<br> Ата-бабаның гозер нидасы.<br> '''''Кушымтасы:'''''<br> Бердәмлек белән тырыш хезмәттә<br> Яула хокуклар, иреш хөрмәткә;<br> Бетсен фәкыйрьлек, золым һәр җирдә,<br> Ватан байрагы, горур җилфердә!<br> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.nationalanthems.info/cf.htm Страница гимна на сайте nationalanthems.info] [[Төркем:Илләр буенча гимннар]] [[Төркем:Үзәк Африка Җөмһүриятенең дәүләт символлары]] [[Төркем:1960 еллар җырлары]] 7zsl7oy706l0dsqwd1cf0fcsvl6acym 3530136 3530135 2022-08-25T06:53:33Z Liren Ding 26972 wikitext text/x-wiki {{УК}} Үзәк Африка Җөмһүриятенең музыкаль символы булган '''“Яңарыш”''' (LA RENAISSANCE) гимнының сүзләрен илнең беренче премьер-министры Бартелеми Боганда (Barthélémy Boganda), ә музыкасын, Боганданың шәхси үтенече буенча, француз этнологы һәм композиторы Эрбер Пеппер (Herbert Pepper) иҗат иткән. Моңа кадәр Франциянең милли музыка белгече Сенегал гимнына да көй язган. Бу хәлләр ике илдә дә 1960 елда рәсми бәйсезлек игълан кылганчы ук булган. Боганда әлеге тарихи вакыйга алдыннан авиаһәлакәткә эләккән.<br> Бүген җир җәннәте булырдай илдә халыкара җинаятьчеләр үзләренең “малина”сын булдырдылар. Ике бөек шәхес бу гүзәл гимн аша алга сөргән һәм теләсә кайсы халык өчен дә табигый булган кыйммәтләр аяк астына салып тапталды.<br> [[https://www.youtube.com/watch?v=821F5JazdJ0]]<br> '''''Оркестр башкаруындагы язмада (уң яктагы дүртпочмак эчендә) гимн кушымтасының беренче ике юлы уйналмыйча калган. Биредәге Youtube видеосында ул юллар бар.''''' '''LA RENAISSANCE''' '''(Француз телендә)''' Ô Centrafrique, ô berceau des Bantous !<br> Reprends ton droit au respect, à la vie !<br> Longtemps soumis, longtemps brimé par tous,<br> Mais de ce jour brisant la tyrannie.<br> Dans le travail, l'ordre et la dignité,<br> Tu reconquiers ton droit, ton unité,<br> Et pour franchir cette étape nouvelle,<br> De nos ancêtres la voix nous appelle.<br> '''''Refrain:'''''<br> Au travail dans l'ordre et la dignité,<br> Dans le respect du droit dans l'unité,<br> Brisant la misère et la tyrannie,<br> Brandissant l'étendard de la Patrie.<br> '''E ZINGO''' '''(Санго телендә)''' Bêafrîka, mbeso tî âBantu<br> Kîri mo gbû gîgî tî mo-mvenî<br> Mo bâa pâsi na gbe tî âzo kûê<br> Me fadësô, mo ke na kürü gô<br> Mo sö benda, mo bûngbi kûê ôko<br> Na kusâra ngâ na nëngö-terê<br> Tî tö ndâ tî finî dutï tî ë sô<br> E mä gbegô tî_âkötarä tî ë<br> Refrain:<br> E gbû kua nzönî na nëngö-terê<br> E kpë ndiä nzönî na mängö-terê<br> E kinda wasïöbê, ë tomba pâsi<br> E yâa bandêra tî ködrö tî ë!<br> '''Санго текстының IPA транскрипциясе''' [bʷé.à.frí.kà ᵐbʷɛ̀.sò tʲí á.bʷã̀.tù]<br> [kʲí.rì mò ɡ͡bʷú gʲí.gʲí tʲí mò‿ᶬvɛ̀.nʲí]<br> [mò bʷá.à pʷá.sì nà ɡ͡bʷè tʲí á.zò kúé]<br> [mè fà.dē.só mò kʲɛ̀ nà kū.rū gɔ́]<br> [mò sō bʷɛ̀̃.da mò bʷù̃.ɡ͡bì kúé̯ ɔ́.kɔ̀]<br> [nà kù.sá.rà‿ᵑɡá nà nɛ̄̃.gō tɛ̀.rɛ̄]<br> [tʲí tō‿ⁿdá tʲí fʲì.nʲí dù.tʲī tʲí ē só]<br> [è mā ɡ͡bʷɛ̀.gɔ́ tʲí‿á.kō.tà.rā tʲí ē]<br> [è ɡ͡bʷú kùà̯‿ⁿzō.nʲí nà nɛ̄̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è k͡pʷē‿ⁿdʲì.