Venesia

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="vec">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>vecwiki</dbname>
    <base>https://vec.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prinsipio</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Mèdia</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speçałe</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Discusion</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Utensa</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Discusion Utensa</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Discusion Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">File</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Discusion File</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Discusion MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Modeło</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Discusion Modeło</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Juto</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Discusion Juto</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categoria</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Discusion Categoria</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portałe</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Discussion portałe</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Projeto</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Discussion projeto</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modulo</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Discussioni modulo</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Accessorio</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Discussioni accessorio</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Definizione accessorio</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Discussioni definizione accessorio</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Venesia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>482</id>
    <revision>
      <id>1102447</id>
      <parentid>1102338</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:35:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>186.107.37.46</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44337" xml:space="preserve">{{Infobox de Divizion aministrativa|Nome= Venèsia|Panorama= Collage Venezia.jpg|Didascałia= in ziro orario: [[piasa San Marco]], na panoràmega de ła çità, el [[Teatro Ła Fenice|Gran Teatro ła Fenize]], l'Ìzoła de [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Major]] et el [[Canal Grando]].|Bandiera=|Stema= Venezia-Stemma.png|Stato= ITA|Grado aministrativo= 3|Divizion am grado 1= Veneto|Divixion am grado 2= Venesia|Aministrador locałe= [[Luigi Brugnaro]]|Partìo= [[Indipendente (pułitega)|independente]] de [[sentro-drita]]|Data elesion= 15/6/2015|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|tajan]]|Lengue = [[łéngua vèneta|vèneto]]|Data istituzione=|Latitudine gradi= 45|Latitudine minuti= 26|Latitudine secondi= 23|Latitudine NS= N|Longitudine gradi= 12|Longitudine minuti= 19|Longitudine secondi= 55|Longitudine EW= E|Altitudine= 2,56 &lt;ref&gt;{{it|Projeti}} {{cita web|https://web.archive.org/web/20160302104858/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1674|Altesa riferìa al caosaldo de Punta de ła Sałude (Canal Grando)|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;
|Superfise= 415.9
|Note superfise={{it}}{{cita web|https://www.tuttitalia.it/veneto/40-venezia/|titolo=Superfixe del comun|accesso=10 de fevrer del 2020}}
|Aque interne = 257.73
|Abitanti= 259736
|Note abitanti={{it}}{{cita web|http://demo.istat.it/bilmens2019gen/index.html|Statisteghe demografeghe ISTAT|10 se setenbre del 2020}}
|Axornamento abitanti= 30/09/2019
|Sotodivixion= [[Munisipałità de Venesia|6 munisipałità]]
|Divixion confinanti= [[Canpagna Lupia|Canpagna]], [[Cavałin-Treporti]], [[Cióxa|Cioxa]], [[Marcon]], [[Martełago|Marteago]], [[Ła Mira]], [[Mojan]] (TV), [[El Muxil]], [[Quarto d'Altìn|Cuarto d'Altin]], [[Scorsè]], [[Spinea]]
|Codexepostałe= da 30121 a 30176
|Prefiso= [[041 (prefiso)|041]]
|Fuxo orario= +1
|Codexestatistego= 027042
|Codexecatasticałe= L736
|Targa= VE
|Xona sismega= 4 
|Gradi xorno= 2345
|Nome abitanti= venesiani
|Patrono= [[San Marco Vangełista|San Marco Vanxełista]] e altri [[Santi patroni de ła sità de Venesia|24 conpatroni]]
|Dì de festa= [[21 de novenbre]] (de jure tałiana) [[25 de apriłe|25 de avril]] (de facto)
|Mapa= Map of comune of Venice (province of Venice, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa= El teritorio de Venesia inte ła sità metropoitana de Venesia
|Sito=http://www.comune.venezia.it/
}}
{{Quote|[...] Qual sità ugnoło ałòzo a i nostri dì de łibartà, de justisia, de paze, ugnoło receto dei boni e soło porto al qual, sbatùe par tuti i 'ndo da ła tiranìa e da ła guera, łe pol catar salvesa łe nave dei òmeni che i serca de far 'na vida serena: Sità rica de or ma pì de nominansa, potente de forse ma pì de virtù, fondà sora forti marmari ma sora pì forti baze de siviłe concordia ferma e imoviłe e, mejo che dal mar dal qual ła ze senta, da ła prudente sapiensa dei so fiói defeza e fata segura|[[Francesco Petrarca|Françesco Petrarca]], łetara a on amigo bołonjexe, [[1321]]}}

'''Venesia''' ([[Alfabeto fonètego internasionałe|AFI]]: {{IPA|[veˈnɛːsja]}}, in [[Łéngua latina|latin]] '''''Venetiae''','' in [[Łéngua ingleze|ingleze]] '''''Venice''''' e in [[Łéngua italiana|italian]] '''''Venezia,''''' antigamente scrivesta in Vèneto cofà '''''Venexia''''') ła ze un comun de 259 736 àneme, caòłogo de ła [[provinçia de Venesia|sità metropołitana de Venesia]] e de ła [[Vèneto|Rezion Vèneto]]. El comun el ciapa rento dó sità: ła '''sità de Venesia''', de 79 721 àmene co'l sentro istòrego e łe ìzołe inte ła [[łaguna de Venesia|łaguna]], e ła [[teraferma del comun de Venesia|teraferma]] de ła sità de [[Mestre]] de 179 576 àneme&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|https://www.comune.venezia.it/it/content/movimento-demografico|Popołasion del comun de Venesia par zona|10 de fevrèr del 2020}}&lt;/ref&gt;. Ła sità de Venesia ła ze ła cavedałe de [[Venesia (nasion)|ła Venesia]] e dei vèneti. El comun el ze'l primo de ła rezion par popołasion e superfise.

Ła sità, segondo ła tradision, ła ze nasùa intel [[421]] e dal [[812]] ła ze stà ła cavedałe de ła [[Repùblega de Venesia|Repùblega Vèneta]], che ła ga fata conòser a l'Eoropa e al Mondo e ła ga fata vìver el so tenpo de pì splendor. Venesia ła ze considerà ła pì beła sità del mondo, oltra che una de łe pì romànteghe, par łe so caraterìsteghe urbanìsteghe, par el so patrimonio artìstego, istòrego e culturałe e defati l'intiera çità co tuta ła so [[łaguna de Venesia|łaguna]] ła ze stà declarà, intel [[1979]], patremonio de l'Omanetà da l'[[UNESCO]]&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|http://whc.unesco.org/en/list/394/documents|Venesia e ła so łaguna patrimonio de l'omanedà|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;, par sti motivi ła ze na meda tanto vizità da [[torismo|toristi]] de tuto'l mondo. Venesia, par łe so caraterìsteghe ła ze martorià da calche problema cofà łe alte maree e l'alsamento del łivel de l'aqua, el turismo masivo, l'iquinamento e łe grandi navi da crozera che łe navegà par ła łaguna.&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.nationalgeographic.com/news/2016/10/if-venice-dies-salvatore-settis-tourism-flood/|I toristi i podarìa fondar Venesia, se l'aqua no ło fa prima|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/nov/02/when-will-venice-sink-google|Cuando fondarała Venesia?|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;

== Nome ==
=== Orìxene ===
Sta sità ła ze stà ciamà cusì soło dapò che ła ze deventà ła cavedałe de ła [[Republica Vèneta|Repùblega Vèneta]] dal nome de sta qua. [[Venesia (nasion)|Ła Venesia]] ła ze ła tera dei Vèneti, dal [[łago de Garda|Garda]] a l'[[Istria]], fin da i [[venèteghi|vèneti antighi]]. Dapò ła conquista łatina, ła Venesia (par [[łéngua latina|łatin]] ''Venetia'' [[Juto:IPA|/veˈnɛʦʦja/]]) ła vien organizà inte ła [[Regio X Venetia et Histria|Venetia et Histria]] e có riva i greghi inte ła [[Venetikà]] (par [[łéngua greca|grego]] ''Bενετικὰ, &quot;Venetikà&quot;''). Có che ła Venesia Maritima, ła fasia costiera de ła Venesia restà in man de i greghi, ła deventa independente intel [[697]], el novo stado vien ciamà Repùblega de [[Venesia (nasion)|Venesia]]. Ła sità de Venesia no ła jera oncóra na sità ugnoła, ma un insenbre de izołoti separài. Intel [[812]] ła cavedałe de ła Repùblega ła vien spostà a Rialto, el sentro prinsipałe de ła sità che calche an pì tardi ła ciapa el nome de Venesia. Ła sità de Venesia, dónca, ciapa el nome dal stado de ła quałe de cavedałe, cofà so sinboło.

== Geografia Fìzega ==
=== Teritòrio ===
Dal ponto de vista geogràfego, el comun de Venesia el ze dividesto in dó parte: ła zona insułare e ła zona de teraferma. Par quel che revarda el [[Clasifegasión sìsmega|ris'cio sìsmego]], Venèsia ła ze clasifegada inte ła zona 4, o sìpia ła sismiçità tanto basa.

=== Clima ===
{{varda anca|Stasion meteorołòzega de Venèsia Tesera|Stasion meteorołòzega de Venèsia Mestre}}
El clima de Venèsia el se pol definir submediteraneo ła entra inte ła clase ''Csb''. La piovozità ła riva ai so pichi in primavera e in autuno e i ze frequenti i tenporałi estivi. N'inverno no łe ze infrequenti łe nevegade (ma normalmente ła neve ła tende desolverse rapidamente), anpò de note ghe ze de frequente łe [[broza|broze]], avegnimento che'l ciapa anca łe aque łagunari de łe zone pì interne. L'ełevada umedesa ła pol provocar całighi inte i mezi fredi e sófego in quełi caldi.

I venti prinsipałi i ze ła [[bora]] (NE) domenante inte i mezi invernałi, el [[siroco]] (SE) in istà e, manco de frequente, el [[garbin]] (SW).

Dal ponto de vista lejislativo, el comun de Venèsia el entra inte ła &quot;fasa climàtega E&quot; co 2&amp;nbsp;345 [[gradi dì]], de consevensa el limite màsimo consentìo par inpisar i scaldamenti domèsteghi i ze de 14 ore par dì, inte el laso de tenpo ch'el va dal [[15 de otobre]] al [[15 de apriłe]].


{{Weather box
|location                = Venèsia (1971–2000)
|metric first            = yes
|single line             = yes
|Jan high C              = 6.6
|Feb high C              = 8.6
|Mar high C              = 12.5
|Apr high C              = 16.1
|May high C              = 21.5
|Jun high C              = 24.9
|Jul high C              = 27.7
|Aug high C              = 27.5
|Sep high C              = 23.5
|Oct high C              = 18.0
|Nov high C              = 11.6
|Dec high C              = 7.4
|year high C             = 17.2
|Jan mean C              = 3.3
|Feb mean C              = 4.7
|Mar mean C              = 8.3
|Apr mean C              = 12.0
|May mean C              = 17.1
|Jun mean C              = 20.5
|Jul mean C              = 23.0
|Aug mean C              = 22.6
|Sep mean C              = 18.9
|Oct mean C              = 13.8
|Nov mean C              = 7.8
|Dec mean C              = 4.0
|year mean C             = 13.0
|Jan low C               = −0.1
|Feb low C               = 0.8
|Mar low C               = 4.1
|Apr low C               = 7.8
|May low C               = 12.7
|Jun low C               = 16.1
|Jul low C               = 18.3
|Aug low C               = 17.7
|Sep low C               = 14.3
|Oct low C               = 9.6
|Nov low C               = 4.0
|Dec low C               = 0.6
|year low C              = 8.8
|precipitation colour    = green
|Jan precipitation mm    = 47.0
|Feb precipitation mm    = 48.3
|Mar precipitation mm    = 48.8
|Apr precipitation mm    = 70.0
|May precipitation mm    = 66.0
|Jun precipitation mm    = 78.0
|Jul precipitation mm    = 63.9
|Aug precipitation mm    = 64.8
|Sep precipitation mm    = 72.0
|Oct precipitation mm    = 73.5
|Nov precipitation mm    = 65.5
|Dec precipitation mm    = 50.6
|year precipitation mm   = 748.4
|Jan humidity            = 81
|Feb humidity            = 77
|Mar humidity            = 75
|Apr humidity            = 75
|May humidity            = 73
|Jun humidity            = 74
|Jul humidity            = 71
|Aug humidity            = 72
|Sep humidity            = 75
|Oct humidity            = 77
|Nov humidity            = 79
|Dec humidity            = 81
|year humidity           = 75.8
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan precipitation days  = 6.0
|Feb precipitation days  = 5.2
|Mar precipitation days  = 5.7
|Apr precipitation days  = 8.3
|May precipitation days  = 8.2
|Jun precipitation days  = 8.6
|Jul precipitation days  = 5.9
|Aug precipitation days  = 6.1
|Sep precipitation days  = 5.9
|Oct precipitation days  = 6.7
|Nov precipitation days  = 5.8
|Dec precipitation days  = 5.9
|Jan sun                 = 80.6
|Feb sun                 = 107.4
|Mar sun                 = 142.6
|Apr sun                 = 174.0
|May sun                 = 229.4
|Jun sun                 = 243.0
|Jul sun                 = 288.3
|Aug sun                 = 257.3
|Sep sun                 = 198.0
|Oct sun                 = 151.9
|Nov sun                 = 87.0
|Dec sun                 = 77.5
|year sun                = 2037.0
|Jan percentsun = 29
|Feb percentsun = 38
|Mar percentsun = 38
|Apr percentsun = 41
|May percentsun = 49
|Jun percentsun = 51
|Jul percentsun = 62
|Aug percentsun = 59
|Sep percentsun = 51
|Oct percentsun = 45
|Nov percentsun = 29
|Dec percentsun = 28
|source 1                = MeteoAM (sun and humidity 1961–1990)&lt;ref name=&quot;SM&quot;&gt;{{cite web
| url = http://clima.meteoam.it/AtlanteClim2/pdf/(105)Venezia%20Tessera.pdf
| title = Venezia/Tessera
| publisher = Italian Air Force National Meteorological Service
| access-date = 5 December 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=MAM&gt;{{cite web
|url= http://clima.meteoam.it/viewClino.php?type=File&amp;station=105&amp;name_station=Venezia%20Tessera
|title= Tabella CLINO
|publisher=MeteoAM
|access-date =22 June 2013
}}&lt;/ref&gt;
|date                    = April 2014
|source 2= Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.weather-atlas.com/en/italy/venice-climate |title=Venice, Italy – Monthly weather forecast and Climate data |publisher=Weather Atlas |access-date=26 February 2019 }}&lt;/ref&gt;
}}

{|style=&quot;width:100%;text-align:center;line-height:1.2em;margin-left:auto;margin-right:auto&quot; class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
|-
!Colspan=14|Dati clima de Venèsia
|-
!Mezi
!Zen
!Feb
!Mar
!Apr
!Maj
!Zug
!Luj
!Ago
!Set
!Oto
!Nov
!Dis
!style=&quot;border-left-width:medium&quot;|Ani
|-
!Tenperatura mèdia del mar °C (°F)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#8282ff; color:#000;&quot;|8.7&lt;br /&gt;(47.7)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#c9c9ff; color:#000;&quot;|13.4&lt;br /&gt;(56.1)
| style=&quot;background:#ffdf76; color:#000;&quot;|18.6&lt;br /&gt;(65.5)
| style=&quot;background:#ff8100; color:#000;&quot;|23.4&lt;br /&gt;(74.1)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff7d00; color:#000;&quot;|23.6&lt;br /&gt;(74.5)
| style=&quot;background:#ffd13b; color:#000;&quot;|19.3&lt;br /&gt;(66.7)
| style=&quot;background:#f0f0ff; color:#000;&quot;|16.0&lt;br /&gt;(60.8)
| style=&quot;background:#c5c5ff; color:#000;&quot;|13.2&lt;br /&gt;(55.8)
| style=&quot;background:#fffaeb; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|17.2&lt;br /&gt;(63.0)
|-
!Mèdia durada del dì
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#ff3; color:#000;&quot;|12.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff7; color:#000;&quot;|16.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff4; color:#000;&quot;|13.0
| style=&quot;background:#f7f722; color:#000;&quot;|11.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#ffff38; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|12.3
|-
!Mèdia ìndaze ultraviołeti
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|4.3
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #1: seatemperature.org (avg. sea temperature)&lt;ref name=&quot;seatemperature&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.seatemperature.org/europe/italy/venice-november.htm|title=Venice Sea Temperature &amp;#124; November Average &amp;#124; Italy &amp;#124; Sea Temperatures|first=Copyright Global Sea Temperatures-A.-Connect|last=Ltd|website=World Sea Temperatures}}&lt;/ref&gt;
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #2: Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;/&gt;
|}

=== Le maree ===
La [[marea]] oservada a Venèsia ła połe èsar pensada cofà ła soma de do conponenti: ła marea astronòmega, corełada al moto dei corpi cełesti, prinsipalmente Luna e Sołe, e ła contribusion meteorołòzega gavesta par via del stato de l'atmosfera. In condision normałi ła contribusion meteorołòzega ła ze de basa entità e el liveło che se vede el coinside prosimativamente co ła marea astronòmega. In raquanti cazi ła soma dei efeti de [[presion atmosfèrega]] e [[vento]] ła połe determenar na contribusion meteorołòzega inportante che ła porta a notévołi base maree o sanò, de contràrio, prodùzer el fenòmano de l'''àqua alta''.

==== Fenòmano de l'''àcua alta'' ====
{{Varda anca|Acua alta}}
[[Imàjine:Acqua alta del 15 novembre 2019.jpg|miniatura|sanca|Àcua alta in [[Piasa San Marco]] del [[15 de novenbre]] del [[2019]]]]
Co'l tèrmeno de  ''Aqua Alta'' se raprezenta inte ła [[laguna de Venèsia]] i pichi de [[marea]] partegołarmente marcài, tanto da provocar lagamenti inte l'àrea urbana. El fenòmano el ze frequente sóratuto intel perìodo intrà l'[[autuno]] e ła [[primavera]], có che l'alta marea el riva inlagar bona parte de ła sità rendendo difìsiłi i movimenti par [[Całe|całi]] e [[Canpo (Venèsia)|canpi]]. A Venèsia, ła marea che ła sorpasa el lìmite de atension de +80&amp;nbsp;cm ła vien comunamente denomenada cofà &quot;''àqua alta''&quot;; in sta quota i sormonta problemi de trasporto e de viabiłità pedonałe inte i ponti pì basi de ła sità. Có che ła marea ła sorpasa i 100&amp;nbsp;cm (5% del teritòrio pùblego soto àqua), el fenòmano el scomìnsia interesar anca altri percorsi sitadini. Inte ła quota +110&amp;nbsp;cm, sù par zo el 12% de ła ità ła ze interesada dai lagamenti. Co che invese se riva ai +140&amp;nbsp;cm, el va soto àqua el 59% de ła sità.

El fenòmano de l'àqua alta el vien zenerà da ła conbinasion de do fatori prinçipałi: l'alternarse regołare de łe [[marea|maree]] unìa a na càuza meteorołòzega formada da ła conbinasion de [[piovia|pióva]], [[vento]] e [[presion atmosfèrega]] sóra de ła masa marina; l'alta marea eła soła no ła zènara l'àqua alta: ła ze ła sórapozision de sti fatori che, conbinàndose co ła marea astronòmega, ła porta el liveło de l'àqua rivar finmente quote pì alte e in magnera poco prevedìbiłe. El inalsamento de l'àqua par de sora del liveło de marea el ze un fenòmano normałe inte na conca sarada cofà el mar Adriàtego e el vento che el favorise no el ze tanto ła [[bora]], frecuente a Venèsia, ma el [[siroco]] che el fa ła so asion in senso lonzitudenałe sóra tuta ła masa d'àqua de l'Adriàtego.

A ła variasion de ła frequensa dei avegnimenti de aqua alta a Venèsia i ghe contribuise l'[[eustatismo]] (inalsamento del liveło del mare) e ła [[subsidensa]] (sbasamento del teren par càuze naturałi o antròpeghe). Na volta se pensava che el scavo del [[Canałe dei Petroji]] e el profondamento de łe [[Porto de Venèsia#Configurasion|boche de porto]] (che el ga fato sì che ghe fuse pì scànbio de àqua intrà laguna e mar) łe gavese anplifegà el fenòmano, ponesto-che inte el pasà el zera un avegnimento straordenàrio par ła sità. El ze stà dopo dimostrà che sta spesìfega contribusion ła ghe ze ma inte el totałe ła ze del tuto trascuràbiłe se confronada co tute chełe altre.

Co'l fin de protèzer ła laguna de Venèsia da àque alte d'ecesion, dal [[2003]] ła ze partìa ła costrusion del projeto [[MOSE|MO.S.E.]], testà par ła prima volta intel  [[3 de otobre]] del [[2020]] e da chel momento el vien doparà in protesion da maree che łe sorpasa i 130cm. El MOSE el susiste inte na sèrie de bariere mòbiłi formàe da un nùmaro variàbiłe de paratoje ancoràe intel fondo de łe boche de porto de ła laguna, che łe se alsa in cazo de sorpasamento del liveło predefinìo de marea blocando l'afluso de àqua dal mare.

== Geografia połìtega==
{{Patrimonio de l'umanità
|nome = Venesia e ła so [[łaguna de Venesia|łaguna]]
|nomeorig = Venice and its Lagoon
|immagine = [[Imàjine:San_Marco.jpg|300px]]
|anno = 1987
|tipołozia =
|criterio = (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
|pericolo =
|link = 394
|Stato = Italia
}}

Ła sità de Venesia ła ze diviza inte i sìe [[sestièr]]i de [[Dorsoduro]], [[Santa Cróxe (sestièr)|Santa Cróze]], [[San Poło (sestièr)|San Poło]], [[San Marco (sestièr)|San Marco]], [[Canarégio]] e [[Casteło (sestièr)|Casteło]], ła ze sviłupà sora ben 118 izołéte cołigade da 354 pónti e divize da 177 tra rii e canałi. A cauza de ła so morfołozia el corpo prinsipal de Venesia, se fotografà da l'alto, el ga l'aspèto de un [[pesi|pése]].
 
=== Ìzołe ===
Infra łe [[łaguna de Venesia#Ixołe|ìzołe]] pì grande recordémo [[Torceło|Torseło]], [[Muran]], [[Buran]], [[San Sèrvoło]], ła [[Zueca]], [[San Zorzi Mazor]], (che parò el fa parte del [[San Marco (sestièr)|sestier de San Marco]]), [[Pełestrina]], [[Povegia]], [[San Clemente]], [[San Francesco del Dexerto|San Francesco del Dezerto]], [[San Làzaro dei Armeni]], [[Ìxoła de San Michièl|San Michièl]], [[Ìxoła de Santa Maria de ła Grasia|Santa Maria de ła Grasia]], [[Ìxoła de Sant'Erasmo|Sant'Erasmo]], łe [[Vignołe]], el [[Lido de Venesia]].

L'ìzoła de [[San Sèrvoło]] ła ze de propietà de ła [[Provincia de Venesia|Provinsia de Venesia]] e ła se cata su ła diagonałe[[Piasa San Marco]]-[[San Làzaro dei Armeni]].

=== Teraferma ===
El comun de Venesia, se no consideremo ła superfisie d'àqua, el se cata su ła teraferma par la mazor parte. Ła teraferma ła ga anca paréci pì abitanti, a ocio 180.510 &lt;ref&gt;Fonte: Comun de Venesia - axornamento popołasion al 09-03-2010 [http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090406010647/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273 |date=2009-04-06 }}.&lt;/ref&gt;, a deferénsa de na volta. El sentro istòrego el ze deventà manco popołà datorno al [[1960]] e da łora ła fòrbeze ła se ga slargada miga poco. Ultimamente, considerando l'emigrasion anca da łe zone de teraferma verso comuni fora, ła deferénsa no ła ze drio créser. I sentri prinsipałi de ła teraferma i ze [[Mestre]] (tèrmine chel pol èser doperà par parlar de tuti sti posti), [[Marghera]], [[Carpenèo]], [[Malcontenta]], [[Fàvaro Vèneto]], [[Canpalto]], [[Tesèra]], [[Cirignago]], [[Dexe|Deze]], [[Zelarin]] e [[Trivignan]].

== Istòria ==

{{varda anca|Repùblica de Venesia|Istòria de Venèsia}}

Ła [[łaguna de Venesia]] ła se ga formà torno al [[XI sècoło v.C.|800 v.C.]], prima ghe jera n'anbiente [[pałù|fluvio-pałustre]], abità dai [[Paleovèneti|vèneti antighi]], che i praticava ła pesca, sunava [[sal]], i se dedichea ai trasporti par mar, al [[trafego|tràfego]] e a altri mestieri conpagni. Gràsie a łe navi vènete, ła łaguna ła jera el snodo dei tràfeghi che i cołigava el [[Mediteraneo]], sóratuto l'[[Adriatico|Adriàtego]] e ła [[Gresia]], co'l sentro e el nord de l'[[Eoropa]]&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|url=http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnprst.htm|titolo=Antonio Rosso, ''La laguna veneta prima dei romani'', Archeołozia Viva, 1984|accesso=24 gennaio 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/lgngreca.htm] Graziano Tavan, ''Archeołozia della laguna di Venezia'', Veneto archeologico, gen 1999&lt;/ref&gt;.

Co ła conquista romana de gran parte del Mediteraneo, torno al [[II secoło a.C.|II secoło v.C.]], ghe ze na cea redusion de sti tràfeghi fin a l'invazion romana del Vèneto (dal 59 v.C. al 49 v.C.) coi trafeghi i ga na pì granda redusion.
I romani i fa ła [[centuriasion romana|centuriasion]] de tuta ła fasia łagunar, che se pol veder anca ai nostri dì da łe foto al satèłede. Inte sta evoca i sentri prinsipałi de ła łaguna i ze [[Quarto d'Altin|Altin]], so ła strada che da [[Pàdova|Pàdoa]] ła portava a [[Aquiłeja]], [[Cioxa]] e [[Torseło]], ìzołeta a nord del sentro de Venesia dita el so pì vecio insediamento&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnrmn.htm] Antonio Rosso, ''I romani colonizzarono la laguna di Venezia?'', Archeołozia viva, ott 1982&lt;/ref&gt;.

[[Imàjine:San Giacomo di Rialto (Facade).jpg|thumb|left|300px|Céxa de San Giacomo de Rialto]]

Drio ła istoriografia tradisionałe&lt;ref&gt;ła ''Chronica Altinate'' scrita serca el 1000&lt;/ref&gt;, el primo insediamento a Venesia el ze stà ''Rivo Alto'' ([[Rialto]] de des) el fondà el [[25 de marso]] del [[421]] co ła consacrasion de ła [[Céxa de San Giacomo de Rialto|ceza de San Jacometo]] a [[Rialto]], so łe rive del fondo canal navigàbiłe, ancùo [[Canal Grando]]. Ła fondasion de Venesia in verità ła ze stà na roba pì łonga, parvia de łe invazion barbàreghe, i abitanti de ła teraferma i ghe ga catà protesion daspò łe desferénte ondae de [[invaxion barbàreghe]] che ze cascade dal [[V secolo]], in particolare queła [[Uni|una]] del [[421]].&lt;ref&gt;[http://almanacco.venicexplorer.net/] Venice Explorer pàxena web&lt;/ref&gt;

Inte el VI secolo, sotto el stàbil goerno del [[Ostrogoti|Regno dei Ostrogoti]], [[Flavio Magno Aurelio Cassiodoro|Cassiodoro]] ne dà un detagià quaro de ła vita in łaguna de quei ténpi.

Reunìi conpagni a tuta l'Italia a l'[[inpero bizantin|inpero]] co ła [[pramàtica sansion]] de [[Giustinian de Bixansio|Giustinian]] del [[554]], i teritori de ła ''Venetia'' i ze de nóvo travolti sóto de ła spinta del'[[Łongobardi|invazion łongobarda]] del [[568]], che ła vede el [[Patriarca]] de [[Aquiłeja|Aquiłegia/Aquiłeja]] refugiarse inte ła łaguna de [[Gravo]], Rialto e i altri insediaménti costieri popołarse di pròfughi che i ga abandonà l'[[Venesia eugànea|entrotera]].&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090120084806/http://imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm |date=2009-01-20 }} Nicola Bergamo, ''Venetia Et Histria'', imperobizantino.it&lt;/ref&gt;

Par scapar via dai invazóri łe popolasion de ła canpagna intorno łe ze emigrà inte łe ìzołete de ła [[Łaguna de Venesia|Laguna]], ma no so quełe indo' che deso a ghe ze Venesia, ma pì a Nord so el atuale [[Torseło]]; questo parché in quełe zone ghe zera xa łe capane de pescadori de łe sità romane (Altin so tute, anca parché oncora ancó el xe ła pì visina a ła Laguna), 'ndo i tegniva tuta l'atresadura. Dópo vari aveniménti sti &quot;łagunari&quot; no i se sentéa pì seguri e par defèndarse i se ga rintanà al Lido.
Infine i rifugiài, che ormai i jera int' una parte de ła Laguna segura, par sfrutar comunque i cołegaménti co ła teraferma in un periodo deso pì tranquiło, i se ga definitivamente trasferìo inte l'ìzoła de &quot;Rivoalto&quot;, inte ła zona de l'atuałe [[Rialto]]. Da qui ze stàe abitade tute łe ìzołe de l'arcipèlago de Venesia, fortifegando łe rive co grosi pałi de [[legno]] e fango protetivo, che anca ancùo i tien in piè sta sità.

Tirada su inte el [[697]] ła [[Venetia maritima|Venesia]] a [[ducado|dogado]] dipendente dal'[[Exarcado de Ravena]], co cavedałe prima a [[Eraclea|Eracliana]], dónca [[Małamoco|Metamauco]], dapò de ła tentada invazion [[Franchi|franca]] de [[Pipin d'Italia|Pipin Carloman]], 'ntel'[[821]] ła pì segura Rialto ła ze deventada cavedałe del ''[[Republica de Venesia|Dogado de Venesia]]'', tołendo intel ténpo el nome isteso del teritorio e del Stado e deventando definidivamente ''Venesia''.&lt;ref&gt;[http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080204030619/http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html |date=2008-02-04 }} Gravo, Venesia e i Gradenigo, mostra, Biblioteca Nasional Marciana&lt;/ref&gt;

Ła visinansa co l'[[Sacro Roman Inpero|Inpero franco]], el raporto priviłegià co l'[[inpero bizantin|Oriente Bizantin]] e al steso ténpo ła distansa da [[Istanbul|Costantinòpołi]] ła ghe ga fata un dei prinsipałi porti de scanbio intrà l'osidente e l'oriente, permetendo el sviłupo de na clase mercantiłe dinàmega e intraprendente che inte el giro de quatro sècołi sirca ła fa deventar ła sità da insediamento sconosùo a avanposto imperiałe a potensa paróna dei mari.
Da ła conquista de ła [[Dalmazia|Dalmàsia]] co ła spedision de [[Pietro II Orseolo|Piero II Orseoło]] intel [[1000|Miłe]] fin ła [[Quarta Crociata|Quarta Crozada]], co ła conquista el sachegio de ła cavedałe bizantina, soto ła guida de [[Enrico Dandolo]], ła fondasion del'[[stato da Mar|inpero colonial]]&lt;ref&gt;Donald Nicol, ''Venezia e Bisanzio'', Rusconi, 1990&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081221130102/http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm |date=2008-12-21 }} Asociasion Cultural Bixansio&lt;/ref&gt;

Ła ze mèsa drénto intrà łe [[Republiche marinare|Repùbliche marinare]], insieme a [[Genoa|Zénoa]], [[Pixa|Piza]] e [[Amalfi]], dónca el łeon de San Marco, enblema de ła Serenìsima, el ghe ze inte łe insegne marine de ła [[bandiera itałiana]].

El cao del goérno el jera el [[Doxe|Doze]] (dal latin ''dux''), che col 'ndar vanti del tenpo, el ga visto el so poder senpre pì controłà da novi òrgani istitusionałi. Paréci Dozi, sóratuto prima del'ano miłe, i se ga visti obligài a tór i vóti parché i çitadini i łi credéa masa bramozi de poder: calchedun el ze stà anca copà.
Al màsimo de ła só potensa, intel [[XIII secolo|XIII sècoło]], Venesia ła dominava gran parte de łe coste dell'Adriàtego, rezion come ła [[Dalmazia|Dalmàsia]], l'[[Istria]], un mucio de łe ìzołe del'[[Mar Egeo|Egeo]], [[Càndia|Candia]], [[Sipro|Çipro]], [[Corfù]], e ła jera ła prinçipałe poténsa miłitar intrà łe prinçipałi forse mercantiłi intel [[Medio Oriente]]. Intel [[XV secolo|XV sècoło]] el teritorio de ła Repùblega el se slargava da [[Bressa|Bresia]] al'[[Istria]], e da parte del'atuałe provinçia de [[Belun|Bełun]], al [[Połéxine|Polézine]] vèneto.

Intel [[XVIII secoło|XVIII sècoło]] Venesia ła jera intrà łe çità pì rafinade d'[[Eoropa]], co una forte influensa su [[arte]], [[architetura]] e [[łiteratura|leteradura]] del ténpo. El teritorio de ła Repùblega de Venesia el conprendea [[Vèneto]], [[Friul]], [[Istria]], [[Dalmazia|Dalmàsia]], [[Càtaro]] e parte de ła [[Łonbardia]]. Dópo più de 1000 ani d'indipendensa, el [[12 de majo|12 de magio]] [[1797]] el doxe [[Ludovico Manin]] e el [[Mazor Consegio|Magior Consegio]] i ze stài obligài da [[Napoleon Bonaparte|Napołeon]] a 'ndar via, par proclamar el &quot;Goerno Provizorio de ła Muniçipałità de Venesia&quot;.

Co'l [[Tratado de Canpoformio|Tratà de Canpoformio]] intrà françézi e aostrìaghi, el [[17 de otobre]] [[1797]] ła &quot;Muniçipałità de Venesia&quot; ła ga smeso de èserghe e i sói teritori, chei ze ndài a formar ła &quot;Provinçia vèneta&quot; soto [[Francesco II del Sacro Roman Inpero|Françesco II]], i xe stai dati al'[[Austria|Àustria]]: i Austrìasi i ze entrai in çità el [[18 de genaro|18 de zenàro]] [[1798]]. Intel [[1848]] ła ga parteçipà ativamente ai moti revołusionari, soto l'inisiativa de [[Daniele Manin]]. Inte el [[1866]] ła ze entrada a far parte del [[Regno d'Itałia]]. El [[21 de otobre]] del [[1866]] ghe ze stà in [[Vèneto]] el [[plebisio|plebisìo]] che'l ga visto vençer el sì al'anesion al'[[Itałia]] co'l 99,9% dei voti favorévołi del'ełetorà ativo (come portà drio da łe fonte).
[[Imàjine:Venice iko 2001092.jpg|thumb|250px|left|Venesia dal satèłite]]
[[Imàjine:Airphoto-Mestre.jpg|left|250 px|thumb|Mestre dal satèłite]]

== Monuménti e Łóghi Inportanti ==
[[Imàjine:Piazza s marco.jpg|right|300 px|thumb|Ła [[Bazìłega de San Marco|Bazìłega de San Marco]] col canpanièl e łe Procuratie]]

El cor de ła çità de Venesia el ze [[Piasa San Marco|Piasa San Marco]], l'ùnega che ła se tol el nome de ''[[piasa]]'': le altre strade slargàe łe ze ciamàe infati &quot;canpi&quot; o &quot;canpiełi&quot;. Ła [[Bazìłega de San Marco|Bazìłega de San Marco]] ła se cata a'n estremo de ła piasa, cołorada d'oro e revestìa da [[mozàiçi]] che i conta l' [[istoria|istòria]] de Venesia, asieme ai maravejózi [[basorełievo|basorełievi]] che i rafigura i mezi del'ano. Sóra ła porta prinçipałe, i quatro cavałi de [[bronzo]] de [[Istanbul|Costantinòpołi]], (i ze copie: i orizenałi i ze drénto al muzeo de San Marco) i recorda ła [[quarta Crozada|quarta Crozada]] del [[1204]]. Ła só forma a [[cróze grega]] ła ze coverta da çinque grandìsime [[cùpoła|cùpołe]]. Ła xe ła tersa Bazìłega dedicada a [[San Marco Vanzełista|San Marco]] che ła ze stà tirà so in sto lógo qua: łe prime dó łe jera 'ndae zó. El par che sta version qua ła sìpia stà ispirà da ła [[Céza dei Santi Apòstołi de Costantinòpołi]]. El drénto el ze coverto de mozàiçi a sfondo oro che i rafigura pasi [[Bibia|bìbliçi]] e [[Ałegoria|ałegòriçi]]. Ai prinçipi, ła jera ła capeła privada dei [[Doze|Dozi de ła Repùblega de Venesia]].

[[Imàjine:Pałaso Dogałe.JPG|left|300 px|thumb|El [[Pałaso Dogal]]]]

El [[Pałaso Dogałe]] el se cata a fianco de ła Bazìłega: ła ''Porta de ła Carta'', maravejóza opra de [[Bartolomeo Bon]], ła ze'l so cołigamento, e ancùo ła ze'l svódo del muzeo de Pałaso Dogałe. L'entrada prinçipałe ła ze sul lai chel varda a ła łaguna. Sede del [[goérno]] de ła [[Repùblega de Venesia|Serenìsima]], el ze stà tirà su intel [[XV secolo|XV sècoło]] co màrmari d'[[Istria]]. Qua ghe stava un casteło, ma dapò i eło ga incendià par far 'ndar fora [[Pietro IV Candiano]] che ghe gavéa catà recèto durante na rebełion. Ancùo el Pałaso el ze un muzeo, con opre dei mejori artisti venesiani: ła [[Biblioteca Sansovina]], che ła se cata drénto, ła verze de łe mostre a ténpo łimità. Da véder łe ze anca ła Sała del Mazor Consejo, che par sècołi ła ze stà ła pì granda sede de goérno del mondo, el [[Ponte dei Sospiri]], łe prezon e i [[Pionbi]].

Vanti al Pałaso Dogałe ghe ze'l [[canpanièl de San Marco]]: tirà su intel [[1173]] come faro par i navigadóri, el ze stà consà da [[Bartolomeo Bon]] intel [[XV sècoło]]. El ze crołà el [[14 de Łujo|14 de Lujo]] [[1902]] et el ze stà tirà su de novo par intrego. Ła logeta in [[màrmaro]] roso de Verona ła ze n'opera de Giacomo Sansovin, e su de sta qua se cata i basorełievi che i rafigura ałegorie coi grandi rezultai de ła Repùblega del Leon.

[[Imàjine:ItPonte Rialto.JPG|thumb|300 px|El [[Ponte de Rialto]] el cołiga i sestièri de San Poło e de San Marco.]]

Un altro sìnboło de ła çità el ze'l [[Ponte de Rialto]]: opera de [[Antonio Da Ponte]], el ze stà tirà su intel [[1591]]. El jera l'ùnega maniera par traversar el [[Canal Grando]] a pié: infati, el ze restà l'ùnego ponte fin al [[1854]], co i ga fato el [[Ponte de l'Academia|Ponte del'Academia]] (ancùo eziste anca el [[ponte dei Scalsi]] et el [[ponte de ła Costitusion]]). Sui lài del corpo çentrałe i se cata boteghe de luso mentre, a ła fin del ponte, intel sestièr de [[San Poło (sestièr)|San Poło]], ła tradisionałe pescheria e ła Ceza de [[Céza de San Giacomo de Rialto|San Jacometo de Rialto]].

Altri inportanti monuménti venesiani i ze l'[[Arsenal de Venesia|Arsenałe]], ła [[Bazìłega de Santa Maria de ła Sałute]], ła [[Bazìłega de Santa Maria Glorioza dei Frari]], łe [[sinagoga|sinagoghe]] del [[Gheto de Venesia|Gheto]].

== Popołasion ==
=== Evołusion demogràfega ===
Venesia ła ze stà par tuta ła [[Età de mezo|Basa Età de Mezo]] e l'[[Età Moderna]] una de łe çità pì grandi par popołasion (oltra che par cultura e economìa). Intel an 1000 a Venesia ghe jera torno a łe 60.000 àneme, intel 1200 łe se łeva torno a łe 80.000, intel 1300 łe riva fin torno łe 110.000 che dapò ła [[peste]] negra del 1348 łe se reduze a poco pì de 60.000. Ła cresita dapò ła peste ła porta a 85.000 àneme dei primi del '400, intel 1540 łe vien censìe 129.971 àneme inte ła cavedał, intel 1552 ne vien censìe 158.069 e intel 1563 168.627, ła peste del 1576-77 copa so par zó pì de 40 miłe àneme che łe riva a łe 134.871 del 1581. Ła cresita ła va pian fin rivar a i 141.625 venesiani censìi intel 1624, dapò ła peste del 1630-31, che ła copa so par zó 40.000 àneme, ła popołasion ła riva a 102.243 intel 1633, ła rapida cresita ła porta a 120.307 intel 1642. Ła popołasion ła resta pì o manco l'istesa, co un canbio de 10.000 àneme, fin a ła fin de ła [[Serenìsima]]: intel 1696 łe vien censìe 137.867 àneme, intel 1740 147.470, intel 1761 148.576, intel 1771 138.700, intel 1780 140.286, intel 1790 137.603 e intel 1797, an de ła fin de ła Repùblega, a Venesia ghe ze so par zó 141.000 àneme. Co ła França de Napołeon invade ła [[Repùblega Vèneta|Repùblega Vèneta]] ła porta morte, reolte, crize e poartà cazion del cało de popołasion de Venesia, oltra che a dó picenine epidemìe de tifo e vajol, che soło che dó ani dapò l'invasion riva a 136.000 àneme, intel 1805 a 122.000, intel 1811 a 115.000, intel 1818 a 103.000, intel 1830 łe vien censìe 98.638 àneme fin al so punto pì baso de 93.545 censìe intel 1838. Inte ła segónda metà dei ani 30 del '800 a Venesia ghe ze 'na cresita soçio-econòmega, in scuazi tuti i setori de l'economìa çitadina e sóratuto Venesia torna a èsar un gran çentro dei tràfeghi, stà situasion porta ła cresita de ła popołasion che riva a 123.000 àneme intel 1847, a 120.414 àneme intel 1857 e intel 1867 a 133.037.

