Wikipedia wawiki https://wa.wikipedia.org/wiki/Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wikipedia Wikipedia copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Gadget Discussion gadget Définition de gadget Discussion définition de gadget Sujet 0 1015 388762 356996 2022-07-29T05:51:10Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Bibe]] '''Adan''' (on dit eto: '''Adam''') fourit l' prumî [[Djin (biyolodjeye)|ome]], sorlon l' [[Bibe]] et l' [[Alcoran]]. Li live del [[Djeneze]] raconte kimint k' [[Bon Diu|Diè]] fjha-st [[Adan ey Eve]]. Et kimint kel prumire feme, [[Eve]], fourit fwaite foû d' ene des coisse d' Adan, paski ci-ci «ni trovéve nole aidance ki s' acoidreut bén avou lu». Adam ey Eve estît tchessîs evoye do djårdén d' Eden cåze k' il avént magnî do frut disfindou di l' åbe del kinoxhance do bén et do må. Adan ey Eve ourît des efants da zels: [[Cayin]], [[Abel]], [[Set]] et co des valets et des båsheles. Li Djeneze vout k' Adam åye morou djusse divant ses 930 ans. ''Adan, c' est eto on [[:Wikt:Adan|ptit no ey on no d' famile del Walonreye]].'' c4va9cwsubj7rkra0i9p97p6mkxjdxn 388763 388762 2022-07-29T05:53:14Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Bibe]] [[File:God2-Sistine Chapel.png|thumb|260px|]] '''Adan''' (on dit eto: '''Adam''') fourit l' prumî [[Djin (biyolodjeye)|ome]], sorlon l' [[Bibe]] et l' [[Alcoran]]. Li live del [[Djeneze]] raconte kimint k' [[Bon Diu|Diè]] fjha-st [[Adan ey Eve]]. Et kimint kel prumire feme, [[Eve]], fourit fwaite foû d' ene des coisse d' Adan, paski ci-ci «ni trovéve nole aidance ki s' acoidreut bén avou lu». Adam ey Eve estît tchessîs evoye do djårdén d' Eden cåze k' il avént magnî do frut disfindou di l' åbe del kinoxhance do bén et do må. Adan ey Eve ourît des efants da zels: [[Cayin]], [[Abel]], [[Set]] et co des valets et des båsheles. Li Djeneze vout k' Adam åye morou djusse divant ses 930 ans. ''Adan, c' est eto on [[:Wikt:Adan|ptit no ey on no d' famile del Walonreye]].'' fh2jbp0z96wwwxsh58veosqcd3lu8ki 388764 388763 2022-07-29T05:54:31Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Bibe]] [[File:God2-Sistine Chapel.png|thumb|260px|''Le creyåcion da Adan'']] '''Adan''' (on dit eto: '''Adam''') fourit l' prumî [[Djin (biyolodjeye)|ome]], sorlon l' [[Bibe]] et l' [[Alcoran]]. Li live del [[Djeneze]] raconte kimint k' [[Bon Diu|Diè]] fjha-st [[Adan ey Eve]]. Et kimint kel prumire feme, [[Eve]], fourit fwaite foû d' ene des coisse d' Adan, paski ci-ci «ni trovéve nole aidance ki s' acoidreut bén avou lu». Adam ey Eve estît tchessîs evoye do djårdén d' Eden cåze k' il avént magnî do frut disfindou di l' åbe del kinoxhance do bén et do må. Adan ey Eve ourît des efants da zels: [[Cayin]], [[Abel]], [[Set]] et co des valets et des båsheles. Li Djeneze vout k' Adam åye morou djusse divant ses 930 ans. ''Adan, c' est eto on [[:Wikt:Adan|ptit no ey on no d' famile del Walonreye]].'' 7mhapfvcmhxa2pvgd52kju169i4qjlo 0 20645 388760 381069 2022-07-29T05:49:43Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Adame-ey-Eve_askepiaedje.jpg|thumb|300px|prumire pådje divintrinne di l' [[årmonak walon del Samwinne]] di 1888, ki vout kel creyåcion d' Adam ey Eve soeye djusse 5891 ans viye.]] [[Imådje:KellsFol200rGeneolgyOfChrist.jpg|thumb|dins l' Evandjîle sint Luk]] '''[[Adan]]''' (/adã/ (pacô ossu: '''Adam''' /adam/) ey '''[[Eve]]''', c' est, sorlon les rlidjons [[rilidjon djwive|djwive]], [[crustinnisse|crustinne]] et [[islam|muzulmande]], les deus prumirès djins k' ont stî askepieyes på [[Bon Diu]], li setinme djoû del [[Creyåcion do monde]]. == Ricnoxhance do persounaedje == [[File:Adao eva.PNG|thumb]] Po les Djwifs et les Crustins, ciste istwere la est racontêye dins l' live del [[Djeneze]]. Les [[evandjîle]]s da [[Evandjîle sins Matî|Matî]] et da [[Evandjîle sins Luk|Luk]] dene minme li [[stok di famile da Djezus|stok di famile]] direk inte Adan ey Eve et [[Djezus-Cri]]. Insi, on trouve co dins l' [[årmonak walon del Samwinne|vî årmonak di Måmdey]] del fén do 19inme sieke li date do skepiaedje da Adan ey Eve, k' åreut stî e 4007 divant Dj.C. Po les Muzulmans, l' askepiaedje d' Adam ey Eve est dins l' [[Alcoran]], el sourate … Li creyance