ā‿ⁿzō.nʲí nà mā̃.gɔ̄ tɛ̀.rɛ̄]<br> [è kʲí̃.dà wà.sʲī.ō.bʷé ē tõ.bʷà pá.sì]<br> [è jáà̯ bʷã.dɛ́.rà tʲí kɔ̄d.rɔ̄ tʲí ē]<br> '''Тәрҗемәсе''' '''ЯҢАРЫШ'''<br> Үзәк Африка, бантулар бишеге!<br> Шәрәфле тормыш — бу ихтыярың!<br> Күптән көлкегә калган, изелеп,<br> Золым богавын ватып ташлавың.<br> Хезмәт һәм тәртип аша — мәртәбә,<br> Хокуклар яулап, бердәм буласы.<br> Бу яңа авыр юлны үтәргә! —<br> Ата-бабаның гозер нидасы.<br> '''''Кушымтасы:'''''<br> Бердәмлек белән тырыш хезмәттә<br> Яула хокуклар, иреш хөрмәткә;<br> Бетсен фәкыйрьлек, золым һәр җирдә,<br> Ватан байрагы, горур җилфердә!<br> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.nationalanthems.info/cf.htm Страница гимна на сайте nationalanthems.info] [[Төркем:Илләр буенча гимннар]] [[Төркем:Үзәк Африка Җөмһүриятенең дәүләт символлары]] [[Төркем:1960 еллар җырлары]] 0wyd9xlykoi017ynr87935lqvyviivk 6 588641 3530086 2022-08-24T15:52:06Z Әмир 15082 {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Галиәхмәт Шаһи фотосурәте |чыганак = https://vk.com/maydantatar?z=photo-87140944_457249845%2Falbum-87140944_00%2Frev |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Галиәхмәт Шаһи |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]][[Төркем:Сурәтләр:Язучылар]] wikitext text/x-wiki == Кыскача аңлатма == {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Галиәхмәт Шаһи фотосурәте |чыганак = https://vk.com/maydantatar?z=photo-87140944_457249845%2Falbum-87140944_00%2Frev |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Галиәхмәт Шаһи |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]][[Төркем:Сурәтләр:Язучылар]] h1g1z6jt9qin67fjoreedw3h08ejiez 0 588642 3530087 2022-08-24T15:52:38Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Язучы |Исем = Галиәхмәт Шаһи |Оригинал телендә = |Фото = Г.Ш.Шаһи.jpg |Киңлек = 180 |Рәсем язуы = |Тугач бирелгән исеме = Галиәхмәт Шаһиәхмәт улы Шаһиәхмәтов |Псевдонимнар = Галиәхмәт Шаһи |Туу датасы = 24.08.1949 |Туу урыны = [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{туу урыны |Арча районы|Арча районында}}, [[Шура (Татарстан)|Шура]] |Үлем датасы = |Үлем урыны = |Ватандашлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] |Эшчәнлек төре = [[шагыйрь]], укытучы |Иҗат итү еллары = 1927—1965 |Юнәлеш = шигърият |Жанр = шигырь |Иҗат итү теле = [[татар теле]] |Дебют = «''Кояшлы юл''» ([[1997]], [[Чаллы]]) |Премияләр = |Бүләкләр = Фәннүр Сафин исемендәге премия (2020) |Имза = |Сайт = }} ''Бу [[Чаллы]] [[шагыйрь|шагыйре]] турында мәкалә, [[Бөек Ватан сугышы|сугыш]] ветераны турында [[Галиәхмәт Шаһиев|моннан]] укыгыз'' {{фш|Шаһиәхмәтов}} '''Галиәхмәт Шаһи''', Галиәхмәт Шаһиәхмәт улы Шаһиәхмәтов (''[[1949 ел]]ның [[24 август]]ы, [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Арча районы]], [[Шура (Татарстан)|Шура]]'') ― шагыйрь, ике дистәгә якын китап һәм күп санлы җырлар авторы. 