Evołusion demogràfega del intier comun de Venesia dapò ła co Conquista Tałiana: {{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=360000|passo1=100000|passo2=20000|a1=1871|a2=1881|a3=1901|a4=1911|a5=1921|a6=1931|a7=1936|a8=1951|a9=1961|a10=1971|a11=1981|a12=1991|a13=2001|a14=2011|p1=159159|p2=159967|p3=182703|p4=201126|p5=215511|p6=241517|p7=254735|p8=305738|p9=335122|p10=350284|p11=333964|p12=298532|p13=271073|p14=261362}} Par 'na coreta łetura dei dati dal 2 de Avriłe del 1999, dapò un referendum, ze stà fato el comun de [[Cavałin-Treporti]], de 11.700 àneme.

El comun de Venesia ze dividesto inte ła çità de Venesia, co'l çentro stòrego dei sìe sestieri e łe ìzołe de ła [[Łaguna de Venesia|Łaguna]], e ła Teraferma, co Mestre cofà çità prinçipałe.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!
!Çentro Stòrego
!Ìzołe
!Teraferma
!Çità de Venesia (Sentro storego + ixoe)
|-
|1901
|146 672
|21 064
|20 597
|168 276
|-
|1931
|163 359
|32 826
|53 957
|196 185
|-
|1951
|174 808 (record)
|44 037
|96 966
|218 845
|-
|1960
|145 402
|49 025
|152 575
|194 427
|-
|1975
|104 206
|49 670
|210 674
|153 876
|-
|1990
|78 165
|47 271
|192 770
|125 436
|-
|2005
|62 296
|31 035
|176 449
|93 331
|-
|2017
|53 976
|28 027
|179 776
|82 003
|}
Dal 1951 el çentro stòrego de Venesia ga perdesto çirca el 70% de ła popołasion che'l ze rivà al só màsimo de 175 000 àneme, fin a redurse a łe 53 976 àneme del 2017. Senpre intel 1951, ła proporsion tra çentro stòrego, ìzołe e teraferma jera de 55:14:21, intel 2017 de 21:11:68.

Evołusion demogràfega de ła çità de Venesia (çentro stòrego, i 6 sestieri):
{{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=180000|passo1=20000|passo2=5000|a1=1871|a2=1900|a3=1910|a4=1921|a5=1931|a6=1951|a7=1960|a8=1970|a9=1980|a10=1990|a11=2000|a12=2010|a13=2015|a14=2017|p1=128787|p2=146682|p3=154891|p4=159262|p5=163559|p6=174808|p7=145402|p8=111550|p9=95222|p10=78165|p11=66386|p12=59621|p13=55583|p14=53976}}

=== Reixon ===
A Venesia so par zo el 94,4% dei venesiani i xe [[Céxa Catòłica|cristiani catołeghi]]. A Venesia ghe xe el [[patriarcado de Venesia]], ona de łe col che tre diosexi [[Céxa Catòłica|carołeghe]] al mondo a gaver sto titoło.

Inte l'ixoa de [[San Làzaro dei Armeni|San Łaxaro dei Armeni]] ghe xe dal [[1717]] el [[Ordene Mechitarista]], ona de łe piasè inportanti istitusion de cultura [[Armenia|armena]] inte el mondo.

A Venesia ghe xe l'exarcà ortodoso par l'Eoropa Meridionał e l'arsidiosexi ortodosa par l'Itaja e Malta, de łéngua greca e rito bixantin, co sede ła [[Cexa de San Zorzi dei Gresi]].

=== Parsone łigae a Venesia ===

Varda [[:Categoria:Personałità łigà a Venesia|parsone łigae a Venesia]] par saver de łe pì inportanti parsone łigae a Venesia.

Varda anca ła lista dei [[Doxi de ła Republica de Venesia|Dozi de ła Repùblega de Venesia]].

== Aministrasion ==
[[Imàjine:Ca' Farsetti.jpg|thumb|175px|Ca' Farseti.]][[Imàjine:Ca'Loredan Venice.jpg|thumb|175px|Ca' Loredan]]
Ca' Farseti e Ca' Loredan, do gran bei pałasi, i xe łe do sedi del comun de Venesia.

=== Zemełaji ===
Venèsia ła ze zemełada co łe seventi çità:&lt;ref name=zemełaji&gt;{{cita web |url= http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |titolo=Città di Venezia - Gemellaggi e Accordi di Cooperazione |accesso= 17 de zenaro del 2012 |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20110204093233/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |dataarchivio=4 de febraro del 2011 |urlmorto=sì }}&lt;/ref&gt;

* {{Zemełajo|Azerbaijan|Baku|1991}}
* {{Zemełajo|Zermània|Cołònia (Zermània){{!}}Cołònia|1997}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul|2007}}
* {{Zemełajo|Portogało|Lisbona|1995}}
* {{Zemełajo|Fransa|Nisa|1986}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Raguza (Croàsia){{!}}Raguza|2012}}
* {{Zemełajo|Bosnia-Erzegovina|Sarajevo|1994}}
* {{Zemełajo|Cina|Suzhou|1980}}
* {{Zemełajo|Estonia|Tallinn|1998}}
* {{Zemełajo|Armènia|Erevan|2011}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Fort Lauderdale}}
* {{Zemełajo|Itàlia|Rimini}}
* {{Zemełajo|Albania|Tirana}}


Ghe ze acordi de cooparasion coi seventi comuni e asociasion:&lt;ref name=zemełaji/&gt;

* {{Zemełajo|Gresa|Asociasion Sentrałe dei Comuni e de łe Comunità de ła Gresa (KEDKE)|2000}}
* {{Zemełajo|Zermània|Norinberga|1999}}
* {{Zemełajo|Cina|Qingdao|2001}}
* {{Zemełajo|Gresa|Salonicco|2003}}
* {{Zemełajo|Rùsia|San Pieroburgo|1997}}
* {{Zemełajo|Israełe|Tel Aviv|1992}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Miami|2020}}

== Sport ==
=== Regade ===
A Venesia e in tuta ła so łaguna ła ze tanto parategà ła [[voga veneta]], ghe ze tante [[Regada|regade]] par tante inbarcasion tradisionałi par tuto l'ano, chełe pì inportanti łe ze inte ła [[Regata Storica|Regada Istòrega]].

Altri sport co inbarcasion i ze ła Veła, dal 1911 ghe ze ła Conpagnia de ła Veła vinsidrize de tante conpetision, e el canotajo.

=== Bałon ===
L'istòrega squadra de bałon de Venesia ła ze el [[Foot Ball Club Union Venesia|Asoçiasion de Bałon Venesia]] (o Venesia F.C.), nasùa intel [[1907]] dal' union de łe do asoçiasion ''Pałestra Marsial'' e ''Costantin Reyer'', che ancùo ła ze in [[serie B]].

In Teraferma ghe ze l'[[Asoçiasion de Bałon Mestre]], nasùa inte el 1929, che ła ze in [[Lega Pro|Serie C]].

=== Bałonsesto ===
L'istorega scuadra de bałonsesto de Venesia ła xe ła [[Reyer Venesia]], nasùa inte el 1872, ła xe in Serie A e ła ga portà caxa tante vitorie e tre canpionài.

=== Altre atività fìzeghe ===
A Venesia ghe ze anca asoçiasion de rugby, bałavoło (in serie C) e bałanodo.

En pì anca el Çentro Universitario Sportivo de Venesia inganiza tante atività e sport co inbarcasion e sensa.

== Vara anca ==
* [[Istoria de Venesia|Istòria de Venesia]]
* [[Republica de Venesia|Repùblega Vèneta]]
* [[Sestièr|Sestieri de Venesia]]
* [[Łaguna de Venesia]]
* [[Provincia de Venesia|Provinçia de Venesia]]
* [[Patriarcà de Venesia]]
* [[Bienał de Venèsia]]
* [[Mostra internasionał del arte sinematografega de Venesia]]
* [[Fondasion dei Muxei Siveghi de Venesia]]
* [[Università Ca' Foscari]]
* [[Università Iuav di Venezia|Università Iuav de Venesia]]
* [[Festa de San Marco]]
* [[Teatri a Venessia]]

== Bibliografìa ==
* Emanoel de Azevedo, ''Venetae urbis descriptio'', Antonio Zatta, 1780.
* {{it}} Frederic C. Lane, Storia di Venezia, Torino, Einaudi, 1978.
* [[John Ruskin]], Le pietre di Venezia, Milano, 1987
* Carlo Silvestri, ''Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi adriane ora chiamate Laguna di Venezia'', 1973, ristanpa de on pì antigo volume del editor Domenico Occhi, in Venesia, 1736.
* {{it}} [[Alvise Zorzi]], La Repubblica del Leone. Storia di Venezia, Milano, Euroclub, 1991.
* {{it}} [[Tiziano Scarpa]], Venezia ze un pesce, Feltrinelli, 2000.
* {{it}} Alvise Zorzi, Venezia Scomparsa, Milano, 2001.
* {{it}} Alberto Toso Fei, Misteri de Venesia, La Toletta Edizioni, 2011.

== Altri projèti ==
{{Interprojeto|wikt=Venèsia}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

== Łigami foresti ==
* {{cita web|http://www.unesco.org/venice|Ofisio UNESCO a Venezia}}
* [http://www.360cities.net/image/rialto-bridge-in-venice 360cities] ponte de Rialto - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/campo-delle-gorne-e-arsenale-a-venezia 360cities] canpo de łe Gorne - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/fondamenta-de-la-preson-a-venezia 360cities] fondamenta de ła Prejon - panorama 360°

{{Portałe|Venèsia}}

{{Provincia de Venesia}}

{{Ìxołe de ła Laguna de Venesia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Venesia| ]]</text>
      <sha1>g8iz0zowzfn2212cr2dff4x2vl84u44</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102448</id>
      <parentid>1102447</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:15:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44336" xml:space="preserve">{{Infobox de Divizion aministrativa|Nome= Venèsia|Panorama= Collage Venezia.jpg|Didascałia= in ziro orario: [[piasa San Marco]], na panoràmega de ła çità, el [[Teatro Ła Fenice|Gran Teatro ła Fenize]], l'Ìzoła de [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Major]] et el [[Canal Grando]].|Bandiera=|Stema= Venezia-Stemma.png|Stato= ITA|Grado aministrativo= 3|Divizion am grado 1= Veneto|Divixion am grado 2= Venesia|Aministrador locałe= [[Luigi Brugnaro]]|Partìo= [[Indipendente (pułitega)|independente]] de [[sentro-drita]]|Data elesion= 15/6/2015|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|tajan]]|Lengue = [[łéngua vèneta|vèneto]]|Data istituzione=|Latitudine gradi= 45|Latitudine minuti= 26|Latitudine secondi= 23|Latitudine NS= N|Longitudine gradi= 12|Longitudine minuti= 19|Longitudine secondi= 55|Longitudine EW= E|Altitudine= 2,56 &lt;ref&gt;{{it|Projeti}} {{cita web|https://web.archive.org/web/20160302104858/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1674|Altesa riferìa al caosaldo de Punta de ła Sałude (Canal Grando)|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;
|Superfise= 415.9
|Note superfise={{it}}{{cita web|https://www.tuttitalia.it/veneto/40-venezia/|titolo=Superfixe del comun|accesso=10 de fevrer del 2020}}
|Aque interne = 257.73
|Abitanti= 259736
|Note abitanti={{it}}{{cita web|http://demo.istat.it/bilmens2019gen/index.html|Statisteghe demografeghe ISTAT|10 se setenbre del 2020}}
|Axornamento abitanti= 30/09/2019
|Sotodivixion= [[Munisipałità de Venesia|6 munisipałità]]
|Divixion confinanti= [[Canpagna Lupia|Canpagna]], [[Cavałin-Treporti]], [[Cióxa|Cioxa]], [[Marcon]], [[Martełago|Marteago]], [[Ła Mira]], [[Mojan]] (TV), [[El Muxil]], [[Quarto d'Altìn|Cuarto d'Altin]], [[Scorsè]], [[Spinea]]
|Codexepostałe= da 30121 a 30176
|Prefiso= [[041 (prefiso)|041]]
|Fuxo orario= +1
|Codexestatistego= 027042
|Codexecatasticałe= L736
|Targa= VE
|Xona sismega= 4 
|Gradi xorno= 2345
|Nome abitanti= venesiani
|Patrono= [[San Marco Vangełista|San Marco Vanxełista]] e altri [[Santi patroni de ła sità de Venesia|24 conpatroni]]
|Dì de festa= [[21 de novenbre]] (de jure tałiana) [[25 de apriłe|25 de avril]] (de facto)
|Mapa= Map of comune of Venice (province of Venice, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa= El teritorio de Venesia inte ła sità metropoitana de Venesia
|Sito=http://www.comune.venezia.it/
}}
{{Quote|[...] Qual sità ugnoło ałòzo a i nostri dì de łibartà, de justisia, de paze, ugnoło receto dei boni e soło porto al qual, sbatùe par tuti i 'ndo da ła tiranìa e da ła guera, łe pol catar salvesa łe nave dei òmeni che i serca de far 'na vida serena: Sità rica de or ma pì de nominansa, potente de forse ma pì de virtù, fondà sora forti marmari ma sora pì forti baze de siviłe concordia ferma e imoviłe e, mejo che dal mar dal qual ła ze senta, da ła prudente sapiensa dei so fiói defeza e fata segura|[[Francesco Petrarca|Françesco Petrarca]], łetara a on amigo bołonjexe, [[1321]]}}

'''Venesia''' ([[Alfabeto fonètego internasionałe|AFI]]: {{IPA|[veˈnɛːsja]}}, in [[Łéngua latina|latin]] '''''Venetiae''','' in [[Łéngua ingleze|ingleze]] '''''Venice''''' e in [[Łéngua italiana|italian]] '''''Venezia,''''' antigamente scrivesta in Vèneto cofà '''''Venexia''''') ła ze un comun de 259 736 àneme, caòłogo de ła [[provinçia de Venesia|sità metropołitana de Venesia]] e de ła [[Vèneto|Rezion Vèneto]]. El comun el ciapa rento dó sità: ła '''sità de Venesia''', de 79 721 àmene co'l sentro istòrego e łe ìzołe inte ła [[łaguna de Venesia|łaguna]], e ła [[teraferma del comun de Venesia|teraferma]] de ła sità de [[Mestre]] de 179 576 àneme&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|https://www.comune.venezia.it/it/content/movimento-demografico|Popołasion del comun de Venesia par zona|10 de fevrèr del 2020}}&lt;/ref&gt;. Ła sità de Venesia ła ze ła cavedałe de [[Venesia (nasion)|ła Venesia]] e dei vèneti. El comun el ze'l primo de ła rezion par popołasion e superfise.

Ła sità, segondo ła tradision, ła ze nasùa intel [[421]] e dal [[812]] ła ze stà ła cavedałe de ła [[Repùblega de Venesia|Repùblega Vèneta]], che ła ga fata conòser a l'Eoropa e al Mondo e ła ga fata vìver el so tenpo de pì splendor. Venesia ła ze considerà ła pì beła sità del mondo, oltra che una de łe pì romànteghe, par łe so caraterìsteghe urbanìsteghe, par el so patrimonio artìstego, istòrego e culturałe e defati l'intiera çità co tuta ła so [[łaguna de Venesia|łaguna]] ła ze stà declarà, intel [[1979]], patremonio de l'Omanetà da l'[[UNESCO]]&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|http://whc.unesco.org/en/list/394/documents|Venesia e ła so łaguna patrimonio de l'omanedà|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;, par sti motivi ła ze na meda tanto vizità da [[torismo|toristi]] de tuto'l mondo. Venesia, par łe so caraterìsteghe ła ze martorià da calche problema cofà łe alte maree e l'alsamento del łivel de l'aqua, el turismo masivo, l'iquinamento e łe grandi navi da crozera che łe navega par ła łaguna.&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.nationalgeographic.com/news/2016/10/if-venice-dies-salvatore-settis-tourism-flood/|I toristi i podarìa fondar Venesia, se l'aqua no ło fa prima|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/nov/02/when-will-venice-sink-google|Cuando fondarała Venesia?|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;

== Nome ==
=== Orìxene ===
Sta sità ła ze stà ciamà cusì soło dapò che ła ze deventà ła cavedałe de ła [[Republica Vèneta|Repùblega Vèneta]] dal nome de sta qua. [[Venesia (nasion)|Ła Venesia]] ła ze ła tera dei Vèneti, dal [[łago de Garda|Garda]] a l'[[Istria]], fin da i [[venèteghi|vèneti antighi]]. Dapò ła conquista łatina, ła Venesia (par [[łéngua latina|łatin]] ''Venetia'' [[Juto:IPA|/veˈnɛʦʦja/]]) ła vien organizà inte ła [[Regio X Venetia et Histria|Venetia et Histria]] e có riva i greghi inte ła [[Venetikà]] (par [[łéngua greca|grego]] ''Bενετικὰ, &quot;Venetikà&quot;''). Có che ła Venesia Maritima, ła fasia costiera de ła Venesia restà in man de i greghi, ła deventa independente intel [[697]], el novo stado vien ciamà Repùblega de [[Venesia (nasion)|Venesia]]. Ła sità de Venesia no ła jera oncóra na sità ugnoła, ma un insenbre de izołoti separài. Intel [[812]] ła cavedałe de ła Repùblega ła vien spostà a Rialto, el sentro prinsipałe de ła sità che calche an pì tardi ła ciapa el nome de Venesia. Ła sità de Venesia, dónca, ciapa el nome dal stado de ła quałe de cavedałe, cofà so sinboło.

== Geografia Fìzega ==
=== Teritòrio ===
Dal ponto de vista geogràfego, el comun de Venesia el ze dividesto in dó parte: ła zona insułare e ła zona de teraferma. Par quel che revarda el [[Clasifegasión sìsmega|ris'cio sìsmego]], Venèsia ła ze clasifegada inte ła zona 4, o sìpia ła sismiçità tanto basa.

=== Clima ===
{{varda anca|Stasion meteorołòzega de Venèsia Tesera|Stasion meteorołòzega de Venèsia Mestre}}
El clima de Venèsia el se pol definir submediteraneo ła entra inte ła clase ''Csb''. La piovozità ła riva ai so pichi in primavera e in autuno e i ze frequenti i tenporałi estivi. N'inverno no łe ze infrequenti łe nevegade (ma normalmente ła neve ła tende desolverse rapidamente), anpò de note ghe ze de frequente łe [[broza|broze]], avegnimento che'l ciapa anca łe aque łagunari de łe zone pì interne. L'ełevada umedesa ła pol provocar całighi inte i mezi fredi e sófego in quełi caldi.

I venti prinsipałi i ze ła [[bora]] (NE) domenante inte i mezi invernałi, el [[siroco]] (SE) in istà e, manco de frequente, el [[garbin]] (SW).

Dal ponto de vista lejislativo, el comun de Venèsia el entra inte ła &quot;fasa climàtega E&quot; co 2&amp;nbsp;345 [[gradi dì]], de consevensa el limite màsimo consentìo par inpisar i scaldamenti domèsteghi i ze de 14 ore par dì, inte el laso de tenpo ch'el va dal [[15 de otobre]] al [[15 de apriłe]].


{{Weather box
|location                = Venèsia (1971–2000)
|metric first            = yes
|single line             = yes
|Jan high C              = 6.6
|Feb high C              = 8.6
|Mar high C              = 12.5
|Apr high C              = 16.1
|May high C              = 21.5
|Jun high C              = 24.9
|Jul high C              = 27.7
|Aug high C              = 27.5
|Sep high C              = 23.5
|Oct high C              = 18.0
|Nov high C              = 11.6
|Dec high C              = 7.4
|year high C             = 17.2
|Jan mean C              = 3.3
|Feb mean C              = 4.7
|Mar mean C              = 8.3
|Apr mean C              = 12.0
|May mean C              = 17.1
|Jun mean C              = 20.5
|Jul mean C              = 23.0
|Aug mean C              = 22.6
|Sep mean C              = 18.9
|Oct mean C              = 13.8
|Nov mean C              = 7.8
|Dec mean C              = 4.0
|year mean C             = 13.0
|Jan low C               = −0.1
|Feb low C               = 0.8
|Mar low C               = 4.1
|Apr low C               = 7.8
|May low C               = 12.7
|Jun low C               = 16.1
|Jul low C               = 18.3
|Aug low C               = 17.7
|Sep low C               = 14.3
|Oct low C               = 9.6
|Nov low C               = 4.0
|Dec low C               = 0.6
|year low C              = 8.8
|precipitation colour    = green
|Jan precipitation mm    = 47.0
|Feb precipitation mm    = 48.3
|Mar precipitation mm    = 48.8
|Apr precipitation mm    = 70.0
|May precipitation mm    = 66.0
|Jun precipitation mm    = 78.0
|Jul precipitation mm    = 63.9
|Aug precipitation mm    = 64.8
|Sep precipitation mm    = 72.0
|Oct precipitation mm    = 73.5
|Nov precipitation mm    = 65.5
|Dec precipitation mm    = 50.6
|year precipitation mm   = 748.4
|Jan humidity            = 81
|Feb humidity            = 77
|Mar humidity            = 75
|Apr humidity            = 75
|May humidity            = 73
|Jun humidity            = 74
|Jul humidity            = 71
|Aug humidity            = 72
|Sep humidity            = 75
|Oct humidity            = 77
|Nov humidity            = 79
|Dec humidity            = 81
|year humidity           = 75.8
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan precipitation days  = 6.0
|Feb precipitation days  = 5.2
|Mar precipitation days  = 5.7
|Apr precipitation days  = 8.3
|May precipitation days  = 8.2
|Jun precipitation days  = 8.6
|Jul precipitation days  = 5.9
|Aug precipitation days  = 6.1
|Sep precipitation days  = 5.9
|Oct precipitation days  = 6.7
|Nov precipitation days  = 5.8
|Dec precipitation days  = 5.9
|Jan sun                 = 80.6
|Feb sun                 = 107.4
|Mar sun                 = 142.6
|Apr sun                 = 174.0
|May sun                 = 229.4
|Jun sun                 = 243.0
|Jul sun                 = 288.3
|Aug sun                 = 257.3
|Sep sun                 = 198.0
|Oct sun                 = 151.9
|Nov sun                 = 87.0
|Dec sun                 = 77.5
|year sun                = 2037.0
|Jan percentsun = 29
|Feb percentsun = 38
|Mar percentsun = 38
|Apr percentsun = 41
|May percentsun = 49
|Jun percentsun = 51
|Jul percentsun = 62
|Aug percentsun = 59
|Sep percentsun = 51
|Oct percentsun = 45
|Nov percentsun = 29
|Dec percentsun = 28
|source 1                = MeteoAM (sun and humidity 1961–1990)&lt;ref name=&quot;SM&quot;&gt;{{cite web
| url = http://clima.meteoam.it/AtlanteClim2/pdf/(105)Venezia%20Tessera.pdf
| title = Venezia/Tessera
| publisher = Italian Air Force National Meteorological Service
| access-date = 5 December 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=MAM&gt;{{cite web
|url= http://clima.meteoam.it/viewClino.php?type=File&amp;station=105&amp;name_station=Venezia%20Tessera
|title= Tabella CLINO
|publisher=MeteoAM
|access-date =22 June 2013
}}&lt;/ref&gt;
|date                    = April 2014
|source 2= Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.weather-atlas.com/en/italy/venice-climate |title=Venice, Italy – Monthly weather forecast and Climate data |publisher=Weather Atlas |access-date=26 February 2019 }}&lt;/ref&gt;
}}

{|style=&quot;width:100%;text-align:center;line-height:1.2em;margin-left:auto;margin-right:auto&quot; class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
|-
!Colspan=14|Dati clima de Venèsia
|-
!Mezi
!Zen
!Feb
!Mar
!Apr
!Maj
!Zug
!Luj
!Ago
!Set
!Oto
!Nov
!Dis
!style=&quot;border-left-width:medium&quot;|Ani
|-
!Tenperatura mèdia del mar °C (°F)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#8282ff; color:#000;&quot;|8.7&lt;br /&gt;(47.7)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#c9c9ff; color:#000;&quot;|13.4&lt;br /&gt;(56.1)
| style=&quot;background:#ffdf76; color:#000;&quot;|18.6&lt;br /&gt;(65.5)
| style=&quot;background:#ff8100; color:#000;&quot;|23.4&lt;br /&gt;(74.1)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff7d00; color:#000;&quot;|23.6&lt;br /&gt;(74.5)
| style=&quot;background:#ffd13b; color:#000;&quot;|19.3&lt;br /&gt;(66.7)
| style=&quot;background:#f0f0ff; color:#000;&quot;|16.0&lt;br /&gt;(60.8)
| style=&quot;background:#c5c5ff; color:#000;&quot;|13.2&lt;br /&gt;(55.8)
| style=&quot;background:#fffaeb; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|17.2&lt;br /&gt;(63.0)
|-
!Mèdia durada del dì
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#ff3; color:#000;&quot;|12.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff7; color:#000;&quot;|16.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff4; color:#000;&quot;|13.0
| style=&quot;background:#f7f722; color:#000;&quot;|11.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#ffff38; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|12.3
|-
!Mèdia ìndaze ultraviołeti
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|4.3
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #1: seatemperature.org (avg. sea temperature)&lt;ref name=&quot;seatemperature&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.seatemperature.org/europe/italy/venice-november.htm|title=Venice Sea Temperature &amp;#124; November Average &amp;#124; Italy &amp;#124; Sea Temperatures|first=Copyright Global Sea Temperatures-A.-Connect|last=Ltd|website=World Sea Temperatures}}&lt;/ref&gt;
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #2: Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;/&gt;
|}

=== Le maree ===
La [[marea]] oservada a Venèsia ła połe èsar pensada cofà ła soma de do conponenti: ła marea astronòmega, corełada al moto dei corpi cełesti, prinsipalmente Luna e Sołe, e ła contribusion meteorołòzega gavesta par via del stato de l'atmosfera. In condision normałi ła contribusion meteorołòzega ła ze de basa entità e el liveło che se vede el coinside prosimativamente co ła marea astronòmega. In raquanti cazi ła soma dei efeti de [[presion atmosfèrega]] e [[vento]] ła połe determenar na contribusion meteorołòzega inportante che ła porta a notévołi base maree o sanò, de contràrio, prodùzer el fenòmano de l'''àqua alta''.

==== Fenòmano de l'''àcua alta'' ====
{{Varda anca|Acua alta}}
[[Imàjine:Acqua alta del 15 novembre 2019.jpg|miniatura|sanca|Àcua alta in [[Piasa San Marco]] del [[15 de novenbre]] del [[2019]]]]
Co'l tèrmeno de  ''Aqua Alta'' se raprezenta inte ła [[laguna de Venèsia]] i pichi de [[marea]] partegołarmente marcài, tanto da provocar lagamenti inte l'àrea urbana. El fenòmano el ze frequente sóratuto intel perìodo intrà l'[[autuno]] e ła [[primavera]], có che l'alta marea el riva inlagar bona parte de ła sità rendendo difìsiłi i movimenti par [[Całe|całi]] e [[Canpo (Venèsia)|canpi]]. A Venèsia, ła marea che ła sorpasa el lìmite de atension de +80&amp;nbsp;cm ła vien comunamente denomenada cofà &quot;''àqua alta''&quot;; in sta quota i sormonta problemi de trasporto e de viabiłità pedonałe inte i ponti pì basi de ła sità. Có che ła marea ła sorpasa i 100&amp;nbsp;cm (5% del teritòrio pùblego soto àqua), el fenòmano el scomìnsia interesar anca altri percorsi sitadini. Inte ła quota +110&amp;nbsp;cm, sù par zo el 12% de ła ità ła ze interesada dai lagamenti. Co che invese se riva ai +140&amp;nbsp;cm, el va soto àqua el 59% de ła sità.

El fenòmano de l'àqua alta el vien zenerà da ła conbinasion de do fatori prinçipałi: l'alternarse regołare de łe [[marea|maree]] unìa a na càuza meteorołòzega formada da ła conbinasion de [[piovia|pióva]], [[vento]] e [[presion atmosfèrega]] sóra de ła masa marina; l'alta marea eła soła no ła zènara l'àqua alta: ła ze ła sórapozision de sti fatori che, conbinàndose co ła marea astronòmega, ła porta el liveło de l'àqua rivar finmente quote pì alte e in magnera poco prevedìbiłe. El inalsamento de l'àqua par de sora del liveło de marea el ze un fenòmano normałe inte na conca sarada cofà el mar Adriàtego e el vento che el favorise no el ze tanto ła [[bora]], frecuente a Venèsia, ma el [[siroco]] che el fa ła so asion in senso lonzitudenałe sóra tuta ła masa d'àqua de l'Adriàtego.

A ła variasion de ła frequensa dei avegnimenti de aqua alta a Venèsia i ghe contribuise l'[[eustatismo]] (inalsamento del liveło del mare) e ła [[subsidensa]] (sbasamento del teren par càuze naturałi o antròpeghe). Na volta se pensava che el scavo del [[Canałe dei Petroji]] e el profondamento de łe [[Porto de Venèsia#Configurasion|boche de porto]] (che el ga fato sì che ghe fuse pì scànbio de àqua intrà laguna e mar) łe gavese anplifegà el fenòmano, ponesto-che inte el pasà el zera un avegnimento straordenàrio par ła sità. El ze stà dopo dimostrà che sta spesìfega contribusion ła ghe ze ma inte el totałe ła ze del tuto trascuràbiłe se confronada co tute chełe altre.

Co'l fin de protèzer ła laguna de Venèsia da àque alte d'ecesion, dal [[2003]] ła ze partìa ła costrusion del projeto [[MOSE|MO.S.E.]], testà par ła prima volta intel  [[3 de otobre]] del [[2020]] e da chel momento el vien doparà in protesion da maree che łe sorpasa i 130cm. El MOSE el susiste inte na sèrie de bariere mòbiłi formàe da un nùmaro variàbiłe de paratoje ancoràe intel fondo de łe boche de porto de ła laguna, che łe se alsa in cazo de sorpasamento del liveło predefinìo de marea blocando l'afluso de àqua dal mare.

== Geografia połìtega==
{{Patrimonio de l'umanità
|nome = Venesia e ła so [[łaguna de Venesia|łaguna]]
|nomeorig = Venice and its Lagoon
|immagine = [[Imàjine:San_Marco.jpg|300px]]
|anno = 1987
|tipołozia =
|criterio = (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
|pericolo =
|link = 394
|Stato = Italia
}}

Ła sità de Venesia ła ze diviza inte i sìe [[sestièr]]i de [[Dorsoduro]], [[Santa Cróxe (sestièr)|Santa Cróze]], [[San Poło (sestièr)|San Poło]], [[San Marco (sestièr)|San Marco]], [[Canarégio]] e [[Casteło (sestièr)|Casteło]], ła ze sviłupà sora ben 118 izołéte cołigade da 354 pónti e divize da 177 tra rii e canałi. A cauza de ła so morfołozia el corpo prinsipal de Venesia, se fotografà da l'alto, el ga l'aspèto de un [[pesi|pése]].
 
=== Ìzołe ===
Infra łe [[łaguna de Venesia#Ixołe|ìzołe]] pì grande recordémo [[Torceło|Torseło]], [[Muran]], [[Buran]], [[San Sèrvoło]], ła [[Zueca]], [[San Zorzi Mazor]], (che parò el fa parte del [[San Marco (sestièr)|sestier de San Marco]]), [[Pełestrina]], [[Povegia]], [[San Clemente]], [[San Francesco del Dexerto|San Francesco del Dezerto]], [[San Làzaro dei Armeni]], [[Ìxoła de San Michièl|San Michièl]], [[Ìxoła de Santa Maria de ła Grasia|Santa Maria de ła Grasia]], [[Ìxoła de Sant'Erasmo|Sant'Erasmo]], łe [[Vignołe]], el [[Lido de Venesia]].

L'ìzoła de [[San Sèrvoło]] ła ze de propietà de ła [[Provincia de Venesia|Provinsia de Venesia]] e ła se cata su ła diagonałe[[Piasa San Marco]]-[[San Làzaro dei Armeni]].

=== Teraferma ===
El comun de Venesia, se no consideremo ła superfisie d'àqua, el se cata su ła teraferma par la mazor parte. Ła teraferma ła ga anca paréci pì abitanti, a ocio 180.510 &lt;ref&gt;Fonte: Comun de Venesia - axornamento popołasion al 09-03-2010 [http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090406010647/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273 |date=2009-04-06 }}.&lt;/ref&gt;, a deferénsa de na volta. El sentro istòrego el ze deventà manco popołà datorno al [[1960]] e da łora ła fòrbeze ła se ga slargada miga poco. Ultimamente, considerando l'emigrasion anca da łe zone de teraferma verso comuni fora, ła deferénsa no ła ze drio créser. I sentri prinsipałi de ła teraferma i ze [[Mestre]] (tèrmine chel pol èser doperà par parlar de tuti sti posti), [[Marghera]], [[Carpenèo]], [[Malcontenta]], [[Fàvaro Vèneto]], [[Canpalto]], [[Tesèra]], [[Cirignago]], [[Dexe|Deze]], [[Zelarin]] e [[Trivignan]].

== Istòria ==

{{varda anca|Repùblica de Venesia|Istòria de Venèsia}}

Ła [[łaguna de Venesia]] ła se ga formà torno al [[XI sècoło v.C.|800 v.C.]], prima ghe jera n'anbiente [[pałù|fluvio-pałustre]], abità dai [[Paleovèneti|vèneti antighi]], che i praticava ła pesca, sunava [[sal]], i se dedichea ai trasporti par mar, al [[trafego|tràfego]] e a altri mestieri conpagni. Gràsie a łe navi vènete, ła łaguna ła jera el snodo dei tràfeghi che i cołigava el [[Mediteraneo]], sóratuto l'[[Adriatico|Adriàtego]] e ła [[Gresia]], co'l sentro e el nord de l'[[Eoropa]]&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|url=http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnprst.htm|titolo=Antonio Rosso, ''La laguna veneta prima dei romani'', Archeołozia Viva, 1984|accesso=24 gennaio 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/lgngreca.htm] Graziano Tavan, ''Archeołozia della laguna di Venezia'', Veneto archeologico, gen 1999&lt;/ref&gt;.

Co ła conquista romana de gran parte del Mediteraneo, torno al [[II secoło a.C.|II secoło v.C.]], ghe ze na cea redusion de sti tràfeghi fin a l'invazion romana del Vèneto (dal 59 v.C. al 49 v.C.) coi trafeghi i ga na pì granda redusion.
I romani i fa ła [[centuriasion romana|centuriasion]] de tuta ła fasia łagunar, che se pol veder anca ai nostri dì da łe foto al satèłede. Inte sta evoca i sentri prinsipałi de ła łaguna i ze [[Quarto d'Altin|Altin]], so ła strada che da [[Pàdova|Pàdoa]] ła portava a [[Aquiłeja]], [[Cioxa]] e [[Torseło]], ìzołeta a nord del sentro de Venesia dita el so pì vecio insediamento&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnrmn.htm] Antonio Rosso, ''I romani colonizzarono la laguna di Venezia?'', Archeołozia viva, ott 1982&lt;/ref&gt;.

[[Imàjine:San Giacomo di Rialto (Facade).jpg|thumb|left|300px|Céxa de San Giacomo de Rialto]]

Drio ła istoriografia tradisionałe&lt;ref&gt;ła ''Chronica Altinate'' scrita serca el 1000&lt;/ref&gt;, el primo insediamento a Venesia el ze stà ''Rivo Alto'' ([[Rialto]] de des) el fondà el [[25 de marso]] del [[421]] co ła consacrasion de ła [[Céxa de San Giacomo de Rialto|ceza de San Jacometo]] a [[Rialto]], so łe rive del fondo canal navigàbiłe, ancùo [[Canal Grando]]. Ła fondasion de Venesia in verità ła ze stà na roba pì łonga, parvia de łe invazion barbàreghe, i abitanti de ła teraferma i ghe ga catà protesion daspò łe desferénte ondae de [[invaxion barbàreghe]] che ze cascade dal [[V secolo]], in particolare queła [[Uni|una]] del [[421]].&lt;ref&gt;[http://almanacco.venicexplorer.net/] Venice Explorer pàxena web&lt;/ref&gt;

Inte el VI secolo, sotto el stàbil goerno del [[Ostrogoti|Regno dei Ostrogoti]], [[Flavio Magno Aurelio Cassiodoro|Cassiodoro]] ne dà un detagià quaro de ła vita in łaguna de quei ténpi.

Reunìi conpagni a tuta l'Italia a l'[[inpero bizantin|inpero]] co ła [[pramàtica sansion]] de [[Giustinian de Bixansio|Giustinian]] del [[554]], i teritori de ła ''Venetia'' i ze de nóvo travolti sóto de ła spinta del'[[Łongobardi|invazion łongobarda]] del [[568]], che ła vede el [[Patriarca]] de [[Aquiłeja|Aquiłegia/Aquiłeja]] refugiarse inte ła łaguna de [[Gravo]], Rialto e i altri insediaménti costieri popołarse di pròfughi che i ga abandonà l'[[Venesia eugànea|entrotera]].&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090120084806/http://imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm |date=2009-01-20 }} Nicola Bergamo, ''Venetia Et Histria'', imperobizantino.it&lt;/ref&gt;

Par scapar via dai invazóri łe popolasion de ła canpagna intorno łe ze emigrà inte łe ìzołete de ła [[Łaguna de Venesia|Laguna]], ma no so quełe indo' che deso a ghe ze Venesia, ma pì a Nord so el atuale [[Torseło]]; questo parché in quełe zone ghe zera xa łe capane de pescadori de łe sità romane (Altin so tute, anca parché oncora ancó el xe ła pì visina a ła Laguna), 'ndo i tegniva tuta l'atresadura. Dópo vari aveniménti sti &quot;łagunari&quot; no i se sentéa pì seguri e par defèndarse i se ga rintanà al Lido.
Infine i rifugiài, che ormai i jera int' una parte de ła Laguna segura, par sfrutar comunque i cołegaménti co ła teraferma in un periodo deso pì tranquiło, i se ga definitivamente trasferìo inte l'ìzoła de &quot;Rivoalto&quot;, inte ła zona de l'atuałe [[Rialto]]. Da qui ze stàe abitade tute łe ìzołe de l'arcipèlago de Venesia, fortifegando łe rive co grosi pałi de [[legno]] e fango protetivo, che anca ancùo i tien in piè sta sità.

Tirada su inte el [[697]] ła [[Venetia maritima|Venesia]] a [[ducado|dogado]] dipendente dal'[[Exarcado de Ravena]], co cavedałe prima a [[Eraclea|Eracliana]], dónca [[Małamoco|Metamauco]], dapò de ła tentada invazion [[Franchi|franca]] de [[Pipin d'Italia|Pipin Carloman]], 'ntel'[[821]] ła pì segura Rialto ła ze deventada cavedałe del ''[[Republica de Venesia|Dogado de Venesia]]'', tołendo intel ténpo el nome isteso del teritorio e del Stado e deventando definidivamente ''Venesia''.&lt;ref&gt;[http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080204030619/http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html |date=2008-02-04 }} Gravo, Venesia e i Gradenigo, mostra, Biblioteca Nasional Marciana&lt;/ref&gt;

Ła visinansa co l'[[Sacro Roman Inpero|Inpero franco]], el raporto priviłegià co l'[[inpero bizantin|Oriente Bizantin]] e al steso ténpo ła distansa da [[Istanbul|Costantinòpołi]] ła ghe ga fata un dei prinsipałi porti de scanbio intrà l'osidente e l'oriente, permetendo el sviłupo de na clase mercantiłe dinàmega e intraprendente che inte el giro de quatro sècołi sirca ła fa deventar ła sità da insediamento sconosùo a avanposto imperiałe a potensa paróna dei mari.
Da ła conquista de ła [[Dalmazia|Dalmàsia]] co ła spedision de [[Pietro II Orseolo|Piero II Orseoło]] intel [[1000|Miłe]] fin ła [[Quarta Crociata|Quarta Crozada]], co ła conquista el sachegio de ła cavedałe bizantina, soto ła guida de [[Enrico Dandolo]], ła fondasion del'[[stato da Mar|inpero colonial]]&lt;ref&gt;Donald Nicol, ''Venezia e Bisanzio'', Rusconi, 1990&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081221130102/http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm |date=2008-12-21 }} Asociasion Cultural Bixansio&lt;/ref&gt;

Ła ze mèsa drénto intrà łe [[Republiche marinare|Repùbliche marinare]], insieme a [[Genoa|Zénoa]], [[Pixa|Piza]] e [[Amalfi]], dónca el łeon de San Marco, enblema de ła Serenìsima, el ghe ze inte łe insegne marine de ła [[bandiera itałiana]].

El cao del goérno el jera el [[Doxe|Doze]] (dal latin ''dux''), che col 'ndar vanti del tenpo, el ga visto el so poder senpre pì controłà da novi òrgani istitusionałi. Paréci Dozi, sóratuto prima del'ano miłe, i se ga visti obligài a tór i vóti parché i çitadini i łi credéa masa bramozi de poder: calchedun el ze stà anca copà.
Al màsimo de ła só potensa, intel [[XIII secolo|XIII sècoło]], Venesia ła dominava gran parte de łe coste dell'Adriàtego, rezion come ła [[Dalmazia|Dalmàsia]], l'[[Istria]], un mucio de łe ìzołe del'[[Mar Egeo|Egeo]], [[Càndia|Candia]], [[Sipro|Çipro]], [[Corfù]], e ła jera ła prinçipałe poténsa miłitar intrà łe prinçipałi forse mercantiłi intel [[Medio Oriente]]. Intel [[XV secolo|XV sècoło]] el teritorio de ła Repùblega el se slargava da [[Bressa|Bresia]] al'[[Istria]], e da parte del'atuałe provinçia de [[Belun|Bełun]], al [[Połéxine|Polézine]] vèneto.