al lete ås tecses di l' askepiaedje d' Adan ey Eve espaitche sacwants crustins (les [[creyåcionisses]]) et bråmint des Muzulmans a admete el [[teyoreye di l' evolucion]]. Po les [[catolicisse|catolikes]], c' est [[Theilhard de Chardin]] k' a bråmint parvinou a fé accepter des idêyes da [[Charles Darwin|Darwin]], et wårder evike li creyance al creyåcion, tot veyant les tecses imådjreçmint. == Tecse di l' askepiaedje d' Adan ey Eve dins l' Djeneze == C' est e deujhinme tchaptrê. :¹⁵ Ça fwait ki l' Bon Diu amoenna l' ome dins l' Eden por lu î dmorer, waitî dsu et ndè travayî l' tere. :¹⁶ Li Bon Diu derit a l' ome: «Vos poloz bén mindjî des fruts d' tos les åbes do djårdén. :¹⁷ Mins vos n' mindjroz nén di l' åbe del kinoxhance do bén et do må, ca l' djoû k' vos è mindjrîz, vos môrrîz.» :¹⁸ Adon, li Bon Diu derit: «Ça n' est nén bon po l' ome do dmorer tot seu. Dji lyi va fé ene aidance ki sereut come lu.» :(…) :²¹ Adon, li Bon Diu l' edoirma come ene sokete. Ene feye k' i fout evoye, li Bon Diu purda ene di ses coisses foû, et rserer l' tchå. :²² Adon, li Bon Diu candja l' coisse e cmere. Il amoenna l' kimere divant l' ome. :²³ Ci-cial breya: «Ci côp ci, vola les oxheas d' mes oxheas eyet l' tchå di m' tchå. Leye, on l' lomrè feme, paski c' est foû di l' ome k' elle a stî prinjhe.» :²⁴ Et c' est ça ki l' ome abandnêye si pa et s' man po s' mete avou l' feme: eshonne, i n' fijhèt pus k' onk. :²⁵ Il estént miernous tos les deus, l' ome et l' feme, sins nd esse honteus. == Dins les belès-letes e walon == L' istwere da Adan ey Eve est djouwêye dins l' deujhinme ake del pîce «[[Li creyåcion do Monde (teyåte)|Li creyåcion do Monde]]» da [[André Mottet]]. [[Categoreye:Bibe]] [[Categoreye:Crustinnisse]] [[Categoreye:Islam]] [[Categoreye:Djudayisse]] 3cmjd6u7s2lwdpcffcjwpfucffd0qm8 388761 388760 2022-07-29T05:50:16Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Adame-ey-Eve_askepiaedje.jpg|thumb|300px|prumire pådje divintrinne di l' [[årmonak walon del Samwinne]] di 1888, ki vout kel creyåcion d' Adam ey Eve soeye djusse 5891 ans viye.]] [[Imådje:KellsFol200rGeneolgyOfChrist.jpg|thumb|dins l' Evandjîle sint Luk]] '''[[Adan]]''' (/adã/ (pacô ossu: '''Adam''' /adam/) ey '''[[Eve]]''', c' est, sorlon les rlidjons [[rilidjon djwive|djwive]], [[crustinnisse|crustinne]] et [[islam|muzulmande]], les deus prumirès djins k' ont stî askepieyes på [[Bon Diu]], li setinme djoû del [[Creyåcion do monde]]. == Ricnoxhance do persounaedje == [[Imådje:Adao eva.PNG|thumb|250px]] Po les Djwifs et les Crustins, ciste istwere la est racontêye dins l' live del [[Djeneze]]. Les [[evandjîle]]s da [[Evandjîle sins Matî|Matî]] et da [[Evandjîle sins Luk|Luk]] dene minme li [[stok di famile da Djezus|stok di famile]] direk inte Adan ey Eve et [[Djezus-Cri]]. Insi, on trouve co dins l' [[årmonak walon del Samwinne|vî årmonak di Måmdey]] del fén do 19inme sieke li date do skepiaedje da Adan ey Eve, k' åreut stî e 4007 divant Dj.C. Po les Muzulmans, l' askepiaedje d' Adam ey Eve est dins l' [[Alcoran]], el sourate … Li creyance al lete ås tecses di l' askepiaedje d' Adan ey Eve espaitche sacwants crustins (les [[creyåcionisses]]) et bråmint des Muzulmans a admete el [[teyoreye di l' evolucion]]. Po les [[catolicisse|catolikes]], c' est [[Theilhard de Chardin]] k' a bråmint parvinou a fé accepter des idêyes da [[Charles Darwin|Darwin]], et wårder evike li creyance al creyåcion, tot veyant les tecses imådjreçmint. == Tecse di l' askepiaedje d' Adan ey Eve dins l' Djeneze == C' est e deujhinme tchaptrê. :¹⁵ Ça fwait ki l' Bon Diu amoenna l' ome dins l' Eden por lu î dmorer, waitî dsu et ndè travayî l' tere. :¹⁶ Li Bon Diu derit a l' ome: «Vos poloz bén mindjî des fruts d' tos les åbes do djårdén. :¹⁷ Mins vos n' mindjroz nén di l' åbe del kinoxhance do bén et do må, ca l' djoû k' vos è mindjrîz, vos môrrîz.» :¹⁸ Adon, li Bon Diu derit: «Ça n' est nén bon po l' ome do dmorer tot seu. Dji lyi va fé ene aidance ki sereut come lu.» :(…) :²¹ Adon, li Bon Diu l' edoirma come ene sokete. Ene feye k' i fout evoye, li Bon Diu purda ene di ses coisses foû, et rserer l' tchå. :²² Adon, li Bon Diu candja l' coisse e cmere. Il amoenna l' kimere divant l' ome. :²³ Ci-cial breya: «Ci côp ci, vola les oxheas d' mes oxheas eyet l' tchå di m' tchå. Leye, on l' lomrè feme, paski c' est foû di l' ome k' elle a stî prinjhe.» :²⁴ Et c' est ça ki l' ome abandnêye si pa et s' man po s' mete avou l' feme: eshonne, i n' fijhèt pus k' onk. :²⁵ Il estént miernous tos les deus, l' ome et l' feme, sins nd esse honteus. == Dins les belès-letes e walon == L' istwere da Adan ey Eve est djouwêye dins l' deujhinme ake del pîce «[[Li creyåcion do Monde (teyåte)|Li creyåcion do Monde]]» da [[André Mottet]]. [[Categoreye:Bibe]] [[Categoreye:Crustinnisse]] [[Categoreye:Islam]] [[Categoreye:Djudayisse]] tsvsmyczw60hov9ssjhy7zglzd5144k 0 20834 388765 388059 2022-07-29T11:40:25Z Èl-Gueuye-Noere 17076 /* A */ wikitext text/x-wiki Li '''ptit no walon''', c' est l' prononçaedje, e walon, d' on [[ptit no]] k' a stî rashî e francès dins l' [[estat civil]]. == Uzaedje des ptits nos e walon == Dins les ptits nos e walon, come dins les [[nos d' famile]], gn aveut bråmint des [[raptitixhant no d' djin|raptitixhaedjes]] a môde di [[Wikt:sibetchta|sbetchtas]] u di [[Wikt:sicawa|scawas]], ki siervént dins li houcaedje di tos les djoûs (Toenne, Lodiye, Meliye, [[Wikt:Djo|Djo]]). Il ont siervou coramint ås walon-cåzants disk' aviè 1950. Mins, a pårti do 20inme sieke, cwand on s' adressive a ene djin, on eployive si no e francès. :(tot cåzant d' lu) : Djôzef a vnou bate avou nozôtes. :(tot l' atôtchant) : - Ça vos va, ô, ''Joseph'' ? C' est po çoula ki les [[cawete (linwince)|cawetes]] pår walone "[[cawete -eye|-eye]]" ([[Wikt:Mareye|Mareye]]) et "[[cawete -ene|-ene]]" ([[Wikt:Catrene|Catrene]]) n' ont waire passé po les ôtes pitits nos, do moens e 20inme sieke. Les longuès cognes (Antoenne, Elodeye), c' est les cenes k' on djheut e 19inme sieke, cwand on-z atôtchive respectiveuzmint cisse sakî la. C' est kécfeye les cenes k' i fåreut prinde si on rashireut oficirmint les ptits nos e walon. Cwand on n' kinoxheut nén li ptit d' ene sakî, et k' on l' vlot atôtchî d' å lon (les martchoteas, metans), on l' houkive '''Batisse'''. Po ene feme, on djheut '''Mareye'''. :Vinoz, Batisse, waitîz, Mareye ! Les ptits nos walons sont-st eployîs po fé deus sôres di foirt simpes arimeas : * li [[rima ås ptits nos]] * li [[rime a disti]] == Pitits nos walons k' on s' loméve e cåzant e 20inme sieke == === Rifondaedje di sacwants ptits nos walons === Les ptits nos avou l' cawete "-îye" sont rfondou avou -iye, apus ki "Mareye". Les ptits nos avou l' cawete -ine sont rfondous avou "-ene". === A === * Åbwin; F. ''Aubain'' * Adan; F. ''Adam'' * Adislasse; F. ''Ladislas'' * Aernou; F. ''Arnould'' * Alcide; F. ''Alcide'' * Alene / Aline; F. ''Aline'' * Alfrede; F. ''Alfred''<ref name=":3">Mahin, L. ''et al.'' (2022)''.'' Li Rantoele. l°102. ''Li Rantoele''</ref> * Amboeze; F. ''Ambroise'' * Andjlene / Andjline; F. ''Angeline'' * [[Wikt:Ane-Djôzefe|Ane-Djôzefe]]; F. ''Anne-Josèphe'' * [[Wikt:Ane-Djo|Ane-Djo]]; F. ''Anne-Josèphe'' * Anislasse; F. ''Stanislas'' * Arile; F. ''Arille''. * Årsinne; F. ''Arsène'' === B === * Babete; F. ''Elisabeth'' *Badjomé; F. ''Bajomé''<ref name=":0">https://wa.wiktionary.org/wiki/Categoreye:Pitits_nos_omrins_do_walon</ref> * Båre (''Bârbe, Bâbe); F. ''Barbe'' * [[Wikt:Bastén|Bastén]] / Bastyin; F. ''Sébastien'' * [[Wikt:Batisse|Batisse]]; F. ''Jean-Baptiste''; li ptit no d' ome li pus corant e l' Årdene el kimince do 20inme sieke. * Bebert; F. ''Albert, Héribert, Hubert, Lambert, Norbert, Philibert, Robert'' * Bedje; F. ''Begge'' * Benoet / Bnoet; F. ''Benoît'' * Bert; F. ''Albert, Héribert, Hubert, Lambert, Norbert, Philibert, Robert'' (c' est l' mwaisse persounaedje do [[Li ptit Bert (roman)|Ptit Bert]], li rlomé roman da [[Auguste Laloux]]). * [[Wikt:Bernadete|Bernadete]] ("crou" arimea : Bernadete, si vos n' catchîz nén vos tetes, Dji trawe li gazete Avou m' kekete). * Bertene / Bertine; F. ''Albertine'', ''Héribertine.'' * Bietmé, Bietrumé / Bietlete ; F. ''Barthélemy, Bartholomé<ref name=":0" />'' * Biernåd; F. ''Bernard'' * Brijhe (''Briye''); F. ''Ébregise'', ''Brigide''. === C === * Cadiye (''Cadîye''); F. ''Léocadie''. * Cålisse; F. ''Calixte''. * Camile; F. ''Camille''. * Catrene / Catrine; F. ''Catherine'' * Celene / Celine; F. ''Céline''. * Celinå; F. ''Célina''. * Céliniye (''Célinîye''); F. ''Céline''. * Ciye; F. ''Félicie''. * Cezarene / Cezarine; F. ''Césarine'' * Chèchès; F. ''François''. * [[chwintaedje namurwès|Chwès]]; F. ''François''. * Cicile; F. ''Cécile'' * Citêye; F. ''Félicité''. * Clåra; F. ''Clara''. * Clårisse; F. ''Clarisse''. * Clotile; F. ''Clotilde''. * Colas; F. ''Nicolas'' (c' est eto on [[ritchåd (oujhea)|no d' oujhea]]; no ki rvént dins sacwants [[toitche-linwe]]). * Côme; F. ''Cosme''. * Coraliye (''Coralîye''); F. ''Coralie''. * Corene / Corine; F. ''Corine''. * Corneliye (''Côrnélîye''); F. ''Cornélie''. * Crespin; F. ''Crépin''. * Cristofe; F. ''Christophe''. === D === * Dedene / Didine; F. ''Amandine'' * Delfene / Delfine; F. ''Delphine''. * Delina; F. ''Délina''. * Derik; F. ''Frédéric''. * Deyon; F. ''Gédéon'' * Djåcob; F. ''Jacob<ref name=":3" />'' * Djåke; F. ''Jacques''. * Djåspård; F. ''Gaspard''. * Djelike; F. ''Angélique'' * Djeniye (''Jènîye''); F. ''Eugénie''. * [[Wikt:Djenvire|Djenvire]]; F. ''Geneviève''. * Djeråd; F. ''Gérard'' (a divnou on no d' oujhea, li [[Wikt:djeråd|djeråd]] = li [[ritchåd (oujhea)]]). * Djermwin; F. ''Germain''. *Djermwinne; F. ''Germaine'' {{?}} * [[Wikt:Djetrou|Djetrou]]; F. ''Gertrude''. * [[Wikt:Djihan|Djihan / Djhan]] u [[Wikt:Djan|Djan]]; F. ''Jean'' * [[Wikt:Djihene|Djihene]] / [[Wikt:Djene|Djene]]; F. ''Jeanne''. * Djîle; F. ''Gilles''. * Djinne / Jène; F. ''Eugène''. * [[Wikt:Djo|Djo]]; F. ''Joseph''. *Djone; EN. ''John'' (come Djone Cocril ; ''[EN] John Cockerill'')<ref name=":1">[[Nosse cok tchante co (tecses)]]</ref> * [[Wikt:Djôr|Djôr]]; F. ''Georges''. * Djoselene; F. ''Joselyne<ref name=":3" />'' * Djowassin; F. ''Joassin''; no d' ene rouwale di [[Dorene]] * [[Wikt:Djôzef|Djôzef]]; F. ''Joseph''. * Djri; F. ''Géry'' (come dins [[Soure-Sint-Djri]]). *Djule; F. ''Jules'' (come Djule Destrêye : ''[FR] Jules Destrée'')<ref name=":1" /> * Djulin; F. ''Julien'' * Djulinne; F. ''Julienne'' * Djustin; c' est l' mwaisse persounaedje do roman [[So l' anuti (roman)|So l' anuti]], da [[Lorint Hendschel]]; eto di l' [[otobiyografeye]] [[Li fi do schayteu]] da [[Maurice Georges]]. * Docsiye; F. ''Eudoxie''. * Dofe; F. ''Adolphe'' * Dolfene / Dolfine; F. ''Adolphine '' * Doné; F. ''Dieudonné'' * Donea; F. "pitit" ''Denis'' * Douni; F. ''Denis'' * Douwård; F. ''Edouard'' * Dré; F. ''André'' * Dreya; F. ''Andréa'' * Driyin; F. ''Adrien'' * Driyinne; F. ''Adrienne'' === E === * Eden; F. ''Eden<ref name=":2">Goffart, J. (2021) ''Les tchafiaedjes do Ptit Louwis (59)''. In ''Li Rantoele'', l° 99.</ref>'' *Elinne; F. ''Hélene'' * Elwè; F. ''Éloi'' * Érasse; F. ''Erasme'' * Ermance; F. ''Hermance'' * Erminiye; F. ''Herminie'' * Ernele; F. ''Renilde'' * Ernesse; F. ''Ernest'' * Ernestene / Ernestine; F. ''Ernestine'' * Ernou; F. ''Arnauld'' * Estele; F. ''Estelle'' * Eudaliye; F. ''Eudalie'' * Eve; F. ''Ève'' === F === * Faniye; F. ''Stéphanie'' * Fefene / Fifine; F. ''Joséphine'' * Féliciye; F. ''Félicie'' * Félisse; F. ''Félix'' * Fene; F. ''Joséphine'' * Fidele; F. ''Fidele'' * Filominne; F. ''Philomene'' * Flipene / Flipine; F. ''Philippine'' * Flupe / Flipe; F. ''Philippe'' * Fonfonse; F. ''Alphonse'' * [[Wikt:Fonse|Fonse]]; F. ''Alphonse'' * Fonsene / Fonsine; F. ''Alphonsine'' * Foyene; F. ''Feuillenne'' * Foyin; F. ''Feuillen'' * Françwès; F. ''François'' * Fraziye; F. ''Euphrasie'' === G === * Gabriyel; F. ''Gabriel'' * Glaude; F. ''Claude'' * Godfrwèd; F. ''Godefroid'' * Godlive; F. ''Godelieve'' * Grigôre, Grigwere; F. ''Grégoire'' * Gudule; F. ''Gudule'' * Guibiet; F. ''Guibert'' * Guiymene; F. ''Guillemine'' * Gusse; F. ''Auguste'' * Gusta; F. ''Augusta'' * Gustene / Gustine; F. ''Augustine'' * Gaguite / Guiguite; F. ''Marguerite'' === H === * Hinri; F. ''Henry'' * Houbiet; F. ''Hubert'' === L === * Laliye; F. ''Eulalie''. *Lambiet; F. ''Lambert'' (come dins : Woluwé-Sint-Lambiet) * Lantin; F. ''Valentin''. * Layide; F. ''Adélaïde * Lecsi; F. ''Alexis'' * Lene / Line; F. ''Céline''. * Lestene / Lestine ; F. ''Célestine''. * Lestin; F. ''Célestin''. * Leya; F. ''Léa'' * Leyande; F. ''Léandre''. * Leyon; F. ''Léon''. * Leyona; F. ''Léona''. * Leyoniye, Yoniye; F. ''Léonie'' * Linå (''Linâ''); F. ''Célina'' * Linåd; F. ''Léonard'' * Livî; F. ''Olivier'' * Liza; F. ''Élisa'' * Lizé; F. ''Élisée'' * Lodiye; F. ''Elodie'' * Lolote; F. ''Charlotte'' * Lorint; F. ''Laurent'' * Lotaire; F. ''Lothaire'' * Lote; F. ''Charlotte'' * Louwis / Lowis; F. ''Louis'' * Louwisse; F. ''Louise'' * Loyisse; F. ''Héloïse'' * Loyisse; F. ''Aloïs'' * Lucasse; F. ''Lucas'' * Lucyin; F. ''Lucien'' * Ludvina; F. ''Ludvina'' === M === * Må; F. ''Marc'' * Mabile; F. ''Mabille'' * Macsi; F. ''Maximilien'' (waitîz a [[Wikt:Miyin|Miyin]]) * [[Wikt:Madjene|Madjene]]; F. ''Marie-Jeanne'' * Madlinne; F. ''Madeleine'' * Magrite; F. ''Marguerite'' * Malvina; F. ''Malvina'' * Mandene / Mandine; F. ''Amandine'' * Mantene / Mantine; F. ''Clémentine'' * Manu; F. ''Emmanuel'' * [[Wikt:Mår|Mår]]; F. ''Marc'' * Mardjo; F. ''Marie-Josephe'' * Mardjôzefe; F. ''Marie-Josephe'' * Mareye / Maroye; F. ''Marie''; li ptit no d' feme li pus corant e l' Årdene el kimince do 20inme sieke. * Maria; F. ''Maria'' * Mårta; F. ''Martha'' * Mårtén; F. ''Martin'' * Mårtene / Mårtine; F. ''Martine'' * Måte; F. ''Marthe'' * [[Wikt:Matî|Matî]]; F. ''Mathieu'' (loukîz eto a "[[Matîssalé]]") * Matile; F. ''Mathilde'' * Mawoumet; F. ''Mohamed'' * [[Wikt:Mayane|Mayane]]; F. ''Marie-Anne'' * Medåd; F. ''Médard'' * Melaniye; F. ''Mélanie'' * Melda; F. ''Imelda'' * Meliye; F. ''Amélie'' (mwaisse persounaedje d' ene [[binde d' imådjes]] da [[José Schoovaerts]], et do roman da [[Jean Goffart]] "[[Dji m' lome Meliye (roman)|Dji m' lome Meliye]]") * Melina; F. ''Mélina'' * Mene; F. ''Angeline'' * Merance; F. ''Émerence'' * Meyon; F. ''Siméon'' *Milo; F. ''Émile''<ref>[[Émile Scoendens]]</ref> * Mimile; F. ''Émile'' * Minike; F. ''Dominique'' * Minne; F. ''Philomene'' * Mitchî; F. ''Michel'' * Mitile; F. ''Domitille'' * Miyin; F. ''Maximilien'' * Miyinne; F. ''Maximilienne'' * Modesse; F. ''Modeste'' * Mohamet; F. ''Mohamed'' === N === * Nand; F. ''Fernand'' * Nande; F. ''Ferdinande'' * Naneche / Nanesse; F. ''Françoise'' *Napoleyon; F. ''Napoléon''<ref>https://wa.wiktionary.org/wiki/Napoleyon</ref> * Nårdene / Nårdine; F. ''Bernardine'' * Natole; F. ''Anatole'' * Nayisse; F. ''Anaïs'' * Né; F. ''Dieudonné'' * [[Wikt:Neké|Neké]]; lussimbordjwès ''Nekel'' (F. Nicolas) * Nele; F. ''Pétronille'' * Nenesse; F. ''Ernest'' * Nenete; F. ''Antoinette'' * Niniye; F. ''Virginie'' * Nesse; F. ''Ernest'' * Nestene / Nestine; F. ''Ernestine'' * Niye; F. ''Virginie'' * Nicolai; F. ''Nicolas'' * Noré; F. ''Honoré'' * Norene / Norine; F. ''Honorine'' * Norêye; F. ''Honorée'' * Noyé; F. ''Noël'' === O === * Ortense; F. ''Hortense'' * Osval; F. ''Oswald'' === P === * På (''Pâ'', ''Pål''); F. ''Paul, Pol'' * Palmire; F. ''Palmyre'' * Pepene / Pipine; F. ''Philippine'' * Pire; F. ''Pierre'' * Poldene / Poldine; F. ''Léopoldine'' * Polite; F. ''Hippolyte'' * Popôl; F. ''Léopold'' * Priyin; F. ''Cyprien'' === R === * Rimåke / Rmåke; F. ''Remacle'' * Rimey / Rmey; F. ''Remy'' * Ritchåd; F. ''Richard'' (c' est eto on [[ritchåd (oujhea)|no d' oujhea]]). * Riyete; F. ''Henriette'' * Rodole; F. ''Rodolphe'' * Ronike; F. ''Véronique'' * Rôza; F. ''Rosa'' * Rôzaliye; F. ''Rosalie'' * Rôze; F. ''Rose'' * Rôzene; F. ''Rosine'' === S === * Samea, Samwel, Samouwel; F. ''Samuël'' (kécfeye scrît eto: ''Samuel'').<ref>https://wa.wiktionary.org/wiki/Samouwel</ref> * Sédoniye; F. ''Sidonie'' * Silvesse; F. ''Sylvestre'' * Silviye; F. ''Sylvie'' * Sofiye; F. ''Sophie'' * Souzane; F. ''Suzanne''<ref>https://wa.wikisource.org/wiki/Oteur:Souzane_Mahin</ref> * Statche; F. ''Eustache'' * Stefaniye; F. ''Stéphanie'' * Stiene; F. ''Étienne'' * Sule; F. ''Ursule'' * Sussule; F. ''Ursule'' === T === * Taliye; F. ''Nathalie'' * Tanasse; F. ''Athanase'' * Tåve; F. ''Gustave, Octave'' * Tavene / Tavine; F. ''Gustavine'' * Taziye; F. ''Anastasie'' * Tchåle (''Châle''); F. ''Charles'' * [[Tchantchès]]; F. ''François'' * Tchårlote (''Chârlote''); F. ''Charlotte'' *Tchofile; F. ''Théophile<ref name=":0" />'' * Tereze; F. ''Thérese'' * Tetene / Titine; F. ''Augustine'' * Têye; F. ''Félicité'' * Teyo; F. ''Théodore, Théodule Théophile'' * Tibå (''Tîbau''); F. ''Thibaut'' * Tiofile (''Tchofile''); F. ''Théophile'' * Toenne (''Antône, Antwin.ne, Antwène); F. ''Antoine'' * Toennete; (''Tônete, Tonete, Twènete, Twanete''); F. ''Antoinette'' * Toni; F. ''Antony'' * Tonton; F. ''Jeanneton'' * Tôr; F. ''Victor, Hector, Nestor'' * Torene / Torine; F. ''Victorine'' *Torgen; F. ''Thorgan''<ref name=":2" /> * Torin; F. ''Victorin'' *Tossint; F. ''Toussaint<ref name=":0" />'' * Tôtôr; F. ''Victor, Hector, Nestor'' * Toumas; F. ''Thomas'' * Trene / Trine; F. ''Catherine'' * Trinete; F. ''Catherine'' * Tur; F. ''Arthur'' * Tutur; F. ''Arthur'' === U === * Udjinne; F. ''Eugène'' === V === * Valeriye; F. ''Valérie'' * Varisse; F. ''Évariste'' * Victwere; F. ''Victoire'' === W === * Wiyåme; G. ''Guillaume'' === Y === * Yande; F. ''Léandre'' * Yeyete; F. ''Henriette'' * Yoniye; F. ''Léonie'' * Yopôl; F. ''Léopold'' === Z === * [[Wikt:Zabele|Zabele]]; F. ''Isabelle'' * [[Wikt:Zabete|Zabete]]; F. ''Elisabeth'' * [[Wikt:Zande|Zande]]; F. ''Alexandre'' * Zandrene / Zandrine; F. ''Alexandrine'' * [[Wikt:Zavî|Zavî]] (''[[Wikt:Zavîr|Zavîr]]'', ''[[Wikt:Zâvier|Zâvier]]'', ''[[Wikt:Zavié|Zavié]]''); F. ''Xavier'' * Zavirene / Zavirine * Zavireye / Zaviriye * Zéfir; F. ''Zéphirin'' * Zelda; F. ''Zelda'' * Zeliye; F. ''Zélie'' * Zidôre; F. ''Isidore'' * Ziré; F. ''Désiré'' * Zirêye; F. ''Désirée'' * Zowé; F. ''Zoé'' == Pitits nos walons d' sints == Sacwants ptits nos walon sont portés pa des [[sints fiestis el Walonreye]] * [[sinte Båre|Båre]] * [[sinte Djenvire|Djenvire]] * [[Djerlaxhe]] * [[sinte Djetrou|Djetrou]] * [[sint Gubiet|Gubiet]] (Gubert, Wubert) * [[sint Marcou|Marcou]] * [[Wikt:Mårket|Market]] * [[sint Monon|Monon]] * [[sint Rmåke|Rimåke]] * [[sint Vå]] … == Pitits nos walons k' ont divnou des nos d' famile == === Ki sont co des ptits nos ouy === * André, David, Hinri === Ki n' sont pus des ptits nos ouy === * Colignon * Donea; F. ''Petit Denis'' === Dobes pitits nos === * Djihan + Djo => Djandjo; F. ''Jeanjot'' * ''Bai'' ([[Wikt:bea|bea]] ?) + Djo => ''Baidjot'' === Nos di rlomêyès djins === * Magrite : [[René Magritte]] === Nos di bouteus pol walon === * Baidjot : [[Louis Baijot]] * Yande : [[Albert Yande]] == Pitits nos walons k' ont dné des nos d' plaeces == * [[Wikt:Hodi|Hodi]] * [[Wikt:Åbri|Åbri]] * [[Wikt:Gobiet|Gobiet]] == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://lucyin.walon.org/diccionairaedje/C1_pitits_nos.html Pitits nos e walon d' après Nameur, saetchîs foû do motî da Lucien Léonard] * [http://2000-prenoms-en-wallon.skynetblogs.be Waibe-blok so les ptits nos walons] == Referinces eyet sourdants == <references /> [[Categoreye:Antroponimeye]] [[Categoreye:Lingaedje walon]] [[Categoreye:Pitits nos walons|*]] 6wt24yamzkvrjxrqrng78nylxq2g0is 0 30470 388758 344833 2022-07-29T05:42:29Z TheWikipedian1250 17215 /* Motlî */ wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[File:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|thumb|Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)]] Li '''moirt''' ou '''moraedje''', c' est l' fén del veye, po les [[djin]]s, les [[biesse]]s, et les [[plante]]s ki n' ridjetèt nén. == Motlî == [[File:Cemetery in China.jpg|thumb|250px]] Ene djin, on dit k' ele mourt. Po les biesses, on dit purade "[[Wikt:crever|crever]]". Portant, les acleveus di tchvås et d' [[moxhes al låme]] ont ptchî d' eployî l' minme mot ki po les djins (mori). On pout eto dire "[[Wikt:peri|peri]]". Po les plantes, on dit purade : "[[Wikt:souwer|souwer]], [[Wikt:setchi|setchi]], [[Wikt:souwer evoye|souwer evoye]]". Cwand l' cåze del moirt n' est nén cnoxhowe, on dit ki l' djin a morou… do [[Wikt:mora|mora]]. == Apriyesse del moirt == On dit todi ki cwand on est moirt, on n' rivént nén. Portant gn a des djins k' estént moirts clinicmint et k' ont rivnou a zels. Il ont raconté leu [[apriyesse do cåzu-moraedje]] == Dujhances åtoû del moirt == Ene djin ki mourt, on l' [[etermint|etere]] dins ene [[cimintire]] et lyi fé ene [[tombe]]. Les [[Celes]] fijhént des [[tombale]]s; les [[Merovindjins]] des [[tomboe]]s. Sacwantès djins u sacwantès [[rlidjon]]s ont meyeu di [[rayixhaedje des moirtd|rayi]] leus moirts. Cwand ene djin mourt, les parints et les