2004 елдан [[Татарстан Язучылар берлеге]] әгъзасы <ref>[https://tatar-congress.org/yanalyklar/challyda-galiehmet-shahinyn-70-yashlek-yubileena-bagyshlangan-kiche-uzdy/ Чаллыда Галиәхмәт Шаһиның 70 яшьлек юбилеена багышланган кичә узды.] [[БТК]], 15.09.2019</ref>. Фәннүр Сафин исемендәге премия лауреаты (2020) <ref>[https://sptatar.com/f-nn-r-safin-isemend-ge-d-bi-premiya/ Фәннүр Сафин исемендәге премия.] [[Татарстан Язучылар берлеге]]</ref>. == Тәрҗемәи хәле == 1949 елның 24 августында Арча районы [[Шура (Татарстан)|Шура]] авылында туган. Үз авылларында сигезьеллык мәктәпне (1966), «электрик» һөнәре буенча [[Үрнәк (Арча районы)|Үрнәк]] училищесын (1967) тәмамлаган. Комсомол путевкасы белән дүрт елга якын [[Ырынбур өлкәсе]]ндәге {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Ирекле ГРЭСы|Иреле ГРЭСы|ru|Ириклинская ГРЭС}} төзелешендә хезмәт куя. «Технолог» белгечлеге буенча [[Йошкар-Ола]] шәһәрендә техникум тәмамлаган. Шактый еллар сәүдә системасында һәм [[Уфа]], [[Ырынбур]], [[Ташкент]], [[Алма-Ата]] шәһәрләрендәге төрле хуҗалык оешмаларында эшли. [[1970-еллар]] ахырында [[Арча районы]] «Коммунизмга» газетасы редакциясенә әдәби хезмәткәр булып эшкә урнаша, читтән торып [[Казан дәүләт университеты]]ның журналистика бүлегендә укый. Азнакай газетасында журналист вазифасын үти. Шул елларда аның үзе эшләгән район газетасы битләрендә беренче шигырьләре басыла. 1982–1984 елларда Г. Шаһи [[Мөслим районы]] [[Баек]] авылы мәктәбендә рус теле һәм әдәбияты укытучысы булып эшли. 1984 елдан – [[Чаллы]] шәһәрендә, биш ел шәһәр мәктәпләрендә укытучы булып эшли. 1991 елда уң күзенә катлаулы операция ясата һәм күрү сәләтен югалта, сәламәтлеге начараю сәбәпле, укыту эшеннән китә. == Иҗаты == Үзенең бөтен рухи көч-сәләтен гомере буе хыялында йөрткән әдәби иҗатка – [[шигърият]]кә багышлый. <ref>[https://vk.com/maydantatar Бүген шагыйрь Галиәхмәт Шаһинең туган көне!] «Мәйдан» журналының ВКонтакте сәхифәсе</ref>. Шигырьләрендә үзенең узган тормыш юлы, әти-әнисенә һәм туганнарына булган олы хөрмәте, туган авылын һәм аның табигатен ярату, беренче яшьлек мәхәббәте, олыгая барган саен фәлсәфи уйланулары чагыла<ref name=":0">''Шәфигулла Гарипов''. [http://beznenmiras.ru/archalar-yaktashlary/ Арчалар якташлары белән горурлана: Галиәхмәт Шаһигә 70 яшь.] [[Безнең мирас (журнал)|Журнал «Безнең мирас»]], 29.08.2019</ref>. 1997 елда Чаллы шәһәр матбагасында аның «Кояшлы юл» дигән беренче шигъри җыентыгы басылып чыга. Аннан соң бер-бер артлы аның шигырьләре тупланган «Мәхәббәт елгасы», «Кулым җылысы», «Моңлы китап», «Әүлия чишмәсе», «Ай ташы», «Канатлы еллар», «Сандугач кайткан таллыкка», «Таяну ноктасы», «Күңел күзе», «Уч төбендә кояш», «Тарту көче», «Сөю бакчасы», «Нечкә билле җил», «Кышкы розалар» исемле китаплары дөнья күрә <ref>[https://vk.com/wall204928453_2640 Шагыйрь Галиәхмәт Шаһи ның иҗатын яратабыз.] ВКонтакте</ref>. Аның бүгенге көндә ике йөздән артык шигыренә көй язылып, җыр буларак башкарыла. Композиторлар [[Ринат Гобәйдуллин (1951)|Ринат Гобәйдуллин]] (''«Утырып карамадым»''), [[Илгиз Закиров]], [[Виталий Агапов]] (''«Сиңа атап җырлар яздым», «Син генә», «Сандугач искә төшерде», «Сагынам», «Сабан туе гүзәле»''), Илгизәр Мортазин, Нәгыйм Шәйхи, Вәкил Мурзин (''«Уйларымда