Intel [[XVIII secoło|XVIII sècoło]] Venesia ła jera intrà łe çità pì rafinade d'[[Eoropa]], co una forte influensa su [[arte]], [[architetura]] e [[łiteratura|leteradura]] del ténpo. El teritorio de ła Repùblega de Venesia el conprendea [[Vèneto]], [[Friul]], [[Istria]], [[Dalmazia|Dalmàsia]], [[Càtaro]] e parte de ła [[Łonbardia]]. Dópo più de 1000 ani d'indipendensa, el [[12 de majo|12 de magio]] [[1797]] el doxe [[Ludovico Manin]] e el [[Mazor Consegio|Magior Consegio]] i ze stài obligài da [[Napoleon Bonaparte|Napołeon]] a 'ndar via, par proclamar el &quot;Goerno Provizorio de ła Muniçipałità de Venesia&quot;.

Co'l [[Tratado de Canpoformio|Tratà de Canpoformio]] intrà françézi e aostrìaghi, el [[17 de otobre]] [[1797]] ła &quot;Muniçipałità de Venesia&quot; ła ga smeso de èserghe e i sói teritori, chei ze ndài a formar ła &quot;Provinçia vèneta&quot; soto [[Francesco II del Sacro Roman Inpero|Françesco II]], i xe stai dati al'[[Austria|Àustria]]: i Austrìasi i ze entrai in çità el [[18 de genaro|18 de zenàro]] [[1798]]. Intel [[1848]] ła ga parteçipà ativamente ai moti revołusionari, soto l'inisiativa de [[Daniele Manin]]. Inte el [[1866]] ła ze entrada a far parte del [[Regno d'Itałia]]. El [[21 de otobre]] del [[1866]] ghe ze stà in [[Vèneto]] el [[plebisio|plebisìo]] che'l ga visto vençer el sì al'anesion al'[[Itałia]] co'l 99,9% dei voti favorévołi del'ełetorà ativo (come portà drio da łe fonte).
[[Imàjine:Venice iko 2001092.jpg|thumb|250px|left|Venesia dal satèłite]]
[[Imàjine:Airphoto-Mestre.jpg|left|250 px|thumb|Mestre dal satèłite]]

== Monuménti e Łóghi Inportanti ==
[[Imàjine:Piazza s marco.jpg|right|300 px|thumb|Ła [[Bazìłega de San Marco|Bazìłega de San Marco]] col canpanièl e łe Procuratie]]

El cor de ła çità de Venesia el ze [[Piasa San Marco|Piasa San Marco]], l'ùnega che ła se tol el nome de ''[[piasa]]'': le altre strade slargàe łe ze ciamàe infati &quot;canpi&quot; o &quot;canpiełi&quot;. Ła [[Bazìłega de San Marco|Bazìłega de San Marco]] ła se cata a'n estremo de ła piasa, cołorada d'oro e revestìa da [[mozàiçi]] che i conta l' [[istoria|istòria]] de Venesia, asieme ai maravejózi [[basorełievo|basorełievi]] che i rafigura i mezi del'ano. Sóra ła porta prinçipałe, i quatro cavałi de [[bronzo]] de [[Istanbul|Costantinòpołi]], (i ze copie: i orizenałi i ze drénto al muzeo de San Marco) i recorda ła [[quarta Crozada|quarta Crozada]] del [[1204]]. Ła só forma a [[cróze grega]] ła ze coverta da çinque grandìsime [[cùpoła|cùpołe]]. Ła xe ła tersa Bazìłega dedicada a [[San Marco Vanzełista|San Marco]] che ła ze stà tirà so in sto lógo qua: łe prime dó łe jera 'ndae zó. El par che sta version qua ła sìpia stà ispirà da ła [[Céza dei Santi Apòstołi de Costantinòpołi]]. El drénto el ze coverto de mozàiçi a sfondo oro che i rafigura pasi [[Bibia|bìbliçi]] e [[Ałegoria|ałegòriçi]]. Ai prinçipi, ła jera ła capeła privada dei [[Doze|Dozi de ła Repùblega de Venesia]].

[[Imàjine:Pałaso Dogałe.JPG|left|300 px|thumb|El [[Pałaso Dogal]]]]

El [[Pałaso Dogałe]] el se cata a fianco de ła Bazìłega: ła ''Porta de ła Carta'', maravejóza opra de [[Bartolomeo Bon]], ła ze'l so cołigamento, e ancùo ła ze'l svódo del muzeo de Pałaso Dogałe. L'entrada prinçipałe ła ze sul lai chel varda a ła łaguna. Sede del [[goérno]] de ła [[Repùblega de Venesia|Serenìsima]], el ze stà tirà su intel [[XV secolo|XV sècoło]] co màrmari d'[[Istria]]. Qua ghe stava un casteło, ma dapò i eło ga incendià par far 'ndar fora [[Pietro IV Candiano]] che ghe gavéa catà recèto durante na rebełion. Ancùo el Pałaso el ze un muzeo, con opre dei mejori artisti venesiani: ła [[Biblioteca Sansovina]], che ła se cata drénto, ła verze de łe mostre a ténpo łimità. Da véder łe ze anca ła Sała del Mazor Consejo, che par sècołi ła ze stà ła pì granda sede de goérno del mondo, el [[Ponte dei Sospiri]], łe prezon e i [[Pionbi]].

Vanti al Pałaso Dogałe ghe ze'l [[canpanièl de San Marco]]: tirà su intel [[1173]] come faro par i navigadóri, el ze stà consà da [[Bartolomeo Bon]] intel [[XV sècoło]]. El ze crołà el [[14 de Łujo|14 de Lujo]] [[1902]] et el ze stà tirà su de novo par intrego. Ła logeta in [[màrmaro]] roso de Verona ła ze n'opera de Giacomo Sansovin, e su de sta qua se cata i basorełievi che i rafigura ałegorie coi grandi rezultai de ła Repùblega del Leon.

[[Imàjine:ItPonte Rialto.JPG|thumb|300 px|El [[Ponte de Rialto]] el cołiga i sestièri de San Poło e de San Marco.]]

Un altro sìnboło de ła çità el ze'l [[Ponte de Rialto]]: opera de [[Antonio Da Ponte]], el ze stà tirà su intel [[1591]]. El jera l'ùnega maniera par traversar el [[Canal Grando]] a pié: infati, el ze restà l'ùnego ponte fin al [[1854]], co i ga fato el [[Ponte de l'Academia|Ponte del'Academia]] (ancùo eziste anca el [[ponte dei Scalsi]] et el [[ponte de ła Costitusion]]). Sui lài del corpo çentrałe i se cata boteghe de luso mentre, a ła fin del ponte, intel sestièr de [[San Poło (sestièr)|San Poło]], ła tradisionałe pescheria e ła Ceza de [[Céza de San Giacomo de Rialto|San Jacometo de Rialto]].

Altri inportanti monuménti venesiani i ze l'[[Arsenal de Venesia|Arsenałe]], ła [[Bazìłega de Santa Maria de ła Sałute]], ła [[Bazìłega de Santa Maria Glorioza dei Frari]], łe [[sinagoga|sinagoghe]] del [[Gheto de Venesia|Gheto]].

== Popołasion ==
=== Evołusion demogràfega ===
Venesia ła ze stà par tuta ła [[Età de mezo|Basa Età de Mezo]] e l'[[Età Moderna]] una de łe çità pì grandi par popołasion (oltra che par cultura e economìa). Intel an 1000 a Venesia ghe jera torno a łe 60.000 àneme, intel 1200 łe se łeva torno a łe 80.000, intel 1300 łe riva fin torno łe 110.000 che dapò ła [[peste]] negra del 1348 łe se reduze a poco pì de 60.000. Ła cresita dapò ła peste ła porta a 85.000 àneme dei primi del '400, intel 1540 łe vien censìe 129.971 àneme inte ła cavedał, intel 1552 ne vien censìe 158.069 e intel 1563 168.627, ła peste del 1576-77 copa so par zó pì de 40 miłe àneme che łe riva a łe 134.871 del 1581. Ła cresita ła va pian fin rivar a i 141.625 venesiani censìi intel 1624, dapò ła peste del 1630-31, che ła copa so par zó 40.000 àneme, ła popołasion ła riva a 102.243 intel 1633, ła rapida cresita ła porta a 120.307 intel 1642. Ła popołasion ła resta pì o manco l'istesa, co un canbio de 10.000 àneme, fin a ła fin de ła [[Serenìsima]]: intel 1696 łe vien censìe 137.867 àneme, intel 1740 147.470, intel 1761 148.576, intel 1771 138.700, intel 1780 140.286, intel 1790 137.603 e intel 1797, an de ła fin de ła Repùblega, a Venesia ghe ze so par zó 141.000 àneme. Co ła França de Napołeon invade ła [[Repùblega Vèneta|Repùblega Vèneta]] ła porta morte, reolte, crize e poartà cazion del cało de popołasion de Venesia, oltra che a dó picenine epidemìe de tifo e vajol, che soło che dó ani dapò l'invasion riva a 136.000 àneme, intel 1805 a 122.000, intel 1811 a 115.000, intel 1818 a 103.000, intel 1830 łe vien censìe 98.638 àneme fin al so punto pì baso de 93.545 censìe intel 1838. Inte ła segónda metà dei ani 30 del '800 a Venesia ghe ze 'na cresita soçio-econòmega, in scuazi tuti i setori de l'economìa çitadina e sóratuto Venesia torna a èsar un gran çentro dei tràfeghi, stà situasion porta ła cresita de ła popołasion che riva a 123.000 àneme intel 1847, a 120.414 àneme intel 1857 e intel 1867 a 133.037.

Evołusion demogràfega del intier comun de Venesia dapò ła co Conquista Tałiana: {{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=360000|passo1=100000|passo2=20000|a1=1871|a2=1881|a3=1901|a4=1911|a5=1921|a6=1931|a7=1936|a8=1951|a9=1961|a10=1971|a11=1981|a12=1991|a13=2001|a14=2011|p1=159159|p2=159967|p3=182703|p4=201126|p5=215511|p6=241517|p7=254735|p8=305738|p9=335122|p10=350284|p11=333964|p12=298532|p13=271073|p14=261362}} Par 'na coreta łetura dei dati dal 2 de Avriłe del 1999, dapò un referendum, ze stà fato el comun de [[Cavałin-Treporti]], de 11.700 àneme.

El comun de Venesia ze dividesto inte ła çità de Venesia, co'l çentro stòrego dei sìe sestieri e łe ìzołe de ła [[Łaguna de Venesia|Łaguna]], e ła Teraferma, co Mestre cofà çità prinçipałe.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!
!Çentro Stòrego
!Ìzołe
!Teraferma
!Çità de Venesia (Sentro storego + ixoe)
|-
|1901
|146 672
|21 064
|20 597
|168 276
|-
|1931
|163 359
|32 826
|53 957
|196 185
|-
|1951
|174 808 (record)
|44 037
|96 966
|218 845
|-
|1960
|145 402
|49 025
|152 575
|194 427
|-
|1975
|104 206
|49 670
|210 674
|153 876
|-
|1990
|78 165
|47 271
|192 770
|125 436
|-
|2005
|62 296
|31 035
|176 449
|93 331
|-
|2017
|53 976
|28 027
|179 776
|82 003
|}
Dal 1951 el çentro stòrego de Venesia ga perdesto çirca el 70% de ła popołasion che'l ze rivà al só màsimo de 175 000 àneme, fin a redurse a łe 53 976 àneme del 2017. Senpre intel 1951, ła proporsion tra çentro stòrego, ìzołe e teraferma jera de 55:14:21, intel 2017 de 21:11:68.

Evołusion demogràfega de ła çità de Venesia (çentro stòrego, i 6 sestieri):
{{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=180000|passo1=20000|passo2=5000|a1=1871|a2=1900|a3=1910|a4=1921|a5=1931|a6=1951|a7=1960|a8=1970|a9=1980|a10=1990|a11=2000|a12=2010|a13=2015|a14=2017|p1=128787|p2=146682|p3=154891|p4=159262|p5=163559|p6=174808|p7=145402|p8=111550|p9=95222|p10=78165|p11=66386|p12=59621|p13=55583|p14=53976}}

=== Reixon ===
A Venesia so par zo el 94,4% dei venesiani i xe [[Céxa Catòłica|cristiani catołeghi]]. A Venesia ghe xe el [[patriarcado de Venesia]], ona de łe col che tre diosexi [[Céxa Catòłica|carołeghe]] al mondo a gaver sto titoło.

Inte l'ixoa de [[San Làzaro dei Armeni|San Łaxaro dei Armeni]] ghe xe dal [[1717]] el [[Ordene Mechitarista]], ona de łe piasè inportanti istitusion de cultura [[Armenia|armena]] inte el mondo.

A Venesia ghe xe l'exarcà ortodoso par l'Eoropa Meridionał e l'arsidiosexi ortodosa par l'Itaja e Malta, de łéngua greca e rito bixantin, co sede ła [[Cexa de San Zorzi dei Gresi]].

=== Parsone łigae a Venesia ===

Varda [[:Categoria:Personałità łigà a Venesia|parsone łigae a Venesia]] par saver de łe pì inportanti parsone łigae a Venesia.

Varda anca ła lista dei [[Doxi de ła Republica de Venesia|Dozi de ła Repùblega de Venesia]].

== Aministrasion ==
[[Imàjine:Ca' Farsetti.jpg|thumb|175px|Ca' Farseti.]][[Imàjine:Ca'Loredan Venice.jpg|thumb|175px|Ca' Loredan]]
Ca' Farseti e Ca' Loredan, do gran bei pałasi, i xe łe do sedi del comun de Venesia.

=== Zemełaji ===
Venèsia ła ze zemełada co łe seventi çità:&lt;ref name=zemełaji&gt;{{cita web |url= http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |titolo=Città di Venezia - Gemellaggi e Accordi di Cooperazione |accesso= 17 de zenaro del 2012 |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20110204093233/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |dataarchivio=4 de febraro del 2011 |urlmorto=sì }}&lt;/ref&gt;

* {{Zemełajo|Azerbaijan|Baku|1991}}
* {{Zemełajo|Zermània|Cołònia (Zermània){{!}}Cołònia|1997}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul|2007}}
* {{Zemełajo|Portogało|Lisbona|1995}}
* {{Zemełajo|Fransa|Nisa|1986}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Raguza (Croàsia){{!}}Raguza|2012}}
* {{Zemełajo|Bosnia-Erzegovina|Sarajevo|1994}}
* {{Zemełajo|Cina|Suzhou|1980}}
* {{Zemełajo|Estonia|Tallinn|1998}}
* {{Zemełajo|Armènia|Erevan|2011}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Fort Lauderdale}}
* {{Zemełajo|Itàlia|Rimini}}
* {{Zemełajo|Albania|Tirana}}


Ghe ze acordi de cooparasion coi seventi comuni e asociasion:&lt;ref name=zemełaji/&gt;

* {{Zemełajo|Gresa|Asociasion Sentrałe dei Comuni e de łe Comunità de ła Gresa (KEDKE)|2000}}
* {{Zemełajo|Zermània|Norinberga|1999}}
* {{Zemełajo|Cina|Qingdao|2001}}
* {{Zemełajo|Gresa|Salonicco|2003}}
* {{Zemełajo|Rùsia|San Pieroburgo|1997}}
* {{Zemełajo|Israełe|Tel Aviv|1992}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Miami|2020}}

== Sport ==
=== Regade ===
A Venesia e in tuta ła so łaguna ła ze tanto parategà ła [[voga veneta]], ghe ze tante [[Regada|regade]] par tante inbarcasion tradisionałi par tuto l'ano, chełe pì inportanti łe ze inte ła [[Regata Storica|Regada Istòrega]].

Altri sport co inbarcasion i ze ła Veła, dal 1911 ghe ze ła Conpagnia de ła Veła vinsidrize de tante conpetision, e el canotajo.

=== Bałon ===
L'istòrega squadra de bałon de Venesia ła ze el [[Foot Ball Club Union Venesia|Asoçiasion de Bałon Venesia]] (o Venesia F.C.), nasùa intel [[1907]] dal' union de łe do asoçiasion ''Pałestra Marsial'' e ''Costantin Reyer'', che ancùo ła ze in [[serie B]].

In Teraferma ghe ze l'[[Asoçiasion de Bałon Mestre]], nasùa inte el 1929, che ła ze in [[Lega Pro|Serie C]].

=== Bałonsesto ===
L'istorega scuadra de bałonsesto de Venesia ła xe ła [[Reyer Venesia]], nasùa inte el 1872, ła xe in Serie A e ła ga portà caxa tante vitorie e tre canpionài.

=== Altre atività fìzeghe ===
A Venesia ghe ze anca asoçiasion de rugby, bałavoło (in serie C) e bałanodo.

En pì anca el Çentro Universitario Sportivo de Venesia inganiza tante atività e sport co inbarcasion e sensa.

== Vara anca ==
* [[Istoria de Venesia|Istòria de Venesia]]
* [[Republica de Venesia|Repùblega Vèneta]]
* [[Sestièr|Sestieri de Venesia]]
* [[Łaguna de Venesia]]
* [[Provincia de Venesia|Provinçia de Venesia]]
* [[Patriarcà de Venesia]]
* [[Bienał de Venèsia]]
* [[Mostra internasionał del arte sinematografega de Venesia]]
* [[Fondasion dei Muxei Siveghi de Venesia]]
* [[Università Ca' Foscari]]
* [[Università Iuav di Venezia|Università Iuav de Venesia]]
* [[Festa de San Marco]]
* [[Teatri a Venessia]]

== Bibliografìa ==
* Emanoel de Azevedo, ''Venetae urbis descriptio'', Antonio Zatta, 1780.
* {{it}} Frederic C. Lane, Storia di Venezia, Torino, Einaudi, 1978.
* [[John Ruskin]], Le pietre di Venezia, Milano, 1987
* Carlo Silvestri, ''Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi adriane ora chiamate Laguna di Venezia'', 1973, ristanpa de on pì antigo volume del editor Domenico Occhi, in Venesia, 1736.
* {{it}} [[Alvise Zorzi]], La Repubblica del Leone. Storia di Venezia, Milano, Euroclub, 1991.
* {{it}} [[Tiziano Scarpa]], Venezia ze un pesce, Feltrinelli, 2000.
* {{it}} Alvise Zorzi, Venezia Scomparsa, Milano, 2001.
* {{it}} Alberto Toso Fei, Misteri de Venesia, La Toletta Edizioni, 2011.

== Altri projèti ==
{{Interprojeto|wikt=Venèsia}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

== Łigami foresti ==
* {{cita web|http://www.unesco.org/venice|Ofisio UNESCO a Venezia}}
* [http://www.360cities.net/image/rialto-bridge-in-venice 360cities] ponte de Rialto - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/campo-delle-gorne-e-arsenale-a-venezia 360cities] canpo de łe Gorne - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/fondamenta-de-la-preson-a-venezia 360cities] fondamenta de ła Prejon - panorama 360°

{{Portałe|Venèsia}}

{{Provincia de Venesia}}

{{Ìxołe de ła Laguna de Venesia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Venesia| ]]</text>
      <sha1>gw4ugyz1kvhk5achovn8v66fluoo29r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pónte dei pugni</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6995</id>
    <revision>
      <id>1102472</id>
      <parentid>1025743</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:23:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2388" xml:space="preserve">{{Variansa|venesian}}
{{Ponte
|nome = Pónte dei Pugni
|imaxene = Orma Ponte Pugni 1.jpg
|didascałia = Inpronta de pìe, in piera d'Istria, sul Ponte dei Pugni
|sità = [[Venesia]]
|latitudine = 45.4331
|longitudine = 12.3243
|tipołoxia = Ponte ad arco 
|materiałe =
|projetista = 
|data_inisio = 
|data_fine = 
}}

El '''Pónte dei Pugni'''  el ze n pónte de [[Venesia]], a [[Dorsoduro]], darénte a [[Canpo San Barnaba]].

I venesiani dei do sestieri i se catava e i se sfidava in zughi, anca lota. De sòłito ghe jera cuełi che stava de caza a [[Castèło (sestièr)|Castèło]], [[San Marco Vangełista|San Marco]], Dorsoduro, San Nicołò dei Mendícołi, [[Santa Cróxe|Santa Croze]], [[San Poło]] e [[Canarégio]].

== Descrisión e storia ==
[[file:Ponte dei pugni (Venice).jpg|thumb|left|Pónte dei pugni]]
Sto pónte el prezenta so cuatro vertici de ła pavimentasión de ła somità cuatro inpronte de pìe in pièra d'istria e  el ciapa 'sto nome da na antiga tradisión de [[Venesia]] da sècołi zbandonàda: ła ''Guera dei Pugni''. I abitanti de do frasión averse, i ''[[Castełani]]'' de [[San Piero de Casteło]] e i ''[[Nicołoti]]'' de [[San Piero dei Mendicołi]],i  se scontrava a punji so ła parte sòra de'l ponte. Da'l meze de setenbre a Nadal i Castełani e i Nicołoti i se sfida a colpi de punji so i ponti de ła sità, che a cuel tenpo i gera scuazi tuti sensa ringhiere in banda, prima i canpioni in dueło po' in risa&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.ufficiodelturismo.it/italia/Veneto/ve-dorsoduro.shtml Uficio del Turismo - Venesia]&lt;/ref&gt;. Ghe ze infati, anca se manco séłebre, n'altro '''Ponte dei Punji''' visin a'l Canpo de Santa Fosca inte'l [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]], anca st'altro el ga łe inpronte dei pìe in pièra d'Istria. Inazónta, gera stài utiłizài altri pónti cofà canpo de batàgia inte łe ''guere dei punji''.

El fin de'l &quot;[[xogo|zogo]]&quot; el gera cueło de butàr i aversari inte'l [[rio]] danànsi. Vinseva ła scuadra che ła riusìva a tenjir i so òmeni so'l ponte. Inte'l [[1705]] gera stài proibìi i scontri dopo che pròpio in cuel' ano ghe ze stà uno dei più cruenti scontri, inte i cuałi dai sołi punji A se ze pasà ai cortełi.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Ponti de Venesia|Pugni]]</text>
      <sha1>lqrh54r0jgwqnytnj3xxj1vb4f8m1li</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102473</id>
      <parentid>1102472</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:24:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrisión e storia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2389" xml:space="preserve">{{Variansa|venesian}}
{{Ponte
|nome = Pónte dei Pugni
|imaxene = Orma Ponte Pugni 1.jpg
|didascałia = Inpronta de pìe, in piera d'Istria, sul Ponte dei Pugni
|sità = [[Venesia]]
|latitudine = 45.4331
|longitudine = 12.3243
|tipołoxia = Ponte ad arco 
|materiałe =
|projetista = 
|data_inisio = 
|data_fine = 
}}

El '''Pónte dei Pugni'''  el ze n pónte de [[Venesia]], a [[Dorsoduro]], darénte a [[Canpo San Barnaba]].

I venesiani dei do sestieri i se catava e i se sfidava in zughi, anca lota. De sòłito ghe jera cuełi che stava de caza a [[Castèło (sestièr)|Castèło]], [[San Marco Vangełista|San Marco]], Dorsoduro, San Nicołò dei Mendícołi, [[Santa Cróxe|Santa Croze]], [[San Poło]] e [[Canarégio]].

== Descrisión e storia ==
[[file:Ponte dei pugni (Venice).jpg|thumb|left|Pónte dei pugni]]
Sto pónte el prezenta so cuatro vertici de ła pavimentasión de ła somità cuatro inpronte de pìe in pièra d'istria e  el ciapa 'sto nome da na antiga tradisión de [[Venesia]] da sècołi zbandonàda: ła ''Guera dei Pugni''. I abitanti de do frasión averse, i ''[[Castełani]]'' de [[San Piero de Casteło]] e i ''[[Nicołoti]]'' de [[San Piero dei Mendicołi]],i  se scontrava a punji so ła parte sòra de'l ponte. Da'l meze de setenbre a Nadal i Castełani e i Nicołoti i se sfida a colpi de punji so i ponti de ła sità, che a cuel tenpo i gera scuazi tuti sensa ringhiere in banda, prima i canpioni in dueło po' in risa&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.ufficiodelturismo.it/italia/Veneto/ve-dorsoduro.shtml Uficio del Turismo - Venesia]&lt;/ref&gt;. Ghe ze infati, anca se manco séłebre, n'altro '''Ponte dei Punji''' visin a'l Canpo de Santa Fosca inte'l [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]], anca st'altro el ga łe inpronte dei pìe in pièra d'Istria. Inazónta, gera stài utiłizài altri pónti cofà canpo de batàgia inte łe ''guere dei punji''.

El fin de'l &quot;[[xogo|zogo]]&quot; el gera cueło de butàr i aversari inte'l [[rio]] danànsi. Vinseva ła scuadra che ła riusìva a tenjir i só òmeni so'l ponte. Inte'l [[1705]] gera stài proibìi i scontri dopo che pròpio in cuel' ano ghe ze stà uno dei più cruenti scontri, inte i cuałi dai sołi punji A se ze pasà ai cortełi.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Ponti de Venesia|Pugni]]</text>
      <sha1>8f7ak2epalcn4k3h4cwo1eyo7y59ert</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102474</id>
      <parentid>1102473</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:24:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrisión e storia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2390" xml:space="preserve">{{Variansa|venesian}}
{{Ponte
|nome = Pónte dei Pugni
|imaxene = Orma Ponte Pugni 1.jpg
|didascałia = Inpronta de pìe, in piera d'Istria, sul Ponte dei Pugni
|sità = [[Venesia]]
|latitudine = 45.4331
|longitudine = 12.3243
|tipołoxia = Ponte ad arco 
|materiałe =
|projetista = 
|data_inisio = 
|data_fine = 
}}

El '''Pónte dei Pugni'''  el ze n pónte de [[Venesia]], a [[Dorsoduro]], darénte a [[Canpo San Barnaba]].

I venesiani dei do sestieri i se catava e i se sfidava in zughi, anca lota. De sòłito ghe jera cuełi che stava de caza a [[Castèło (sestièr)|Castèło]], [[San Marco Vangełista|San Marco]], Dorsoduro, San Nicołò dei Mendícołi, [[Santa Cróxe|Santa Croze]], [[San Poło]] e [[Canarégio]].

== Descrisión e storia ==
[[file:Ponte dei pugni (Venice).jpg|thumb|left|Pónte dei pugni]]
'Sto pónte el prezenta so cuatro vertici de ła pavimentasión de ła somità cuatro inpronte de pìe in pièra d'istria e  el ciapa 'sto nome da na antiga tradisión de [[Venesia]] da sècołi zbandonàda: ła ''Guera dei Pugni''. I abitanti de do frasión averse, i ''[[Castełani]]'' de [[San Piero de Casteło]] e i ''[[Nicołoti]]'' de [[San Piero dei Mendicołi]],i  se scontrava a punji so ła parte sòra de'l ponte. Da'l meze de setenbre a Nadal i Castełani e i Nicołoti i se sfida a colpi de punji so i ponti de ła sità, che a cuel tenpo i gera scuazi tuti sensa ringhiere in banda, prima i canpioni in dueło po' in risa&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.ufficiodelturismo.it/italia/Veneto/ve-dorsoduro.shtml Uficio del Turismo - Venesia]&lt;/ref&gt;. Ghe ze infati, anca se manco séłebre, n'altro '''Ponte dei Punji''' visin a'l Canpo de Santa Fosca inte'l [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]], anca st'altro el ga łe inpronte dei pìe in pièra d'Istria. Inazónta, gera stài utiłizài altri pónti cofà canpo de batàgia inte łe ''guere dei punji''.

El fin de'l &quot;[[xogo|zogo]]&quot; el gera cueło de butàr i aversari inte'l [[rio]] danànsi. Vinseva ła scuadra che ła riusìva a tenjir i só òmeni so'l ponte. Inte'l [[1705]] gera stài proibìi i scontri dopo che pròpio in cuel' ano ghe ze stà uno dei più cruenti scontri, inte i cuałi dai sołi punji A se ze pasà ai cortełi.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Ponti de Venesia|Pugni]]</text>
      <sha1>l5dkyhxhpcr5x7fdc54o9czvipw6n46</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arzentina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10972</id>
    <revision>
      <id>1102478</id>
      <parentid>1101028</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T03:07:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>27875</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17780" xml:space="preserve">{{Stato
|nomeCorrente = Argentina
|nomeCompleto = Repubblica Argentina
|nomeUfficiale = '''República Argentina'''
|linkBandiera = Flag of Argentina.svg
|paginaBandiera = Bandiera argentina
|linkStemma = Coat_of_arms_of_Argentina.svg
|paginaStemma = 
|linkLocalizzazione = Argentina_orthographic.svg
|linkMappa = Ar-map.png
|motto = In union e libartà
|lingua = [[Łéngua spagnoła|Spagnoło]]
|capitale = [[Imàjine:Escudo_de_la_Ciudad_de_Buenos_Aires.png|18px]] [[Buenos Aires]]
|capitaleAbitanti = 2&amp;nbsp;890&amp;nbsp;151
|capitaleAbitantiAnno = 2010
|governo = [[Republica federałe]]
|presidente = Alberto Fernández
|primoMinistro = 
|elenco capi di stato = [[Presidenti de ł'Argentina|Presidente]]
|elenco capi di governo = 
|indipendenza = Da ła  [[Spagna|Spania]], [[9 de lujo]] [[1816]]
|ingressoONU = [[24 de otobre]] [[1945]]&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
|superficieTotale = 2&amp;nbsp;766&amp;nbsp;890&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
|superficieOrdine = 8
|superficieAcqua = 1,1%
|popolazioneTotale = 43&amp;nbsp;417&amp;nbsp;000
|popolazioneAnno = 2015
|popolazioneOrdine = 32
|popolazioneDensita = 14.4
|continente = [[Amèrica del Sud]]
|orario = [[Tenpo Coordenà Universałe|UTC]] -3
|valuta = Peso argentino
|PIL= 533&amp;nbsp;722
|PILValuta= $
|PILAnno= 2005
|PILOrdine= 22
|PILprocapite= 14&amp;nbsp;109
|PILprocapiteValuta= $
|PILprocapiteAnno= 2005
|PILprocapiteOrdine= 50
|HDI= 0,863 (alto)
|HDIAnno= 2004
|HDIOrdine= 36
|energia = 0,24
|tld = .ar
|telefono = +54
|targa = RA
|inno = ''Oid, Mortales''
|festa = [[25 de majo]]
|note = &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;El xe uno dei 51 Stati che ga dà vita a ł'[[ONU]] 'ntel [[1945]].&lt;br /&gt;&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;Ł'Argentina ła rivendica anca 1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000&amp;nbsp;km² de ł'[[Antartide]], łe [[Ixołe Falkland|Isole Falkland (Malvinas)]], ła [[Georgia del Sud e ìzołe Sandwich meridionałi]].
}}
'''Arzentina''', ufisalmente '''Repùblega Arzentina''', el ze un [[Stato nasion|paeze sovran]] de l'[[Amèrica del Sud]], ponesto inte l'estremo sud-est de sto subcontinente. El adota ła forma de goerno [[Repùblega|republegana]], [[Democrasia|democràtega]], [[Democrasia reprezentativa|reprezentativa]] e [[Federałismo|federałe]].

La Arzentina ła ze organizada cofà un [[Stato]] federałe [[Desentrałizasion|desentrałizà]], formada dal [[1994]] da un Stato nasionałe e 24 zurisdision de primo órdene o stati autogoernai, che łe ze 23 [[Provinse de Argentina|provinse]] e ła [[Buenos Aires|Sità Autònoma de Buenos Aires (CABA)]], st'ùtema dezignada cofà ''Capitałe Federałe'' del paeze. Tuti i stati autogoernai i ga na [[costitusion]], na [[bandiera]] e na forsa de seguresa pròpie. Le 23 provinse łe mantien tuti i poderi no dełegai al Stato nasionałe, e łe ga tre poderi autònomi e łe garantiza ła autonomia dei so [[Munisìpio|munisipi]].

Ła forma parte del [[Mercosur]] — bloco de ła cuała ła zera sta ła fondadora inte el 1991 —, ła [[Comunità dei Stati Latinoamericani e Caribegni]] (CELAC) e ła [[Organizasion dei Stati Americani|Organizasion dei Stati Americani]] (OEA).

La economia arzentina ła ze ła seconda pì desviłupada e inportante de Sudamèrica. El so [[Prodoto interno lordo|PIL]] nomenałe el ze el 27º del mondo, el secondo paeze col pì alto [[Ìndaze de desviłupo uman|ìndaze de Desviłupo Uman (IDH)]] de [[Amèrica Latina]]. Dèbito a ła so inportansa [[zeopułìtega]] e econòmega, ła Arzentina el ze uno dei tre stati sovrani [[Latinoamèrica|latinoamericani]] che i forma parte del denomenà [[G20 (paezi industriałizai e emerzenti)|Grupo dei 20 (G20)]] e ła forma par de pì parte al grupo dei [[Paeze resentemente industriałizai|NIC o novi paezi industriałizai]]. Ła ze considerada na [[potensa rejonałe]].

El so teritòrio el reunise na granda diversità de [[Clima|climi]], cauzada da na [[Latitùdene|anpiesa latitudenałe]] che ła sorpasa i 30° — includendo vàrie zone zeoastronòmeghe —, na diferensa inte ła [[altitùdene]] che ła va partindo dai 107m sul liveło del mar (Laguna del Carbon) ai cuazi 7000{{esd}} slm e ła estension del litorałe marìtimo che ła riva ai 4725{{esd}}km. Grande pianure ùmede łe confina co estendesti dezerti e alte montagne, mentre che ła prezensa de climi tropegałi e subtropegałi inte el nord, i contrasta co łe [[Neve|nevade]] e fredi estremi inte łe zone de łe cordilliere e inte el sud.

El so teritòrio continentałe american, che el cuerze granda parte del [[Cono Sud]], el confina verso nord co [[Bołìvia]] e [[Paraguay]], al nordest col [[Braziłe]], verso est co [[Uruguay]] e el [[osèano Atlàntego]], a l'ovest co [[Chiłe]] e, senpre inte el so setor [[Amèrica|american]], al sud co Chiłe e łe àcue atlànteghe del [[pasajo de Drake]].

==Istòria==
I primi rezistri de popołasion inte l'atuałe teritòrio argentino i se remonta ai trèdaze miła ani fa, durante del [[Pałeoamerican]]. In tenpi [[Protoistòria|protoistòreghi]], [[Amèrica precołonbina|perìodo precołonbin]], el zera sta abità da numarévułi [[Indìzani de Amèrica|popułi indìzeni]], racuanti dei cuałi oncora i vive inte el paeze; intrà i cuałi łe tribù [[diaghiti|diaghite]] de ła zona nord-osidentale che łe viveva inte i confini de l'[[Inpero Inca]] in espansion; i [[Guaraní]] i viveva pì verso est arente i grandi fiumi; la rejon del [[Provincia del Chaco|Chaco]] ła zera popolada da łe etnie dei Qom'lek (o [[Toba (etnia)|Toba]]), [[Wichì]] e [[Lule-Toconotè]]; inte el sentro (Rejon Panpeana) i viveva i Het o &quot;pampas&quot;; inte łe [[Sierras Pampeanas]] de [[Córdoba (Arzentina)|Córdoba]] i &quot;[[Comechingones]]&quot;; a ovest, inte ła rejon [[Ande|andina]], i viveva i [[Huarpe]] e i [[mapuche]]; inte ła [[Patagònia]] i [[patagoni]] (guenaken-ahoniken) e inte ła [[Tera del Fogo (arsipèłago)|Tera del Fogo]] i [[selknam]] (&quot;ona&quot;), [[yagan]] e [[mannekenk]].

La [[Cołonizasion spagnoła de Amèrica|cołonizasion spagnoła]] de l'atuałe teritòrio arzentino ła zera scumisiada co [[Juan Díaz de Solís|viaji esploratòrii partindo da l'ano 1512]], el [[Fuerte Sancti Spiritus|stabiłimento de na popołasion inte el 1528]] e ła [[Capitołasion del 1534|distribusion del teritòrio ai ''adelantadi'']]. Pì tardi, el zera cascà soto de ła zurisdision del [[Vireinà del Perù]]. Inte el 1776, ła Corona spagnoła ła ghea fondà el [[Vireinato del Rio de la Plata]], el cuało el saria na entità pułìtega precedente a ła atuałe Repùblega Arzentina. El [[Revołusion de Majo|25 de majo del 1810]] el zera rivà a ła indipendensa ''de facto'' co ła depozision de l'ùltemo vicerè [[Spagna|spagnoło]] che el ghea goernà dal Buenos Aires, organizàndose ła [[Zonta (derito)|Prima Zonta]] de goerno. El 9 de lujo del 1816 ła zera sta proclamada ła indipendensa a [[San Miguel de Tucuman]].

==Economia==
Inte el 2020, La economia arzentina ła ze ła seconda pì desviłupada e inportante de Sudamèrica. Drio cheło che dize ła [[Banca Mondiałe]], el secondo paeze col pì alto [[Ìndaze de desviłupo uman|ìndaze de Desviłupo Uman (IDH)]] de [[Amèrica Latina]], solché dedrio del so confinante [[Chiłe]]. Par cheło che revarda ła deziguajansa ła Arzentina ła retrocede cuatro posti inte ła clasificasion globałe, e inte l'ìndaze de deziguajansa de zènero ła retrocede al 75èzemo. In educasion ła leje ła stabiłise che ła speza pùblega in educasion no ła gàpia da èsar inferiora al 6{{esd}}% del PIL, anca se solché 5,5{{esd}}% del PIL inte el 2017 el zera sta spendesto, co un taso de alfabetismo de łe persone majoreni de 15{{esd}}ani superior al 99{{esd}}%.

La economia arzentina ła ze ła seconda pì desviłupada e inportante de Sudamèrica. Drio cheło che dize ła [[Banca Mondiałe]], el so [[Prodoto interno lordo|PIL]] nomenałe el ze el 27º del mondo. Dèbito a ła so inportansa [[zeopułìtega]] e econòmega, ła Arzentina el ze uno dei tre stati sovrani [[Latinoamèrica|latinoamericani]] che i forma parte del denomenà [[G20 (paezi industriałizai e emerzenti)|Grupo dei 20 (G20)]] e ła forma par de pì parte al grupo dei [[Paeze resentemente industriałizai|NIC o novi paezi industriałizai]]. Ła ze considerada na [[potensa rejonałe]].

El ze l'ùgnoło paeze latinoamerican che el ga un sentro de reserca e insegnamento sientìfego intrà i dieze mejo del mondo, e el paeze iberoamerican co pì granda cuantità de premii Nobel in siense. La so capasità tecnolòzega e cientìfega ła ghe ga permitesto de dizegnar, prodùzar e esportar satèliti, construir [[Reatore nucleare|reatori nucleari]] e de devegner el primo prodotor de [[software]] e [[Aeronave|aeronavi]] intrà łe so pì alte produsion. 

Ła ga trategnesto cooperasion nuclear co paezi de [[Amèrica Latina]], el [[Magreb]], el [[Golfo Pèrsego]], el [[Sudest Asiàtego]] e [[Oceania]], partindo da łe capasità desviłupae da ła Comision Nasionałe de Enerzia Atòmega (CNEA) e par ła prestijoza inpreza statałe INVAP.

== Zeografia ==
=== Zeografia fìzega ===
El ze un paeze bicontinentałe co na superfisie de 2{{esd}}780{{esd}}400{{esd}}km², el ze el paeze [[łéngua spagnoła|ispanòfono]] pì estendesto del pianeta, el secondo pì grando de Amèrica Latina e l'otavo inte el mondo, se se consìdera solché ła superfisie continentałe sojeta a sovranità reconosesta. La so [[Piataforma continentałe]], reconosesta da ła [[Organizasion de łe Nasion Unie|ONU]] inte el 2016, ła riva ai 6{{esd}}581{{esd}}500{{esd}}km², converténdose in una de łe pì grande del mondo, estendéndose partindo dal continente american finmente al [[Poło Sud]] inte ła [[Antàrtede]], traerso del [[Osèano Atlàntego|Atlàntego Sud]]. Se łe se conta łe ìzołe [[Ìzołe Malvine|Malvine]], [[Ìzołe Zeorze del Sud|Zeorze del Sud]], [[Ìzołe Sandwich del Sud|Sandwich del Sud]] e altre numarévułe ìzołe menori (aministrae dal [[Regno Unio]], parò de sovranità contendesta), pì na porsion de l'àrea antàrtega ciamada [[Antàrtede Arzentina]] al sud del parałeło 60°{{esd}}S, sora de ła cuała ła Arzentina ła reclama sovranità, ła superfisie ła se ełeva a 3{{esd}}761{{esd}}274{{esd}}km². El ze uno dei vinti paezi che i ga prezensa permanente inte ła Antàrtide, esendo intrà chełi che i ga pì [[baze antàrteghe permanenti]], co sie baze in totałe.