soçons prezintèt leus [[condoleyances]] a s' famile. Li moirt d' ene djin est shuvowe d' on [[doû (pol moirt)|doû]]. == Essegnes del moirt == Li moirt est sovint rprezintêye pa ene [[Wikt:fåtcheuse|fåtcheuse]]. == Carculaedje des moirts dins les maladeyes == Li [[minêyolodjince]] carcule li "morance" des djins et des biesses di cåze d' ene metowe [[maladeye]]. == Hårdêye difoûtrinne == [http://rifondou.walon.org/moirt.php Pådje di des scrijhaedjes so l' moirt] {{Abt}} {{Commons|Category:Death|l' moirt}} [[Categoreye:Moirt|*]] [[Categoreye:Biyolodjeye]] qdduwkxexaobvyffubg8q7fhixszvbf 388759 388758 2022-07-29T05:42:59Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[File:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|thumb|Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)]] Li '''moirt''' ou '''moraedje''', c' est l' fén del veye, po les [[djin]]s, les [[biesse]]s, et les [[plante]]s ki n' ridjetèt nén. == Motlî == [[File:Cemetery in China.jpg|alt=|thumb]] Ene djin, on dit k' ele mourt. Po les biesses, on dit purade "[[Wikt:crever|crever]]". Portant, les acleveus di tchvås et d' [[moxhes al låme]] ont ptchî d' eployî l' minme mot ki po les djins (mori). On pout eto dire "[[Wikt:peri|peri]]". Po les plantes, on dit purade : "[[Wikt:souwer|souwer]], [[Wikt:setchi|setchi]], [[Wikt:souwer evoye|souwer evoye]]". Cwand l' cåze del moirt n' est nén cnoxhowe, on dit ki l' djin a morou… do [[Wikt:mora|mora]]. == Apriyesse del moirt == On dit todi ki cwand on est moirt, on n' rivént nén. Portant gn a des djins k' estént moirts clinicmint et k' ont rivnou a zels. Il ont raconté leu [[apriyesse do cåzu-moraedje]] == Dujhances åtoû del moirt == Ene djin ki mourt, on l' [[etermint|etere]] dins ene [[cimintire]] et lyi fé ene [[tombe]]. Les [[Celes]] fijhént des [[tombale]]s; les [[Merovindjins]] des [[tomboe]]s. Sacwantès djins u sacwantès [[rlidjon]]s ont meyeu di [[rayixhaedje des moirtd|rayi]] leus moirts. Cwand ene djin mourt, les parints et les soçons prezintèt leus [[condoleyances]] a s' famile. Li moirt d' ene djin est shuvowe d' on [[doû (pol moirt)|doû]]. == Essegnes del moirt == Li moirt est sovint rprezintêye pa ene [[Wikt:fåtcheuse|fåtcheuse]]. == Carculaedje des moirts dins les maladeyes == Li [[minêyolodjince]] carcule li "morance" des djins et des biesses di cåze d' ene metowe [[maladeye]]. == Hårdêye difoûtrinne == [http://rifondou.walon.org/moirt.php Pådje di des scrijhaedjes so l' moirt] {{Abt}} {{Commons|Category:Death|l' moirt}} [[Categoreye:Moirt|*]] [[Categoreye:Biyolodjeye]] dzlcigj89zcxi95xvf8cfi9a459slyn 0 44957 388766 381000 2022-07-29T11:52:51Z Èl-Gueuye-Noere 17076 /* Etimolodjeye */ wikitext text/x-wiki [[Imådje:Jumet - Eglise de l'Immaculée Conception.jpg|vignette|Eglijhe del Imåculeye Concepcion]] '''Goyîssåt''', ossu lomé '''Goyîssau''' (''[FR] Gohyssart''), ç' est èn hamtea di l' ancyin ptit ban di [[Djumet]] ([[Tchålerwè]]). == Etimolodjeye == === Walon === Li mot '''Goyissåt''' est on mot-valijhe avou, "'''Goyî-'''" d' on costé, yet "'''-ssåt'''" d' èn ôte costé (ki vout dire "[[Sårt (toponimeye)|Sårt]]" ; come [[Lodlinsåt]]). * '''Goyî-''' : Cisse pårtêye vént då no di l' ancyin mwaisse tinant d' '''Goyîssåt''' : Godohari<ref>https://www.charleroi-decouverte.be/pages/index.php?id=188</ref><ref name=":0">Jean-Jacques Jespers, ''Dictionnaire des noms de lieux en Wallonie et à Bruxelles'', Bruxelles, Éditions Racine, mai 2005 <small>(<nowiki>ISBN 2-87386-409-5</nowiki>)</small>, <abbr>p.</abbr> 288.</ref> * '''-ssåt''' : On '''sårt''', ç' est ene défraichie tere. E-n efet, '''Goyîssåt''' esta co rascovri d' on bwès, i gn a troes siekes.<ref name=":0" /><ref name=":1">https://www.charleroi-decouverte.be/pages/index.php?id=626</ref> === Ôtes lingaedjes === Djenerålmint, les ôtes lingaedjes shuvnut voltî el ratournaedje francès-cåzant : '''Gohyssart'''. Totfeye, i gn egziste deus ortografeyes dins l' lingaedje da Molière. '''Gohyssart<ref name=":1" />'''<ref>https://www.charleroi.be/annuaire/cimetieres</ref>, c' est l' oficire, mins sacwantès organizåcions leye scrijhnut eto, come çoula : '''Gohissart''' (avou èn "i" al plaece del "y").