син генә»''), Илнур Гомәров (''«Татар кызы»'') һәм башкалар көй язган җырларын [[Резидә Шәрәфиева]], Равил Галиев, [[Гөлдания Хәйруллина]], [[Виталий Агапов]], [[Әнвәр Нургалиев]], Илназ Баһ, Айгөл һәм Ришат Шәйхетдиновлар, [[Айгөл Сагынбаева]] һәм эстраданың башка күренекле артистлары башкара<ref name=":0" /><ref>[https://erlar.ru/taxonomy/term/662 Галиәхмәт Шаһи (Автор песен).] Татар җырлары</ref><ref>[http://adiplar.belem.ru/galiahmat.htm Әдипләр: Галиәхмәт Шаһи]</ref>. == Китаплары == * Кояшлы юл: шигырьләр. – [[Чаллы]]: Шәһәр матбагасы, 1997. – 76 б. – 2000 д. * Мәхәббәт елгасы: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2000. – 64 б. – 1000 д. * Кулым җылысы: шигырьләр. – Чаллы: КамАЗ, 2001. – 64 б. – 700 д. * Моңлы китап: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2001. – 68 б. – 500 д. * Ай ташы: шигырьләр. – Чаллы: КамАЗ, 2002. – 32 б. – 700 д. * Әүлия чишмәсе: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2002. – 104 б. – 500 д. * Канатлы еллар: шигырьләр. – Чаллы: КамАЗ, 2003. – 128 б. – 1000 д. * Сандугач кайткан таллыкка: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2004. – 132 б. – 500 д. == Гаиләсе == Хатыны Хәлимә (2015 елда вафат), укытучы булып эшләгән. Балалары: уллары Радик, алман теле укытучысы; Рим, пешекче<ref name=":0" />. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://sptatar.com/sha-i-gali-hm-t/ Шаһи Галиәхмәт.] [[Татарстан Язучылар берлеге]] {{DEFAULTSORT:Шаһи, Галиәхмәт}} [[Төркем:Казан дәүләт университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Татар журналистлары]] [[Төркем:Татарстан журналистлары]] [[Төркем:Татар шагыйрьләре]] [[Төркем:Татарстан шагыйрьләре]] [[Төркем:Татарстан язучылар берлеге әгъзалары]] [[Төркем:Фәннүр Сафин премиясе лауреатлары]] 2y8dq6wqlrkmt0vrmuplc2xyke4cx3v 3530105 3530087 2022-08-24T16:17:19Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Язучы |Исем = Галиәхмәт Шаһи |Оригинал телендә = |Фото = Г.Ш.Шаһи.jpg |Киңлек = 180 |Рәсем язуы = |Тугач бирелгән исеме = Галиәхмәт Шаһиәхмәт улы Шаһиәхмәтов |Псевдонимнар = Галиәхмәт Шаһи |Туу датасы = 24.08.1949 |Туу урыны = [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{туу урыны |Арча районы|Арча районында}}, [[Шура (Татарстан)|Шура]] |Үлем датасы = |Үлем урыны = |Ватандашлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/>{{байрак|Россия}} [[РФ]] |Эшчәнлек төре = [[шагыйрь]], укытучы |Иҗат итү еллары = 1927—1965 |Юнәлеш = шигърият |Жанр = шигырь |Иҗат итү теле = [[татар теле]] |Дебют = «''Кояшлы юл''» ([[1997]], [[Чаллы]]) |Премияләр = |Бүләкләр = [[Фәннур Сафин исемендәге премия]] (2020) |Имза = |Сайт = }} ''Бу [[Чаллы]] [[шагыйрь|шагыйре]] турында мәкалә, [[Бөек Ватан сугышы|сугыш]] ветераны турында [[Галиәхмәт Шаһиев|моннан]] укыгыз'' {{фш|Шаһиәхмәтов}} '''Галиәхмәт Шаһи''', Галиәхмәт Шаһиәхмәт улы Шаһиәхмәтов (''[[1949 ел]]ның [[24 август]]ы, [[СССР]], [[РСФСР]], [[Татарстан АССР]], [[Арча районы]], [[Шура (Татарстан)|Шура]]'') ― шагыйрь, ике дистәгә якын китап һәм күп санлы җырлар авторы. 