Ła superficie totae de ł'Argentina (esclusa ła parte antartica rivendicà), ła xe ła seguente:
* Totałe: 2&amp;nbsp;766&amp;nbsp;890&amp;nbsp;[[chiłometro quadro|km²]]
** Tera: 2&amp;nbsp;736&amp;nbsp;691&amp;nbsp;km²
** Acua: 30&amp;nbsp;200&amp;nbsp;km²

=== Zeografia pułìtega===
La Arzentina ła ze organizada cofà un [[Stato]] federałe [[Desentrałizasion|desentrałizà]].
==== Divizion aministrative ====
Da ła reforma costitusionałe arzentina del [[1994]], el Stato el ze formà da un Stato nasionałe e 24 zurisdision de primo órdene o stati autogoernai, che łe ze 23 [[Provinse de Argentina|provinse]] e ła [[Buenos Aires|Sità Autònoma de Buenos Aires (CABA)]], st'ùtema dezignada cofà ''Capitałe Federałe'' del paeze. Tuti i stati autogoernai i ga na [[costitusion]], na [[bandiera]] e na forsa de seguresa pròpie. Le 23 provinse łe mantien tuti i poderi no dełegai al Stato nasionałe, e łe ga tre poderi autònomi e łe garantiza ła autonomia dei so [[Munisìpio|munisipi]].
{| class=&quot;wikitable sortable col4der col5der col6der&quot;
!Bandiera
!Distreto
!Capitałe
!Popołasion 
&lt;small&gt;(dati 2020)&lt;/small&gt;
!Superfise &lt;small&gt;(km²)&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;27&quot; |{{Divixion aministrativa Arzentina}}
|-
|[[File:Bandera_de_la_Ciudad_de_Buenos_Aires.svg|42px]]
|[[Buenos Aires|Sità Autònoma de Buenos Aires]]&lt;ref&gt;La Sità de Buenos Aires ła ze na entità de secondo grado costitusionałe, parò no organizada cofà provinsa ma drio un rezime spesałe de [[Sità Autònoma]]), simiłare e ecuipàrabiłe al cheło de provinsa.&lt;/ref&gt;
|''nisuna''
|3&amp;nbsp;075&amp;nbsp;646
|200
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Buenos_Aires.svg|42px]]
|[[Provincia de Buenos Aires|Buenos Aires]]
|[[La Plata]]
|17&amp;nbsp;541&amp;nbsp;141
|307&amp;nbsp;571
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Catamarca.svg|42px]]
|[[Provincia de Catamarca|Catamarca]]
|[[San Fernando del Valle de Catamarca]]
|415&amp;nbsp;438
|102&amp;nbsp;602
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_del_Chaco.svg|42px]]
|[[Provincia del Chaco|Chaco]]
|[[Sità de Resistencia|Resistencia]]
|1&amp;nbsp;204&amp;nbsp;541
|99&amp;nbsp;633
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_del_Chubut.svg|42px]]
|[[Provincia del Chubut|Chubut]]
|[[Rawson]]
|618&amp;nbsp;994
|224&amp;nbsp;686
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Córdoba.svg|42px]]
|[[Provincia de Córdoba (Arzentina)|Córdoba]]
|[[Sità de Córdoba (Arzentina)|Córdoba]]
|3&amp;nbsp;760&amp;nbsp;450
|165&amp;nbsp;321
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg|42px]]
|[[Provincia de Corrientes|Corrientes]]
|[[Sità de Corrientes|Corrientes]]
|1&amp;nbsp;120&amp;nbsp;801
|88&amp;nbsp;199
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Entre_Ríos.svg|42px]]
|[[Provincia de Entre Ríos|Entre Ríos]]
|[[Paraná (Arzentina)|Paraná]]
|1&amp;nbsp;385&amp;nbsp;961
|78&amp;nbsp;781
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Formosa.svg|42px]]
|[[Provincia de Formosa|Formosa]]
|[[Sità de Formosa|Formosa]]
|605&amp;nbsp;193
|72&amp;nbsp;066
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Jujuy.svg|42px]]
|[[Provincia de Jujuy|Jujuy]]
|[[San Salvador de Jujuy]]
|770&amp;nbsp;881
|53&amp;nbsp;219
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_La_Pampa.svg|42px]]
|[[Provincia de La Pampa|La Pampa]]
|[[Santa Rosa (La Pampa)|Santa Rosa]]
|358&amp;nbsp;428
|143&amp;nbsp;440
|-
|[[File:Flag_of_La_Rioja_province_in_Argentina.svg|42px]]
|[[Provincia de La Rioja (Arzentina)|La Rioja]]
|[[Sità de La Rioja|La Rioja]]
|393&amp;nbsp;531
|89&amp;nbsp;680
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Mendoza.svg|38x38px]]
|[[Provincia de Mendoza|Mendoza]]
|[[Sità de Mendoza|Mendoza]]
|1&amp;nbsp;990&amp;nbsp;338
|148&amp;nbsp;827
|-
|[[File:Flag_of_Misiones.svg|42px]]
|[[Provincia de Misiones|Misiones]]
|[[Posadas]]
|1&amp;nbsp;261&amp;nbsp;294
|29&amp;nbsp;801
|-
|[[File:Flag_of_Neuquen_province_in_Argentina.svg|42px]]
|[[Provincia del Neuquén|Neuquén]]
|[[Sità de Neuquén|Neuquén]]
|664&amp;nbsp;057
|94&amp;nbsp;078
|-
|[[File:Flag_of_Río_Negro_Province.svg|42px]]
|[[Provincia de Río Negro|Río Negro]]
|[[Viedma]]
|747&amp;nbsp;610
|203&amp;nbsp;013
|-
|[[File:Bandera_de_la_Provincia_de_Salta.svg|42px]]
|[[Provincia de Salta|Salta]]
|[[Sità de Salta|Salta]]
|1&amp;nbsp;424&amp;nbsp;397
|155&amp;nbsp;488
|-
|[[File:Flag_of_San_Juan.svg|42px]]
|[[Provincia de San Juan (Arzentina)|San Juan]]
|[[Sità de San Juan (Arzentina)|San Juan]]
|781&amp;nbsp;217
|89&amp;nbsp;651
|-
|[[File:Flag_of_San_Luis_Province.svg|42px]]
|[[Provincia de San Luis|San Luis]]
|[[Sità de San Luis (Arzentina)|San Luis]]
|508&amp;nbsp;328
|76&amp;nbsp;748
|-
|[[File:Bandera-Santa_Cruz.svg|42px]]
|[[Provincia de Santa Cruz (Arzentina)|Santa Cruz]]
|[[Río Gallegos]]
|365&amp;nbsp;698
|243&amp;nbsp;943&lt;ref&gt;El dato incluye la parte del campo de hielo Patagónico Sur que Argentina disputa con Chile.&lt;/ref&gt;
|-
|[[File:Bandera-StaFe-argentina.svg|42px]]
|[[Provincia de Santa Fe|Santa Fe]]
|[[Santa Fe de la Vera Cruz|Santa Fe]]
|3&amp;nbsp;536&amp;nbsp;418
|133&amp;nbsp;007
|-
|[[File:Flag_of_Santiago_del_Estero.svg|42px]]
|[[Provincia de Santiago del Estero|Santiago del Estero]]
|[[Sità de Santiago del Estero|Santiago del Estero]]
|978&amp;nbsp;313
|136&amp;nbsp;351
|-
|[[File:Flag_of_Tierra_del_Fuego_province_in_Argentina.svg|42px]]
|[[Provincia de Tierra del Fuego, l'Antàrtide e Ìzołe de l'Atlàntego Sud|Tierra del Fuego, l'Antàrtide e Ìzołe de l'Atlàntego Sud]]
|[[Ushuaia]]
|173&amp;nbsp;432
|21&amp;nbsp;571&lt;ref&gt;Includendo l'Antàrtide Arzentina e a łe Ìzołe de l'Atlàntego Sud el se eleva a 1 002 445&lt;/ref&gt;
|-
|[[File:Provincia_de_tucuman.svg|42px]]
|[[Provincia de Tucumán|Tucumán]]
|[[San Miguel de Tucumán]]
|1&amp;nbsp;694&amp;nbsp;656
|22&amp;nbsp;524
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
|[[File:Flag_of_Argentina.svg|42px]]
|[[Arzentina]]
|[[Buenos Aires|Sità de Buenos Aires]]
|45&amp;nbsp;376&amp;nbsp;763
|2&amp;nbsp;780&amp;nbsp;400&lt;ref name=&quot;Malvine&quot;&gt;No i include i 980 874 km² de ła Antàrtide Arzentina e łe Ìzołe de l'Atlàntego Sud, che łe ze soto l'aministrasion del Regno Unio, ma par łe cuałe ła Arzentina ła reclama ła so sovranità, totalizando na superfise de 3&amp;nbsp;761&amp;nbsp;274&amp;nbsp;km².&lt;/ref&gt;
|}
:Le province łe xe divideste in altre unità segondarie pì cee, ciamae ''departamentos'', o sia i departementi. L'arxentina ła ga 376 departementi.

{{varda anca|Province de ł'Argentina}}

== Popołasion ==
Ła popołasion ła xe in masima parte de origine [[Eoropa|eoropea]] (sora-de-tuto de asendenza tałiana o spagnoła).

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{it}} [http://www.viaggiaresicuri.mae.aci.it/?argentina Scheda dell'Argentina dal sito Viaggiare Sicuri - Sito curà dal Ministero dei Esteri e da l'ACI] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070422163852/http://viaggiaresicuri.mae.aci.it/?argentina |date=2007-04-22 }}
* {{es}} [http://www.presidencia.gov.ar Presidente de la Republica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101113081118/http://www.presidencia.gov.ar/ |date=2010-11-13 }}
* {{es}} [http://www.turismo.gov.ar Segretaria del Turismo]

== Gałeria de someje ==
&lt;gallery&gt;
Image:Casa Rosada in Buenos Aires.jpg|La Casa Rosada
Image:Palacio San José 2.jpg|Palazzo San José inte ła provincia de Entre Ríos
Image: Tucumán-Casa-Gobierno-1.jpg|Palazzo del Governo de [[San Miguel de Tucumán]]
Image:Cataratas027.jpg|Cascate de Iguazù
Image:Mar-del-plata.JPG|Spiaja ne la sità de [[Mar del Plata]]
Image:Fitz_Roy_1.jpg|Cerro Chaltén
Image:Pucará de Tilcara 01.JPG|Tilcara
Image:Perito moreno.jpg|El glaziar Perito Moreno
Image:Erythrina crista-galli2.jpg|El ceibo, fior nasional argentin
&lt;/gallery&gt;

== Note ==
&lt;references/&gt;

==Altri projeto==
{{Interprojeto|Category:Argentina}}

{{America meridionale}}
{{CSN}}

{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Arzentina| ]]</text>
      <sha1>cili9d7usp9uqsmwnrmzlp0zekdj8ra</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Austràlia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13476</id>
    <revision>
      <id>1102480</id>
      <parentid>1071988</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T03:17:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>27875</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4412" xml:space="preserve">{{Stato
|nomeCorrente = Austrałia
|nomeCompleto =  Comunità indipendente de ła Austrałia
|nomeUfficiale = {{en}} ''Commonwealth of Australia''
|linkBandiera = Flag of Australia.svg
|paginaBandiera = Bandiera australiana
|linkStemma = Coat of Arms of Australia.svg
|paginaStemma =  &lt;!-- pagina di dettaglio dello stemma - senza parentesi quadre --&gt;
|linkLocalizzazione = LocationAU.png
|linkMappa = As-map.png
|motto =  &lt;!-- il motto dello stato (se esiste) --&gt;
|lingua = [[Łéngua inglexe|Inglese]]
|capitale = [[Canberra]]
|capitaleAbitanti = 322&amp;nbsp;850
|capitaleAbitantiAnno = 2003
|governo = [[Monarchìa parlamentar|Monarchia parlamentare]]
|presidente = [[Elisabetta II del Regno Unito]]
|primoMinistro = Malcolm Turnbull
|elenco capi di stato = [[Elenco di monarchi britannici|Regina]]
|elenco capi di governo = [[Elenco dei Primi ministri australiani|Primo Ministro]]
|indipendenza = dal [[Regno Unìo]] 'ntel [[1901]]
|ingressoONU = [[1° de novenbre]] [[1945]] &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
|superficieTotale = 7&amp;nbsp;686&amp;nbsp;850
|superficieOrdine = 6
|superficieAcqua = 1
|popolazioneTotale = 20&amp;nbsp;264&amp;nbsp;086
|popolazioneAnno = 2007
|popolazioneOrdine = 53
|popolazioneDensita = 2.6
|continente = [[Oseania|Oceania]]
|orario = [[Tenpo Coordenà Universałe|UTC]] da +8 a + 10
|valuta = Dollaro australiano
|PIL= 630.139
|PILValuta= $
|PILAnno= 2005
|PILOrdine= 17
|PILprocapite= 30&amp;nbsp;897
|PILprocapiteValuta= $
|PILprocapiteAnno= 2005
|PILprocapiteOrdine= 14
|HDI= 0,957 (alto)
|HDIAnno= 2004
|HDIOrdine= 3
|energia = 1,13
|tld = .au
|telefono = +61
|targa = &amp;nbsp;
|inno = ''Advance Australia Fair''
|festa = [[26 de genaro]]
|note = &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;L'é un de i 51 stati che à dat vita a 'l [[ONU]] ne 'l [[1945]].
}} &lt;!-- fine della tabella - per la compilazione vedi -&gt; Juto:Stato --&gt;
L''''Austrałia''' [au-strà-lia], nome uficial in [[Łéngua inglexe|inglese]] ''Commonwealth of Australia'', ła xe un stato de l'[[Oseania|Oceania]] sudosidental.&lt;br&gt;
Sicome che l'è un'ixoła, no ła confina mìa con altre nasion. Quełe piesè visin łe xe ła [[Nova Zełanda|Nova Zelanda]] a sud-est; l'[[Indonexia]], [[Papua Nova Guinea]] e [[Timor Est]] a nord.

== Etimołozia ==
El nome &quot;Australia&quot; el vien da ła fraxe [[łéngoa latina|latina]] ''Terra Australis Incognita''.

== Zeografia ==
Ła xe ła sesta nasion piesè granda del mondo (7&amp;nbsp;686&amp;nbsp;850 [[chiłometro quadro|km²]]), l'unica che ła ciapa un continente intiero e ła pi granda de l'Oceania e de tuta l'Australaxia.&lt;br&gt;
In sto stato i vive un mucio de animałi strani e a olte vełenoxisimi.

== Zeografia połitega ==
Ła xe un stato federal.

El xe sudiviso in sie stati, tre teritori interni e sete teritori esterni.
inte el pasato ghe iera anca uno stato federal centrałe de Alice Spring... ora la sitá la xe parte del stato del Teritorio del Nord
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot;&gt;
File:Australia-administrative map PL.png|Stati e teritori interni
File:Australian external territories.png|Teritori esterni
&lt;/gallery&gt;
{|
! Provinse !! Teritori interni !! Teritori esterni
|-
| 
* [[South Australia|Austrałia del Sud]]
* [[Western Australia|Austrałia Osidental]]
* [[Queensland|Cuinxland]]
* [[Novo Gales del Sud|Novo Gałes del Sud]]
* Tasmania
* [[Victoria (Austrałia)|Victoria]]
|
* Teritorio de ła Baja de Jarvis
* Teritorio de ła Cavedal Ausrałiana
* [[Northern Territory|Teritorio Setentrional]]
|
* Ìxołe Ashmore and Cartier&lt;ref&gt;disabitae&lt;/ref&gt;
* Ìxołe Cocos e Keeling
* Ìxołe de el Mar de i Corałi
* Ìxołe Heard e McDonald
* Ìxoła de Nadałe
* Ìxoła Norfolk
* Teritorio Antartego Austrałian&lt;ref&gt;el xe ła banda de el continente Antartego recalamada da ła Austrałia&lt;/ref&gt;
|}

== Demografia ==
Ła ga na popołasion de 20&amp;nbsp;180&amp;nbsp;878 àneme (censimento del 2004).&lt;br&gt;
Ła capital ła xe [[Canberra]]; łe sità piesè abità łe xe [[Sydney]], [[Perth]], [[Brisbane]], [[Melbourne]], [[Adelaide (Australia)|Adelaide]] e [[Darwin (Sità)|Darwin]] &lt;ref&gt;ga 110&amp;nbsp;000 abitanti&lt;/ref&gt;.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Linganbi foresti ==
* {{it}} [http://www.viaggiaresicuri.mae.aci.it/?australia Scheda dell'Australia dal sito Viaggiare Sicuri] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312073304/http://www.viaggiaresicuri.mae.aci.it/?australia |date=2007-03-12 }} - Sito curà dal Ministero dei Esteri e da l'ACI

{{Oseania}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Australia| ]]</text>
      <sha1>eyui65o53nw3296869yx28230lo5hw5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Auronso de Cador</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14838</id>
    <revision>
      <id>1102479</id>
      <parentid>1085100</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T03:17:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>27875</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2257" xml:space="preserve">{{Infobox de Divixion aministrativa
|Nome = Auronso de Cador
|Panorama = Auronzo_santa_caterina_church.JPG
|Didascałia = Ceseta de Santa Caterina
|Stema = 
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Belun
|Latitudine gradi = 46
|Latitudine minuti = 33
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 12
|Longitudine minuti = 26
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 862
|Superfise = 220
|Abitanti = 3611
|Axornamento abitanti =  
|Sotodivixion = Misurina, [[Cima Gogna]]
|Divixion confinanti = [[Calalso|Calalzo di Cadore]], [[Comelgo Soverior|Comelico Superiore]], [[Cortina d'Anpezo|Cortina d'Ampezzo]], [[Danta de Cador|Danta di Cadore]], [[Dobbiaco]] (BZ), [[Domeje]], [[Lozzo di Cadore]], [[San Vito de Cador|San Vito di Cadore]], [[San Sten de Cador|Santo Stefano di Cadore]], [[Sesto (BZ)|Sesto]] (BZ), [[Vigo di Cadore]]
|Codexepostałe = 32041
|Prefiso = 0435
|Codexestatistego = 025005
|Codexecatasticałe = A501
|Nome abitanti =  
|Patrono = [[Santa Justina da Padoa]] 
|Dì de festa = [[7 de otobre|7 otobre]] 
|Sito =  http://www.auronzomisurina.it/
}} 
'''Auronzo de Cador''' al ze an comun de 3611 abitanti de ła [[provincia de Bełun]].

== Gałeria de foto ==
&lt;gallery&gt;
Imagine:Rifugio_Lavaredo_1.JPG|El rifugio Lavaredo
Imagine:Rifugio_Lavaredo_2.JPG|El rifugio Lavaredo
Imagine:Rifugio_Auronzo_1.JPG|El rifugio Auronzo
&lt;/gallery&gt;

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.dolomiti.org/ita/auronzo/aur_info/webcam.html# Webcam su Auronzo e Misurina] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071106083454/http://www.dolomiti.org/ita/auronzo/aur_info/webcam.html |date=2007-11-06 }}
* [http://www.camignada.it/ La Camignada, corsa in montagna non competitiva da Misurina ad Auronzo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070926033458/http://www.camignada.it/ |date=2007-09-26 }}
* [http://www.ecomarathon.it/lavaredo/ Lavaredo EcoMarathon - Ultra trail de 46km alle Tre Zime de Lavaredo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080425182030/http://www.ecomarathon.it/lavaredo/ |date=2008-04-25 }}

{{Provincia de Bełun}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Bełun]]</text>
      <sha1>o4saazwnjpzlhxbayji3sfah8j7ig1k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dìgrafo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19362</id>
    <revision>
      <id>1102450</id>
      <parentid>958540</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:21:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>95.236.243.42</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Dìgrafi vèneti */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2030" xml:space="preserve">In [[lenguìstega]], on '''dìgrafo''' o '''digrama''' ła xe na secuensa de do [[grafema|grafemi]] (o [[létara (alfabeto)|létare]]) che drento de na [[łéngua (lenguìstega)|łéngua]] łe identìfega grafegamente on [[fonema]] (o on grupo de fonemi) indipendente dal vałor [[fonołoxia|fonołòxego]] singołarmente ciapà da łe létare che i ło conpone.

== Dìgrafi vèneti ==
{{Varda anca|Dìgrafi e trìgrafi de ła łéngua vèneta}}
* ''ch'', davanti a ''-i'' e ''-e'' corisponde al fonema {{fono|k}} (''[[C dura]]'').
* ''ci'' davanti a -''a'', -''o'' e -''u'',corisponde al fonema {{fono|ʧ}} (''[[C dolse]]'').
* ''gh'', davanti a ''-i'' e ''-e'' corisponde al fonema {{fono|g}} (''[[G dura]]'').
* ''gi'' davanti a -''a'', -''o'' e -''u'',corisponde al fonema {{fono|ʤ}} (''[[G dolse]]'').
* ''gn'' e ''nj'', corisponde al fonema {{fono|ɲ}}

==In altre łéngue==
* in [[łéngua inglexe|inglexo]] el grupo TH de '''th'''ink no el se lexe mìa separà t-h ma cofà un sóno interdentałe soło '''þ''';
* in [[łéngoa rumena|romen]] e [[łengua itałiana|itałian]] el grupo CH: ła H no ła se sente mìa e ła serve soło par &quot;indurir&quot; ła C ('''ch'''i, '''ch'''e come '''c'''a, '''c'''o);
* in [[łengua itałiana|itałian]], in [[łéngua fransexe|francexe]], in [[łéngoa latina|łatino]] e in [[vèneto]] el grupo GN el se lexe co fà na ene pałatixada;
* in [[łéngoa ungaréxe|ungarexo]] el grupo SZ el xe na S normałe (mentre S da soła ła se łexe SH);
* in [[lengua todesca|tedesco]] el grupo SZ el vien doparà cofà alternativa par ła scharfes-ess '''ß''' e inte ła paroła '''sz'''ene, '''sz'''enisch
* in [[łéngua catałana|catełan]] el grupo TX el se lexe cofà ła C de &quot;ciao&quot; e i grupi TJ, TG cofà la g de &quot;óngia&quot;;
* in [[łéngua irlandexe|irlandexo]] el grupo AO el se lexe groso modo cofà un sono soło a metà intrà ö e eu.
== Voxe corełae ==
* [[Trìgrafo]]
* [[Dìgrafi e trìgrafi de ła łéngua vèneta]]
* [[Fonema]]
* [[Grafema]]

[[Categoria:Dìgrafi|Dìgrafi]]</text>
      <sha1>t4eo3nm3c0wskvqid0gncfmacr2m3m5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102452</id>
      <parentid>1102450</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:24:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>95.236.243.42</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Dìgrafi vèneti */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2034" xml:space="preserve">In [[lenguìstega]], on '''dìgrafo''' o '''digrama''' ła xe na secuensa de do [[grafema|grafemi]] (o [[létara (alfabeto)|létare]]) che drento de na [[łéngua (lenguìstega)|łéngua]] łe identìfega grafegamente on [[fonema]] (o on grupo de fonemi) indipendente dal vałor [[fonołoxia|fonołòxego]] singołarmente ciapà da łe létare che i ło conpone.

== Dìgrafi vèneti ==
{{Varda anca|Dìgrafi e trìgrafi de ła łéngua vèneta}}
* ''ch'', davanti a ''-i'' e ''-e'' corisponde al fonema {{fono|k}} (''[[C dura]]'').
* ''ci'' davanti a -''a'', -''o'' e -''u'',corisponde al fonema {{fono|ʧ}} (''[[C dolse]]'').
* ''gh'', davanti a ''-i'' e ''-e'' corisponde al fonema {{fono|g}} (''[[G|G dura]]'').
* ''gi'' davanti a -''a'', -''o'' e -''u'',corisponde al fonema {{fono|ʤ}} (''[[G|G dolse]]'').
* ''gn'' e ''nj'', corisponde al fonema {{fono|ɲ}}

==In altre łéngue==
* in [[łéngua inglexe|inglexo]] el grupo TH de '''th'''ink no el se lexe mìa separà t-h ma cofà un sóno interdentałe soło '''þ''';
* in [[łéngoa rumena|romen]] e [[łengua itałiana|itałian]] el grupo CH: ła H no ła se sente mìa e ła serve soło par &quot;indurir&quot; ła C ('''ch'''i, '''ch'''e come '''c'''a, '''c'''o);
* in [[łengua itałiana|itałian]], in [[łéngua fransexe|francexe]], in [[łéngoa latina|łatino]] e in [[vèneto]] el grupo GN el se lexe co fà na ene pałatixada;
* in [[łéngoa ungaréxe|ungarexo]] el grupo SZ el xe na S normałe (mentre S da soła ła se łexe SH);
* in [[lengua todesca|tedesco]] el grupo SZ el vien doparà cofà alternativa par ła scharfes-ess '''ß''' e inte ła paroła '''sz'''ene, '''sz'''enisch
* in [[łéngua catałana|catełan]] el grupo TX el se lexe cofà ła C de &quot;ciao&quot; e i grupi TJ, TG cofà la g de &quot;óngia&quot;;
* in [[łéngua irlandexe|irlandexo]] el grupo AO el se lexe groso modo cofà un sono soło a metà intrà ö e eu.
== Voxe corełae ==
* [[Trìgrafo]]
* [[Dìgrafi e trìgrafi de ła łéngua vèneta]]
* [[Fonema]]
* [[Grafema]]

[[Categoria:Dìgrafi|Dìgrafi]]</text>
      <sha1>96h3tz8m97wk8qe3ztrffl1lwbk3vhu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arabia Saudìa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24139</id>
    <revision>
      <id>1102477</id>
      <parentid>1101007</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:53:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>27875</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3360" xml:space="preserve">{{Stato
|nomeCorrente = Arabia Saudia
|nomeCompleto = Regno arabo saudia
|nomeUfficiale = المملكة العربيّة السّعوديّة
|linkBandiera = Flag of Saudi Arabia.svg
|paginaBandiera = Bandiera saudia
|linkStemma = Coat of arms of Saudi Arabia.svg
|paginaStemma =  &lt;!-- pagina di dettaglio dello stemma - senza parentesi quadre --&gt;
|linkLocalizzazione = Saudi Arabia in its region.svg
|linkMappa = Sa-map.png
|motto =  &lt;!-- il motto dello stato (se esiste) --&gt;
|lingua = [[Łéngua araba|Arabo]]
|capitale = [[Riyad|Riyād]]
|capitaleAbitanti = 3&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000
|capitaleAbitantiAnno = &amp;nbsp;
|governo = [[Monarchìa asołuta|Monarchia assoluta]]
|presidente = ʿAbd Allāh bin ʿAbd al-ʿAzīz Āl Saʿūd
|primoMinistro =
|elenco capi di stato = [[Elenco dei re de l'Arabia Saudia|Re]]
|elenco capi di governo = 
|indipendenza = [[1932]] &lt;ref&gt;Unificasion fra [[Sultano|Sultanato]] del 'Najd'' e el regno conquistà del ''Hijaz''&lt;/ref&gt;
|ingressoONU = [[24 de otobre|24 otobre]] [[1945]] &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
|superficieTotale = 2&amp;nbsp;218&amp;nbsp;000
|superficieOrdine = 13
|superficieAcqua = 0
|popolazioneTotale = 24&amp;nbsp;293&amp;nbsp;844
|popolazioneAnno = 2003
|popolazioneOrdine = 45
|popolazioneDensita = 12
|continente = [[Axia|Asia]]
|orario = [[Tenpo Coordenà Universałe|UTC]] +3
|valuta = riyāl
|PIL= 391&amp;nbsp;126
|PILValuta= $
|PILAnno= 2006
|PILOrdine= 27
|PILprocapite= 15&amp;nbsp;229
|PILprocapiteValuta= $
|PILprocapiteAnno= 2005
|PILprocapiteOrdine= 46
|HDI= 0,812 (alto)
|HDIAnno= 2005
|HDIOrdine= 61
|energia = 0,63
|tld = .sa
|telefono = +966
|targa = KSA
|inno = ''ʿĀsha al-Malik''&lt;ref&gt;&quot;Viva el Re&quot;&lt;/ref&gt;
|festa = [[23 de setenbre|23 setenbre]]&amp;nbsp;
|note = &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;El xe uno dei 51 Stati che ga fondà l'[[ONU]] inte el [[1945]].
}}
L''''Arabia Saudia''' la xe un Stato de l'Asia sudosidental.&lt;br&gt;
La confina a nord co l'[[Iraq]], la [[Zordania|Giordania]] e  el [[Kuwait]]; a est co el [[Qatar]] e i [[Emirai Arabi Unìi|Emirati Arabi Unìi]]; a sudest co l'[[Oman]]; a sud co el [[Jemen|Yemen]].&lt;br&gt;
El stato el xe bagnà dal [[Golfo Persico]] a nord-est e dal [[Mar Roso|Mar Rosso]] ad ovest.

== Zeografia ==
La ga na superfice de 2&amp;nbsp;218&amp;nbsp;000&amp;nbsp;km².

== Zeografia politega ==
=== Divixion aministrative ===
L'Arabia Saudia la xe divixa in 13 province (''manātiq'').
{|
|
# al-Bāha
# al-Hudūd al-Shamāliyya
# al-Jawf
# al-Madina
# al-Qaṣīm
# [[Riad (provincia)|al-Riyāḍ]]
# [[Oriental (Arabia Saudìa)|al-Sharqiyya]] (provincia oriental)
# 'Asir
# Ḥāʾil
# Jāzān
# Makka (provincia osidental)
# Najrān
# Tabūk
|
[[Imàjine:SaudiArabiaNumbered.png|200px|sinistra|Province de l'Arabia Saudia.]]
|}

=== Cavedal e altre sità ===
La cavedal la xe [[Riyad]].

== Economia ==
L'Arabia Saudia la xe el pi grando esportador mondial de petrolio, e la so economia la gira tuta intorno de elo. Se stima che i gabia el 24% de le riserve mondiali de petrolio.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Linganbi foresti ==
* {{it}} [http://www.viaggiaresicuri.mae.aci.it/?arabia_saudia Scheda de l'Arabia Saudia dal sito Viaggiare Sicuri] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210428142604/http://www.viaggiaresicuri.mae.aci.it/?arabia_saudia |date=2021-04-28 }} - Sito curà dal Ministero dei Esteri e da l'ACI

{{Axia}}
{{OPEC}}

{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Arabia Saudìa| ‎]]</text>
      <sha1>4eeq99lmobhgc84laiar5x4pp5pm21w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Erodoto</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27098</id>
    <revision>
      <id>1102461</id>
      <parentid>1030323</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:04:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>zontà modèl sinotego</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5775" xml:space="preserve">{{Variansa|venesian}}
{{Infobox de Personajo}}

[[Imàjine:Herodotus Massimo Inv124478.jpg|right|300 px|thumb|Testa de Erodoto]]
'''Erodoto''' (in [[łéngoa greca|greco]] ''‘Ηρόδοτος'', ''Herodotos''; [[Alicarnaso]], [[484 v.C.|484 a.C.]] – [[Thurii]], [[425 v.C.|425 a.C.]]) el xe stà n'[[istoria|istòrego]] [[gresia|greco]].

El xe considerà el &quot;pare de ła storia&quot; in quanto, inte ła sóa òpera de łe ''[[Istorie (Erodoto)|Istorie]]'', che in greco el signìfega recerca, el prova a endegar łe cauxe che łe ga portà a ła guerra infrà łe ''poleis'' unìe de ła [[Gresia|Grecia]] e l'[[inpero persian]] meténdose inte na prospetiva istòrega, doperando ła recerca e no fidàndose miga de łe incerte opinion de quei chei vegniva prima.

I eo consìdera anca el &quot;''pare del'[[etnografia]]''&quot; grasie a łe sóe descrision dei pòpołi ciamadi bàrbari ([[Persiani]], [[Egito|Egisiani]], [[Medi]] e [[Sciti]]) che, anca se co parece svariada, łe mostra un pensièr verto e na granda capasità de ispesionar. Sta vertura mental e curioxità verso culture miga greche ła pol eser spiegada pensando al lógo de nàscita del' istòrego. Alicarnaso el gera, infati, na sittà greca da łe desferénte tradision e in forte contato col mondo bàrbaro. Ła stesa biografia del'istòrego ła porta el segno de sto intreso de culture.

== Biografia ==
Erodoto el xe nasuo inte el [[484 v.C.|484 a.C.]] inte na famégia aristocràtega de [[Alicarnaso]] ([[Anatołia|Axia menor]]), da mare greca, Dryò, e pare axiàtico, Lyxes. In połìtega nemigo, insieme al xerman [[Paniassi]], a Ligdami II, tirano de [[Alicarnaso]], chel governava ła sità grasie al'agiuto del &quot;[[Gran Re]]&quot;. Paniassi, acuxà da Ligdami de averghe tolto parte a na congiura de aristocràteghi par coparlo, el xe stà meso a morte. Erodoto el xe stà, invese, bon a scapar a [[Samo]], sità che ła partegniva a ła [[Lega delio-àtica]], che ła gera nemiga dei persiani ([[457 v.C.|457 a.C.]] a ocio). El xe tornà indrio in patria datorno al [[455 v.C.|455 a.C.]] cusì in maniera da véder Ligdami mandà via, forse anca agiutando quei chei eo ga fato. Inte el [[454 v.C.|454 a.C.]] Alicarnaso ła xe intrada inte ła sfera de influénsa ateniexe, deventando trabutaria de ła sità [[atica|àtica]].

Daspò poco ténpo el ga viaxà e vixità na granda parte del [[Mar Mediteraneo|Mediteràneo]] oriental, in particołar manièra l'[[Egito]] indove, fasinà da quea siviltà, el xe restà par quatro méxi. Scopo dei viaxi el xe stà forse sunar i materiałi ùtiłi par scrìver ła sóa òpera (łe ''[[Istorie (Erodoto)|Istorie]]''). Dal [[447 v.C.|447 a.C.]] el xe stà a [[Atene]], indove el ga cognosùo [[Pericle]], el poeta tràxico [[Sofocle]], l'architeto [[Ippodamo de Mileto]], e i sofisti [[Eutidemo (sofista)|Eutidemo]] e [[Protagora]]; inte el [[445 v.C.|445 a.C.]], el ga partesipà a łe [[Panatenee]], inte łe cuałi el ga łeto al pùblico la sua opera (vadagnando par sta letura diéxe tałénti).

Daspò el xe 'nda inte ła cołonia panelènica de [[Thurii]] (in [[Magna Gresia]], sul posto del'antiga [[Sìbari]]), e'l gà agiutà a fondarla, datorno al [[444 v.C.|444 a.C.]]. Ła tradision ła vol che el ghe sia morto inte i ani daspò co ła [[Guera de ła Morea]] ła xe scomensada (per convension inte el [[425 v.C.|425 a.C.]]). Par el vèro no semo oncora boni a saver łógo, data e circostanse de ła sóa morte. Savémo poco de altro su ła vita del'istòrico.

== Łe Istorie ==
[[Imàjine:POxy_v0017_n2099_a_01_hires.jpg|right|300 px|thumb|Framento de Erodoto]]
L'òpera &quot;Istorie&quot; (''Ἱστορίαι'', ''Historìai'') ła xe divixa in 9 libri: sta divixion ła xe stada fata da gramàtisi lisandrini (in [[Ełenismo|età ełenìstega]], [[III sècoło a.C.]]).

I primi quatro libri i se divide in:
* introdusion mitołòxica (''archaiologhia'')
* ''logos'' lìdico (indove se parla del re [[Creso]] e se fa dónca riferimento a łe colonie greche che łe ghe partegniva (560 a.C.))
* ''logos'' persian
* ''logos'' egisio
* ''logos'' scìtico
* ''logos'' lìbico

El [[proemio]]:&lt;br /&gt;
Inte el proemio, daspò chel gà endicà el só nome e queo de ła sità natal, Erodoto el prexenta l'òpera, mostràndoghe el scopo xeneral e'l tema:
{{quote|lingua=el|Sta qua ła xe l'espoxision de ła recerca de Erodoto de Alicarnaso, perché i evénti dei ómeni i no desparisa col ténpo e łe inprexe grade e maravegioxe, fate sia dai Gresi che dai Bàrbari, e no łe finisa sénsa gloria; in particołar łu el recerca par qual raxon sti qua i ga conbatui infrà łóri.|Erodoto, Storie, I, 1.|Ἠροδὀτου Ἁλικαρνησσέος ἰστορίης ἀπόδεξις ἤδε, ὠς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἁνθρώπων τᾧ χρόνῳ ἑξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά, τὰ μὲν Ἔλλησι, τὰ
δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλεᾶ γένηται, τά τε ἂλλα καὶ δι'ἢν αἰτίην ἐπολέμησαν
ἀλλήλοισι}}

El quinto libro el parla del ténpo chel va da ła rivolta iònica a ła dominasion lìdico-persiana.

I ùltemi quattro libri i parla de łe [[guere persiane]].

L'istoria ła xe fata secondo łe manièra de contar antighe, perché ła segue i criteri de ciclisità (''Ring Komposition'') e asociasione perifèrega.

Ła łéngua doperada ła xe un [[diałeto jònico|iònico]] squaxi personałixà co qualche smisiamento de robe antighe e ełementi àtisi, co ogni probabiłità gałe xontae dai fiłòłoxi lisandrini (a łe cuałi se tribuise el scanbio de sità de nàsita de Erodoto inte el proemio).
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Istòreghi]]</text>
      <sha1>bfj3qira56oj4b7dxyjvo35fygipe2p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Andrea Bovo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28364</id>
    <revision>
      <id>1102476</id>
      <parentid>1085095</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:44:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>27875</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3288" xml:space="preserve">{{O|spor|marso 2021}}
{{Sportivo
|nome = Andrea Bovo
|immagine =
|nome completo = Andrea Bovo
|soprannome=
|data nascita = [[14 de majo]] [[1986]]
|luogo nascita = [[Mestre]]
|codicenazione = {{ITA}}
|data morte =
|luogo morte =
|altezza = 183
|peso = 76
|disciplina= Bałòn
|Squadra = [[Imàjine:Bianco e Rosso (Croce) e Rosso.png|20px]] [[Calcio Padova|Padova]]
|ruolo = [[Sentrocanpista|Centrocampista]]
|Giovanili anni = ????-2004
|Giovanili squadre = [[Imàjine:600px Verde Nero e Arancione (Diagonale).png|20px]] [[Foot Ball Club Union Venesia|Venezia]]
|Squadre = 
{{Carriera sportivo|2003-2005|[[Imàjine:600px Verde Nero e Arancione (Diagonale).png|20px]] [[Foot Ball Club Union Venesia|Venezia]]|14 (0)}}
{{Carriera sportivo|2005|[[Imàjine:600px Rosa e Nero in diagonale con aquila.png|20px]] Palermo|0 (0)}}
{{Carriera sportivo|2005-2006|→ [[Imàjine:600px Granata3.png|20px]] Salernitana|22 (1)}}
{{Carriera sportivo|2006|[[Imàjine:600px Rosa e Nero in diagonale con aquila.png|20px]] Palermo|0 (0)}}
{{Carriera sportivo|2006-2007|→ [[Imàjine:600px Bianco e Rosso (Bordato) con gallo.png|20px]] Bari|1 (0)}}
{{Carriera sportivo|2007|→ [[Imàjine:Bianco e Rosso (Croce) e Rosso.png|20px]] [[Calcio Padova|Padova]]|15 (0)}}
{{Carriera sportivo|2007-|[[Imàjine:Bianco e Rosso (Croce) e Rosso.png|20px]] [[Calcio Padova|Padova]]|138 (7)}}
|Anni nazionale=2002&lt;br /&gt;2002-2003&lt;br /&gt;2004&lt;br /&gt;2004-2005&lt;br /&gt;2005
|nazionale=[[Imàjine:Flag of Italy.svg|20px]] Italia U-16&lt;br /&gt;[[Imàjine:Flag of Italy.svg|20px]] Italia U-17&lt;br /&gt;[[Imàjine:Flag of Italy.svg|20px]] Italia U-18&lt;br /&gt;[[Imàjine:Flag of Italy.svg|20px]] Italia U-19&lt;br /&gt;[[Imàjine:Flag of Italy.svg|20px]] Italia U-20
|presenzenazionale(goal)=3 (1)&lt;br /&gt;14 (1)&lt;br /&gt;5 (0)&lt;br /&gt;9 (1)&lt;br /&gt;1 (0)
|allenatore= 
|vittorie = 
|aggiornato = 
}}
{{Bio
|Nome = Andrea
|Cognome = Bovo
|Seso = M
|LuogoNasita = Mestre
|JornoMeseNasita = 14 de majo
|AnoNasita = 1986
|LuogoMorte =
|JornoMeseMorte = 
|AnoMorte =
|Atività = xugadore de bałon
|Nasionałidà = itałian
}}

== Cariera ==
Nato a [[Mestre]], al’inisio el xugava ne xovaniłi del Venezia. Esordise in prima squadra el [[18 de marso]] [[2004]] in Palermo-Venezia (4-0). Inte el [[2007]] vien ceduo in prestito al Padova.

== Łigamenti foresti ==
* [http://www.figc.it/nazionali/DettaglioConvocato?codiceConvocato=2588&amp;squadra=11 Statistiche in Nazionale su FIGC.it] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120112030029/http://www.figc.it/nazionali/DettaglioConvocato?codiceConvocato=2588&amp;squadra=11 |date=2012-01-12 }}
* [http://www.legaserieb.it/it/serie-bwin/calciatore?p_p_id=BDC_dettaglio_calciatore_WAR_LegaCalcioBDC&amp;p_p_lifecycle=0&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_pos=1&amp;p_p_col_count=2&amp;_BDC_dettaglio_calciatore_WAR_LegaCalcioBDC_idPersona=40689 Statistiche su Legaserieb.it] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101227115341/http://www.legaserieb.it/it/serie-bwin/calciatore?p_p_id=BDC_dettaglio_calciatore_WAR_LegaCalcioBDC&amp;p_p_lifecycle=0&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_pos=1&amp;p_p_col_count=2&amp;_BDC_dettaglio_calciatore_WAR_LegaCalcioBDC_idPersona=40689 |date=2010-12-27 }}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Zugadori de bałon italiani|Bovo, Andrea]]</text>
      <sha1>g5wbeocjc2t0qiabjzhoebqh371b3vm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fricadelle</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29482</id>
    <revision>
      <id>1102449</id>
      <parentid>1082787</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:20:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1701" xml:space="preserve">{{O|cuxina|marso 2021}}
{{Infobox de Gastronomia
|nome = ''Fricadelle''
|imaxene = Patat met.jpg
|didascałia = Un piato de ''fricadelle'' co patatine frite
|rejon = [[Belzo]], nord de ła [[Fransa]]
|categoria = ùgnoło
|riconosimento = 
|consòrsio = 
|ingredienti = 
}}
In [[Belzo]] e inte'l [[nord de ła Fransa]], ła '''''fricadelle''''' (A se scrive e se dize anca '''''fricandelle''''') ła ze na sorta de [[lugànega|ługànega]] panàda de na cuindexena de sentimetri che ła se cata dai fritołini.

Ła ze fata prensipalmente de càrne. Ła ze tradisionalmente cuzinada inte l'ogio in una frizitrise ma se pol uzar anca ła [[farsora]] (paeła).

Łe fricadelle ła ze uno dei ingredienti de ła mitrallette che ła ze n'altra reseta che se fa anca.