<ref>https://www.letec.be/#/Planning/Details/Stop/JUMET%20Gohissart/Cjugohi</ref> L' etimolodjeye est l' minme ki pol lingaedje walon. Dvinltins, sol mape di [[1850]] do waibe ''WalOnMap'', '''Goyîssåt''' est scrît dinsi : ''Goysart'' eyet ''Goysaux''.<ref name=":2">https://geoportail.wallonie.be/walonmap#BBOX=152457.46274659215,154289.70599441198,124408.02328337991,125368.46270425874</ref> Mins nerén, 15 ans après, ''Goysart'' n' esteut pus drola, mins l' ortografeye ''Goysaux'' a ene miete rcandjî : ''Goyssaux''.<ref name=":2" /> == Djeyografeye == === Edroet === <mapframe latitude="50.434302" longitude="4.413714" zoom="14" width="260" height="225" align="center"> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 4.4138238431332875, 50.43418435317207 ] } } ] } </mapframe> === Principåle plaece === ==== Compôzucion ==== I gn a ene plaece ki s' trove e cinte d' èç hamtea, ki si lome "Plaece då Balon" (''[FR] Place du Ballon''). I gn a l' eglijhe del Imåculeye Concepcion (''Vir foto''). I gn a eto des botikes sol plaece, i gn a les scoles do Sint-Djozef yet d' Nosse-Dame. El plaece est èn impôrtant pont-d'passaedje dal [[Madlinne]] (ki est on schiråde fiesse dispoy 600 ans) yet ki s' disrôle tchaeke anêye, fén [[Moes d' djulete|djulete]]. ==== Istwere ==== Li Plaece då Balon est lomé insi pask' e 1794, des Francès avént apoirté on balon po daler dins l' cir po vir li [[Batreye di Fleuru]] ki s' aveut passêye å sacwants kilometes di Goyîssåt.<ref>https://www.lesoir.be/art/le-quartier-de-gohyssart-a-jumet-va-bientot-retrouver-s_t-19960724-Z0CDWR.html</ref> == Sourdants == <br /> <references />{{RC/Tchålerwè}} mk6mr1grjf8hm2qdmn33wq8rla0am39 0 46536 388768 354527 2022-07-29T11:58:33Z Èl-Gueuye-Noere 17076 wikitext text/x-wiki {{Djermon viyaedje}}'''Cinte''' (''[FR] Lodelinsart Centre''), c' est el no d' on hamtea di [[Lodlinsåt]]. Èç hamtea ci est etur [[Bonnaire (Hamtea di Lodlinsåt)|Lodlinsåt Bonnaire]] (å Coûtchant) eyet [[Gros-Fayi (Hamtea di Lodlinsåt)|Lodlinsåt Gros-Fayi]] (å Levant). == Djeyografeye == === Edroet === <mapframe latitude="50.432183" longitude="4.448862" zoom="15" width="263" height="262" align="center" /> === Compôzucion === I gn' a troes principås edroets dins 'ç hamtea : * Ene ancyinne eglijhe ki va esse aflaxhî. D' ayeur, ès clokî est ddja aflaxhî. * Ene novele eglijhe avou ene årtchitecteure pus modiene. * Ene aite e deus pårteyes. * Ene plaece wice èl ancyinne eglijhe si trove core, avou 'l bastimint des [[Climbias]]. Èl plaece pout siervî come plinne di [[djeu d' bale]] == Referinces ey sourdants == <references /> {{RC/Tchålerwè}} 5mnzxox3mavxeck9gt4jg38ldxrj62w 0 46561 388767 354629 2022-07-29T11:57:25Z Èl-Gueuye-Noere 17076 wikitext text/x-wiki {{Djermon viyaedje}} '''Ståcion''' (''[FR] Station''), c' est l' no d' on hamtea di [[Djumet]]. == Djeyografeye == === Edroet === <mapframe latitude="50.441395" longitude="4.433413" zoom="16" width="438" height="354" align="center" /> === Compôzucion === I gn' a ene voye avou 'l minme no k' èl hamtea. Å cinte d' èç hamtea, i gn' a ene plaece eyet pus lon å Nonne : des night-shops ey ene atenêye. Li [[L119]] est, asteure, ene voye do [[RAVeL]], mins padvant elle esteut ene voye di tchmin d' fier disk' åzès [[anêyes 1980]]. == Referinces eyet sourdants == <references /> <references /> {{RC/Tchålerwè}} s5df6ciqdrtpg5qw9jfdwsjjeiwsrs4 0 50587 388757 388309 2022-07-28T18:42:09Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Èl dûre voye''}} '''El deure voye''' (''Èl dûre voye''), c' est on [[djåzant keur]] sicrît pa [[Georges Fay]] sicrît après l' [[guere di 40]], mins seulmint eplaidî e [[2021]]. ISBN 978-2-931107-02-7 == Tinme == C' est l' moes d' maiy. C' est l' prétins. Tote li nateure est bele et les djins sont fén binåjhes. Et danser et tchanter des airs di totavå l' Walonreye: :''Tra deri deri dera / M' djouwixhance / Mi c' est l' danse.<ref>[[Jacques Bertrand]], [[Li cwénzinne å Manbour (tchanson)|Li cwénzinne å Manbour]]</ref> :''[[C' est dmwin li djoû di m' mariaedje]]… :''Prindoz vosse baston, Simon, et s' moennez nosse cråmignon.<ref>rilomé [[cråmignon]] lidjwès.</ref> == Sourdants == [[Categoreye:Teyåte e walon]] [[Categoreye:Cåzants keurs]] j7yv7q7pf2qbtaw5h2ynzm946ysrxvq