2004 елдан [[Татарстан Язучылар берлеге]] әгъзасы <ref>[https://tatar-congress.org/yanalyklar/challyda-galiehmet-shahinyn-70-yashlek-yubileena-bagyshlangan-kiche-uzdy/ Чаллыда Галиәхмәт Шаһиның 70 яшьлек юбилеена багышланган кичә узды.] [[БТК]], 15.09.2019</ref>. Фәннүр Сафин исемендәге премия лауреаты (2020) <ref>[https://sptatar.com/f-nn-r-safin-isemend-ge-d-bi-premiya/ Фәннүр Сафин исемендәге премия.] [[Татарстан Язучылар берлеге]]</ref>. == Тәрҗемәи хәле == 1949 елның 24 августында Арча районы [[Шура (Татарстан)|Шура]] авылында туган. Үз авылларында сигезьеллык мәктәпне (1966), «электрик» һөнәре буенча [[Үрнәк (Арча районы)|Үрнәк]] училищесын (1967) тәмамлаган. Комсомол путевкасы белән дүрт елга якын [[Ырынбур өлкәсе]]ндәге {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Ирекле ГРЭСы|Иреле ГРЭСы|ru|Ириклинская ГРЭС}} төзелешендә хезмәт куя. «Технолог» белгечлеге буенча [[Йошкар-Ола]] шәһәрендә техникум тәмамлаган. Шактый еллар сәүдә системасында һәм [[Уфа]], [[Ырынбур]], [[Ташкент]], [[Алма-Ата]] шәһәрләрендәге төрле хуҗалык оешмаларында эшли. [[1970-еллар]] ахырында [[Арча районы]] «Коммунизмга» газетасы редакциясенә әдәби хезмәткәр булып эшкә урнаша, читтән торып [[Казан дәүләт университеты]]ның журналистика бүлегендә укый. Азнакай газетасында журналист вазифасын үти. Шул елларда аның үзе эшләгән район газетасы битләрендә беренче шигырьләре басыла. 1982–1984 елларда Г. Шаһи [[Мөслим районы]] [[Баек]] авылы мәктәбендә рус теле һәм әдәбияты укытучысы булып эшли. 1984 елдан – [[Чаллы]] шәһәрендә, биш ел шәһәр мәктәпләрендә укытучы булып эшли. 1991 елда уң күзенә катлаулы операция ясата һәм күрү сәләтен югалта, сәламәтлеге начараю сәбәпле, укыту эшеннән китә. == Иҗаты == Үзенең бөтен рухи көч-сәләтен гомере буе хыялында йөрткән әдәби иҗатка – [[шигърият]]кә багышлый. <ref>[https://vk.com/maydantatar Бүген шагыйрь Галиәхмәт Шаһинең туган көне!] «Мәйдан» журналының ВКонтакте сәхифәсе</ref>. Шигырьләрендә үзенең узган тормыш юлы, әти-әнисенә һәм туганнарына булган олы хөрмәте, туган авылын һәм аның табигатен ярату, беренче яшьлек мәхәббәте, олыгая барган саен фәлсәфи уйланулары чагыла<ref name=":0">''Шәфигулла Гарипов''. [http://beznenmiras.ru/archalar-yaktashlary/ Арчалар якташлары белән горурлана: Галиәхмәт Шаһигә 70 яшь.] [[Безнең мирас (журнал)|Журнал «Безнең мирас»]], 29.08.2019</ref>. 1997 елда Чаллы шәһәр матбагасында аның «Кояшлы юл» дигән беренче шигъри җыентыгы басылып чыга. Аннан соң бер-бер артлы аның шигырьләре тупланган «Мәхәббәт елгасы», «Кулым җылысы», «Моңлы китап», «Әүлия чишмәсе», «Ай ташы», «Канатлы еллар», «Сандугач кайткан таллыкка», «Таяну ноктасы», «Күңел күзе», «Уч төбендә кояш», «Тарту көче», «Сөю бакчасы», «Нечкә билле җил», «Кышкы розалар» исемле китаплары дөнья күрә <ref>[https://vk.com/wall204928453_2640 Шагыйрь Галиәхмәт Шаһи ның иҗатын яратабыз.] ВКонтакте</ref>. Аның бүгенге көндә ике йөздән артык шигыренә көй язылып, җыр буларак башкарыла. Композиторлар [[Ринат Гобәйдуллин (1951)|Ринат Гобәйдуллин]] (''«Утырып карамадым»''), [[Илгиз