Ghe ze n'altro tipo de fricadelle : ła se trova inte ła [[region|rezion]] [[Alsace-Moselle]], ma soratuto in [[Germania|Zarmània]]. 'Ste ''frikadellen'' łe ze de łe [[bałine]] de càrne tagiàda in tòcheti picenini (manzo o porseło opur tuti do) fati da un misiòto de [[mołéna de pan]] imogià de łate, de vòvo, de séołe tagiàe tanto fin e de łe spèsie.

== Note ==

== Łigamenti foresti ==
* [http://www.chef-provencal.fr/veau/fricadelles.html Recèta orixinal de ła Fricadelle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090228082605/http://www.chef-provencal.fr/veau/fricadelles.html |date=2009-02-28 }}
* [http://www.google.it/search?q=fricadelle&amp;hl=it&amp;client=firefox-a&amp;hs=Ba8&amp;rls=org.mozilla:it:official&amp;channel=np&amp;prmd=imvns&amp;tbm=isch&amp;tbo=u&amp;source=univ&amp;sa=X&amp;ei=SgmQTu7dDMOG-wbV6O3SCg&amp;ved=0CCwQsAQ&amp;biw=1143&amp;bih=676 Imàxene da Google]
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cuxina fransexe]]</text>
      <sha1>a1l75m0rnqxx9qz0emiu16d28uustzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Céxa dei Gexuati</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29558</id>
    <revision>
      <id>1102442</id>
      <parentid>1101722</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:02:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrisión de l'edificio,de l'interno e de ła fasàda */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4875" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Stabiłe rełijoxo
|nome = Ceza de Santa Maria del Roxario o dei Gexuati
|imaxene = Venezia Gesuati R01.jpg
|didascałia = El prospeto prinsipàl de ła Ceza dei Gexuati
|sità = [[Venesia]] 
|latitudine = 45.4292
|longitudine = 12.3271
|rełijon = [[Céxa catołega romana|Catołega]] 
|diocexi = [[Patriarcà de Venesia]]
|architeto = Giorgio Massari
|stiłe_architet = [[Baroco]]
|inisio_costr = [[1724]]
|fine_costr = [[1736]]
|sito =
}}

Ła '''ceza de Santa Maria del Rosario''', comunemente pi conosùa co'l nome de '''Ceza dei Gezuati''' ła ze un edifisio łerigiozo situà a [[Venesia]] inte'l [[sestièr]] de [[Dorsoduro]].

== Storia ==
El nome [[Gexuati|Gezuati]] el riva da l'òrdene rełigiozo, soprimesto inte'l 1666, che inte l'area el gaveva na Ceza e soratuto un gran convento, cronpà po' dai domenegani.

Ła Ceza ła ze ła sede prensipałe de l'anpia [[parochia]] omònema, che ła se estende da ła [[Ponta de ła Dogana]] fin a [[San Trovaso|San Trovazo]]. Ła ghe partien a ła parochia dei Gezuati come Ceze susidiarie ła [[céxa del Spirito Santo|ceza de'l Spirito Santo]] e ła [[Baxełega de Santa Maria de ła Sałute|Bazéłega de Santa Maria de ła Sałute]]. Recasca inte'l teritorio de ła parochia dei Gezuati anca łe Ceze de [[Sant'Agnexe|Sant'Agneze]] e de [[Santa Maria de ła Visitazione]](dita anca dei Artigianelli), che łe Ceze conventuałe autonome zestìe diretamente dai frari che uncora ancùo i ga un só monastier ne łe midiàte adiacense.

== Descrisión de l'edificio,de l'interno e de ła fasàda ==
[[Imàjine:Santa Maria del Rosario (Venice) Nave ceiling by Tiepolo.jpg|right|220 px|thumb|El sofìto de Giovanni Battista Tiepolo]]
L'atual edifisio el ze stà costruìo inte'l parìodo [[1724]]-[[36]] par conto dei frari [[domenegani|doménegani]], co l'agiuto econòmego de tuta ła sità, organizada oncora tramite łe [[Arti|Arte]] e [[Confraternite]].
Architeto de ła Ceza A ze stà [[Giorgio Massari]]. Ła costrusión a l'esterno ła prezenta dei motivi paładiani mentre l'interno in stiłe baroco venesian el se prezenta a na navada. Notevołe A ze el vano abisdałe asè łuminozo, co statue e basorełievi de [[Giovanni Maria Morlaiter]] e el coro łinjeo drìo al grando [[alter maxor|alter mazor]].

I afreschi de'l sofìto rafeguranti el siclo de ła [[Madona del Rosario]], a cui ghe ze dedicada ła ceza, i ze stà reałizài da [[Giovan Battista Tiepolo]].

Anca łe capełe łaterałe łe ze de prezevołe fatura e łe se difarensia in partegołar i depinti de ła prima capeła a sanca (''San Domenico che benedice un laico dell'ordine'' senpre de'l Tiepolo), de ła tersa capeła a sanca (''Crocifissione'' del [[Tintoretto]]), de'l primo altèr so ła drita (respetivamente ''San Domenico e i frati domenicani'', entranbi òpara de [[Giovanni Battista Piazzetta]].

Ł'inpónente fasada ła domina el trato omònemo de ła [[Fondamenta de łe Zàtare]] e ła se specia diretamente sora el [[Canal de ła Zueca]].

Łe statue ałegòreghe de łe cuatro [[vertù cardinałi|vertù cardinałe]] che ła nobiłia łe ze stàe reałizàe intorno a'l 1737 e  łe rafegura: ła ''Prudenza'' de [[Gaetano Fusali]], ła ''Giustizia'' de [[Francesco Bonazza]], ła ''Fortezza'' de [[Giuseppe Torretti]] e ła ''Temperanza'' de [[Alvise Tagliapietra]]&lt;ref&gt;{{it}} ''Venezia'', Guida d'Italia del Touring Club Italiano, Milano 2007, pagina 428, [[ISBN 978-88-365-4347-2]]&lt;/ref&gt;.

== Sculture de Giovanni Maria Morlaiter ==
&lt;gallery&gt;
Aaron_by_Giovanni_Maria_Morlaiter.jpg|El profeta [[Aronne]]
S. Pietro GB Morlaiter in Santa Maria del Rosario - Gesuati.jpg|San Petrus
San Paolo di GB Morlaiter in Santa Maria del Rosario.jpg|San Paolo
Statue 1 GM Morlaiter Chiesa dei Gesuati Venice.jpg|El profeta [[Melchisedec]]
&lt;/gallery&gt;

Conpleta el conpleso na alta cùboła rivestìa in pionbo, afiancada da do cazanse canpanarie.

== Łigadure foreste ==
* [http://www.chorusvenezia.org/index.php?option=com_docman&amp;task=doc_download&amp;gid=84 Descrizione dell'interno (Pdf)]

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altre somegie ==
&lt;gallery&gt;
File:Gesuati church Venice May 09.jpg|Céxa dei Gesuati
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 1.JPG
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 2.JPG
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 3.JPG
File:Gesuati frontal.JPG|Ła Ceza vista danànsi
File:Gesuati.jpg|Ła Ceza vista dal Canàl de ła Zueca
File:Water ferry transport venice.jpg|Mexo de traspòrto danànsi a ła Ceza dei Gesuati
File:Zattere ai Gesuati.jpg|Zàtare ai Gesuati
&lt;/gallery&gt;

== Łigamenti foresti ==
* [http://www.chorusvenezia.org/index.php?option=com_docman&amp;task=doc_download&amp;gid=84 Descrizione dell'interno (Pdf)]

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cexe de Venesia|Gexuati]]</text>
      <sha1>hx3gc7i4uexqbbwewwd09o7l8cgj7nf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102443</id>
      <parentid>1102442</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:02:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrisión de l'edificio,de l'interno e de ła fasàda */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4873" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Stabiłe rełijoxo
|nome = Ceza de Santa Maria del Roxario o dei Gexuati
|imaxene = Venezia Gesuati R01.jpg
|didascałia = El prospeto prinsipàl de ła Ceza dei Gexuati
|sità = [[Venesia]] 
|latitudine = 45.4292
|longitudine = 12.3271
|rełijon = [[Céxa catołega romana|Catołega]] 
|diocexi = [[Patriarcà de Venesia]]
|architeto = Giorgio Massari
|stiłe_architet = [[Baroco]]
|inisio_costr = [[1724]]
|fine_costr = [[1736]]
|sito =
}}

Ła '''ceza de Santa Maria del Rosario''', comunemente pi conosùa co'l nome de '''Ceza dei Gezuati''' ła ze un edifisio łerigiozo situà a [[Venesia]] inte'l [[sestièr]] de [[Dorsoduro]].

== Storia ==
El nome [[Gexuati|Gezuati]] el riva da l'òrdene rełigiozo, soprimesto inte'l 1666, che inte l'area el gaveva na Ceza e soratuto un gran convento, cronpà po' dai domenegani.

Ła Ceza ła ze ła sede prensipałe de l'anpia [[parochia]] omònema, che ła se estende da ła [[Ponta de ła Dogana]] fin a [[San Trovaso|San Trovazo]]. Ła ghe partien a ła parochia dei Gezuati come Ceze susidiarie ła [[céxa del Spirito Santo|ceza de'l Spirito Santo]] e ła [[Baxełega de Santa Maria de ła Sałute|Bazéłega de Santa Maria de ła Sałute]]. Recasca inte'l teritorio de ła parochia dei Gezuati anca łe Ceze de [[Sant'Agnexe|Sant'Agneze]] e de [[Santa Maria de ła Visitazione]](dita anca dei Artigianelli), che łe Ceze conventuałe autonome zestìe diretamente dai frari che uncora ancùo i ga un só monastier ne łe midiàte adiacense.

== Descrisión de l'edificio,de l'interno e de ła fasàda ==
[[Imàjine:Santa Maria del Rosario (Venice) Nave ceiling by Tiepolo.jpg|right|220 px|thumb|El sofìto de Giovanni Battista Tiepolo]]
L'atual edifisio el ze stà costruìo inte'l parìodo [[1724]]-[[36]] par conto dei frari [[domenegani|doménegani]], co l'agiuto econòmego de tuta ła sità, organizada oncora tramite łe [[Arti|Arte]] e [[Confraternite]].
Architeto de ła Ceza A ze stà [[Giorgio Massari]]. Ła costrusión a l'esterno i prezenta dei motivi paładiani mentre l'interno in stiłe baroco venesian el se prezenta a na navada. Notevołe A ze el vano abisdałe asè łuminozo, co statue e basorełievi de [[Giovanni Maria Morlaiter]] e el coro łinjeo drìo al grando [[alter maxor|alter mazor]].

I afreschi de'l sofìto rafeguranti el siclo de ła [[Madona del Rosario]], a cui ghe ze dedicada ła ceza, i ze stà reałizài da [[Giovan Battista Tiepolo]].

Anca łe capełe łaterałe łe ze de prezevołe fatura e łe se difarensia in partegołar i depinti de ła prima capeła a sanca (''San Domenico che benedice un laico dell'ordine'' senpre de'l Tiepolo), de ła tersa capeła a sanca (''Crocifissione'' del [[Tintoretto]]), de'l primo altèr so ła drita (respetivamente ''San Domenico e i frati domenicani'', entranbi òpara de [[Giovanni Battista Piazzetta]].

Ł'inpónente fasada ła domina el trato omònemo de ła [[Fondamenta de łe Zàtare]] e ła se specia diretamente sora el [[Canal de ła Zueca]].

Łe statue ałegòreghe de łe cuatro [[vertù cardinałi|vertù cardinałe]] che ła nobiłia łe ze stàe reałizàe intorno a'l 1737 e  łe rafegura: ła ''Prudenza'' de [[Gaetano Fusali]], ła ''Giustizia'' de [[Francesco Bonazza]], ła ''Fortezza'' de [[Giuseppe Torretti]] e ła ''Temperanza'' de [[Alvise Tagliapietra]]&lt;ref&gt;{{it}} ''Venezia'', Guida d'Italia del Touring Club Italiano, Milano 2007, pagina 428, [[ISBN 978-88-365-4347-2]]&lt;/ref&gt;.

== Sculture de Giovanni Maria Morlaiter ==
&lt;gallery&gt;
Aaron_by_Giovanni_Maria_Morlaiter.jpg|El profeta [[Aronne]]
S. Pietro GB Morlaiter in Santa Maria del Rosario - Gesuati.jpg|San Petrus
San Paolo di GB Morlaiter in Santa Maria del Rosario.jpg|San Paolo
Statue 1 GM Morlaiter Chiesa dei Gesuati Venice.jpg|El profeta [[Melchisedec]]
&lt;/gallery&gt;

Conpleta el conpleso na alta cùboła rivestìa in pionbo, afiancada da do cazanse canpanarie.

== Łigadure foreste ==
* [http://www.chorusvenezia.org/index.php?option=com_docman&amp;task=doc_download&amp;gid=84 Descrizione dell'interno (Pdf)]

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altre somegie ==
&lt;gallery&gt;
File:Gesuati church Venice May 09.jpg|Céxa dei Gesuati
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 1.JPG
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 2.JPG
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 3.JPG
File:Gesuati frontal.JPG|Ła Ceza vista danànsi
File:Gesuati.jpg|Ła Ceza vista dal Canàl de ła Zueca
File:Water ferry transport venice.jpg|Mexo de traspòrto danànsi a ła Ceza dei Gesuati
File:Zattere ai Gesuati.jpg|Zàtare ai Gesuati
&lt;/gallery&gt;

== Łigamenti foresti ==
* [http://www.chorusvenezia.org/index.php?option=com_docman&amp;task=doc_download&amp;gid=84 Descrizione dell'interno (Pdf)]

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cexe de Venesia|Gexuati]]</text>
      <sha1>3hs3cfaadfojikb7hwubn95fv48ln9t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102444</id>
      <parentid>1102443</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:02:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrisión de l'edificio,de l'interno e de ła fasàda */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4875" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Stabiłe rełijoxo
|nome = Ceza de Santa Maria del Roxario o dei Gexuati
|imaxene = Venezia Gesuati R01.jpg
|didascałia = El prospeto prinsipàl de ła Ceza dei Gexuati
|sità = [[Venesia]] 
|latitudine = 45.4292
|longitudine = 12.3271
|rełijon = [[Céxa catołega romana|Catołega]] 
|diocexi = [[Patriarcà de Venesia]]
|architeto = Giorgio Massari
|stiłe_architet = [[Baroco]]
|inisio_costr = [[1724]]
|fine_costr = [[1736]]
|sito =
}}

Ła '''ceza de Santa Maria del Rosario''', comunemente pi conosùa co'l nome de '''Ceza dei Gezuati''' ła ze un edifisio łerigiozo situà a [[Venesia]] inte'l [[sestièr]] de [[Dorsoduro]].

== Storia ==
El nome [[Gexuati|Gezuati]] el riva da l'òrdene rełigiozo, soprimesto inte'l 1666, che inte l'area el gaveva na Ceza e soratuto un gran convento, cronpà po' dai domenegani.

Ła Ceza ła ze ła sede prensipałe de l'anpia [[parochia]] omònema, che ła se estende da ła [[Ponta de ła Dogana]] fin a [[San Trovaso|San Trovazo]]. Ła ghe partien a ła parochia dei Gezuati come Ceze susidiarie ła [[céxa del Spirito Santo|ceza de'l Spirito Santo]] e ła [[Baxełega de Santa Maria de ła Sałute|Bazéłega de Santa Maria de ła Sałute]]. Recasca inte'l teritorio de ła parochia dei Gezuati anca łe Ceze de [[Sant'Agnexe|Sant'Agneze]] e de [[Santa Maria de ła Visitazione]](dita anca dei Artigianelli), che łe Ceze conventuałe autonome zestìe diretamente dai frari che uncora ancùo i ga un só monastier ne łe midiàte adiacense.

== Descrisión de l'edificio,de l'interno e de ła fasàda ==
[[Imàjine:Santa Maria del Rosario (Venice) Nave ceiling by Tiepolo.jpg|right|220 px|thumb|El sofìto de Giovanni Battista Tiepolo]]
L'atual edifisio el ze stà costruìo inte'l parìodo [[1724]]-[[36]] par conto dei frari [[domenegani|doménegani]], co l'agiuto econòmego de tuta ła sità, organizada oncora tramite łe [[Arti|Arte]] e [[Confraternite]].
Architeto de ła Ceza A ze stà [[Giorgio Massari]]. Ła costrusión a l'esterno ła prezenta dei motivi paładiani mentre l'interno in stiłe baroco venesian el se prezenta a na navada. Notevołe A ze el vano abisdałe asè łuminozo, co statue e basorełievi de [[Giovanni Maria Morlaiter]] e el coro łinjeo drìo al grando [[alter maxor|alter mazor]].

I afreschi de'l sofìto rafeguranti el siclo de ła [[Madona del Rosario]], a cui ghe ze dedicada ła ceza, i ze stà reałizài da [[Giovan Battista Tiepolo]].

Anca łe capełe łaterałe łe ze de prezevołe fatura e łe se difarensia in partegołar i depinti de ła prima capeła a sanca (''San Domenico che benedice un laico dell'ordine'' senpre de'l Tiepolo), de ła tersa capeła a sanca (''Crocifissione'' del [[Tintoretto]]), de'l primo altèr so ła drita (respetivamente ''San Domenico e i frati domenicani'', entranbi òpara de [[Giovanni Battista Piazzetta]].

Ł'inpónente fasada ła domina el trato omònemo de ła [[Fondamenta de łe Zàtare]] e ła se specia diretamente sora el [[Canal de ła Zueca]].

Łe statue ałegòreghe de łe cuatro [[vertù cardinałi|vertù cardinałe]] che ła nobiłia łe ze stàe reałizàe intorno a'l 1737 e  łe rafegura: ła ''Prudenza'' de [[Gaetano Fusali]], ła ''Giustizia'' de [[Francesco Bonazza]], ła ''Fortezza'' de [[Giuseppe Torretti]] e ła ''Temperanza'' de [[Alvise Tagliapietra]]&lt;ref&gt;{{it}} ''Venezia'', Guida d'Italia del Touring Club Italiano, Milano 2007, pagina 428, [[ISBN 978-88-365-4347-2]]&lt;/ref&gt;.

== Sculture de Giovanni Maria Morlaiter ==
&lt;gallery&gt;
Aaron_by_Giovanni_Maria_Morlaiter.jpg|El profeta [[Aronne]]
S. Pietro GB Morlaiter in Santa Maria del Rosario - Gesuati.jpg|San Petrus
San Paolo di GB Morlaiter in Santa Maria del Rosario.jpg|San Paolo
Statue 1 GM Morlaiter Chiesa dei Gesuati Venice.jpg|El profeta [[Melchisedec]]
&lt;/gallery&gt;

Conpleta el conpleso na alta cùboła rivestìa in pionbo, afiancada da do cazanse canpanarie.

== Łigadure foreste ==
* [http://www.chorusvenezia.org/index.php?option=com_docman&amp;task=doc_download&amp;gid=84 Descrizione dell'interno (Pdf)]

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altre somegie ==
&lt;gallery&gt;
File:Gesuati church Venice May 09.jpg|Céxa dei Gesuati
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 1.JPG
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 2.JPG
File:Chiesa di Santa Maria del Rosario o dei Gesuati 3.JPG
File:Gesuati frontal.JPG|Ła Ceza vista danànsi
File:Gesuati.jpg|Ła Ceza vista dal Canàl de ła Zueca
File:Water ferry transport venice.jpg|Mexo de traspòrto danànsi a ła Ceza dei Gesuati
File:Zattere ai Gesuati.jpg|Zàtare ai Gesuati
&lt;/gallery&gt;

== Łigamenti foresti ==
* [http://www.chorusvenezia.org/index.php?option=com_docman&amp;task=doc_download&amp;gid=84 Descrizione dell'interno (Pdf)]

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cexe de Venesia|Gexuati]]</text>
      <sha1>hx3gc7i4uexqbbwewwd09o7l8cgj7nf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Céxa de San Marcuoła</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30671</id>
    <revision>
      <id>1102439</id>
      <parentid>1060395</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:53:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4133" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Stabiłe rełijoxo
|nome = Cèxa de San Marcuoła
|imaxene = Chiesa San Marcuola.jpg
|didascałia = Ła fasàda de ła Ceza vista da ł'altra riva del [[Canal Grando]]
|sità = [[Venesia]]
|latitudine = 45.4427
|longitudine = 12.3286
|rełijon = [[Céxa catołega romana|Catołega]]
|diocexi = [[Patriarcà de Venesia]]
|ano_consacr = [[1779]]
|architeto = [[Antonio Gaspari]], [[Giorgio Massari]]
|stiłe_architet = [[Neoclasico]]
|inisio_costr = [[1730]]
|fine_costr = [[1765]] - fasàda no fenìa
|sito = 
}}
[[File:0 Venise, église San Marcuola.JPG|thumb|right|275px|Céxa de San Marcuoła situà inte el [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà sol [[Canal Grando]].]]
La '''céxa de San Marcuoła''' o Ceza dei [[Santi Ermagora e Fortunato]] el ze un edificio łerigiozo de [[Venesia]] situà inte'l [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà so'l [[Canal Grando]], danànsi al [[Fontego dei Turchi]].

== Storia ==
La tradision ła vol che ła sia stàda costruìa ła prima volta so' l'izoła Lemeneo un mucio de ani prima, adiritura infrà el [[IX secolo|IX sècoło]] e el [[X secolo|X sècoło]], e che po' ła sia stàda desfàda da un incendio capità dopo un [[taramoto]].

Cua A gaveva catà recèto na picoła [[comunità]] scanpàda a l'invazion [[longobarda]].

A ze stà po' inte'l [[XII secolo|XII sècoło]] che ze stàda costruìa ła Ceza atuałe, grasie a łe luminàrie de łe famegie Memmo, propietarìa de l'[[isoła de San Zorzi Mazor|izoła de San Zorzi Mazor]], e Lupanizza.

La ceza, de ła cuała no gavemo tante notisie, ła gera ponesta in aso łonzitudinałe e paraleło a'l Canal Grando e davanti ła gaveva un [[canpo]]. Se retien che fin a l'[[XI secolo|XI sècoło]] ła fuse zestìa da [[sore]], che drioman łe se ga trasferìo so na [[caxa|caza]] visin a'l [[Canpo San Trovaso|Canpo San Trovazo]], creando el [[convento]] de łe [[Eremitane]].

Inte'l [[1663]] se rimarcàva soło che modifeghe picenine de ła [[strutura]]; zera in cuełi ani che [[Antonio Gaspari]] el ga prezentà i so progeti par la restruturasion. Tałi progeti i ze restài so carta fin a'l [[1730]], ano de ła morte de'l Gaspari, ano inte'l cuało vien fidài a [[Giorgio Massari]]. El Massari el ze riusìo a finir ła parte interna za inte'l [[1736]], ma no'l gà finìo ła [[fasada]] de ła ceza, che ła ze restàda oncora atualmente inconplèta.

Inte'l [[1779]] el [[gardenal]] Federico Maria Giovanelli el ga consagrà par l'ùltema volta.

== Descrision ==
La prima strutura rintrava inte i canoni del stìl [[romanico]] e gaveva tre [[navàe]] co [[coverto]] a [[capriate]] scoverte. El [[canpanièl de San Marco|canpaniel]] xe stà costruìo darénte l'[[abside]].

Dopo ła ristruturasion reałizàda da ł'architeto Giorgio Massari, deso ła Ceza se presenta co na navàda unica a pianta quadra, coverta da na volta &quot;a bote&quot;. Co ła Ceza xe stàda ristruturàda, vien xontà anca na [[cupside]] otagonàl.

El [[presbiterio]] xe stà recavà da un abside semisircołàr, che xe ła conclusion de ła beła [[capeła]] mazor retangołàr, che sorasta da na [[cuboła]] ovałe tegnùa su da quatro [[cołone]].

Risałe invese al [[1735]] la capèła del Cristo, che se cata davanti al Presbiterio.

La porta de intràda xe posta, in modo singołàr, so ła banda sànca de ła céxa; questo parchè, secondo alcuni dexegni conservài al [[Muxeo Correr]], el Massari vołeva ricrear el steso efeto de ła [[Céxa dei Gexuati]] (Santa Maria del Rosario), che se afàsa sol [[Canal de ła Zueca]].

La Ceza ofre na anpia cołesion de [[statue]] del [[scultor]] [[Gaetano Susali]], ma ła so òpara prinsipàl xe l'''Ultima Cena'' de [[Jacopo Tintoretto]].

== Bibliografia ==
* Marcello Brusegan, ''Le chiese di Venezia'', Ed. Newton Compton 2008.
* Antonio Masasri, ''Giorgio Massari architetto veneziano del Settecento'', Vicenza, Neri Pozza 1971, pp.&amp;nbsp;51–54

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cexe de Venesia|Marcuoła]]
[[Categoria:Ceze in memòria ai santi Ermagora e Fortunà]]</text>
      <sha1>00nv44rxh7731cskdupg7ia44qfhfv3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102440</id>
      <parentid>1102439</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:54:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Storia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4136" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Stabiłe rełijoxo
|nome = Cèxa de San Marcuoła
|imaxene = Chiesa San Marcuola.jpg
|didascałia = Ła fasàda de ła Ceza vista da ł'altra riva del [[Canal Grando]]
|sità = [[Venesia]]
|latitudine = 45.4427
|longitudine = 12.3286
|rełijon = [[Céxa catołega romana|Catołega]]
|diocexi = [[Patriarcà de Venesia]]
|ano_consacr = [[1779]]
|architeto = [[Antonio Gaspari]], [[Giorgio Massari]]
|stiłe_architet = [[Neoclasico]]
|inisio_costr = [[1730]]
|fine_costr = [[1765]] - fasàda no fenìa
|sito = 
}}
[[File:0 Venise, église San Marcuola.JPG|thumb|right|275px|Céxa de San Marcuoła situà inte el [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà sol [[Canal Grando]].]]
La '''céxa de San Marcuoła''' o Ceza dei [[Santi Ermagora e Fortunato]] el ze un edificio łerigiozo de [[Venesia]] situà inte'l [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà so'l [[Canal Grando]], danànsi al [[Fontego dei Turchi]].

== Storia ==
La tradision ła vol che ła sia stàda costruìa ła prima volta so' l'izoła Lemeneo un mucio de ani prima, adiritura infrà el [[IX secolo|IX sècoło]] e el [[X secolo|X sècoło]], e che po' ła sia stàda desfàda da un incendio capità dopo un [[taramoto]].

Cua A gaveva catà recèto na picoła [[comunità]] scanpàda a l'invazion [[longobarda]].

A ze stà po' inte'l [[XII secolo|XII sècoło]] che ze stàda costruìa ła Ceza atuałe, grasie a łe luminàrie de łe famegie Memmo, propietarìa de l'[[isoła de San Zorzi Mazor|izoła de San Zorzi Mazor]], e Lupanizza.

La ceza, de ła cuała no gavemo tante notisie, ła gera ponesta in aso łonzitudinałe e paraleło a'l Canal Grando e davanti ła gaveva un [[canpo]]. Se retien che fin a l'[[XI secolo|XI sècoło]] ła fuse zestìa da [[sore]], che drioman łe se ga trasferìo so na [[caxa|caza]] visin a'l [[Canpo San Trovaso|Canpo San Trovazo]], creando el [[convento]] de łe [[Eremitane]].

Inte'l [[1663]] se rimarcàva soło che modifeghe picenine de ła [[strutura]]; A zera in cuełi ani che [[Antonio Gaspari]] el ga prezentà i só progeti par la restruturasion. Tałi progeti i ze restài so carta fin a'l [[1730]], ano de ła morte de'l Gaspari, ano inte'l cuało vien fidài a [[Giorgio Massari]]. El Massari el ze riusìo a finir ła parte interna za inte'l [[1736]], ma no'l gà finìo ła [[fasada]] de ła ceza, che ła ze restàda oncora atualmente inconplèta.

Inte'l [[1779]] el [[gardenal]] Federico Maria Giovanelli el ga consagrà par l'ùltema volta.

== Descrision ==
La prima strutura rintrava inte i canoni del stìl [[romanico]] e gaveva tre [[navàe]] co [[coverto]] a [[capriate]] scoverte. El [[canpanièl de San Marco|canpaniel]] xe stà costruìo darénte l'[[abside]].

Dopo ła ristruturasion reałizàda da ł'architeto Giorgio Massari, deso ła Ceza se presenta co na navàda unica a pianta quadra, coverta da na volta &quot;a bote&quot;. Co ła Ceza xe stàda ristruturàda, vien xontà anca na [[cupside]] otagonàl.

El [[presbiterio]] xe stà recavà da un abside semisircołàr, che xe ła conclusion de ła beła [[capeła]] mazor retangołàr, che sorasta da na [[cuboła]] ovałe tegnùa su da quatro [[cołone]].

Risałe invese al [[1735]] la capèła del Cristo, che se cata davanti al Presbiterio.

La porta de intràda xe posta, in modo singołàr, so ła banda sànca de ła céxa; questo parchè, secondo alcuni dexegni conservài al [[Muxeo Correr]], el Massari vołeva ricrear el steso efeto de ła [[Céxa dei Gexuati]] (Santa Maria del Rosario), che se afàsa sol [[Canal de ła Zueca]].

La Ceza ofre na anpia cołesion de [[statue]] del [[scultor]] [[Gaetano Susali]], ma ła so òpara prinsipàl xe l'''Ultima Cena'' de [[Jacopo Tintoretto]].

== Bibliografia ==
* Marcello Brusegan, ''Le chiese di Venezia'', Ed. Newton Compton 2008.
* Antonio Masasri, ''Giorgio Massari architetto veneziano del Settecento'', Vicenza, Neri Pozza 1971, pp.&amp;nbsp;51–54

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cexe de Venesia|Marcuoła]]
[[Categoria:Ceze in memòria ai santi Ermagora e Fortunà]]</text>
      <sha1>5bk9erobynv5ucy1e31iycuomg1hmyj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102441</id>
      <parentid>1102440</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:00:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrision */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4220" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Stabiłe rełijoxo
|nome = Cèxa de San Marcuoła
|imaxene = Chiesa San Marcuola.jpg
|didascałia = Ła fasàda de ła Ceza vista da ł'altra riva del [[Canal Grando]]
|sità = [[Venesia]]
|latitudine = 45.4427
|longitudine = 12.3286
|rełijon = [[Céxa catołega romana|Catołega]]
|diocexi = [[Patriarcà de Venesia]]
|ano_consacr = [[1779]]
|architeto = [[Antonio Gaspari]], [[Giorgio Massari]]
|stiłe_architet = [[Neoclasico]]
|inisio_costr = [[1730]]
|fine_costr = [[1765]] - fasàda no fenìa
|sito = 
}}
[[File:0 Venise, église San Marcuola.JPG|thumb|right|275px|Céxa de San Marcuoła situà inte el [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà sol [[Canal Grando]].]]
La '''céxa de San Marcuoła''' o Ceza dei [[Santi Ermagora e Fortunato]] el ze un edificio łerigiozo de [[Venesia]] situà inte'l [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà so'l [[Canal Grando]], danànsi al [[Fontego dei Turchi]].

== Storia ==
La tradision ła vol che ła sia stàda costruìa ła prima volta so' l'izoła Lemeneo un mucio de ani prima, adiritura infrà el [[IX secolo|IX sècoło]] e el [[X secolo|X sècoło]], e che po' ła sia stàda desfàda da un incendio capità dopo un [[taramoto]].

Cua A gaveva catà recèto na picoła [[comunità]] scanpàda a l'invazion [[longobarda]].

A ze stà po' inte'l [[XII secolo|XII sècoło]] che ze stàda costruìa ła Ceza atuałe, grasie a łe luminàrie de łe famegie Memmo, propietarìa de l'[[isoła de San Zorzi Mazor|izoła de San Zorzi Mazor]], e Lupanizza.

La ceza, de ła cuała no gavemo tante notisie, ła gera ponesta in aso łonzitudinałe e paraleło a'l Canal Grando e davanti ła gaveva un [[canpo]]. Se retien che fin a l'[[XI secolo|XI sècoło]] ła fuse zestìa da [[sore]], che drioman łe se ga trasferìo so na [[caxa|caza]] visin a'l [[Canpo San Trovaso|Canpo San Trovazo]], creando el [[convento]] de łe [[Eremitane]].

Inte'l [[1663]] se rimarcàva soło che modifeghe picenine de ła [[strutura]]; A zera in cuełi ani che [[Antonio Gaspari]] el ga prezentà i só progeti par la restruturasion. Tałi progeti i ze restài so carta fin a'l [[1730]], ano de ła morte de'l Gaspari, ano inte'l cuało vien fidài a [[Giorgio Massari]]. El Massari el ze riusìo a finir ła parte interna za inte'l [[1736]], ma no'l gà finìo ła [[fasada]] de ła ceza, che ła ze restàda oncora atualmente inconplèta.

Inte'l [[1779]] el [[gardenal]] Federico Maria Giovanelli el ga consagrà par l'ùltema volta.

== Descrision ==
Ła prima strutura ła rintrava inte i canoni del stiłe [[romànego]] e ła gaveva tre [[navàe]] co [[coverto]] a [[capriate]] scoverte. El [[canpanièl de San Marco|canpaniel]] el ze stà costruìo darénte l'[[abside]].

Daspò ła restruturasion reałizàda da ł'architeto Giorgio Massari, deso ła Ceza ła se prezenta co na navàda unica a pianta cuadra, coverta da na volta &quot;a bote&quot;. Co ła Ceza ła xe stàda restruturàda, vien zontà anca na [[cupside]] otagonàl.

El [[presbiterio]] el ze stà recavà da un abside semisircołàr, che'l ze ła concluzion de ła beła [[capeła]] mazor retangołàr, che ła sorasta da na [[cùboła]] ovałe tenjùa su da cuatro [[cołone]].

Resałe invese a'l [[1735]] ła capèła de'l Cristo, che ła se cata davanti a'l Presbiterio.

Ła porta de intràda ła ze ponesta, in modo singołàr, so ła banda sànca de ła ceza; cuesto parchè, segondo serti dezenji consarvài a'l [[Muzeo Correr]], el Massari el vołeva recrear el steso efeto de ła [[Ceza dei Gezuati|Céxa dei Gexuati]] (Santa Maria del Rosario), che ła se afàsa so'l [[Canal de ła Zueca]].

Ła Ceza ła ofre na anpia cołesion de [[statue]] de'l [[scultor]] [[Gaetano Susali]], ma ła só òpara prinsipàl ła ze l'''Ultima Cena'' de [[Jacopo Tintoretto]].

== Bibliografia ==
* Marcello Brusegan, ''Le chiese di Venezia'', Ed. Newton Compton 2008.
* Antonio Masasri, ''Giorgio Massari architetto veneziano del Settecento'', Vicenza, Neri Pozza 1971, pp.&amp;nbsp;51–54

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cexe de Venesia|Marcuoła]]
[[Categoria:Ceze in memòria ai santi Ermagora e Fortunà]]</text>
      <sha1>ioar9r1451aqaedmgb2uc1sf5p9tx0q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102445</id>
      <parentid>1102441</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:03:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrision */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4220" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Stabiłe rełijoxo
|nome = Cèxa de San Marcuoła
|imaxene = Chiesa San Marcuola.jpg
|didascałia = Ła fasàda de ła Ceza vista da ł'altra riva del [[Canal Grando]]
|sità = [[Venesia]]
|latitudine = 45.4427
|longitudine = 12.3286
|rełijon = [[Céxa catołega romana|Catołega]]
|diocexi = [[Patriarcà de Venesia]]
|ano_consacr = [[1779]]
|architeto = [[Antonio Gaspari]], [[Giorgio Massari]]
|stiłe_architet = [[Neoclasico]]
|inisio_costr = [[1730]]
|fine_costr = [[1765]] - fasàda no fenìa
|sito = 
}}
[[File:0 Venise, église San Marcuola.JPG|thumb|right|275px|Céxa de San Marcuoła situà inte el [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà sol [[Canal Grando]].]]
La '''céxa de San Marcuoła''' o Ceza dei [[Santi Ermagora e Fortunato]] el ze un edificio łerigiozo de [[Venesia]] situà inte'l [[sestièr]] de [[Canarégio|Canaregio]] e afasà so'l [[Canal Grando]], danànsi al [[Fontego dei Turchi]].

== Storia ==
La tradision ła vol che ła sia stàda costruìa ła prima volta so' l'izoła Lemeneo un mucio de ani prima, adiritura infrà el [[IX secolo|IX sècoło]] e el [[X secolo|X sècoło]], e che po' ła sia stàda desfàda da un incendio capità dopo un [[taramoto]].

Cua A gaveva catà recèto na picoła [[comunità]] scanpàda a l'invazion [[longobarda]].

A ze stà po' inte'l [[XII secolo|XII sècoło]] che ze stàda costruìa ła Ceza atuałe, grasie a łe luminàrie de łe famegie Memmo, propietarìa de l'[[isoła de San Zorzi Mazor|izoła de San Zorzi Mazor]], e Lupanizza.

La ceza, de ła cuała no gavemo tante notisie, ła gera ponesta in aso łonzitudinałe e paraleło a'l Canal Grando e davanti ła gaveva un [[canpo]]. Se retien che fin a l'[[XI secolo|XI sècoło]] ła fuse zestìa da [[sore]], che drioman łe se ga trasferìo so na [[caxa|caza]] visin a'l [[Canpo San Trovaso|Canpo San Trovazo]], creando el [[convento]] de łe [[Eremitane]].

Inte'l [[1663]] se rimarcàva soło che modifeghe picenine de ła [[strutura]]; A zera in cuełi ani che [[Antonio Gaspari]] el ga prezentà i só progeti par la restruturasion. Tałi progeti i ze restài so carta fin a'l [[1730]], ano de ła morte de'l Gaspari, ano inte'l cuało vien fidài a [[Giorgio Massari]]. El Massari el ze riusìo a finir ła parte interna za inte'l [[1736]], ma no'l gà finìo ła [[fasada]] de ła ceza, che ła ze restàda oncora atualmente inconplèta.

Inte'l [[1779]] el [[gardenal]] Federico Maria Giovanelli el ga consagrà par l'ùltema volta.

== Descrision ==
Ła prima strutura ła rintrava inte i canoni del stiłe [[romànego]] e ła gaveva tre [[navàe]] co [[coverto]] a [[capriate]] scoverte. El [[canpanièl de San Marco|canpaniel]] el ze stà costruìo darénte l'[[abside]].

Daspò ła restruturasion reałizàda da ł'architeto Giorgio Massari, deso ła Ceza ła se prezenta co na navàda unica a pianta cuadra, coverta da na volta &quot;a bote&quot;. Co ła Ceza ła xe stàda restruturàda, vien zontà anca na [[cupside]] otagonàl.

El [[presbiterio]] el ze stà recavà da un abside semisircołàr, che'l ze ła concluzion de ła beła [[capeła]] mazor retangołàr, che ła sorasta da na [[cùboła]] ovałe tenjùa su da cuatro [[cołone]].

Resałe invese a'l [[1735]] ła capèła de'l Cristo, che ła se cata davanti a'l Presbiterio.

Ła porta de intràda ła ze ponesta, in modo singołàr, so ła banda sànca de ła ceza; cuesto parchè, segondo serti dezenji consarvài a'l [[Muzeo Correr]], el Massari el vołeva recrear el steso efeto de ła [[Céxa dei Gexuati|Ceza dei Gezuati]] (Santa Maria del Rosario), che ła se afàsa so'l [[Canal de ła Zueca]].

Ła Ceza ła ofre na anpia cołesion de [[statue]] de'l [[scultor]] [[Gaetano Susali]], ma ła só òpara prinsipàl ła ze l'''Ultima Cena'' de [[Jacopo Tintoretto]].

== Bibliografia ==
* Marcello Brusegan, ''Le chiese di Venezia'', Ed. Newton Compton 2008.
* Antonio Masasri, ''Giorgio Massari architetto veneziano del Settecento'', Vicenza, Neri Pozza 1971, pp.&amp;nbsp;51–54

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Portałe|Venèsia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cexe de Venesia|Marcuoła]]
[[Categoria:Ceze in memòria ai santi Ermagora e Fortunà]]</text>
      <sha1>an0t44zsv40ehfaepjfe9gden5slbst</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amy Winehouse</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33274</id>
    <revision>
      <id>1102475</id>
      <parentid>1100530</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:42:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>27875</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13103" xml:space="preserve">{{Variansa|vixentin }}
{{Spigaso|mùxica}}
{{Muxicante
|nome = Amy Winehouse
|imaxene = Amy Winehouse f4962007 crop.jpg
|didascałia = 
|tipo = voxe
|nome_vero = Amy Jade Winehouse
|data_nasita = [[14 de setenbre]] [[1983]]
|liogo_nasita = [[Łondra|Londra]]
|data_morte = [[23 de lujo]] [[2011]]
|liogo_morte = [[Łondra|Londra]]
|ani_atività = [[1999]] al [[2011]]
|xenere = [[Soul]]&lt;br /&gt; [[Rhythm and blues|R&amp;B]]&lt;br /&gt;[[Jazz]]&lt;br /&gt;[[Rockabilly]]
|eticheta = [[Island Records]]
|strumento = voxe
|profesion = cantautrise
|albun = 4
|studio = 3
|live = 1
|racolte = 
|sito = http://www.amywinehouse.co.uk/
}}
{{Bio
|Titoło = 
|Nome = Amy Jade
|Cognome = Winehouse
|ForsaOrdinamento = 
|Seso = F
|LuogoNasita = Londra
|JornoMeseNasita = 14 de setenbre
|AnoNasita = 1983
|LuogoMorte = Londra
|JornoMeseMorte = 23 de lujo
|AnoMorte = 2011
|Atività = cantante
|Epoca = 1900
|Epoca2 = 2000
|Atività2 = 
|Atività3 =
|AtivitàAltre = 
|Nasionałidà = britanica
|PostNasionałidà = , che ła gera dedita ai generi soul e R&amp;B e che ła gera in atività dała fin dei ani novanta&lt;ref name=&quot;allmusic-bio&quot;&gt;cfr. [http://www.allmusic.com/artist/amy-winehouse-mn0000627026  Allmusic: Amy Winehouse - Biography]&lt;/ref&gt;
}}

Tra łe so canson pì famose, ricordemo ''Back to Black'' e ''Rehab''.&lt;ref&gt;cfr. [http://www.allmusic.com/artist/amy-winehouse-mn0000627026/songs Allmusic: Amy Winehouse - Songs]&lt;/ref&gt;

La so' vita xe stà caraterizà da problemi de alcol e droghe, problemi che i ła ga portà ała morte prematura.&lt;ref name=&quot;allmusic-bio&quot;/&gt;&lt;ref&gt;cfr. [http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/amy-winehouse.html The Biography Channel: Amy Winehouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121026102837/http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/amy-winehouse.html |date=2012-10-26 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;cfr. [http://www.rockol.it/biografia/Amy-Winehouse Rockol.it: Amy Winehouse]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;cfr. [http://biografieonline.it/biografia.htm?BioID=1666&amp;biografia=Amy+Winehouse Biografie Online: Amy Winehouse]&lt;/ref&gt;

== Tour ==
* [[2003]]-[[2005]] - ''[[Frank Tour]]''
* [[2007]]-[[2008]] - ''[[Back to Black Tour]]''
* [[2011]] - ''[[The Return of Amy Winehouse]]''

[[Imàjine:Winehouse - Berlin.jpg|250px|miniatura|destra]]
== Discografia ==

=== Àlbun ===
* 2003: ''[[Frank (Amy Winehouse)]]''
* 2006: ''[[Back to Black]]''
* 2011: ''[[Lioness: Hidden Treasures]]'' (postumo)

=== Singołi ===
* 2003 - ''Stronger Than Me''
* 2004 - ''Take the Box''
* 2004 - ''In My Bed / You Sent Me Flying''
* 2004 - ''Fuck Me Pumps / Help Yourself''
* 2006 - ''Rehab''
* 2007 - ''You Know I'm No Good''
* 2007 - ''Back to Black''
* 2007 - ''Tears Dry on Their Own''
* 2007 - ''Love Is a Losing Game''
* 2008 - ''Just Friends''
* 2008 - ''Valerie''
* 2008 - ''Cupid''
* 2011 - ''Will You Still Love Me Tomorrow?'' (postumo)
* 2011 - ''Body and Soul'' (con [[Tony Bennett]]) (postumo)
* 2011 - ''Our Day Will Come'' (postumo)
* 2012 - ''Will You Still Love Me Tomorrow?'' (2011) (postumo)

== Premi e Nomination ==

;Nomination
* '''[[BRIT Awards]]'''
** [[2004]] - Best Female Solo Artist&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/3497315.stm&lt;/ref&gt;
** [[2004]] - Best Urban Act
** [[2007]] - British Album (Back to Black)&lt;ref name=&quot;news.bbc.co.uk&quot;&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/6268759.stm&lt;/ref&gt;
** [[2008]] - Best British Single (&quot;Valerie&quot;)
* '''[[Echo Award|Echo Music Award]]'''
** [[2008]] - Best International Female Artist – Rock/Pop
* '''[[Grammy Awards]]'''
** [[2008]] - Album of the Year (Back to Black)
* '''[[Ivor Novello Awards]]'''
** [[2008]] - Best Song Musically &amp; Lyrically (&quot;You Know I'm No Good&quot;)&lt;ref&gt;http://www.mirror.co.uk/celebs-old/latest/2008/04/21/amy-winehouse-up-for-three-coveted-ivor-novello-awards-115875-20390661/&lt;/ref&gt;
** [[2008]] - Best Selling Song (&quot;Rehab&quot;)&lt;ref name=&quot;nme.com&quot;&gt;http://www.nme.com/news/amy-winehouse/36920&lt;/ref&gt;
* '''[[Mercury Prize]]'''
** [[2004]] - Album of the Year&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/3636272.stm&lt;/ref&gt;
** [[2007]] - Album of the Year&lt;ref&gt;http://www.bbc.co.uk/musicevents/mercurys/2007/nominees/amywinehouse.shtml&lt;/ref&gt;
* '''[http://mobo.com/ MOBO Awards]'''
** [[2004]] - Best Jazz Act&lt;ref&gt;http://www.guardian.co.uk/culture/2004/sep/30/3&lt;/ref&gt;
** [[2004]] - UK Act of the Year
** [[2007]] - Best R&amp;B&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/7003572.stm&lt;/ref&gt;
** [[2007]] - Best Song (&quot;Rehab&quot;)&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/6959835.stm&lt;/ref&gt;
** [[2007]] - Best Video (&quot;Back to Black&quot;)
* '''[http://www.mojo4music.com/blog/ MOJO Awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130430122655/http://www.mojo4music.com/blog/ |date=2013-04-30 }}'''
** [[2007]] - Best New Act&lt;ref&gt;http://www.xfm.co.uk/news/2007/amy-winehouse-and-arctic-monkeys-lead-mojo-nominations&lt;/ref&gt;	
** [[2007]] - Album of the Year (Back to Black)&lt;ref name=&quot;bbc.co.uk&quot;&gt;http://www.bbc.co.uk/6music/news/20070618_mojo.shtml&lt;/ref&gt;
* '''[[MTV Europe Music Awards]]'''
** [[2007]] - Album of the Year (Back to Black)&lt;ref&gt;http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/music/article2528568.ece&lt;/ref&gt;
** [[2007]] - Most Addictive Track (&quot;Rehab&quot;)
** [[2008]] - Act of the Year&lt;ref&gt;http://www.usatoday.com/news/world/2008-11-06-3567088143_x.htm&lt;/ref&gt;
* '''[[MTV Video Music Awards]]'''
** [[2007]] - Female Artist of the Year&lt;ref&gt;http://www.rollingstone.com/rockdaily/index.php/2007/08/07/mtv-video-music-award-nominations-are-in/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090206170544/http://www.rollingstone.com/rockdaily/index.php/2007/08/07/mtv-video-music-award-nominations-are-in/ |date=2009-02-06 }}&lt;/ref&gt;
** [[2007]] - Best New Artist
** [[2007]] - Video of the Year (&quot;Rehab&quot;)
* '''[[MTV|Video Music Brazil]]'''
** [[2007]] - International Artist
** [[2008]] - International Artist
* '''[[MTV|mtvU Woodie Awards]]'''
** [[2007]] - Woodie of the Year&lt;ref&gt;http://www.nydailynews.com/gossip/2007/10/14/2007-10-14_wild_child_winehouse_due_at_mtvu_show.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207172955/http://www.nydailynews.com/gossip/2007/10/14/2007-10-14_wild_child_winehouse_due_at_mtvu_show.html |date=2009-02-07 }}&lt;/ref&gt;
* '''[[NME Awards]]'''
** [[2008]] - Best Solo Artist&lt;ref&gt;http://www.nme.com/news/nme-awards/33925&lt;/ref&gt;
** [[2008]] - Villain of the Year
** [[2008]] - Best Music DVD ([[I Told You I Was Trouble: Live in London]])&lt;ref&gt;http://www.nme.com/nme-video/youtube/id/tUsgwJAaO6k&lt;/ref&gt;
** [[2009]] - Villain of the Year&lt;ref&gt;http://www.nme.com/news/shockwaves-nme-awards-2008-big-gig/42311&lt;/ref&gt;
* '''[[NRJ Music Awards]]'''
** [[2008]] - International Revelation of the Year&lt;ref&gt;http://www.femalefirst.co.uk/celebrity/Rihanna-19420.html&lt;/ref&gt;
** [[2008]] - International Album of the Year (Back to Black)
* '''[[Premio 40 Principales]]'''
** [[2008]] - Best Non-Spanish International Song (&quot;Rehab&quot;)&lt;ref&gt;http://www.premios40principales.es/noticias.html?p=2&amp;f=7&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.billboard.biz/bbbiz/content_display/industry/e3i139158a743f27e20309b31cbc8cda1ec&lt;/ref&gt;
* '''[[Swiss Music Awards]]'''
** [[2008]] - Miglior album pop/rock internazionale
* '''[[Teen Choice Awards]]'''
** [[2007]] - Breakout Female Artist&lt;ref&gt;http://www.nme.com/news/justin-timberlake/30722&lt;/ref&gt;
* '''[http://urbanmusicawards.net/ Urban Music Awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130106204135/http://urbanmusicawards.net/ |date=2013-01-06 }}'''
** [[2009]] - Best Female&lt;ref&gt;http://uk.news.yahoo.com/1/20090506/ten-rihanna-leads-2009-urban-music-award-c60bd6d.html&lt;/ref&gt;
* '''[[Vibe Awards]]'''
** [[2007]] - Breakthrough Artist of the Year&lt;ref name=&quot;vibeawards07.vibe.com&quot;&gt;http://vibeawards07.vibe.com/news/2007/11/2007_the_year_in_hip-hop_and_rb.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207125926/http://vibeawards07.vibe.com/news/2007/11/2007_the_year_in_hip-hop_and_rb.html |date=2009-02-07 }}&lt;/ref&gt;
* '''[[Vodafone|Vodafone Music Awards]]'''
** [[2009]] - Best Female&lt;ref name=&quot;vodafone.com&quot;&gt;http://www.vodafone.com/start/media_relations/news/local_press_releases/uk_press_releases/2007/live_awards_press.html {{Webarchive|url=https://archive.is/20090710194954/http://www.vodafone.com/start/media_relations/news/local_press_releases/uk_press_releases/2007/live_awards_press.html |date=2009-07-10 }}&lt;/ref&gt;
* '''[[World Music Awards]]'''
** [[2007]] - World's Best-Selling Pop/Rock Female Artist&lt;ref name=&quot;rollingstone.com&quot;&gt;http://www.rollingstone.com/rockdaily/index.php/2008/11/10/coldplay-leona-lewis-ringo-starr-win-big-at-world-music-awards/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090206170601/http://www.rollingstone.com/rockdaily/index.php/2008/11/10/coldplay-leona-lewis-ringo-starr-win-big-at-world-music-awards/ |date=2009-02-06 }}&lt;/ref&gt;
** [[2007]] - World's Best-Selling New Artist

;Vinti
* '''[[BRIT Awards]]'''
** [[2007]] - Best Female Solo Artist&lt;ref name=&quot;news.bbc.co.uk&quot;/&gt;
* [[Echo Award|Echo Music Award]]
** [[2008]] - Best International Female Artist – Rock/Pop&lt;ref&gt;http://www.echopop.de/gewinner_2009 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090224173118/http://www.echopop.de/gewinner_2009 |date=2009-02-24 }}&lt;/ref&gt;
** [[2009]] - Album of the Year
* '''[[Grammy Awards]]'''
** [[2008]] - Best New Artist&lt;ref&gt;https://archive.is/20120526053106/www.variety.com/awardcentral_article/VR1117977172.html?nav=news&amp;categoryid=1983&amp;cs=1&lt;/ref&gt;
** [[2008]] - Best Pop Vocal Album
** [[2008]] - Record of the Year
** [[2008]] - Song of the Year
** [[2008]] - Best Female Pop Vocal Performance
** [[2011]] - Best Pop Duo/Group Performance (Con [[Tony Bennett]])
* '''[[Elle Style Awards]]'''
** [[2007]] - Best British Music Act&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/3359029/Elle-Style-Awards.html&lt;/ref&gt;
* '''[[Ivor Novello Awards]]'''
** [[2004]] - Best Contemporary Song Musically &amp; Lyrically&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/6939184.stm&lt;/ref&gt;
** [[2007]] - Best Contemporary Song&lt;ref&gt;http://www.guardian.co.uk/music/2008/apr/22/amywinehouse.awardsandprizes&lt;/ref&gt;
** [[2008]] - Best Song Musically &amp; Lyrically&lt;ref name=&quot;nme.com&quot;/&gt;
* '''[[Meteor Music Awards]]'''
** [[2008]] - Best International Female&lt;ref&gt;http://www.meteor.ie/about/music_awards/mima_winners/&lt;/ref&gt;
* '''[http://mobo.com/ MOBO Awards]'''
** [[2007]] - Best UK Female&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;
* '''[http://www.mojo4music.com/blog/ MOJO Awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130430122655/http://www.mojo4music.com/blog/ |date=2013-04-30 }}'''
** [[2007]] - Song of the Year&lt;ref name=&quot;bbc.co.uk&quot;/&gt;
* '''[[MTV Europe Music Awards]]'''
** [[2007]] - Artist's Choice&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/culture/music/3668974/Amy-Winehouse-wins-at-the-MTV-Europe-Music-Awards.html&lt;/ref&gt;
* '''[[NME Awards]]'''
** [[2008]] - Worst Dressed Performer
** [[2009]] - Worst Dressed&lt;ref&gt;http://www.nme.com/news/amy-winehouse/42999&lt;/ref&gt;
* '''[[Popjustice £20 Music Prize]]'''
** [[2007]] - Best British Pop Single of the Year&lt;ref&gt;http://www.popjustice.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=1567&amp;Itemid=9&lt;/ref&gt;
* '''[[Q Awards]]'''
** [[2008]] - Best Album&lt;ref&gt;http://www.guardian.co.uk/music/2007/oct/08/1&lt;/ref&gt;
* '''[[Swiss Music Awards]]'''
** [[2008]] -Best Newcomer International
* '''[http://urbanmusicawards.net/ Urban Music Awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130106204135/http://urbanmusicawards.net/ |date=2013-01-06 }}'''
** [[2008]] - Best Neo-Soul Act	&lt;ref&gt;http://www.urbanmusicawards.net//uk_news.php?id=89&amp;start=0&amp;limit=10 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110725094949/http://www.urbanmusicawards.net//uk_news.php?id=89&amp;start=0&amp;limit=10 |date=2011-07-25 }}&lt;/ref&gt;
* '''[[Vibe Awards]]'''
** [[2007]] - Breakthrough Artist of the Year&lt;ref name=&quot;vibeawards07.vibe.com&quot;/&gt;
* '''[[Vodafone|Vodafone Music Awards]]'''
** [[2007]] - Best Female&lt;ref name=&quot;vodafone.com&quot;/&gt;
* '''[[World Music Awards]]'''
** [[2008]] - Best Selling Pop/Rock Female&lt;ref name=&quot;rollingstone.com&quot;/&gt;

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto|Category:Amy Winehouse|Amy Winehouse}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.amywinehouse.co.uk/ Amy Winehouse - Sito uficiałe]
* [http://www.allmusic.com/artist/amy-winehouse-mn0000627026 Amy Winehouse] su [[Allmusic]]
* Biografia di [http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/amy-winehouse.html Amy Winehouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121026102837/http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/amy-winehouse.html |date=2012-10-26 }} su The Biography Channel
* Biografia e discografia di [http://www.rockol.it/biografia/Amy-Winehouse Amy Winehouse] su Rockol.it
* Biografia di [http://biografieonline.it/biografia.htm?BioID=1666&amp;biografia=Amy+Winehouse Amy Winehouse] su Biografie Online
* Biografia di [http://www.windoweb.it/guida/musica/biografia_amy_winehouse.htm Amy Winehouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120111131838/http://www.windoweb.it/guida/musica/biografia_amy_winehouse.htm |date=2012-01-11 }} su Windoweb
* Discografia [http://www.discogs.com/artist/Amy+Winehouse Amy Winehouse] su [[Discogs]]
{{Controło de autorità}}
[[Categoria:Cantautori]]</text>
      <sha1>163xpo3dr58m1zpyn4ufprwehmlaek0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mork &amp; Mindy</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36965</id>
    <revision>
      <id>1102436</id>
      <parentid>1042634</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:18:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3761" xml:space="preserve">{{Sensa modèl|FictionTV}}
'''''Mork &amp; Mindy''''' ła ze na [[situation comedy]] co [[fantasiensa|ełementi fantasientìfeghi]] produzesta inte i [[Stati Unii de ła Mèrica|Stati Unii]] e trazmetesta in prima vizion intrà el [[1978]] e' l [[1982]] par el network tełevizivo statunitense [[American Broadcasting Company|ABC]].

In [[Itàlia|Itałia]] łe prime do stazon łe gera stàe trasmese so [[Rai 2]] inte'l [[1979]], mentre inte'l [[1984]] łe ze stàe trasmesi so [[Italia Uno]] łe repliche dei epizodi de łe do stazon par trasmétar oncora ła tersa e ła quarta stazon co un nòvo dopiagio.

==Descrision==
I protagonisti de ła [[serie tełevixiva|serie tełeviziva]] i ze Mindy McConnell ([[Pam Dawber]]), grasioza tozata de ła perifaria [[Stati Unii de ła Mèrica|mericana]] che ła łaora in una botega de strumenti muzegcłi, e Mork ([[Robin Williams]]), un [[extraterestre|ałieno]] umanoide rivà so ła [[Tera]] da'l pianeta Ork so na [[astronave]] a forma de [[Vóvo|Vovo]]. Mork el gaveva parò presedentemente fato n'altra aparision inte'l vintidoèzemo epizodio de ła cuinta stazon de ''[[Happy Days]]'', da'l titoło ''Fantascienza anche par Fonzie'' (28 febraro 1978), indove &quot;Mork &amp; Mindy&quot; i ze in efeti un ''[[spin-off]]'', anca se in Itałia cuel epixodio el ze stà trasmeso cuando &quot;Mork &amp; Mindy&quot; ła jera za na serie de suceso.

Ła natura de Mork, parfìn masa singołar e imprevedibiłe, ła convinse Mindy che no ghe sarìa posìbiłe soraviver da so posta inte'l nostro mondo; cuindi ła deside de ospitarlo inte ła so sofita, e de sercàr de introdurlo ai uzi e costumi umani.&lt;br/&gt;
Patocaménte łe situasion e i rezultadi che deriva 'sto tentativo i ze exiłaranti, e a'l steso modo un mucio ironici. El candor de Mork e ła pasiensa de Mindy mete in una prospetiva nova e inusitada i conportamenti e łe [[idiosincraxia|idiosincrazie]] umane.
Masime gustozi ze i raporti co łe altre fegure ocazionałe de ła serie, intrà cui veci brontołoni, imigrà clandestini, un strigon mato da'l nome de Exidor e vari altri.&lt;br/&gt;
El steso Mork, co riva ła fìn de onji epixodio, el ze uzo invocar un [[tełepatia|contato mentałe]] co el leader de ła propia zente, Orson (de cui se sente soło che ła voze), e  ventiłàr co łu dei aspeti de ła vita so ła Tera ezaminà senpre in cuel' epizodio.

Ła serie ła gà avùo un suceso enorme in tuto el mondo, e ła vien replicà de frecuente oncora anco. Un mucio de senegiaménti &quot;ałieni&quot; de Mork, cuałi par ezenpio el sentarse co ła fasa so'i cusini de un divano e łe ganbe so  ła spalièra e béver drink utiłizando el deo de ła man, i ze deventài dei [[stereotipi]] difuzi, e i gà contribuìo in modo determinante a'l suceso de Robin Williams cofà ator briłante. De'l resto 'sti senegiaménti pałicari i ze stà na so inprovizasion a'l provìn in cui ze stà sielesto par intarpretàr Mork.

== Epixodi ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
!Stajon!! Epizodi!! Prima TV orizenałe!! Prima TV Itałia
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (prima stagion)|Prima stajon]]
| 24
| [[1978]]-[[1979]]
| [[1979]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (segonda stagion)|Segonda stajon]]
| 26
| [[1979]]-[[1980]]
| [[1979]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (tersa stagion)|Tersa stajon]]
| 22
| [[1980]]-[[1981]]
| [[1984]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (quarta stagion)|Cuarta stajon]]
| 22
| [[1981]]-[[1982]]
| [[1984]]
|}

== Citasion ==

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{en}} [http://epguides.com/MorkandMindy/ Titołi e date de trasmision orixinałi de tuti i epixodi]
*{{imdb|film|0077053}}
* [http://www.foxretro.it/mork-e-mindy Mork &amp; Mindy su FOX Retro]
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sèrie televixive de la ABC]]</text>
      <sha1>j5q1niiv0w1kiq3sid0l2k0pnsrxsgz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102437</id>
      <parentid>1102436</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:18:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Epixodi */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3761" xml:space="preserve">{{Sensa modèl|FictionTV}}
'''''Mork &amp; Mindy''''' ła ze na [[situation comedy]] co [[fantasiensa|ełementi fantasientìfeghi]] produzesta inte i [[Stati Unii de ła Mèrica|Stati Unii]] e trazmetesta in prima vizion intrà el [[1978]] e' l [[1982]] par el network tełevizivo statunitense [[American Broadcasting Company|ABC]].

In [[Itàlia|Itałia]] łe prime do stazon łe gera stàe trasmese so [[Rai 2]] inte'l [[1979]], mentre inte'l [[1984]] łe ze stàe trasmesi so [[Italia Uno]] łe repliche dei epizodi de łe do stazon par trasmétar oncora ła tersa e ła quarta stazon co un nòvo dopiagio.

==Descrision==
I protagonisti de ła [[serie tełevixiva|serie tełeviziva]] i ze Mindy McConnell ([[Pam Dawber]]), grasioza tozata de ła perifaria [[Stati Unii de ła Mèrica|mericana]] che ła łaora in una botega de strumenti muzegcłi, e Mork ([[Robin Williams]]), un [[extraterestre|ałieno]] umanoide rivà so ła [[Tera]] da'l pianeta Ork so na [[astronave]] a forma de [[Vóvo|Vovo]]. Mork el gaveva parò presedentemente fato n'altra aparision inte'l vintidoèzemo epizodio de ła cuinta stazon de ''[[Happy Days]]'', da'l titoło ''Fantascienza anche par Fonzie'' (28 febraro 1978), indove &quot;Mork &amp; Mindy&quot; i ze in efeti un ''[[spin-off]]'', anca se in Itałia cuel epixodio el ze stà trasmeso cuando &quot;Mork &amp; Mindy&quot; ła jera za na serie de suceso.

Ła natura de Mork, parfìn masa singołar e imprevedibiłe, ła convinse Mindy che no ghe sarìa posìbiłe soraviver da so posta inte'l nostro mondo; cuindi ła deside de ospitarlo inte ła so sofita, e de sercàr de introdurlo ai uzi e costumi umani.&lt;br/&gt;
Patocaménte łe situasion e i rezultadi che deriva 'sto tentativo i ze exiłaranti, e a'l steso modo un mucio ironici. El candor de Mork e ła pasiensa de Mindy mete in una prospetiva nova e inusitada i conportamenti e łe [[idiosincraxia|idiosincrazie]] umane.
Masime gustozi ze i raporti co łe altre fegure ocazionałe de ła serie, intrà cui veci brontołoni, imigrà clandestini, un strigon mato da'l nome de Exidor e vari altri.&lt;br/&gt;
El steso Mork, co riva ła fìn de onji epixodio, el ze uzo invocar un [[tełepatia|contato mentałe]] co el leader de ła propia zente, Orson (de cui se sente soło che ła voze), e  ventiłàr co łu dei aspeti de ła vita so ła Tera ezaminà senpre in cuel' epizodio.

Ła serie ła gà avùo un suceso enorme in tuto el mondo, e ła vien replicà de frecuente oncora anco. Un mucio de senegiaménti &quot;ałieni&quot; de Mork, cuałi par ezenpio el sentarse co ła fasa so'i cusini de un divano e łe ganbe so  ła spalièra e béver drink utiłizando el deo de ła man, i ze deventài dei [[stereotipi]] difuzi, e i gà contribuìo in modo determinante a'l suceso de Robin Williams cofà ator briłante. De'l resto 'sti senegiaménti pałicari i ze stà na so inprovizasion a'l provìn in cui ze stà sielesto par intarpretàr Mork.

== Epizodi ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
!Stajon!! Epizodi!! Prima TV orizenałe!! Prima TV Itałia
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (prima stagion)|Prima stajon]]
| 24
| [[1978]]-[[1979]]
| [[1979]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (segonda stagion)|Segonda stajon]]
| 26
| [[1979]]-[[1980]]
| [[1979]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (tersa stagion)|Tersa stajon]]
| 22
| [[1980]]-[[1981]]
| [[1984]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (quarta stagion)|Cuarta stajon]]
| 22
| [[1981]]-[[1982]]
| [[1984]]
|}

== Citasion ==

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{en}} [http://epguides.com/MorkandMindy/ Titołi e date de trasmision orixinałi de tuti i epixodi]
*{{imdb|film|0077053}}
* [http://www.foxretro.it/mork-e-mindy Mork &amp; Mindy su FOX Retro]
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sèrie televixive de la ABC]]</text>
      <sha1>jfw98ome0t3rulvrjbqc2k01ka7785z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102438</id>
      <parentid>1102437</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:20:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descrision */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3763" xml:space="preserve">{{Sensa modèl|FictionTV}}
'''''Mork &amp; Mindy''''' ła ze na [[situation comedy]] co [[fantasiensa|ełementi fantasientìfeghi]] produzesta inte i [[Stati Unii de ła Mèrica|Stati Unii]] e trazmetesta in prima vizion intrà el [[1978]] e' l [[1982]] par el network tełevizivo statunitense [[American Broadcasting Company|ABC]].

In [[Itàlia|Itałia]] łe prime do stazon łe gera stàe trasmese so [[Rai 2]] inte'l [[1979]], mentre inte'l [[1984]] łe ze stàe trasmesi so [[Italia Uno]] łe repliche dei epizodi de łe do stazon par trasmétar oncora ła tersa e ła quarta stazon co un nòvo dopiagio.

==Descrision==
I protagonisti de ła [[serie tełevixiva|serie tełeviziva]] i ze Mindy McConnell ([[Pam Dawber]]), grasioza tozata de ła perifaria [[Stati Unii de ła Mèrica|mericana]] che ła łaora in una botega de strumenti muzegcłi, e Mork ([[Robin Williams]]), un [[extraterestre|ałieno]] umanoide rivà so ła [[Tera]] da'l pianeta Ork so na [[astronave]] a forma de [[Vóvo|Vovo]]. Mork el gaveva parò presedentemente fato n'altra aparision inte'l vintidoèzemo epizodio de ła cuinta stazon de ''[[Happy Days]]'', da'l titoło ''Fantascienza anche par Fonzie'' (28 febraro 1978), indove &quot;Mork &amp; Mindy&quot; i ze in efeti un ''[[spin-off]]'', anca se in Itałia cuel epizodio el ze stà trasmeso cuando &quot;Mork &amp; Mindy&quot; ła jera za na serie de suceso.

Ła natura de Mork, parfìn masa singołar e imprevedibiłe, ła convinse Mindy che no ghe sarìa posìbiłe soraviver da só posta inte'l nostro mondo; cuindi ła deside de ospitarlo inte ła só sofita, e de sercàr de introdurlo ai uzi e costumi umani.&lt;br/&gt;
Patocaménte łe situasion e i rezultadi che deriva 'sto tentativo i ze eziłaranti, e a'l steso modo un mucio ironici. El candor de Mork e ła pasiensa de Mindy mete in una prospetiva nova e inusitada i conportamenti e łe [[idiosincraxia|idiosincrazie]] umane.
Masime gustozi ze i raporti co łe altre fegure ocazionałe de ła serie, intrà cui veci brontołoni, imigrà clandestini, un strigon mato da'l nome de Exidor e vari altri.&lt;br/&gt;
El steso Mork, co riva ła fìn de onji epizodio, el ze uzo invocar un [[tełepatia|contato mentałe]] co el leader de ła propia zente, Orson (de cui se sente soło che ła voze), e ventiłàr co łu dei aspeti de ła vita so ła Tera ezaminà senpre in cuel'epizodio.

Ła serie ła gà avùo un suceso enorme in tuto el mondo, e ła vien replicà de frecuente oncora anco. Un mucio de senegiaménti &quot;ałieni&quot; de Mork, cuałi par ezenpio el sentarse co ła fasa so'i cusini de un divano e łe ganbe so  ła spalièra e béver drink utiłizando el deo de ła man, i ze deventài dei [[stereotipi]] difuzi, e i gà contribuìo in modo determinante a'l suceso de Robin Williams cofà ator briłante. De'l resto 'sti senegiaménti pałicari i ze stà na só inprovizasion a'l provìn in cui ze stà siełesto par intarpretàr Mork.

== Epizodi ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
!Stajon!! Epizodi!! Prima TV orizenałe!! Prima TV Itałia
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (prima stagion)|Prima stajon]]
| 24
| [[1978]]-[[1979]]
| [[1979]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (segonda stagion)|Segonda stajon]]
| 26
| [[1979]]-[[1980]]
| [[1979]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (tersa stagion)|Tersa stajon]]
| 22
| [[1980]]-[[1981]]
| [[1984]]
|-
| [[Epixodi de Mork &amp; Mindy (quarta stagion)|Cuarta stajon]]
| 22
| [[1981]]-[[1982]]
| [[1984]]
|}

== Citasion ==

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{en}} [http://epguides.com/MorkandMindy/ Titołi e date de trasmision orixinałi de tuti i epixodi]
*{{imdb|film|0077053}}
* [http://www.foxretro.it/mork-e-mindy Mork &amp; Mindy su FOX Retro]
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sèrie televixive de la ABC]]</text>
      <sha1>709ufyn4k0eexhxhimnxifxfz5n6z04</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Google Arts &amp; Culture</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44429</id>
    <revision>
      <id>1102446</id>
      <parentid>1092937</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:12:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adrian Gali</username>
        <id>32201</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>New logo of Google Arts &amp; Culture Logo (2022)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1787" xml:space="preserve">{{Sito
|nome =Google Arts &amp; Culture
|logo = [[File:Arts &amp; Culture Logo.svg|50px]]&lt;br /&gt;[[File:Google Arts and Culture wordmark.svg|230px]]
|screenshot = 
|didascalia = 
|url = http://artsandculture.google.com/
|comerciałe = Sì
|lengua = [[Multiłengoismo|Multiłengoa]]
|registrasion = obsional
|proprietario = [[Google (Dita)|Google LLC]]
|autore = [[Google (Dita)|Google LLC]]
|lanso = 1 de febraro [[2011]]
|stato corente = Ativo
|revenue = 
|slogan = 
}}
'''Google Arts &amp; Culture''' (prima ciamà '''Google Art Project''') la xe na rancura [[online]] de imajini in alta rixolusion e de opare de arte prexenti inte i [[museo|musei]] de tuto el mondo, oltre che na [[vixita virtuale]] del e galerie andove le xe mostrae
Anca la vixita la fa vedar le opare in alta definision.
El projeto l'è sta lansà el 1º de febraro del [[2011]] da [[Google (Dita)|Google LLC]], andove che ghe xe anca opare prexenti inte la [[Tate Gallery]] de [[Łondra|Londra]], el [[Metropolitan Museum of Art]] de [[New York]], i [[Uffizi]] de [[Firense]] e i [[Musei capitolini]] de [[Roma]].&lt;ref name=&quot;Waters 2011&quot;&gt;{{cita|Waters}}.&lt;/ref&gt;
La cateristega de l'esplorasion dei muxei, la dopara la uguale tecnoloxia doparada inte el projeto [[Google Street View|Street View]], senpre de [[Google (motore de riserca)|Google]].&lt;ref name=&quot;Kennicott 2011 1&quot;&gt;{{cita|Kennicott|p.1}}.&lt;/ref&gt; Partendo dal 2016 par la dijitalixasion de le imajini la xe sta ideada na speçale machina fotografega robotixada, ciamada Art Camera, che la permete de far riprexe fotografeghe co na rixolusion de 7 gigapixel (o sia 7 miliardi de [[pixel]]).&lt;ref name=&quot;Waters 2011&quot; /&gt;

==Lingambi foresti==
&lt;references/&gt; 
{{portałe|Google}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Servisi Google]]
[[Categoria:Google Maps]]</text>
      <sha1>iz071w65pf2jrumd1h4e20cs039k3d6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Letore de codaxe a bare</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111320</id>
    <revision>
      <id>1102467</id>
      <parentid>1101476</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:40:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Come che'l se dòpara */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2439" xml:space="preserve">{{Infobox de Dispoxidivo mobiłe}}

[[Imàjine:Barcode-scanner.jpg|thumb|Un łetor de còdaze a bare]]
El '''łetor de còdaze a bare''' el ze un stroménto bon a łèzer un [[còdaze a bare]].

== Descrisión ==
Ła tecnołozia prevałente in cuanto più crèta e econòmega ła dòpara uno o più razi łazer (inte i łetori fisi abinà a una o pì testine che scantina e in tałuni cazi a un sistema de spèci) al fìn de moltiplegar i cantón de łetùra de'l còdaze stanpà int'un ojeto. Ghe ze anca dei łetori pì econòmeghi (sołitaménte cuełi che A se se porta drio) che i dòpara na bara de LED par iłuminàr i còdazi a bare e on sensór CCD ([[Charged Coupled Device]]). A se otien cusì dispozidivi pì łezieri e pì rezistenti che parò i gà da èser menà scuazi a contato co i còdazi a bare da łèzer, a curta distansa e perpendegołarmente o scuazi.

Łe tecnołozie pì resente łe parmete ła łetùra de'l còdaze a bare conprando na imàzene fornìa da un sistema video. 'sto cuà, co l'apozito software, el parmete de &quot;fotografàr&quot; l'ojeto, reconóser inte ła soméja el còdaze  a bare da łèzar e drìoman darghe na interpretasión. 'Sta tecnołozia ła ze asà diramàda inte ła mazor parte dei moderni smartphone par łèzer [[Còdaze cR|còdaze a bare 2D]] che i ìndega i łighi de siti web e anca par i sistemi de pagamento (racuante volte i ze doparà anca inte i [[karaoke]]).

== Come che'l funsiona ==
Tałi łetori i remarca na serie de bare sołitaménte fin a 13 bare, e i ciapa i dati rento e łi trasforma in informasion dizitałe par i programi opur par i sistemi de casa (Come par ez. supermarcà). I dati i vien rancurà via Bluetooth, in manièra direta, via USB, o via Wireless. Un scanner Bluetooth el pol łèzar i còdazi a na distansa de 10 metri.

== Come che'l se dòpara ==
I ze doparà asé inte i ezersisi comersiałi: onji caza ła ga un łetor fiso che, fato zbrisàr so'l còdaze a bare stanpà diretamente so'l prodoto o so ła só confesión, el determina ła descrision e el preso de'l prodoto istéso in baze al spesór de łe bare e al spasio tra de łòre. A ze desponibiłi nantri despozidivi sìmiłi, cofà łe pene òteghe, che łe ze ùtiłe in cazi inte i cuałi A sipia nesesaria na majorstabiłidà.

==Voze łigàe==
* [[Códaxe a bare|Còdaze a bare]]

{{Portałe|Informadega}}
{{controło de autorità}}
{{Interprojeto}}

[[Categoria:Instrumenti òteghi]]</text>
      <sha1>bgy66qzywra9a3rwr7ealb5yn7u1mem</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pena òtega</title>
    <ns>0</ns>
    <id>127853</id>
    <revision>
      <id>1102466</id>
      <parentid>972135</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:36:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2093" xml:space="preserve">[[Imàjine:HypertextEditingSystemConsoleBrownUniv1969.jpg|thumb|Foto de ła console del'[[Hypertext Editing System]] (HES) in dòparo a ła [[Brown University]], otobre 1969 sìrca. Ła foto mostra l'HES so na stasión IBM 2250 Mod 4, che ocultava pena òtega e na tastiera co tasti funsión, cubià co el mainframe [[IBM 360]] de ła Brown University.]]

Ła '''pena òtega''' ła ze on despoxidivo cołegà a un [[conputer]] che identifega el pasajo de'l penèło ełetrònego che'l dezenja l'imàjine so un schermo CRT.

co el foto-rezistor inserìo inte ła pena òtega vien colpìo da'l penèło ełetrònego, el conputer reseve un senjałe e el pol stabiłìr łe coordenàe de'l pónto che'l vien dezenjà in cuèl determenà istante parché el movimento de'l penèło ełetrònego el ze controłà dai senjałi zenarà da'l conputer stéso.

Par racuanti conputer cofà el [[Commodore 64]] o l'[[Amiga]] ze bastante cołegàr diretamente na pena òtega conpatibiłe, par altri, cofà el [[Sinclair xX Spectrum|Spectrum]] o l'[[Olivetti Prodest PC 128|Olivetti Prodest]] o i [[MSX]], serve anca na cartòsa che ła contien conponenti ełetròneghi da zontàr na forma pì moderna de ła pena òtega ze ła pistòła doparàda in racuanti [[videoxugo|videozughi]]

Calche vòlta i łetòri de [[códaxe a bare|códaze a bare]] (in ingleze ''barcode scanner'') i ze ciamài pene òteghe co i ga ła forma de pena.
Ła pónta ła ze costituìa da na fibra òtega e da robin artifisiałe, fora ła ze protezesta da na inbaładura de asàl antimanjètego. El ze partegołarmente doparà in canpo industriałe parchè tanto rezistente e fornìo de un dispozidivo che, in cazo de cascada asidentałe el ze bon de far entràr da novo ła pónta.

==Altri projeti==
{{Interprojeto|light pen}}
== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{en}} [http://ruetersward.com/biblio.html Annotated Bibliography of References to Pen Computing, Touchscreens, and Tablets * ]{{YouTube|4xnqKdWMa_8|Notes on the History of Pen-based Computing}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Instrumenti òteghi]]</text>
      <sha1>8o8obpaiz7ugmbtram0llfao83skj33</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fiat Panda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>139859</id>
    <revision>
      <id>1102468</id>
      <parentid>1057239</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:57:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5937" xml:space="preserve">{{Infobox de Automòbile}}
Ła '''Fiat Panda''' ła ze na auto [[superutiłitaria]] produzesta da ła [[casa automobiłistega]] itałiana [[FIAT]] in tre serie: ła [[Fiat Panda (1980)|prima]], nasesta inte'l [[1980]] e dezenjada da [[Giorgetto Giugiaro]]; ła [[Fiat Panda (2003)|segonda]] nasesta inte'l 2003 e dezenjada da [[Giuliano Biasio]] par [[Bertone]]; e ła [[Fiat Panda (2012)|tersa]], nasesta inte'l 2012 e dezenjada da'l [[centro stiłe Fiat|sentro stiłe Fiat]] soto ła diresion de [[Roberto Giolito]]. Al tèrmene de ła segonda zenarasion ła vetura ła gaveva vendesto pì de 6 miłion e mezo de ezenplari.&lt;ref&gt;{{cita news|url=http://www.fiatpress.com/press/detail/11327|titolo=Nuova Fiat Panda, anteprima mondiale|pubblicazione=fiatpress.com|data=30 agosto 2011|accesso=3 ottobre 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.virtualcar.it/video-roberto-giolito-racconta-a-ginevra-i-30-anni-di-fiat-panda/|titolo=Roberto Giolito racconta a Ginevra i 30 anni di Fiat Panda|accesso=18 ottobre 2014|urlmorto=sì|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20141018091345/http://www.virtualcar.it/video-roberto-giolito-racconta-a-ginevra-i-30-anni-di-fiat-panda/|dataarchivio=18 ottobre 2014}}&lt;/ref&gt;

== Prima serie (141) ==
{{varda anca|Fiat Panda (1980)}}
Ła prima serie ła nase inte'l 1980 par inserirse tra i modełi 126 e 127. Da ła prima ła redita el motor bisiłìndrego sfredà ad aria e da ła segonda el cuatro siłindri a 903. Inte'l 1983 vien comersiałixada sia ła varsion &quot;S&quot;, che conota ła Panda 30 e ła Panda 45 de ałestimenti pì ełeganti e de ła opsion de ła vernize grizo metałizada (łe Panda 30S e 45S łe ga łe istese motorizasion de ła 30 e 45 ma aponto mejoràe inte i interni e co nova grèła esterna), sia ła varsion a [[trasion integrałe]], mentre inte'l 1986 ła Panda ła reseve un [[restyling (auto)|restyling]] che'l vede anca l'adosion de un inedito motor diesel oltra a l'adosion de un novo retrotreno co sospension reditàe da ła [[Autobianchi Y10]] e ła asume ła denominasion 141A. Ła resta in produsion fin a l'usida de'l modeło sucesivo inte'l setenbre 2003 e ła ze l'únega superutiłitaria Fiat ad aver 3 porte.

{| class=&quot;wikitable&quot; 
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (1980)#Prima serie (1980-1985)|Panda]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (1980)#Seconda serie (1986-2003)|Panda restyling]]&lt;/small&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat panda 1 v sst.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Panda fiat.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[1980]]-[[1986]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[1986]]-[[2003]]&lt;/div&gt;
|}

== Segonda serie (169) ==
{{varda anca|Fiat Panda (2003)}}
Pur mantenjendo łe sembianse de picoła [[utiłitaria]] come ła prima serie, co'l novo modeło comersiałizà da'l setenbre 2003 i vołumi i canbia, fazendo de l'auto scuazi na picoła monovołume. Intorno al modeło prensipałe vien creà anca ła varsion sportiva ''100 HP'', varsion [[bifuel]] a GPL e [[Natural Power]] a metano e chełe dedicàe a'l fuoristrada come łe ''4x4'' e ''Cross''. Ła produsion ła vien spostà in [[Połonia]]. Ła resta in comersio fin a'l zenaro 2012.

{| class=&quot;wikitable&quot; 
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)|Panda]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)#Panda 4x4|Panda 4x4]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)#Panda Cross|Panda Cross]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)#Panda 100HP|Panda 100HP]]&lt;/small&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat Panda front 20090318.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Panda 4X4.JPG|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat Panda Cross 4x4 2009.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat Panda 100HP.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;2003-[[2013]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[2004]]-[[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[2005]]-[[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[2006]]-[[2012]]&lt;/div&gt;
|}

== Tersa serie (319) ==
{{varda anca|Fiat Panda (2012)}}
Prezentada inte'l 2011, ła sostituise ła prozenidora da'l febraro 2012. Co 'sto modeło ła Panda ła torna ad adotar un motor bisiłindro come ła prima serie (in 'sto cazo A ze el novo [[Twinair]]) e ła produsion ła torna in [[Itałia]], co'l projeto [[Fabbrica Italia Pomigliano]], inte'l stabiłimento de [[Pomigliano d'Arco|Pomigliano d'Arco (NA)]].