Закиров]], [[Виталий Агапов]] (''«Сиңа атап җырлар яздым», «Син генә», «Сандугач искә төшерде», «Сагынам», «Сабан туе гүзәле»''), Илгизәр Мортазин, Нәгыйм Шәйхи, Вәкил Мурзин (''«Уйларымда син генә»''), Илнур Гомәров (''«Татар кызы»'') һәм башкалар көй язган җырларын [[Резидә Шәрәфиева]], Равил Галиев, [[Гөлдания Хәйруллина]], [[Виталий Агапов]], [[Әнвәр Нургалиев]], Илназ Баһ, Айгөл һәм Ришат Шәйхетдиновлар, [[Айгөл Сагынбаева]] һәм эстраданың башка күренекле артистлары башкара<ref name=":0" /><ref>[https://erlar.ru/taxonomy/term/662 Галиәхмәт Шаһи (Автор песен).] Татар җырлары</ref><ref>[http://adiplar.belem.ru/galiahmat.htm Әдипләр: Галиәхмәт Шаһи]</ref>. == Китаплары == * Кояшлы юл: шигырьләр. – [[Чаллы]]: Шәһәр матбагасы, 1997. – 76 б. – 2000 д. * Мәхәббәт елгасы: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2000. – 64 б. – 1000 д. * Кулым җылысы: шигырьләр. – Чаллы: КамАЗ, 2001. – 64 б. – 700 д. * Моңлы китап: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2001. – 68 б. – 500 д. * Ай ташы: шигырьләр. – Чаллы: КамАЗ, 2002. – 32 б. – 700 д. * Әүлия чишмәсе: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2002. – 104 б. – 500 д. * Канатлы еллар: шигырьләр. – Чаллы: КамАЗ, 2003. – 128 б. – 1000 д. * Сандугач кайткан таллыкка: шигырьләр. – Чаллы: Шәһәр матбагасы, 2004. – 132 б. – 500 д. == Гаиләсе == Хатыны Хәлимә (2015 елда вафат), укытучы булып эшләгән. Балалары: уллары Радик, алман теле укытучысы; Рим, пешекче<ref name=":0" />. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://sptatar.com/sha-i-gali-hm-t/ Шаһи Галиәхмәт.] [[Татарстан Язучылар берлеге]] {{DEFAULTSORT:Шаһи, Галиәхмәт}} [[Төркем:Казан дәүләт университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Татар журналистлары]] [[Төркем:Татарстан журналистлары]] [[Төркем:Татар шагыйрьләре]] [[Төркем:Татарстан шагыйрьләре]] [[Төркем:Татарстан язучылар берлеге әгъзалары]] [[Төркем:Фәннур Сафин премиясе лауреатлары]] ilyhtk0e234nrhkwjx0rp4vxxt6qiq4 0 588643 3530088 2022-08-24T15:55:25Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki '''Шаһиәхмәтов''' – фамилия. * [[Әхмәдулла Шаһиәхмәтов]] (1923), [[Казан ҖЭҮ-2]] эшчесе, [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]] (1966). * [[Габделхак Шаһиәхмәтов]] (''[[Гомәр Толымбай]]'', 1900―1939), язучы. * [[Галиәхмәт Шаһиәхмәтов]] (''[[Галиәхмәт Шаһи]]'', 1949), шагыйрь. * [[Мидхәт Шаһиәхмәтов]] (1969), ТР икътисад министры (2010-2014; 2020 елдан). * [[Фәрит Шаһиәхмәтов]] (1964), «[[Татмедиа]]» ААҖ генераль директоры (2013-2015), «Татспитртпром» АҖ техник директоры (2015 елдан). * [[Шаһислам Шаһиәхмәтов]] (1886―1922 елдан соң), журналист, [[Бөтенрусия оештыру җыелышы]] әгъзасы. {{күп мәгънәле}} [[Төркем:Фамилияләр]] 4hdbt115kahg04fo3ljyd3ya85buvbp 0 588644 3530089 2022-08-24T15:56:00Z Әмир 15082 [[Галиәхмәт Шаһи]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Галиәхмәт Шаһи]] iml3jt43cm415pqqfx2xagkd4m0y029 0 588645 3530090 2022-08-24T15:56:42Z Әмир 15082 [[Гомәр Толымбай]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Гомәр