{| class=&quot;wikitable&quot; 
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2012)|Panda]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2012)#Panda 4x4 e Panda Natural Power|Panda 4x4]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2012)#Panda Cross|Panda Cross]]&lt;/small&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:2012 Fiat Panda III 1.2.JPG|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:&quot; 13 - ITALY - Fiat Panda 4x4 - Milan ( Mini SUV for urban and off road ) 02.JPG|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:&quot;14 - Italian SUVs Panda Cross by Fiat - yellow urban suv.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;dal [[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;dal [[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;dal [[2014]]&lt;/div&gt;
|}

== Reconosimenti primati ==
Ła prima zenerasion de ła Panda ła ze stada ła prima vetura co łonghesa infarior ai 4 [[metro|metri]] ad aver na motorizasion [[Motore Diesel|diesel]] (1986) e a disponer de trasion integrałe (1983); ła ze anca una de łe prime veture ad èsar comersiałizada co ałimentasion ełètrega ([[Fiat Panda (1980)#La Panda Elettra|Panda Elettra]] del 1990). Ła vetura ła ze stada ła prima [[citycar]] ad azùdegarse el premio [[Auto de l'ano]] (inte'l 2004) e ła prima citycar a rivar el canpo baze avansà de l'[[Everest]] a 5.200 metri (inte'l 2004 co modeło 4x4).&lt;ref&gt;{{cita news|url=http://www.automobilismo.it/la-nuova-fiat-panda-ai-raggi-x-auto-14329|titolo=La nuova panda ai raggi X|pubblicazione=automobilismo.it|data=30 settembre 2011|accesso=3 ottobre 2011}}&lt;/ref&gt;

==Notasion==
&lt;references/&gt;

==Voxe corełade==
* [[FIAT]]

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Machine]]</text>
      <sha1>dnjy7443b8t1o4tziin1aknuh7pw6v8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102469</id>
      <parentid>1102468</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:58:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tersa serie (319) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5940" xml:space="preserve">{{Infobox de Automòbile}}
Ła '''Fiat Panda''' ła ze na auto [[superutiłitaria]] produzesta da ła [[casa automobiłistega]] itałiana [[FIAT]] in tre serie: ła [[Fiat Panda (1980)|prima]], nasesta inte'l [[1980]] e dezenjada da [[Giorgetto Giugiaro]]; ła [[Fiat Panda (2003)|segonda]] nasesta inte'l 2003 e dezenjada da [[Giuliano Biasio]] par [[Bertone]]; e ła [[Fiat Panda (2012)|tersa]], nasesta inte'l 2012 e dezenjada da'l [[centro stiłe Fiat|sentro stiłe Fiat]] soto ła diresion de [[Roberto Giolito]]. Al tèrmene de ła segonda zenarasion ła vetura ła gaveva vendesto pì de 6 miłion e mezo de ezenplari.&lt;ref&gt;{{cita news|url=http://www.fiatpress.com/press/detail/11327|titolo=Nuova Fiat Panda, anteprima mondiale|pubblicazione=fiatpress.com|data=30 agosto 2011|accesso=3 ottobre 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.virtualcar.it/video-roberto-giolito-racconta-a-ginevra-i-30-anni-di-fiat-panda/|titolo=Roberto Giolito racconta a Ginevra i 30 anni di Fiat Panda|accesso=18 ottobre 2014|urlmorto=sì|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20141018091345/http://www.virtualcar.it/video-roberto-giolito-racconta-a-ginevra-i-30-anni-di-fiat-panda/|dataarchivio=18 ottobre 2014}}&lt;/ref&gt;

== Prima serie (141) ==
{{varda anca|Fiat Panda (1980)}}
Ła prima serie ła nase inte'l 1980 par inserirse tra i modełi 126 e 127. Da ła prima ła redita el motor bisiłìndrego sfredà ad aria e da ła segonda el cuatro siłindri a 903. Inte'l 1983 vien comersiałixada sia ła varsion &quot;S&quot;, che conota ła Panda 30 e ła Panda 45 de ałestimenti pì ełeganti e de ła opsion de ła vernize grizo metałizada (łe Panda 30S e 45S łe ga łe istese motorizasion de ła 30 e 45 ma aponto mejoràe inte i interni e co nova grèła esterna), sia ła varsion a [[trasion integrałe]], mentre inte'l 1986 ła Panda ła reseve un [[restyling (auto)|restyling]] che'l vede anca l'adosion de un inedito motor diesel oltra a l'adosion de un novo retrotreno co sospension reditàe da ła [[Autobianchi Y10]] e ła asume ła denominasion 141A. Ła resta in produsion fin a l'usida de'l modeło sucesivo inte'l setenbre 2003 e ła ze l'únega superutiłitaria Fiat ad aver 3 porte.

{| class=&quot;wikitable&quot; 
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (1980)#Prima serie (1980-1985)|Panda]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (1980)#Seconda serie (1986-2003)|Panda restyling]]&lt;/small&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat panda 1 v sst.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Panda fiat.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[1980]]-[[1986]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[1986]]-[[2003]]&lt;/div&gt;
|}

== Segonda serie (169) ==
{{varda anca|Fiat Panda (2003)}}
Pur mantenjendo łe sembianse de picoła [[utiłitaria]] come ła prima serie, co'l novo modeło comersiałizà da'l setenbre 2003 i vołumi i canbia, fazendo de l'auto scuazi na picoła monovołume. Intorno al modeło prensipałe vien creà anca ła varsion sportiva ''100 HP'', varsion [[bifuel]] a GPL e [[Natural Power]] a metano e chełe dedicàe a'l fuoristrada come łe ''4x4'' e ''Cross''. Ła produsion ła vien spostà in [[Połonia]]. Ła resta in comersio fin a'l zenaro 2012.

{| class=&quot;wikitable&quot; 
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)|Panda]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)#Panda 4x4|Panda 4x4]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)#Panda Cross|Panda Cross]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2003)#Panda 100HP|Panda 100HP]]&lt;/small&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat Panda front 20090318.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Panda 4X4.JPG|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat Panda Cross 4x4 2009.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:Fiat Panda 100HP.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;2003-[[2013]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[2004]]-[[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[2005]]-[[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[2006]]-[[2012]]&lt;/div&gt;
|}

== Tersa serie (319) ==
{{varda anca|Fiat Panda (2012)}}
Prezentada inte'l 2011, ła sostituise ła prozenidora da'l febraro 2012. Co 'sto modeło ła Panda ła torna ad adotar un motor bisiłindro come ła prima serie (in 'sto cazo A ze el novo [[Twinair]]) e ła produsion ła torna in [[Itałia]], co'l projeto [[Fabbrica Italia Pomigliano]], inte'l stabiłimento de [[Pomigliano d'Arco|Pomigliano d'Arco (NA)]].

{| class=&quot;wikitable&quot; 
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2012)|Panda]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2012)#Panda 4x4 e Panda Natural Power|Panda 4x4]]&lt;/small&gt;
!width=&quot;100&quot;|&lt;small&gt;[[Fiat Panda (2012)#Panda Cross|Panda Cross]]&lt;/small&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:2012 Fiat Panda III 1.2.JPG|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:&quot; 13 - ITALY - Fiat Panda 4x4 - Milan ( Mini SUV for urban and off road ) 02.JPG|150px]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[File:&quot;14 - Italian SUVs Panda Cross by Fiat - yellow urban suv.jpg|150px]]&lt;/div&gt;
|-
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;da'l [[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;da'l [[2012]]&lt;/div&gt;
|&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;da'l [[2014]]&lt;/div&gt;
|}

== Reconosimenti primati ==
Ła prima zenerasion de ła Panda ła ze stada ła prima vetura co łonghesa infarior ai 4 [[metro|metri]] ad aver na motorizasion [[Motore Diesel|diesel]] (1986) e a disponer de trasion integrałe (1983); ła ze anca una de łe prime veture ad èsar comersiałizada co ałimentasion ełètrega ([[Fiat Panda (1980)#La Panda Elettra|Panda Elettra]] del 1990). Ła vetura ła ze stada ła prima [[citycar]] ad azùdegarse el premio [[Auto de l'ano]] (inte'l 2004) e ła prima citycar a rivar el canpo baze avansà de l'[[Everest]] a 5.200 metri (inte'l 2004 co modeło 4x4).&lt;ref&gt;{{cita news|url=http://www.automobilismo.it/la-nuova-fiat-panda-ai-raggi-x-auto-14329|titolo=La nuova panda ai raggi X|pubblicazione=automobilismo.it|data=30 settembre 2011|accesso=3 ottobre 2011}}&lt;/ref&gt;

==Notasion==
&lt;references/&gt;

==Voxe corełade==
* [[FIAT]]

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Machine]]</text>
      <sha1>bbq1sy9xi8ugn09fitb9nsh3kx3l5v3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Paul Newman</title>
    <ns>0</ns>
    <id>148229</id>
    <revision>
      <id>1102470</id>
      <parentid>1094068</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:06:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ła beneficensa */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14982" xml:space="preserve">
{{Infobox de Personajo
| Nome = 
| Nome de nasimento = 
| Nome nasimento = 
| Imajine = Paul Newman - 1958.jpg
| Didascalia = 
| Larghesa_imajine = 
| Sitadinansa = 
| Data de nasimento = 26 de zenaro, 1925
| Logo de nasimento = [[Shaker Heights]]
| data_morte = 26 de setenbre, 2008
| data_spario = 
| logo_morte = [[Westport]] ([[Connecticut]])
| sircostansa_morte = cancro ai polmoni
| colpa_morte = 
| sepełesto = 
| coórdenae tonba = 
| Mare = 
| Pare = 
| Spoxà = 
| Łéngue parlae = 
| perìodo_atività = 
| Ocupasion = ator, rezista, produtor sinematogràfego, fiłàntropo e  piłòta   automobiłìstego  statunitense.
| Stiłe de vita = 
| spor = 
| disiplina = 
| Educà = 
| Rexidensa = 
| film_prins = 
| serie_prins = 
| programi_prins = 
| istòrego = 
| incargo = 
| incargo2 = 
| incargo3 = 
| incargo4 = 
| incargo5 = 
| incargo6 = 
| incargo7 = 
| incargo8 = 
| incargo9 = 
| incargo10 = 
| ordre = 
| scudo_incargo = 
| scumìsio = 
| finałe = 
| predecesor = 
| sucesor = 
| partio = 
| menbro_de = 
| dinastia = 
| estension_cariera_sportiva = 
| scuadre = 
| nasionałità_sportiva = 
| clase = 
| spesałità = 
| pozision_scuadra = 
| pozision = 
| laterałità = 
| man_zugo = 
| liga = 
| clubatuałe = 
| nùmaro_petorałe = 
| draft = 
| draft_scuadra = 
| draft_ano = 
| liogo_debuto = 
| data_debuto = 
| liogo_retirada = 
| data_retirada = 
| copiłota = 
| ałenatore = 
| spònsor = 
| spònsor_materiałe = 
| prinsipałi_edifegai = 
| prinsipałi_dizegni = 
| prinsipałi_projeti = 
| autor_scurs_bot = 
| autor_scurs_zoo = 
| conponenti = 
| ex_conponenti = 
| albun = 
| studio = 
| live = 
| racolte = 
| mision_spasiałe = 
| rełijon = 
| inprenditoria = 
| zènare = 
| movimento = 
| strumento = 
| sałàrio = 
| patrimònio_personałe = 
| vałore_neto = 
| oci = 
| caveji = 
| altura = 
| òpare prinsipałi = 
| mejo_film = 
| cazi zudisiari = 
| situasion_penałe = 
| condane = 
| premi = 
| firma = 
| Sito = 
}}
'''Paul Newman''', ([[Shaker Heights]], 26 de zenaro, 1925 – [[Westport]], 26 de setenbre, 2008), el ze stà un ator, rezista, produtor sinematogràfego, fiłàntropo e  piłòta   automobiłìstego  statunitense.


Inte ła so łonga cariera Newman ga vinsesto tri [Premio Oscar|Oscar]], sète [[Premio Golden Globe|Golden Globe]] e un [[Premio Emmy|Emmy Award]], oltra a risevar na steła so l'[[Hollywood Walk of Fame]] e nantri reconosimenti. Insenbre a [[Ennio Morricone]], [[Henry Fonda]], [[Spike Lee]] e [[Laurence Olivier]], el ga el singołar primato de ver risevesto prima l'Oscar a ła cariera e drìoman cofà vinsidor intrà i candidati (per il colore dei soldi).

== Biografia ==
Crésesto a [[Shaker Heights]], visin a Cleveland (in Ohio), so fio de Arthur (morìsto inte'l 1950), propretario de un gran negosio de artìgołi sportivi  sportivi (che a so volta el zera fio de zenidori abrei: mare ungareza e pare todesco) e [[Theresa Garth]], emigrante zlovaca&lt;ref&gt;Denis Hamill, ''Paul Newman, A Big Gun at 73'', Buffalo News, 7 marzo 1998. [URL verificato l'8 marzo 2008]&lt;/ref&gt;, Paul Newman se ga rołà, 'pena dopo ła High School, inte ła U.S. Navy Air Corps, l'aviasion de ła Marina, sperando de deventar pilota, ma el daltonismo da'l cuało el jera afeto ghe ło ga inpedìo; durante ła segonda guera mondiałe el ga prestà servisio inte'l [[Osèano Pasìfego]] meridionałe come marconista e mitrajer inte łe scuadrije de siłuranti /bonbardieri [[Grumman TBF Avenger|Avenger]]  (1943-1946). el 6  de agosto 1945, propio mentre che'l jera in voło ad alta cuota a suparzo 300 km a sud-ovest de Hiroshima, el ga vedesto,  łonta so l'orizonte, el  łuzor  del fongo atòmego, espariensa de ła cuała no'l amava par njente parlar, ma che probabilmente ghe ze restà inprimesta.

Inte ła repreza econòmega del dopoguera, el s'à ocupà de ła zestion de ła dita del pare; inte'l 1949 el ga spozà  Jacqueline E. Witte, da ła cuała el ga avesto tre fiòłi : Scott Allan (1950-1978, morìsto a 28 ani par na overdose de droghe), Susan Kendall (1953) e Stephanie (1954). Dopo ver frecuentà par manco de un ano ła scòła d'arte dramàtega de ła [[Yale University]], el se gavea iscrivesto a l'[[Actors Studio]] de [[New York]] e el ga ezordìo inte'l 1953 in teatro a Broadway in Picnic, òpara drìoman rendesta famoza dall'omonimo film direto inte'l 1956 da Joshua Logan.


El 1954 ga senjà el so ezordio sinematogràfego inte [[Il calice d'argento]], ma  ła  so intarpretasion no ga rancurà grande  łode. El [[The New Yorker]], ad ezenpio, ga scrivesto de  łù: &quot;El recita ła so parte co l'infogamento emotivo de un autista de autobus che anuncia łe fermade łocałi&quot;&lt;ref&gt;Laura, Luisa e Morando Morandini, ''Il Morandini'', Zanichelli Editore.&lt;/ref&gt;. . Paul Newman gaveva conprà na pàjina de un cotidian nasionałe par chiedar scuza par ła so intarpretasion. Do ani pì tardi ze stà mejo acoliesta  ła so intarpretasion del puziłe [[Rocky Graziano]] in [[Lassù qualcuno mi ama]] ([[1956]]), che  ło ga inponesto a l'atension de critica e pùblego.


El 29 de zenaro 1958, a Las Vegas, el ga spozà in segonde nose l'atora [[Joanne Woodward]], co ła cuała el ze restà fin a ła morte; insenbre i ga avesto tre fiołe  : Elinor &quot;Nell&quot; Teresa (8 de avril1959), Melissa &quot;Lissy&quot; Stewart (17 de seenbre 1961), e Claire &quot;Clea&quot; Olivia (1965). L'isteso ano so mujer  ła  ga tenjesto el premio [[Oscar come migliore attrice|Oscar come mejo atora]] par el so ròło in [[La donna dai tre volti]] e ła ga recità co'l marìo in [[Missili in giardino]] e [[La lunga estate calda]]; i gavarìa intarpretà uncora insenbre i film [[Dalla terrazza]] (1960), [[Paris Blues]] (1961), [[Il mio amore con Samantha]] (1963), [[Indianapolis, pista infernale]] (1969), [[Un uomo oggi]] (1970), [[Detective Harper: acqua alla gola]] (1975), sequel de[[ Detective's Story, Mr. &amp; Mrs. Bridge]] (1990) e  ła miniserie tełeviziva [[Empire Falls - Le cascate del cuore]] (2005), mentre Newman ga dirizesto po' ła mujer da rejista inte i film [[La prima volta di Jennifer]] (1968), [[Gli effetti dei raggi gamma sui fiori di Matilda]] (1972), [[Harry &amp; Son]] (1984), [[Lo zoo di vetro]] (1987) e [[Prima dell'ombra]] (1980), adatamento tełevizivo del testo teatrałe [[The Shadow Box]] de Michael Cristofer.

Tra ła fin dei ani sincuanta e ła metà dei ani setanta ze stà protagonista de alcuni fra i pì grandi sucesi de ła  storia de Hollywood, come [[La gatta sul tetto che scotta]] (1958), [[Exodus]] (1960), [[Lo spaccone]] (1961), [[Hud il selvaggio]] (1963), [[Intrigo a Stoccolma]] (1963), [[Il sipario strappato]] (1966), [[Nick mano fredda]] (1967), [[Butch Cassidy]] (1969), [[La stangata]] (1973), [[L'inferno di cristallo]] (1974), [[Quintet]] (1979), deventandone una de łe stełe pì famoze de senpre, al ponto da èsar speso definìo na  &quot; łezenda del sìnema&quot;
&lt;ref&gt;&quot;Movie legend&quot;, &quot;Acting legend&quot;, &quot;Hollywood legend&quot; e simili. Ad es. dalla [http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/5086316.stm BBC].&lt;/ref&gt;.. Inte'l 1986 A ghe ze stà asenjà l'Oscar a ła cariera e, inte'l 1987, el ga vinsesto cueło al mejo ator protagonista par Il colore dei soldi, sequel del Spaccone. No'l ga ritirà parsonalmente el premio, avendo desidesto de no prezensiar a ła serimonia, daspò łe numaroze volte in cui jera stà candidà  e mai premià. Inte'l 1994 el ga risevesto el premio umanitario Jean Hersholt, un partegołar premio atribuìo par ecesionałi contributi a cauze umanidarie.

== Automobiłizmo ==
Paul Newman se ga pasionà a łe corse automobiiłìsteghe dopo aver zirà ''[[Indianapolis pista infernale]]'' (1969)&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;&gt;{{cita libro|nome=Mario|cognome=Donnini|titolo=''Le Mans: 24 ore di corsa, 90 anni di storia''|anno=2013|editore=Giorgio nada Editore|città=Vimodrone|capitolo=Paul Newman|pp=132-139}}&lt;/ref&gt;, film indove el interpreta Frank Capua, un piłota  el cui intenso inpenjo inte łe corse ło porta a trascurar ła  la conpanja Elora (Joanne Woodward), fin a trionfar a ła [[500 Miglia di Indianapolis]] dopo varie visisitudini amoroze e parsonałe &lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.afi.com/members/catalog/DetailView.aspx?s=&amp;Movie=20602|titolo=Winning|editore=Afi.com|lingua=en|accesso=30 luglio 2014|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20140813005305/http://www.afi.com/members/catalog/DetailView.aspx?s=&amp;Movie=20602|dataarchivio=13 agosto 2014|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt;. Gaveva partesipà a łe ripreze anca i piłoti profesionisti Bobby Unser, Dan Gurney e Bobby Grim intarpretando sé stesi&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.imdb.com/title/tt0065215/fullcredits?ref_=tt_cl_sm#cast|titolo=Indianapolis, pista infernale |editore=Imdb.com|lingua=en|accesso=30 luglio 2014}}&lt;/ref&gt;.

Daspò un pariodo dedegà a l'aprendimento de łe tècneghe de guida in cui l'era stà istruìo da [[Bob Bondurant]], ai inisi dei ani setanta el ga tacà ła cariera de gentleman-driver, overo de piłota non profesionista, ciapando łonghi pariodi de pauza da łe ripreze sinematogràfeghe par partesipar a łe gare inte i sircuiti statunitensi, dove che'l andava in camper co fameja e amighi.&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;/&gt;. A propozito de ła so pasion pa'łe corse, el ga dichiarà:

{{Citazione|Sono stato un cattivo pugile, un deludente giocatore di football americano, di tennis, di badminton, un pessimo sciatore. Non ho mai avuto il dono della grazia nello sport. Poi un giorno mi son detto: &quot;Sta' a vedere che invece sono un decente pilota...&quot;|Paul Newman, dal libro ''Le Mans: 24 ore di corsa, 90 anni di storia''}}
(«A son stà un cativo puziłe,, un dełudente zogador de football merican, de tennis, de badminton, un pesimo siador. No go mai avesto el dono de  ła grasia inte'l sport. Po' un zorno A me go dito: &quot;Sta' a védar che invese so un decente piłota...&quot;»)

(Paul Newman, dal libro Le Mans: 24 ore di corsa, 90 anni di storia)
[[File:Porsche 935 fr.jpg|thumb|left|Ła Porsche 935 piłotada da Newman, Stommelen e Barbour a ła 24 Ore de Le Mans del 1979 finìa al segondo posto asołuto e primi de clase, esponesta in un muzeo]]

El ga partesipà a  łe prime gare inte'l1972, inte'l Canpionato organizà dal Sport Car Club of America, al vołante de na [[Lotus Elan]] e in sèito de na [[Triumph TR6]] co ła cuała el ga vinsesto el titoło  inte ła categoria D-Production inte'l 1976&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;/&gt; , cuando che ghe ze stà asenjà anca  ła President's Cup &lt;ref name=&quot;Sport Car Club of America Awards&quot;&gt;{{cita web|url=http://www.scca.com/clubracing/content.cfm?cid=44475|titolo=Sport Car Club of America Awards|editore=Scca.com|lingua=en|accesso=30 luglio 2014|urlmorto=sì|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20150130052421/http://www.scca.com/clubracing/content.cfm?cid=44475|dataarchivio=30 gennaio 2015}}&lt;/ref&gt;. Inte i ani sucesivi el se azudegà el titoło inte ła categoria C-Production inte'l 1979 e in GT1 inte'l 1985 e 1986&lt;ref name=&quot;Paul Newman the Race Car Driver and Enthusiast&quot;&gt;{{cita news|autore=Tony Hamer|autore2=Michele Hamer|url=http://classiccars.about.com/b/2008/06/18/paul-newman-the-race-car-driver-and-enthusiast.htm|titolo=Paul Newman the Race Car Driver and Enthusiast|pubblicazione=Classiccars.about.com|data=18 giugno 2008|accesso=30 luglio 2014|lingua=en}}&lt;/ref&gt;. El ga partesipà anca al canpionato Trans-Am al vołante de Datsun 280ZX e Nissan 300ZX, vinsendo  łe gare de Brainerd inte'l 1982 e Lime Rock inte'l 1986&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Paul Newman&quot;&gt;{{cita web|url=http://www.racingsportscars.com/driver/results/Paul-Newman-USA.html|titolo=Paul Newman|editore=Racingsportscars.com|lingua=en|accesso=10 agosto 2014}}&lt;/ref&gt;.


=== Ła beneficensa ===
[[File:Paul Newman in Carnation, Washington June 2007 cropped.jpg|thumb|upright|Paul Newman a [[Washington]] inte'l [[2007]]]]
Insenbre al scritor [[Aaron Edward Hotchner]], inte'l 1982 el ga fondà ła [[Newman's Own]], na dita ałimentar spesiałizada in produsion biołòzeghe i cui recavi i vien devolvesti in [[beneficensa]] par scopi umanitari ed educativi. Co'l [[PEN American Center]], ła Newman's Own ła ga finansià paraltro fin al 2006&lt;ref&gt;El premio ze deso finansià da ła PEN e altra organizasion.&lt;/ref&gt; un premio anuałe de 20&amp;nbsp;000 dołari rezervà al sitadin statunitense che gabia pì corajozamente defendesto el &quot;[[I emendamento de ła Costitusion dei Stati Unìi d'America|primo emendamento]]&quot; de ła [[Costitusion dei Stati Unìi d'America|costitusion statunitense]], rełativo a ła [[łibartà de espresion]], de [[łibartà de culto|culto]] e de [[łibartà de stanpa|stanpa]].

Inte'l 1988 el ga fondà l'Asosiasion &quot;Hole in The Wall Camps&quot;, co l'obietivo de reałizar programi de terapìa recreadiva par putełi gravemente małai; el projeto el ga ciapà vita in Connecticut, par po' spanderse inte i altri continenti, tra cui Àfrega ed Europa. In Itałia el ga vedesto ła reałizasion de Dynamo Camp, na strutura recreadiva sensa fin de łucro, indirisà ai putełi e ai tozi dai 6 ai 17 ani colpìi da grave patołozìe. Venjesto na prima volta in Itałia inte'l 1963, a Venesia, Newman el ze tornà inte'l 2007 par inagurar ła sesion itałiana de ła fondasion &quot;Dynamo Camp&quot; a [[Limestre]], in provinsia de Pistoia.

=== Ulteme intarpretasion ===
Inte'l 1994 el ze tornà so łe sene sinematogràfeghe co'l parsonajo de'l cinico industriałe de ''[[Mister Hula Hoop]]'' dei [[Joel ed Ethan Coen|fratelli Coen]] e, da senpre inpenjà so'l fronte de ła beneficensa co ła Newman's Own, inte'l medèmo ano el ze stà premià inte ła note dei Oscar par el so inpenjo umanidario. Inte'l 1995 el ga vinsesto l'[[Orso d'argento per il miglior attore|Orso d'argento]] al [[Festival internazionale del cinema di Berlino|Festival di Berlino]] par ''[[La vita a modo mio]]'' de [[Robert Benton]]. Inte'l 1999 l'è stà intrà i intarpreti de'l film ''[[Le parole che non ti ho detto]]'' di [[Luis Mandoki]], mentre l'ano drio el ze stà direto da [[Marek Kanievska]] in ''[[Per amore... dei soldi]]'', e inte'l 2002 el ga intarpretà ''[[Era mio padre]]'' di [[Sam Mendes]].

El 25 de majo 2007 l'ator el ga declarà inte un'[[Intervista|intarvista]] a ła rede tełeviziva [[ABC (Stati Uniti d'America)|ABC]] ła so desizion de retirarse da łe sene, considarandose masa vecio par sèitar a resitar&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.ilmessaggero.it/articolo.php?id=1943&amp;sez=HOME_SPETTACOLO|titolo=Paul Newman dice addio al cinema: «Sono troppo vecchio, sto perdendo la memoria»|editore=ilmessaggero.it|data=26 maggio 2007|accesso=24 agosto 2014|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20131021172307/http://www.ilmessaggero.it/articolo.php?id=1943&amp;sez=HOME_SPETTACOLO|dataarchivio=21 ottobre 2013|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt;.

==Notasion==
&lt;references/&gt;


==Linganbi foresti==

{{DEFAULTSORT: Newman, Paul}}
{{Controło de autorità}}
[[Categoria: Atori statunitensi]]</text>
      <sha1>lqsou80e2v0auwjmwg7e3y6zddeqly9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102471</id>
      <parentid>1102470</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:07:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ulteme intarpretasion */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14985" xml:space="preserve">
{{Infobox de Personajo
| Nome = 
| Nome de nasimento = 
| Nome nasimento = 
| Imajine = Paul Newman - 1958.jpg
| Didascalia = 
| Larghesa_imajine = 
| Sitadinansa = 
| Data de nasimento = 26 de zenaro, 1925
| Logo de nasimento = [[Shaker Heights]]
| data_morte = 26 de setenbre, 2008
| data_spario = 
| logo_morte = [[Westport]] ([[Connecticut]])
| sircostansa_morte = cancro ai polmoni
| colpa_morte = 
| sepełesto = 
| coórdenae tonba = 
| Mare = 
| Pare = 
| Spoxà = 
| Łéngue parlae = 
| perìodo_atività = 
| Ocupasion = ator, rezista, produtor sinematogràfego, fiłàntropo e  piłòta   automobiłìstego  statunitense.
| Stiłe de vita = 
| spor = 
| disiplina = 
| Educà = 
| Rexidensa = 
| film_prins = 
| serie_prins = 
| programi_prins = 
| istòrego = 
| incargo = 
| incargo2 = 
| incargo3 = 
| incargo4 = 
| incargo5 = 
| incargo6 = 
| incargo7 = 
| incargo8 = 
| incargo9 = 
| incargo10 = 
| ordre = 
| scudo_incargo = 
| scumìsio = 
| finałe = 
| predecesor = 
| sucesor = 
| partio = 
| menbro_de = 
| dinastia = 
| estension_cariera_sportiva = 
| scuadre = 
| nasionałità_sportiva = 
| clase = 
| spesałità = 
| pozision_scuadra = 
| pozision = 
| laterałità = 
| man_zugo = 
| liga = 
| clubatuałe = 
| nùmaro_petorałe = 
| draft = 
| draft_scuadra = 
| draft_ano = 
| liogo_debuto = 
| data_debuto = 
| liogo_retirada = 
| data_retirada = 
| copiłota = 
| ałenatore = 
| spònsor = 
| spònsor_materiałe = 
| prinsipałi_edifegai = 
| prinsipałi_dizegni = 
| prinsipałi_projeti = 
| autor_scurs_bot = 
| autor_scurs_zoo = 
| conponenti = 
| ex_conponenti = 
| albun = 
| studio = 
| live = 
| racolte = 
| mision_spasiałe = 
| rełijon = 
| inprenditoria = 
| zènare = 
| movimento = 
| strumento = 
| sałàrio = 
| patrimònio_personałe = 
| vałore_neto = 
| oci = 
| caveji = 
| altura = 
| òpare prinsipałi = 
| mejo_film = 
| cazi zudisiari = 
| situasion_penałe = 
| condane = 
| premi = 
| firma = 
| Sito = 
}}
'''Paul Newman''', ([[Shaker Heights]], 26 de zenaro, 1925 – [[Westport]], 26 de setenbre, 2008), el ze stà un ator, rezista, produtor sinematogràfego, fiłàntropo e  piłòta   automobiłìstego  statunitense.


Inte ła so łonga cariera Newman ga vinsesto tri [Premio Oscar|Oscar]], sète [[Premio Golden Globe|Golden Globe]] e un [[Premio Emmy|Emmy Award]], oltra a risevar na steła so l'[[Hollywood Walk of Fame]] e nantri reconosimenti. Insenbre a [[Ennio Morricone]], [[Henry Fonda]], [[Spike Lee]] e [[Laurence Olivier]], el ga el singołar primato de ver risevesto prima l'Oscar a ła cariera e drìoman cofà vinsidor intrà i candidati (per il colore dei soldi).

== Biografia ==
Crésesto a [[Shaker Heights]], visin a Cleveland (in Ohio), so fio de Arthur (morìsto inte'l 1950), propretario de un gran negosio de artìgołi sportivi  sportivi (che a so volta el zera fio de zenidori abrei: mare ungareza e pare todesco) e [[Theresa Garth]], emigrante zlovaca&lt;ref&gt;Denis Hamill, ''Paul Newman, A Big Gun at 73'', Buffalo News, 7 marzo 1998. [URL verificato l'8 marzo 2008]&lt;/ref&gt;, Paul Newman se ga rołà, 'pena dopo ła High School, inte ła U.S. Navy Air Corps, l'aviasion de ła Marina, sperando de deventar pilota, ma el daltonismo da'l cuało el jera afeto ghe ło ga inpedìo; durante ła segonda guera mondiałe el ga prestà servisio inte'l [[Osèano Pasìfego]] meridionałe come marconista e mitrajer inte łe scuadrije de siłuranti /bonbardieri [[Grumman TBF Avenger|Avenger]]  (1943-1946). el 6  de agosto 1945, propio mentre che'l jera in voło ad alta cuota a suparzo 300 km a sud-ovest de Hiroshima, el ga vedesto,  łonta so l'orizonte, el  łuzor  del fongo atòmego, espariensa de ła cuała no'l amava par njente parlar, ma che probabilmente ghe ze restà inprimesta.

Inte ła repreza econòmega del dopoguera, el s'à ocupà de ła zestion de ła dita del pare; inte'l 1949 el ga spozà  Jacqueline E. Witte, da ła cuała el ga avesto tre fiòłi : Scott Allan (1950-1978, morìsto a 28 ani par na overdose de droghe), Susan Kendall (1953) e Stephanie (1954). Dopo ver frecuentà par manco de un ano ła scòła d'arte dramàtega de ła [[Yale University]], el se gavea iscrivesto a l'[[Actors Studio]] de [[New York]] e el ga ezordìo inte'l 1953 in teatro a Broadway in Picnic, òpara drìoman rendesta famoza dall'omonimo film direto inte'l 1956 da Joshua Logan.


El 1954 ga senjà el so ezordio sinematogràfego inte [[Il calice d'argento]], ma  ła  so intarpretasion no ga rancurà grande  łode. El [[The New Yorker]], ad ezenpio, ga scrivesto de  łù: &quot;El recita ła so parte co l'infogamento emotivo de un autista de autobus che anuncia łe fermade łocałi&quot;&lt;ref&gt;Laura, Luisa e Morando Morandini, ''Il Morandini'', Zanichelli Editore.&lt;/ref&gt;. . Paul Newman gaveva conprà na pàjina de un cotidian nasionałe par chiedar scuza par ła so intarpretasion. Do ani pì tardi ze stà mejo acoliesta  ła so intarpretasion del puziłe [[Rocky Graziano]] in [[Lassù qualcuno mi ama]] ([[1956]]), che  ło ga inponesto a l'atension de critica e pùblego.


El 29 de zenaro 1958, a Las Vegas, el ga spozà in segonde nose l'atora [[Joanne Woodward]], co ła cuała el ze restà fin a ła morte; insenbre i ga avesto tre fiołe  : Elinor &quot;Nell&quot; Teresa (8 de avril1959), Melissa &quot;Lissy&quot; Stewart (17 de seenbre 1961), e Claire &quot;Clea&quot; Olivia (1965). L'isteso ano so mujer  ła  ga tenjesto el premio [[Oscar come migliore attrice|Oscar come mejo atora]] par el so ròło in [[La donna dai tre volti]] e ła ga recità co'l marìo in [[Missili in giardino]] e [[La lunga estate calda]]; i gavarìa intarpretà uncora insenbre i film [[Dalla terrazza]] (1960), [[Paris Blues]] (1961), [[Il mio amore con Samantha]] (1963), [[Indianapolis, pista infernale]] (1969), [[Un uomo oggi]] (1970), [[Detective Harper: acqua alla gola]] (1975), sequel de[[ Detective's Story, Mr. &amp; Mrs. Bridge]] (1990) e  ła miniserie tełeviziva [[Empire Falls - Le cascate del cuore]] (2005), mentre Newman ga dirizesto po' ła mujer da rejista inte i film [[La prima volta di Jennifer]] (1968), [[Gli effetti dei raggi gamma sui fiori di Matilda]] (1972), [[Harry &amp; Son]] (1984), [[Lo zoo di vetro]] (1987) e [[Prima dell'ombra]] (1980), adatamento tełevizivo del testo teatrałe [[The Shadow Box]] de Michael Cristofer.

Tra ła fin dei ani sincuanta e ła metà dei ani setanta ze stà protagonista de alcuni fra i pì grandi sucesi de ła  storia de Hollywood, come [[La gatta sul tetto che scotta]] (1958), [[Exodus]] (1960), [[Lo spaccone]] (1961), [[Hud il selvaggio]] (1963), [[Intrigo a Stoccolma]] (1963), [[Il sipario strappato]] (1966), [[Nick mano fredda]] (1967), [[Butch Cassidy]] (1969), [[La stangata]] (1973), [[L'inferno di cristallo]] (1974), [[Quintet]] (1979), deventandone una de łe stełe pì famoze de senpre, al ponto da èsar speso definìo na  &quot; łezenda del sìnema&quot;
&lt;ref&gt;&quot;Movie legend&quot;, &quot;Acting legend&quot;, &quot;Hollywood legend&quot; e simili. Ad es. dalla [http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/5086316.stm BBC].&lt;/ref&gt;.. Inte'l 1986 A ghe ze stà asenjà l'Oscar a ła cariera e, inte'l 1987, el ga vinsesto cueło al mejo ator protagonista par Il colore dei soldi, sequel del Spaccone. No'l ga ritirà parsonalmente el premio, avendo desidesto de no prezensiar a ła serimonia, daspò łe numaroze volte in cui jera stà candidà  e mai premià. Inte'l 1994 el ga risevesto el premio umanitario Jean Hersholt, un partegołar premio atribuìo par ecesionałi contributi a cauze umanidarie.

== Automobiłizmo ==
Paul Newman se ga pasionà a łe corse automobiiłìsteghe dopo aver zirà ''[[Indianapolis pista infernale]]'' (1969)&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;&gt;{{cita libro|nome=Mario|cognome=Donnini|titolo=''Le Mans: 24 ore di corsa, 90 anni di storia''|anno=2013|editore=Giorgio nada Editore|città=Vimodrone|capitolo=Paul Newman|pp=132-139}}&lt;/ref&gt;, film indove el interpreta Frank Capua, un piłota  el cui intenso inpenjo inte łe corse ło porta a trascurar ła  la conpanja Elora (Joanne Woodward), fin a trionfar a ła [[500 Miglia di Indianapolis]] dopo varie visisitudini amoroze e parsonałe &lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.afi.com/members/catalog/DetailView.aspx?s=&amp;Movie=20602|titolo=Winning|editore=Afi.com|lingua=en|accesso=30 luglio 2014|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20140813005305/http://www.afi.com/members/catalog/DetailView.aspx?s=&amp;Movie=20602|dataarchivio=13 agosto 2014|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt;. Gaveva partesipà a łe ripreze anca i piłoti profesionisti Bobby Unser, Dan Gurney e Bobby Grim intarpretando sé stesi&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.imdb.com/title/tt0065215/fullcredits?ref_=tt_cl_sm#cast|titolo=Indianapolis, pista infernale |editore=Imdb.com|lingua=en|accesso=30 luglio 2014}}&lt;/ref&gt;.

Daspò un pariodo dedegà a l'aprendimento de łe tècneghe de guida in cui l'era stà istruìo da [[Bob Bondurant]], ai inisi dei ani setanta el ga tacà ła cariera de gentleman-driver, overo de piłota non profesionista, ciapando łonghi pariodi de pauza da łe ripreze sinematogràfeghe par partesipar a łe gare inte i sircuiti statunitensi, dove che'l andava in camper co fameja e amighi.&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;/&gt;. A propozito de ła so pasion pa'łe corse, el ga dichiarà:

{{Citazione|Sono stato un cattivo pugile, un deludente giocatore di football americano, di tennis, di badminton, un pessimo sciatore. Non ho mai avuto il dono della grazia nello sport. Poi un giorno mi son detto: &quot;Sta' a vedere che invece sono un decente pilota...&quot;|Paul Newman, dal libro ''Le Mans: 24 ore di corsa, 90 anni di storia''}}
(«A son stà un cativo puziłe,, un dełudente zogador de football merican, de tennis, de badminton, un pesimo siador. No go mai avesto el dono de  ła grasia inte'l sport. Po' un zorno A me go dito: &quot;Sta' a védar che invese so un decente piłota...&quot;»)

(Paul Newman, dal libro Le Mans: 24 ore di corsa, 90 anni di storia)
[[File:Porsche 935 fr.jpg|thumb|left|Ła Porsche 935 piłotada da Newman, Stommelen e Barbour a ła 24 Ore de Le Mans del 1979 finìa al segondo posto asołuto e primi de clase, esponesta in un muzeo]]

El ga partesipà a  łe prime gare inte'l1972, inte'l Canpionato organizà dal Sport Car Club of America, al vołante de na [[Lotus Elan]] e in sèito de na [[Triumph TR6]] co ła cuała el ga vinsesto el titoło  inte ła categoria D-Production inte'l 1976&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;/&gt; , cuando che ghe ze stà asenjà anca  ła President's Cup &lt;ref name=&quot;Sport Car Club of America Awards&quot;&gt;{{cita web|url=http://www.scca.com/clubracing/content.cfm?cid=44475|titolo=Sport Car Club of America Awards|editore=Scca.com|lingua=en|accesso=30 luglio 2014|urlmorto=sì|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20150130052421/http://www.scca.com/clubracing/content.cfm?cid=44475|dataarchivio=30 gennaio 2015}}&lt;/ref&gt;. Inte i ani sucesivi el se azudegà el titoło inte ła categoria C-Production inte'l 1979 e in GT1 inte'l 1985 e 1986&lt;ref name=&quot;Paul Newman the Race Car Driver and Enthusiast&quot;&gt;{{cita news|autore=Tony Hamer|autore2=Michele Hamer|url=http://classiccars.about.com/b/2008/06/18/paul-newman-the-race-car-driver-and-enthusiast.htm|titolo=Paul Newman the Race Car Driver and Enthusiast|pubblicazione=Classiccars.about.com|data=18 giugno 2008|accesso=30 luglio 2014|lingua=en}}&lt;/ref&gt;. El ga partesipà anca al canpionato Trans-Am al vołante de Datsun 280ZX e Nissan 300ZX, vinsendo  łe gare de Brainerd inte'l 1982 e Lime Rock inte'l 1986&lt;ref name=&quot;Le Mans. 24 Ore di corsa 90 anni di storia&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Paul Newman&quot;&gt;{{cita web|url=http://www.racingsportscars.com/driver/results/Paul-Newman-USA.html|titolo=Paul Newman|editore=Racingsportscars.com|lingua=en|accesso=10 agosto 2014}}&lt;/ref&gt;.


=== Ła beneficensa ===
[[File:Paul Newman in Carnation, Washington June 2007 cropped.jpg|thumb|upright|Paul Newman a [[Washington]] inte'l [[2007]]]]
Insenbre al scritor [[Aaron Edward Hotchner]], inte'l 1982 el ga fondà ła [[Newman's Own]], na dita ałimentar spesiałizada in produsion biołòzeghe i cui recavi i vien devolvesti in [[beneficensa]] par scopi umanitari ed educativi. Co'l [[PEN American Center]], ła Newman's Own ła ga finansià paraltro fin al 2006&lt;ref&gt;El premio ze deso finansià da ła PEN e altra organizasion.&lt;/ref&gt; un premio anuałe de 20&amp;nbsp;000 dołari rezervà al sitadin statunitense che gabia pì corajozamente defendesto el &quot;[[I emendamento de ła Costitusion dei Stati Unìi d'America|primo emendamento]]&quot; de ła [[Costitusion dei Stati Unìi d'America|costitusion statunitense]], rełativo a ła [[łibartà de espresion]], de [[łibartà de culto|culto]] e de [[łibartà de stanpa|stanpa]].

Inte'l 1988 el ga fondà l'Asosiasion &quot;Hole in The Wall Camps&quot;, co l'obietivo de reałizar programi de terapìa recreadiva par putełi gravemente małai; el projeto el ga ciapà vita in Connecticut, par po' spanderse inte i altri continenti, tra cui Àfrega ed Europa. In Itałia el ga vedesto ła reałizasion de Dynamo Camp, na strutura recreadiva sensa fin de łucro, indirisà ai putełi e ai tozi dai 6 ai 17 ani colpìi da grave patołozìe. Venjesto na prima volta in Itałia inte'l 1963, a Venesia, Newman el ze tornà inte'l 2007 par inagurar ła sesion itałiana de ła fondasion &quot;Dynamo Camp&quot; a [[Limestre]], in provinsia de Pistoia.

=== Ùlteme intarpretasion ===
Inte'l 1994 el ze tornà so łe sene sinematogràfeghe co'l parsonajo de'l cinico industriałe de ''[[Mister Hula Hoop]]'' dei [[Joel ed Ethan Coen|fratelli Coen]] e, da senpre inpenjà so'l fronte de ła beneficensa co ła Newman's Own, inte'l medèmo ano el ze stà premià inte ła note dei Oscar par el só inpenjo umanidario. Inte'l 1995 el ga vinsesto l'[[Orso d'argento per il miglior attore|Orso d'argento]] al [[Festival internazionale del cinema di Berlino|Festival di Berlino]] par ''[[La vita a modo mio]]'' de [[Robert Benton]]. Inte'l 1999 l'è stà intrà i intarpreti de'l film ''[[Le parole che non ti ho detto]]'' di [[Luis Mandoki]], mentre l'ano drio el ze stà direto da [[Marek Kanievska]] in ''[[Per amore... dei soldi]]'', e inte'l 2002 el ga intarpretà ''[[Era mio padre]]'' di [[Sam Mendes]].

El 25 de majo 2007 l'ator el ga declarà inte un'[[Intervista|intarvista]] a ła rede tełeviziva [[ABC (Stati Uniti d'America)|ABC]] ła só desizion de retirarse da łe sene, considarandose masa vecio par sèitar a resitar&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.ilmessaggero.it/articolo.php?id=1943&amp;sez=HOME_SPETTACOLO|titolo=Paul Newman dice addio al cinema: «Sono troppo vecchio, sto perdendo la memoria»|editore=ilmessaggero.it|data=26 maggio 2007|accesso=24 agosto 2014|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20131021172307/http://www.ilmessaggero.it/articolo.php?id=1943&amp;sez=HOME_SPETTACOLO|dataarchivio=21 ottobre 2013|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt;.

==Notasion==
&lt;references/&gt;


==Linganbi foresti==

{{DEFAULTSORT: Newman, Paul}}
{{Controło de autorità}}
[[Categoria: Atori statunitensi]]</text>
      <sha1>7z271es6gdg42b4hhdss3ocnrbhhlmj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Memoria USB</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150234</id>
    <revision>
      <id>1102465</id>
      <parentid>1100512</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:32:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Caratarìsteghe */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6176" xml:space="preserve">[[File:SanDisk USB (cropped).jpg|thumb|Na ciave USB [[Sandisk]] Cruzer]]
Na '''ciave USB''' (anca '''ciaveta USB''', '''pena USB''', '''unità flash USB'''&lt;ref&gt;https://support.microsoft.com/it-it/windows/creare-supporti-di-installazione-per-windows-99a58364-8c02-206f-aa6f-40c3b507420d&lt;/ref&gt; o in [[łengua ingleze]] ''USB flash drive'', o ''pen drive'') ła ze na [[memoria de masa]] portatiłe che se cołega al [[computer]] mediante ła [[Porta (informàdega)|porta]] [[USB]].

I dati i ze memorizài so na [[memoria flash]], tìpegamente de tipo [[NAND]], contenjestea al só interno. Ła capasità ła ze łimitada unegamente da ła fisesa de łe memorie flash doparàe, co'l costo par [[megabyte]] che'l crese rapidamente par alte capasità. Tanti modełi i despone de un oceło par parmetarghene l'inganso a l'aneło de un comun [[portaciave]].


== Storia ==
[[File:Usbkey internals.jpg|thumb|Na ciave USB priva de invogio esterno. A ze vizibiłi:&lt;br&gt;1) conetor USB &lt;br&gt;2) chip de zestion de'l protocoło USB&lt;br&gt;3) [[Piedin (ełetrònega)|pin]] par test industriałi &lt;br&gt;4) memoria flash&lt;br&gt;5) cuarso de l'[[osiłador]]&lt;br&gt; 6) [[LED]] de funsionamento &lt;br&gt;7) interutor par el bloco de ła scritura  &lt;br&gt;8) spasio par na segonda memoria flash]]
[[File:Windows To Go USB Drive.png|thumb|Ciave USB [[Windows To Go]]|link=Windows To Go]]
Łe ciave USB ad alta vełosità łe ga benefisià, fin da ła só prima aparision (inte l'ano [[1999]]) de incrementi costanti e senjifegadivi sia in vełosità de łetura/scritura, che in spasio de archiviasion, mentre el costo unidario par byte stocà el ze in continua diminusion.

[[File:USB-Bluetooth.JPG|thumb|Ciave USB co antena [[Bluetooth]]]]

Ła prima ciave ad alta vełosità rivada so'l marcà ła ze stà produzesta inte'l zenaro 2000 da ła [[Trek Technology]] de [[Singapore]]: el modeło el se ciamava ''ThumbDrive'' e ofriva 8 [[megabyte]] de spasio.&lt;ref&gt;{{cita web|https://www.corriere.it/tecnologia/cyber-cultura/cards/come-quando-sono-nate-11-invenzioni-tech-che-hanno-cambiato-nostre-vite/chiavetta-usb-singapore-2000.shtml|titolo=La chiavetta Usb: Singapore, 2000|accesso=26 settembre 2018}}&lt;/ref&gt;

Al [[Consumer Electronics Show]] de [[Las Vegas]] [[2017]] ła [[Kingston Technology]] ła ga prezentà na ciave che grasie a ła capasità de 2 [[terabyte]] ła ecuivałe a ła pì capiente atualmente disponibiłe so'l marcà.  A se trata de'l modeło ''Kingston DataTraveler Ultimate Generation Terabyte (GT)'', che sfruta el standard [[USB#USB 3.1 (Super-Speed+)|USB 3.1 Gen 1]], capase de razonzer na vełosità masèma teòrega in scritura de 160 MB/s e in łeture de 240 MB/s.&lt;ref&gt;{{cita web|https://www.swzone.it/Kingston--arriva-la-chiavetta-USB-da-2-terabyte--43279.html|titolo=Kingston, arriva la chiavetta USB da 2 terabyte!|accesso=26 settembre 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|https://www.hwupgrade.it/news/storage/kingston-presenta-una-chiavetta-usb-da-ben-2-tb_66465.html|titolo=Kingston presenta una chiavetta USB da ben 2 TB|accesso=26 settembre 2018}}&lt;/ref&gt;

== Caratarìsteghe ==
Grasie a łe dimension reduzeste, a l'asensa de inafidabiłi mecanizmi mobiłi, a łe cresenti dimension de ła memoria e a ła só [[interoperabiłità]], ła ciaveta ła se ga afermà, suparando parsialmente i [[Compact disc|CD]] e i [[DVD]], cofà unidà prefarìa par el trasporto fìzego de dati. A se tenja parò in considarasion el fato che'l nùmaro de scriture che una [[memoria flash]] ła pol suportar no'l ze iłimità, sepur molto alto (oltra 100.000 sicli de scritura).

Tante marche de ciavete USB łe ga in catałogo łe varsion dotàe de picoła łeveta łaterałe che (cuando che ła ze asionada) ła inpedise ła scritura so'l dispozidivo.

Inte'l descargo e cargo de dati ła ciaveta USB ła ze el suporto co'l menor ingonbro e el pì vełose; ła porta USB ła ze par zonta capase de ałimentar ełetrègramente łe parifèreghe a baso consumo cofà łe ciavete, sensa nesesità de na autonoma fonte d'enerzìa, e ła ghe ne parmete el cołegamento/descołegamento sensa destùar el computer (łimitandose a seguir ła prosedura&quot;''Remosion segura de l'hardware''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.informatica37.it/leggende-metropolitane-la-rimozione-sicura-dellhardware/|titolo=Leggende metropolitane: la rimozione sicura dell’hardware|sito=INFORMATICA 37 - Blog di Informatica e Nuove Tecnologie|data=2012-03-30|lingua=it-IT|accesso=2020-12-03}}&lt;/ref&gt; da sistema operadivo).

== Funsionamento ==
El [[Protocoło de rede|protocoło]] par el trasferimento dei dati da'l computer a ła ciaveta, e viseversa, el ze un protocoło [[standard (informàtega)|standard]] denomenà [[USB|USB Mass Storage protocol]]. Tałe standardizasion ła ga incorajà l'incluzion dei driver de suporto inte'l [[file system]] łocałe da parte dei produtori de [[sistema operadivo|sistemi operadivi]] cofà [[Windows]], [[macOS]] e [[GNU/Linux]].

Inisialmente ła vełosità de łetura/scritura de ła memoria flash contenjesta inte łe ciavete ła jera tanto basa, &quot;frenada&quot; da ła reduzesta [[banda pasante]] de l'intarfasa  USB, che inte ła só varsion orizenałe, ła 1.1, ła ze de 12&amp;nbsp;Mbit/s. Resentemente invese scuazi tute łe ciavete de nova costrusion łe dòpara łe pì vełose varsion 2.0 o 3.0, parfetamente retroconpatibiłe co ła varsion  1.1, e dotàe de na banda pasante respetivamente de 480&amp;nbsp;Mbit/s e de 4,8&amp;nbsp;Gbit/s.

A ze da presizar parò che ła vełosità no ła depende soło da l'intarfasa, ma anca da'l tipo de memoria flash doparada, e da l'eventuałe prezensa de microchip dedicài drento a ła ciaveta stesa. A ghe ze a 'sto propozito in comersio serte ciavete che łe contien un picoło [[microprosesor]] dedegà ad otimizar el proseso de łetura/scritura so ła  memoria flash. Oviamente ła major conplesidà de 'ste sołusion łe rełega par el momento 'sti &quot;bołidi&quot; ad un marcà profesionałe de fasa alta co ezigense spesìfeghe.

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Voze corełade ==
* [[Memoria de masa]] 
* [[Memoria a stato sołido]]
* [[MiniSD Card]]
* [[USB]]
* [[USB Killer]] 
* [[U3 (informàdega)]]

==Altri projeti==
{{interprojeto}}


[[Categoria:Informadega]]</text>
      <sha1>njk10q31t2worp140txcscfxbkkzi7x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bento Gonçalves</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150468</id>
    <revision>
      <id>1102433</id>
      <parentid>1102432</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:48:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>sistemada formatasion imàjini</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2348" xml:space="preserve">{{Infobox de Divixion aministrativa}}
[[Imàjine:Panorâmica_Bento_Gonçalves.jpg|miniatura|centro|600px|Bento Gonçalves, panoram int'el 2018.]]
'''Bento Gonçalves''' el ze un [[Comuni del Brasile|comune de'l Braziłe]] inte'l Stado de'l  [[Rio Grande do Sul]], parte de la [[Mesoregioni del Brasile|mesorezion]] de'l [[Nordeste Rio-Grandense]] e de la [[Microregione di Caxias do Sul|microrezion de Caxias do Sul]].

== Storia ==
Prima de'l [[1870]] l'area conosùa cofà Cruzinha ła zera abitada da [[indios]]. Inte'l [[1875]] l'area ła ze stà cołonizada da un gropo de suparzó 730 imigranti tirołezi-trentini, provenjenti da l'[[Inpero austro-ungàrego]], e renomenada cołonia de Donna Isabel, in omajpo a ła prensipesa braziłiana Isabel de Bragança. Inte'l [[1890]] ła ze stà renomenada Bento Gonçalves in omajo a l'eroe de ła revołusion farroupilha, [[Bento Gonçalves da Silva]].

I cołoni trentini i gavea catà un clima favorevołe, soratuto a ła coltivasion de ła [[vitis|vida]], atività che ła ga otenjesto un ultarior zviłupo cuando ła rezion ła ze stà cołegà a ła rede nasionałe feroviaria a l'inisio de'l [[XX sècoło]]. Inte'l [[1967]] l'area ła ga avesto un ultarior inpulso co ła nasita de'l ''fenavinho'', che ła ga dazesto a Bento Gonçalves notorietà a łiveło nasionałe e intarnasionałe e ła ga trasformà inte ła &quot;cavedałe braziłiana de'l vin&quot;.

== Sosietà ==
Inte'l 2018, ła popołasion totałe de'l comune ła jera de 119.049 abitanti, con na densità demogràfega de 434,49 hab / km ².
== Aministrasion ==
El primo sindico de ła sità el ze entrà in carga el 24 novenbre 1892. El poder łezislativo de'l comun el ze ezersità da'l Consejo comunałe de Bento Gonçalves, conponesto da dizisete consejeri comunałi.
[[Imàjine:Via_del_Vino_06-abr-18.jpg|centro|miniatura|Piasa de ła sità]]

=== Zemełaji ===
* {{Zemełajo|ITA|Rovereto}}
* {{Zemełajo|ITA|Villa Lagarina}}
* {{Zemełajo|ITA|Trambileno}}
* {{Zemełajo|ITA|Terragnolo}}
* {{Zemełajo|ITA|Nogaredo}}
* {{Zemełajo|ITA|Isera}}
* {{Zemełajo|ITA|Mori||Mori (Italia)}}
* {{Zemełajo|ITA|Brentonico}}
* {{Zemełajo|ARG|Luján de Cuyo}}
* {{Zemełajo|PRT|Cartaxo}}

==Notasion==
&lt;references/&gt;

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}

[[Categoria:Comuni del Rio Grando del Sud]]</text>
      <sha1>oka3f14i6ahktii2qt5qmf64ao2cdsh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cartaxo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150471</id>
    <revision>
      <id>1102481</id>
      <parentid>1102430</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T10:26:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Davy1509</username>
        <id>8833</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Freguesias: dizanbìguo [[Valada]] */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1162" xml:space="preserve">{{Infobox de Divixion aministrativa}}
'''Cartaxo''' ({{IPA|kɐɾ'taʃu}}) el ze un [[Divisioni amministrative del Portogallo|comune portogheze]] de 23.389 abitanti situà inte'l [[Distretto di Santarém|distreto de Santarém]].

== Sosietà ==

=== Evołusion demogràfega ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;9&quot; |Popołasion de Cartaxo (1849 – 2004)
|- bgcolor=&quot;#C0C0C0&quot;
| align=&quot;center&quot; |[[1849]]
| align=&quot;center&quot; |[[1900]]
| align=&quot;center&quot; |[[1930]]
| align=&quot;center&quot; |[[1960]]
| align=&quot;center&quot; |[[1981]]
| align=&quot;center&quot; |[[1991]]
| align=&quot;center&quot; |[[2001]]
| align=&quot;center&quot; |[[2004]]
|-
| align=&quot;center&quot; |7520
| align=&quot;center&quot; |14373
| align=&quot;center&quot; |18270
| align=&quot;center&quot; |19939
| align=&quot;center&quot; |22581
| align=&quot;center&quot; |22268
| align=&quot;center&quot; |23389
| align=&quot;center&quot; |24465
|}

== Freguesias ==
* [[Cartaxo (freguesia)|Cartaxo]]
* [[Ereira (Cartaxo)|Ereira]]
* [[Lapa (Cartaxo)|Lapa]]
* [[Pontével]]
* [[Valada (Cartaxo)|Valada]]
* [[Vale da Pedra]]
* [[Vale da Pinta]]
* [[Vila Chã de Ourique]]

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}


[[Categoria: Comuni del distreto de Santarém]]
[[Categoria:Portogało]]</text>
      <sha1>b74rvyx8zcqnokhoa0posodrq3i8635</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mori (Italia)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150474</id>
    <redirect title="Mori (TN)" />
    <revision>
      <id>1102434</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:49:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>creà rimando</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" xml:space="preserve">#VARDA [[Mori (TN)]]</text>
      <sha1>mel3p1t7bz416driclmemn9oagaa7ua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Brentonico</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150475</id>
    <redirect title="Brentonech" />
    <revision>
      <id>1102435</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:50:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>creà rimando</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21" xml:space="preserve">#VARDA [[Brentonech]]</text>
      <sha1>fr4fwfz152rhl6ejmtpmskejo5w9hw2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Antioco de Siracusa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150476</id>
    <revision>
      <id>1102451</id>
      <timestamp>2022-08-18T19:24:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>Pàjina creada co «== Biografia == Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisilia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="438" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisilia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].</text>
      <sha1>oa8ayiqodcse1aakdq1x7b933haez1l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102453</id>
      <parentid>1102451</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2023" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===

{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}


==Notasion==
&lt;references/&gt;</text>
      <sha1>1ktdw9q8zdpcpzs672tn9q0jf3tcu4y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102454</id>
      <parentid>1102453</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:35:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sull'Italia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2337" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===

{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}


=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.


==Notasion==
&lt;references/&gt;</text>
      <sha1>5giycsj9vmzcwbyogfll7huzcdu2m1q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102455</id>
      <parentid>1102454</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:35:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sulla Sicilia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2387" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===

{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}


=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.


==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;</text>
      <sha1>0wjhhknc9m1t8ehhfe0xsqicecal0ft</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102456</id>
      <parentid>1102455</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:36:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Notasion */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3351" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===

{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}


=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.


==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}</text>
      <sha1>4yd0jq3r2d172804n98037h7ktwz8kn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102457</id>
      <parentid>1102456</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:45:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sull'Italia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4845" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===

{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}


=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.

In st'altra òpara, el scritro siracuzan el anałiza esensialmente ła parte pì meridionałe de ła penizoła, parlando de łe prime popołasion che  ła gavea abità e de łe cołonie che i [[Antichi greci|Gresi]] ghe ga fondà. El conta ła storia de ła [[Magna Grecia|Manja Gresia]] fin a ła fondasion de ła cołonia de [[Eraclea]] ([[434 a.C.]]). Intaresante notar che Antioco cołega inte ła so òpara ła fegura de [[Siculo (mitologia)|Siculo]], el condotier de'l pòpoło dei [[Siculi]] (che'l fa resałir ai antighi [[Enotri]]), a [[Roma (città antica)|Roma]], aserindo che Siculo el fuse un roman, poiché Roma stesa in prensipio ła jera popołà da Siculi. Ła so narasion ła ga fato naser intrà i studiozi moderni el tèrmene de &quot;tersa Roma&quot;, ła pì antiga, dazendo cusì adito a tuta na serie de posibiłi inplegasion zeogràfeghe e połìteghe antighe che łe ze ojeto de grando intarse par i stòreghi.&lt;ref&gt;Cfr. [[Lorenzo Braccesi]], ''Hesperìa: studi sulla grecità di occidente - Volume 3'', 1993, p. 132; ''Atti del Congresso Storiografia locale e storiografia universale'', 2001, p. 276.&lt;/ref&gt;

So ła cołonizasion Antioco se sofarmava anpiamente, fornindo dati che uncora ancò i ze retenjù fondamentałi par el studio de st'altro fenomeno&lt;ref&gt;D. Musti, ''Storia greca'', Roma-Bari, Laterza, 1994, pp. 586-587.&lt;/ref&gt;. Frecuenti rifarimenti a l'òpara de Antioco se cata anca in [[Strabone]] e [[Dionigi di Alicarnasso]]&lt;ref&gt;I frammenti in ''FgrHist'' 29.&lt;/ref&gt;.

==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}</text>
      <sha1>1w4rwi139b1y8n699ucxc5jeqo8qsum</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102458</id>
      <parentid>1102457</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:46:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sulla Sicilia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4854" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===

{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}


=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.

In st'altra òpara, el scritro siracuzan el anałiza esensialmente ła parte pì meridionałe de ła penizoła, parlando de łe prime popołasion che  ła gavea abità e de łe cołonie che i [[Antichi greci|Gresi]] ghe ga fondà. El conta ła storia de ła [[Magna Grecia|Manja Gresia]] fin a ła fondasion de ła cołonia de [[Eraclea]] ([[434 a.C.]]). Intaresante notar che Antioco el cołega inte ła só òpara ła fegura de [[Siculo (mitologia)|Siculo]], el condotier de'l pòpoło dei [[Siculi]] (che'l fa resałir ai antighi [[Enotri]]), a [[Roma (città antica)|Roma]], aserindo che Siculo el fuse un roman, poiché Roma stesa in prensipio ła jera popołà da Siculi. Ła só narasion ła ga fato naser intrà i studiozi moderni el tèrmene de &quot;tersa Roma&quot;, ła pì antiga, dazendo cusì adito a tuta na serie de posibiłi inplegasion zeogràfeghe e połìteghe antighe che łe ze ojeto de grando intarse par i stòreghi.&lt;ref&gt;Cfr. [[Lorenzo Braccesi]], ''Hesperìa: studi sulla grecità di occidente - Volume 3'', 1993, p. 132; ''Atti del Congresso Storiografia locale e storiografia universale'', 2001, p. 276.&lt;/ref&gt;

So ła cołonizasion Antioco el se sofarmava anpiamente, fornindo dati che uncora ancò i ze retenjùi fondamentałi par el studio de st'altro fenomeno&lt;ref&gt;D. Musti, ''Storia greca'', Roma-Bari, Laterza, 1994, pp. 586-587.&lt;/ref&gt;. Frecuenti rifarimenti a l'òpara de Antioco se cata anca in [[Strabone]] e [[Dionigi di Alicarnasso]]&lt;ref&gt;I frammenti in ''FgrHist'' 29.&lt;/ref&gt;.

==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}</text>
      <sha1>echwgqxorjoa9dse8urp20op0umarhv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102459</id>
      <parentid>1102458</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:02:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  + [[Categoria:Istòreghi]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4880" xml:space="preserve">== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===

{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}


=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.

In st'altra òpara, el scritro siracuzan el anałiza esensialmente ła parte pì meridionałe de ła penizoła, parlando de łe prime popołasion che  ła gavea abità e de łe cołonie che i [[Antichi greci|Gresi]] ghe ga fondà. El conta ła storia de ła [[Magna Grecia|Manja Gresia]] fin a ła fondasion de ła cołonia de [[Eraclea]] ([[434 a.C.]]). Intaresante notar che Antioco el cołega inte ła só òpara ła fegura de [[Siculo (mitologia)|Siculo]], el condotier de'l pòpoło dei [[Siculi]] (che'l fa resałir ai antighi [[Enotri]]), a [[Roma (città antica)|Roma]], aserindo che Siculo el fuse un roman, poiché Roma stesa in prensipio ła jera popołà da Siculi. Ła só narasion ła ga fato naser intrà i studiozi moderni el tèrmene de &quot;tersa Roma&quot;, ła pì antiga, dazendo cusì adito a tuta na serie de posibiłi inplegasion zeogràfeghe e połìteghe antighe che łe ze ojeto de grando intarse par i stòreghi.&lt;ref&gt;Cfr. [[Lorenzo Braccesi]], ''Hesperìa: studi sulla grecità di occidente - Volume 3'', 1993, p. 132; ''Atti del Congresso Storiografia locale e storiografia universale'', 2001, p. 276.&lt;/ref&gt;

So ła cołonizasion Antioco el se sofarmava anpiamente, fornindo dati che uncora ancò i ze retenjùi fondamentałi par el studio de st'altro fenomeno&lt;ref&gt;D. Musti, ''Storia greca'', Roma-Bari, Laterza, 1994, pp. 586-587.&lt;/ref&gt;. Frecuenti rifarimenti a l'òpara de Antioco se cata anca in [[Strabone]] e [[Dionigi di Alicarnasso]]&lt;ref&gt;I frammenti in ''FgrHist'' 29.&lt;/ref&gt;.

==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}

[[Categoria:Istòreghi]]</text>
      <sha1>haf8fnsytgqu7qy88qt0fc7dwmiutlb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102460</id>
      <parentid>1102459</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:04:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>zontà modèl sinotego</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4903" xml:space="preserve">{{Infobox de Personajo}}

== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===
{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}

=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.

In st'altra òpara, el scritro siracuzan el anałiza esensialmente ła parte pì meridionałe de ła penizoła, parlando de łe prime popołasion che  ła gavea abità e de łe cołonie che i [[Antichi greci|Gresi]] ghe ga fondà. El conta ła storia de ła [[Magna Grecia|Manja Gresia]] fin a ła fondasion de ła cołonia de [[Eraclea]] ([[434 a.C.]]). Intaresante notar che Antioco el cołega inte ła só òpara ła fegura de [[Siculo (mitologia)|Siculo]], el condotier de'l pòpoło dei [[Siculi]] (che'l fa resałir ai antighi [[Enotri]]), a [[Roma (città antica)|Roma]], aserindo che Siculo el fuse un roman, poiché Roma stesa in prensipio ła jera popołà da Siculi. Ła só narasion ła ga fato naser intrà i studiozi moderni el tèrmene de &quot;tersa Roma&quot;, ła pì antiga, dazendo cusì adito a tuta na serie de posibiłi inplegasion zeogràfeghe e połìteghe antighe che łe ze ojeto de grando intarse par i stòreghi.&lt;ref&gt;Cfr. [[Lorenzo Braccesi]], ''Hesperìa: studi sulla grecità di occidente - Volume 3'', 1993, p. 132; ''Atti del Congresso Storiografia locale e storiografia universale'', 2001, p. 276.&lt;/ref&gt;

So ła cołonizasion Antioco el se sofarmava anpiamente, fornindo dati che uncora ancò i ze retenjùi fondamentałi par el studio de st'altro fenomeno&lt;ref&gt;D. Musti, ''Storia greca'', Roma-Bari, Laterza, 1994, pp. 586-587.&lt;/ref&gt;. Frecuenti rifarimenti a l'òpara de Antioco se cata anca in [[Strabone]] e [[Dionigi di Alicarnasso]]&lt;ref&gt;I frammenti in ''FgrHist'' 29.&lt;/ref&gt;.

==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}

[[Categoria:Istòreghi]]</text>
      <sha1>rp4q6b8bzpp0bpnktcgzz99tksf9jgh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102462</id>
      <parentid>1102460</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:16:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sulla Sicilia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6126" xml:space="preserve">{{Infobox de Personajo}}

== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===
{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}

=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.

In st'altra òpara, el scritro siracuzan el anałiza esensialmente ła parte pì meridionałe de ła penizoła, parlando de łe prime popołasion che  ła gavea abità e de łe cołonie che i [[Antichi greci|Gresi]] ghe ga fondà. El conta ła storia de ła [[Magna Grecia|Manja Gresia]] fin a ła fondasion de ła cołonia de [[Eraclea]] ([[434 a.C.]]). Intaresante notar che Antioco el cołega inte ła só òpara ła fegura de [[Siculo (mitologia)|Siculo]], el condotier de'l pòpoło dei [[Siculi]] (che'l fa resałir ai antighi [[Enotri]]), a [[Roma (città antica)|Roma]], aserindo che Siculo el fuse un roman, poiché Roma stesa in prensipio ła jera popołà da Siculi. Ła só narasion ła ga fato naser intrà i studiozi moderni el tèrmene de &quot;tersa Roma&quot;, ła pì antiga, dazendo cusì adito a tuta na serie de posibiłi inplegasion zeogràfeghe e połìteghe antighe che łe ze ojeto de grando intarse par i stòreghi.&lt;ref&gt;Cfr. [[Lorenzo Braccesi]], ''Hesperìa: studi sulla grecità di occidente - Volume 3'', 1993, p. 132; ''Atti del Congresso Storiografia locale e storiografia universale'', 2001, p. 276.&lt;/ref&gt;

So ła cołonizasion Antioco el se sofarmava anpiamente, fornindo dati che uncora ancò i ze retenjùi fondamentałi par el studio de st'altro fenomeno&lt;ref&gt;D. Musti, ''Storia greca'', Roma-Bari, Laterza, 1994, pp. 586-587.&lt;/ref&gt;. Frecuenti rifarimenti a l'òpara de Antioco se cata anca in [[Strabone]] e [[Dionigi di Alicarnasso]]&lt;ref&gt;I frammenti in ''FgrHist'' 29.&lt;/ref&gt;.

A se ga anca suponesto che ła so òpara de scritura ła fuse stada mesa a servisio propagandìstego de ła Siracuza pre-dioneziana comandada da [[Ermocrate]], o adiritura che'l fuse contenporaneo da'l [[Tiranni di Siracusa|tiranno siracuzan]] [[Dionisio I]], par cui inte i suoi testi, a segonda dei do parìodi, andarìa ravizada ła vołontà de l'[[Siracusa (città antica)|antiga Siracuza]] o de estrométar de'l tuto l'ełemento ełènego da łe orizene de l'Itałia, e cuindi de ła Sisiłia, inte'l tenpo in cui ła grega [[Atene]] ła vołeva ciapar el posto ezemònego de Siracuza inte i afari de ła penizoła,&lt;ref&gt;Cfr.  [[Giovanni Brancaccio]], ''Geografia, cartografia e storia del Mezzogiorno'', 1991, p. 20; G. Vanotti, ''Quale Sicilia per Ermocrate?'' in ''Gli stati territoriali nel mondo antico'' a cura di C. Bearzot, F. Landucci Gattinoni, G. Zecchini, 2003, p. 181.&lt;/ref&gt; opur, inte'l segondo parìodo tołesto in considarasion,  Antioco el gavarìa podesto favorri co ła so òpara ła concuista culturałe, oltra che miłitar, dei Siracuzani a l'interno de ła Manja Gresia.&lt;ref&gt;L. Ronconi, Lo storico e la tirannide: Antioco e Dionisio I in Hesperia 7 a cura di L. Braccesi, 1996, pp. 67-76.&lt;/ref&gt;

==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}

[[Categoria:Istòreghi]]</text>
      <sha1>mtorag4v7m46s2okhpjq5pgayydgnil</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102463</id>
      <parentid>1102462</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:17:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sulla Sicilia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6126" xml:space="preserve">{{Infobox de Personajo}}

== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===
{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}

=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.

In st'altra òpara, el scritro siracuzan el anałiza esensialmente ła parte pì meridionałe de ła penizoła, parlando de łe prime popołasion che  ła gavea abità e de łe cołonie che i [[Antichi greci|Gresi]] ghe ga fondà. El conta ła storia de ła [[Magna Grecia|Manja Gresia]] fin a ła fondasion de ła cołonia de [[Eraclea]] ([[434 a.C.]]). Intaresante notar che Antioco el cołega inte ła só òpara ła fegura de [[Siculo (mitologia)|Siculo]], el condotier de'l pòpoło dei [[Siculi]] (che'l fa resałir ai antighi [[Enotri]]), a [[Roma (città antica)|Roma]], aserindo che Siculo el fuse un roman, poiché Roma stesa in prensipio ła jera popołà da Siculi. Ła só narasion ła ga fato naser intrà i studiozi moderni el tèrmene de &quot;tersa Roma&quot;, ła pì antiga, dazendo cusì adito a tuta na serie de posibiłi inplegasion zeogràfeghe e połìteghe antighe che łe ze ojeto de grando intarse par i stòreghi.&lt;ref&gt;Cfr. [[Lorenzo Braccesi]], ''Hesperìa: studi sulla grecità di occidente - Volume 3'', 1993, p. 132; ''Atti del Congresso Storiografia locale e storiografia universale'', 2001, p. 276.&lt;/ref&gt;

So ła cołonizasion Antioco el se sofarmava anpiamente, fornindo dati che uncora ancò i ze retenjùi fondamentałi par el studio de st'altro fenomeno&lt;ref&gt;D. Musti, ''Storia greca'', Roma-Bari, Laterza, 1994, pp. 586-587.&lt;/ref&gt;. Frecuenti rifarimenti a l'òpara de Antioco se cata anca in [[Strabone]] e [[Dionigi di Alicarnasso]]&lt;ref&gt;I frammenti in ''FgrHist'' 29.&lt;/ref&gt;.

A se ga anca suponesto che ła so òpara de scritura ła fuse stada mesa a servisio propagandìstego de ła Siracuza pre-dioneziana comandada da [[Ermocrate]], o adiritura che'l fuse contenporaneo da'l [[Tiranni di Siracusa|tiranno siracuzan]] [[Dionisio I]], par cui inte i só testi, a segonda dei do parìodi, andarìa ravizada ła vołontà de l'[[Siracusa (città antica)|antiga Siracuza]] o de estrométar de'l tuto l'ełemento ełènego da łe orizene de l'Itałia, e cuindi de ła Sisiłia, inte'l tenpo in cui ła grega [[Atene]] ła vołeva ciapar el posto ezemònego de Siracuza inte i afari de ła penizoła,&lt;ref&gt;Cfr.  [[Giovanni Brancaccio]], ''Geografia, cartografia e storia del Mezzogiorno'', 1991, p. 20; G. Vanotti, ''Quale Sicilia per Ermocrate?'' in ''Gli stati territoriali nel mondo antico'' a cura di C. Bearzot, F. Landucci Gattinoni, G. Zecchini, 2003, p. 181.&lt;/ref&gt; opur, inte'l segondo parìodo tołesto in considarasion,  Antioco el gavarìa podesto favorir co ła só òpara ła concuista culturałe, oltra che miłitar, dei Siracuzani a l'interno de ła Manja Gresia.&lt;ref&gt;L. Ronconi, Lo storico e la tirannide: Antioco e Dionisio I in Hesperia 7 a cura di L. Braccesi, 1996, pp. 67-76.&lt;/ref&gt;

==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}

[[Categoria:Istòreghi]]</text>
      <sha1>6krd8omjatjz8zt6t49blril7y55e4g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1102464</id>
      <parentid>1102463</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:19:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Enrico</username>
        <id>7370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Linganbi foresti */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6153" xml:space="preserve">{{Infobox de Personajo}}

== Biografia ==
Fio de Senofane, el ze stà el primo [[Storico|stòrego]] de la [[Sicilia greca|Sisiłia grega]], e segondo diversi stòreghi el ze stà anca el primo stòrego de l'[[Colonizzazione greca|Ocidente grego]].&lt;ref&gt;Cfr. quanto scritto in [[Luigi Pareti]], ''Storia della regione lucano-bruzzia nell'antichità'', Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1997, p. 527.&lt;/ref&gt; El ga scrivesto in [[Dialetto ionico|dialeto iònego]].

Ghe se atribuise łe prime òpare che łe conta łe vicende fondative e łezendarie de ła Sisiłia e de l'[[Itałia]], a nialtri note unegamente in cuanto citàe da autori posteriori.&lt;ref&gt;le civiltà italiche e Roma dal V secolo a.C. al V secolo d.C., Alessandro Cristofori, Università della Calabria&lt;/ref&gt; Ła ze opinion sparpanjada e asetada el considarar che'l stòrego  [[atenieze]] [[Tucidide]], inte'l scrivar łe pì antighe notisie rełative a łe fondasion de ła Sisiłia inte ła só ''[[Guierr del Peloponneso (Tucidide)|Guera de'l Pełoponezo]]'', el gabia atinzesto a łe òpare de Antioco&lt;ref&gt;L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988, pp. 11 ss.&lt;/ref&gt; 

== Òpare ==
=== ''Sull'Italia'' ===
{{cita|Antioco só fio de Senofane el ga scrivesto so l'Itałia łe notisie pì denje de fede e pì vere derivanti da łe antighe tradision: 'sta tera, che deso ła se ciama Itałia, antigamente ła ocupava i Enotri.|[[Dionigi di Alicarnasso|Dion. Hal.]], ''[[Antichità romane (Dionigi di Alicarnasso)|Antichità romane]]'', I, 12, 3.&lt;ref&gt;Trad. in ''I frammenti di Antioco di Siracusa: introduzione, traduzione e commento'', 2003, p. 49.&lt;/ref&gt;|‘Ἀντίοχος Ξενοφάνεος τάδε συνέγραψε περὶ Ἰταλίης ἐκ τῶν ἀρχαίων λόγων τὰ πιστότατα καὶ σαφέστατα· τὴν γῆν ταύτην, ἥτις νῦν Ἰταλίη καλεῖται, τὸ παλαιὸν εἶχον Οἴνωτροι’.|lingua=grc}}

=== ''Sulla Sicilia'' ===
Ła so segonda òapra ła contava ła storia de ła Sisiłia: da [[Cocalo]], re dei [[Sicani]], a'l [[Congresso di Gela|congreso de Gela]] avenjesto inte'l [[424 a.C.]] L'òpara l'è venjesta spartìa in 9 łibri, e se sostien che tałe divizion ła ze venjesta fata da autori postumi.

In st'altra òpara, el scritro siracuzan el anałiza esensialmente ła parte pì meridionałe de ła penizoła, parlando de łe prime popołasion che  ła gavea abità e de łe cołonie che i [[Antichi greci|Gresi]] ghe ga fondà. El conta ła storia de ła [[Magna Grecia|Manja Gresia]] fin a ła fondasion de ła cołonia de [[Eraclea]] ([[434 a.C.]]). Intaresante notar che Antioco el cołega inte ła só òpara ła fegura de [[Siculo (mitologia)|Siculo]], el condotier de'l pòpoło dei [[Siculi]] (che'l fa resałir ai antighi [[Enotri]]), a [[Roma (città antica)|Roma]], aserindo che Siculo el fuse un roman, poiché Roma stesa in prensipio ła jera popołà da Siculi. Ła só narasion ła ga fato naser intrà i studiozi moderni el tèrmene de &quot;tersa Roma&quot;, ła pì antiga, dazendo cusì adito a tuta na serie de posibiłi inplegasion zeogràfeghe e połìteghe antighe che łe ze ojeto de grando intarse par i stòreghi.&lt;ref&gt;Cfr. [[Lorenzo Braccesi]], ''Hesperìa: studi sulla grecità di occidente - Volume 3'', 1993, p. 132; ''Atti del Congresso Storiografia locale e storiografia universale'', 2001, p. 276.&lt;/ref&gt;

So ła cołonizasion Antioco el se sofarmava anpiamente, fornindo dati che uncora ancò i ze retenjùi fondamentałi par el studio de st'altro fenomeno&lt;ref&gt;D. Musti, ''Storia greca'', Roma-Bari, Laterza, 1994, pp. 586-587.&lt;/ref&gt;. Frecuenti rifarimenti a l'òpara de Antioco se cata anca in [[Strabone]] e [[Dionigi di Alicarnasso]]&lt;ref&gt;I frammenti in ''FgrHist'' 29.&lt;/ref&gt;.

A se ga anca suponesto che ła so òpara de scritura ła fuse stada mesa a servisio propagandìstego de ła Siracuza pre-dioneziana comandada da [[Ermocrate]], o adiritura che'l fuse contenporaneo da'l [[Tiranni di Siracusa|tiranno siracuzan]] [[Dionisio I]], par cui inte i só testi, a segonda dei do parìodi, andarìa ravizada ła vołontà de l'[[Siracusa (città antica)|antiga Siracuza]] o de estrométar de'l tuto l'ełemento ełènego da łe orizene de l'Itałia, e cuindi de ła Sisiłia, inte'l tenpo in cui ła grega [[Atene]] ła vołeva ciapar el posto ezemònego de Siracuza inte i afari de ła penizoła,&lt;ref&gt;Cfr.  [[Giovanni Brancaccio]], ''Geografia, cartografia e storia del Mezzogiorno'', 1991, p. 20; G. Vanotti, ''Quale Sicilia per Ermocrate?'' in ''Gli stati territoriali nel mondo antico'' a cura di C. Bearzot, F. Landucci Gattinoni, G. Zecchini, 2003, p. 181.&lt;/ref&gt; opur, inte'l segondo parìodo tołesto in considarasion,  Antioco el gavarìa podesto favorir co ła só òpara ła concuista culturałe, oltra che miłitar, dei Siracuzani a l'interno de ła Manja Gresia.&lt;ref&gt;L. Ronconi, Lo storico e la tirannide: Antioco e Dionisio I in Hesperia 7 a cura di L. Braccesi, 1996, pp. 67-76.&lt;/ref&gt;

==Voxe corełae==
* [[Siculo (mitologia)|Siculo]]

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Bibliografia ==
* {{EI|nome = Antioco di Siracusa|nomeurl = antioco-di-siracusa|autore = G. M. Columba|anno = 1929|pagine = |volume = |accesso = 9 luglio 2014}}
* Antioco di Siracusa, ''Testimonianze e frammenti'', a cura di Ignazio Concordia, Tricase (Lecce), Youcanprint, 2016.
* C. Cuscunà, ''I frammenti di Antioco di Siracusa'', Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2003.
* L. Pearson, ''The Greek historians of the West. Timaeus and his predecessors'', Atlanta, UP, 1988.
*R.M. Atria - G.L. Bonanno, ''Antioco di Siracusa'', in ''[[Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia.|Dizionario enciclopedico dei pensatori e dei teologi di Sicilia. Dalle origini al sec. XVIII]]'', 12 voll., a cura di [[Francesco Armetta|F. Armetta]], presentazione di F. Lomanto, Caltanissetta-Roma, Sciascia, 2018, vol. I, pp. 278 b - 287 b [ISBN 978-88-8241-488-7, pp. 5238].

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}

{{Controło de autorità}}
[[Categoria:Istòreghi]]</text>
      <sha1>jn5rs89scrbaneo61qxcndxdx01w8ih</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>