Толымбай]] fwi7tcujr3uejjcgr2m2de3ci4mm56g 0 588646 3530092 2022-08-24T15:58:03Z Әмир 15082 [[Әхмәдулла Шәһиәхмәтов]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Әхмәдулла Шәһиәхмәтов]] ptr4zrynbpza8m7oghm3z3plkuh9r3e 14 588647 3530106 2022-08-24T16:17:57Z Әмир 15082 төркем ясау wikitext text/x-wiki {{төп мәкалә|Фәннур Сафин премиясе}} [[Төркем:Әдәбият өлкәсендә мактаулы исемнәр]][[Төркем:Фәннур Сафин]] rwr2gtguiqsf4og500zz0u4uy1cg3x0 14 588648 3530108 2022-08-24T16:19:15Z Әмир 15082 төркем ясау wikitext text/x-wiki {{төп мәкалә|Фәннур Сафин}} [[Төркем:Язучылар төркемнәре]] 6dweij0amhjsx3j6nhu8a015b1upo76 14 588649 3530113 2022-08-24T17:44:23Z Әмир 15082 төркем ясау wikitext text/x-wiki [[Төркем:Үзәк Африка Җөмһүрияте]][[Төркем:Илләр буенча дәүләт символлары]] 1upw66viinrswjznwj5bux50trmm21a 1 588650 3530120 2022-08-24T18:53:55Z Ilnur efende 6874 Яңа бит: «{{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география|дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = музыка |кулланучы=Liren Ding}} ~~~~» wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = география|дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = музыка |кулланучы=Liren Ding}} [[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 24 авг 2022, 18:53 (UTC) nm1a2bhdfykoghbds4rwx7fdoemyr9s 2 588651 3530121 2022-08-24T18:54:36Z Ilnur efende 6874 Яңа бит: «{{ФГОС.wiki 2022 катнашучысы}}» wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 катнашучысы}} dp0w96vcejudtq4suto5im1gs9lgabw 14 588652 3530122 2022-08-24T18:55:43Z Ilnur efende 6874 Яңа бит: «[[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — катнашучылар буенча]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — катнашучылар буенча]] lb2u2fwcmp1be2sf4tz2c2y2a07mpwo 14 588653 3530123 2022-08-24T18:56:30Z Ilnur efende 6874 Яңа бит: «[[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — дисциплиналар буенча|музыка]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре — дисциплиналар буенча|музыка]] hglx0mi4f2gfykvsa2lxca50zc62y2i 1 588654 3530127 2022-08-24T20:52:26Z Frhdkazan 3171 {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = педагогика |дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = социология |кулланучы=Әмир}} wikitext text/x-wiki {{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = педагогика |дисциплина2 = тарих |дисциплина3 = социология |кулланучы=Әмир}} gj3s8hwrge0oekried0jubbjfqssc9k 10 588655 3530128 2022-08-24T21:06:57Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «تصویر سراسرنما از بام کاروانسرای دیرگچین استان قم، معماری برجای مانده از دوره ساسانی.jpg» wikitext text/x-wiki تصویر سراسرنما از بام کاروانسرای دیرگچین استان قم، معماری برجای مانده از دوره ساسانی.jpg brwiid3hf7i7k33vg2okmohuaox12jt 10 588656 3530129 2022-08-24T21:08:17Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «AfricaRice feature - Ghana celebrates first national rice festival.webm» wikitext text/x-wiki AfricaRice feature - Ghana celebrates first national rice festival.webm bh9etmjh5zw04ks1ytquygky6y5f77p