Wikipedia wawiki https://wa.wikipedia.org/wiki/Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wikipedia Wikipedia copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Gadget Discussion gadget Définition de gadget Discussion définition de gadget Sujet 4 8 388850 388397 2022-08-02T10:54:17Z Fr.w12 22288 /* Emantchîs lingaedjes */ wikitext text/x-wiki {{Lka}} [[Djivêye des lingaedjes diswalpés so Wikipedia]] Ci pordjet ci c'&nbsp;est po fé èn årtike po tos les [[lingaedje]]s del [[Daegne]] (les cis k'&nbsp;ont on côde [[ISO]] [[ISO_639|639]] pol moens). == [[Lingaedjes indo-uropeyins]] == === troke toxharyinne === ** toxharyin A (agneyin) ** toxharyin B (koutcheyin) === troke anatolyinne === ** hitite ** palayite ** louvite ** licyin ** lidyin === troke indo-iranyinne === * vî indyin ([[sanscrit]]) * moyén indyin ([[påli]]) * noû indyin ** [[assamès]] ** [[bingalwès (lingaedje)|bingalwès]] ** [[bihari]] ** [[bichnoupriya]] ** [[singalès]] ** [[goudjaråti (lingaedje)]] ** [[indou (lingaedje)]] / [[ourdou]] *** [[indoustanwès fidjin]] ** [[kashmiri]] ** [[marati]] ** [[maytili]] ** [[nepalès]] ** [[oriya]] ** [[pahari]] ** [[pandjabi]] ** [[romani]] ** [[sindi]] * lingaedjes iranyins ** [[avestike]] ** [[iranyin (lingaedje)]] ou [[lingaedje piersan]] (farsi, dari) ** [[Guilaki (lingaedje)]] ** [[pashto]] ** [[baloutchi]] ** [[tadjik]] ** [[ossete (lingaedje)]] ** [[croude sorani]] ([[mîtrin curde]]) ** [[talich]] ** [[tat]] === årmenyin, grek, albanès et ôtes isolés === * [[årmenyin]] * troke greke ** [[grek]] * [[albanès]] === troke balto-slåve === ** lingaedjes del baltike *** [[leton (lingaedje)]] **** [[Latgalyin (lingaedje)]] *** [[litwanyin (lingaedje)]] *** [[vî prûssyin]] ** [[lingaedjes eslåves]] *** famile coûtchantrece **** [[polonès (lingaedje)]] **** [[hôt silezyin]] **** [[polabe]] **** [[tcheke (lingaedje)]] **** [[eslovake (lingaedje)]] **** [[hôt soråbe]] *** famile nonnrece **** vî slåve **** [[bosnyin (lingaedje)]] **** [[crowate (lingaedje)]] **** [[siebe (lingaedje)]] **** [[eslovinne (lingaedje)]] **** [[bulgåre (lingaedje)]] **** [[macedonyin (lingaedje)]] **** [[Rûtinne (lingaedje)]] *** famile levantrece **** [[rûsse (lingaedje)]] **** [[oucrinnwès]] **** [[bielorûsse (lingaedje)]] ==== Ôtes langues ==== * [[lingaedjes djupsyins]] === troke italike / lingaedjes romans === [[lingaedjes romans]] * [[latén]] * [[portuguès (lingaedje)]] ** [[galicyin (lingaedje)]] * [[leyonès]] * [[castiyan]] * [[aragonès (lingaedje)]] * [[asturyin]] * occitan-catalan (cåzu l' minme lingaedje, mins rifondou di deus diferinnès manires) ** [[catalan (lingaedje)]] ** [[occitan]] * [[francoprovinçå]] * [[lingaedje d' oyi|lingaedjes d'&nbsp;oyi]] ** [[francès]] *** [[francès d' Beldjike]] *** [[francès d' Brussele]] *** [[francès di Kebek]] *** [[francès di Swisse]] *** [[francès d' Walonreye]] *** [[rifondou francès]] ** [[walon (lingaedje)]] *** [[Basse Årdene|accint walon del Basse Årdene]] *** [[payis d' Lidje|accint walon do Payis d' Lidje]] *** [[payis del Lovire|accint walon do payis del Lovire]] *** [[Walon do Mitan|accint walon do payis d' Nameur]] ** [[picård (lingaedje)]] ** [[galo]] ** [[pweturlin]] ** [[normand]] *** [[djeriès]] *** [[guerniyès]] ** [[lorin]] *** [[gåmès]] ** lingaedjes galo-italikes *** [[ligure (lingaedje)]] * [[itålyin]] ** [[lombård (lingaedje)]] ** [[vinijhwès]] ** [[corse (lingaedje)]] ** [[sicilyin (lingaedje)]] * [[sarde (lingaedje)]] * [[réto-roman]] ** [[roumantche (lingaedje)]] ** [[ladin]] ** [[fôrlan]] * [[roumin (lingaedje)]] * [[aroumin (lingaedje)]] * italo-dalmate ** [[tarantin (lingaedje)]] === [[gayel]] === ** [[britonike]] *** [[burton (lingaedje)]] (br - bre) *** [[cornike]] (kw - cor) *** [[gålwès]] *** [[walès]] (cy - cym) ** [[goydelike]] *** [[irlandès]] (ga - gle) *** [[gayelike escôswès]] (gd - gla) *** [[gayelike di l' Iye di Man]] (gv - glv) === lingaedjes tîxhons === Troke des [[lingaedjes tîxhons]] : * [[vî vî tîxhon]] * famile levantrece ** [[gotike]] * famile coûtchantrece ** anglo-frizon *** [[inglès (lingaedje)|inglès]] *** [[frizon]] **** [[frizon coûtchantrece]] (fy-fry) **** [[frizon do Sater]] (stq) **** [[frizon bijhrece]] (frr) ** bas-almand (Niederdeutsch) *** [[neyerlandès]] *** [[Braibançon|thîxhwès braibançon]] **** [[marolyin]] *** [[Ess-flamind]] *** [[Wess-flamind]] *** [[Wess-frizon]] *** [[Tîxhwès nonne-afrikin]] ([[africanse]], ''[[afrikaans]]'') *** [[bas sacson]] *** [[limbordjwès (lingaedje)|limbordjwès]] *** [[wesfalyin]] ** hôt-almand (Hochdeutsch) *** [[almand (lingaedje)]] *** [[bavirwès]] *** [[alzacyin almanike]] *** [[souwabe]] *** [[yidich]] *** moyén-almand **** [[lussimbordjwès (lingaedje)]] **** [[ripouwaryin]] **** [[hôt sacson]] ** [[Lingaedjes francikes d' asteure]] *** [[hôt francike]] * famile bijhrece ** dizo-troke coûtchantrece *** [[izlandès (lingaedje)]] *** [[norvedjin (lingaedje)]] (bokmål) *** [[noû norvedjin]] (nynorsk) *** [[faeroyès]] ** dizo-troke levantrece *** [[daenwès (lingaedje)]] *** [[suwedwès (lingaedje)]] == lingaedjes xhamito-semitikes == * troke xhamitike * troke semitike ** [[amarike]] (etiopyin) ** [[arabe]] *** [[arabe edjipsyin]] *** [[arabe hassani]] *** [[arabe marokin]] *** [[arabe tunizyin]] ** [[arameyin]] ** [[ebreu]] ** [[maltès (lingaedje)]] ** [[siriake]] * [[berbere]] ([[amazir]]); [[alfabet tifinar]] ** [[Chleu (lingaedje)|chleu]] ou [[techelheyt]] ** [[tamazir do Mîtrin Atlasse]] ** [[Rifin (lingaedje)|Rifin]] ** [[Cabile (lingaedje)|Cabile]] ** tamazir des Canareyes ** tamazir del Nonne di l' Aldjereye ** tamazir di Libeye ** tamazir di l' owazisse d' Edjipe * troke tchadike ** [[hawsa]] * troke couchitike * ? ** [[tigrinwès]] == lingaedjes ouralyins == * [[lingaedjes finougriyins]] ([[troke finongrwesse (lingaedjes)|troke finongrwesse]], [[famile hongue-et-finwesse]] di lingaedjes) ** fenikes *** [[carelyin]] *** [[estonyin]] *** [[finwès]] *** [[livonyin]] *** [[vote]] ** [[saami]] ** [[komi]] ** [[hongrwès (lingaedje)]] * lingaedjes samoyedes ** ... == lingaedjes do Cocåze == [[File:Northeast_Caucasian_languages.png|thumb|400px|bleu : lak; påle vete: lesgwès]] * troke nonnrece ** [[djeyordjin]] * troke bijhrece ** [[abaze]] ** [[abxhaze]] ** [[tcherkesse]] ** [[kabarde]] ** [[oubixh]] * troke bijhe-levantrece ** [[tchetchene (lingaedje)]] ** [[lak]] ** [[lesgwès (lingaedje)]] == lingaedjes sino-tibetins == [[Lingaedjes sino-tibetins]] * troke [[chinwès|chinwesse]] ** [[Chinwès (lingaedje)|lingaedjes del famile do chinwès]] *** [[Chinwès Min nonnrece]] *** [[Chinwès Min levantrece]] ** [[Cantonès]] ** [[Mandarin]] ** [[Chinwès haka]] * troke tibeto-birmane ** [[tibetin]] ** [[birman]] == lingaedjes kaday == * [[Lawocyin (lingaedje)]] * [[Taylandès (lingaedje)]] * [[Lingaedjes djwannès]] == lingaedjes ostro-aziyatikes == * lingaedjes Mon-Xhmer ** [[xhmer]] ** [[vietnamyin]] * lingaedjes mounda == lingaedjes miao-yao == == lingaedjes dravidyins == [[lingaedjes dravidyins]] * [[tamoul (lingaedje)]] * [[telougou (lingaedje)]] * [[malayalam]] == lingaedjes altayikes == [[lingaedjes altayikes]] * troke do trouk ** [[trouk (lingaedje)]] ** [[azeri (lingaedje)]] ([[azerbayidjanwès]]) ** [[gagåz (lingaedje)]] ou [[cocåzwès]] ** [[troucminne (lingaedje)]] ** [[ouzbeke (lingaedje)]] ** [[ouygour (lingaedje)]] ** [[tatår (lingaedje)]] *** [[Tatår di Crimêye (lingaedje)]] ** lingaejdes trouks di Sibereye *** [[touvinwès]] * [[mongol (lingaedje)]] ** [[bouriate (lingaedje)]] * [[djaponès]] * [[corêyin]] == Lingaedjes amerindyins == [[Lingaedjes amerindyins]] * lingaedjes eskimo-alewoutes ** lingaedjes [[inwite]]s *** [[inupiak]] *** [[inuktitut]] *** [[groenlandès]] ** [[yupik]] ** [[alewoute]] * [[maya]] * lingaedjes algonkyins ** [[crî-montagnès-nascapi]] ** ojibwa ** [[Tcheyene (lingaedje)]] ** mohican ** arapaho * macro-siwous ** siwous ** irocwès *** [[tchirocwès]] * a rindjî ** [[Tchoctaw (lingaedje)]] * lingaedjes na-dené ** tchipewa ** kiyowa ** mescalero ** [[navaxho]] * uto-azteke ** chochonès ** hopi ** comantchès ** yaki ** [[nawatl]] ** tarawmara * lingaedjes andino-ecwåtoriås ** [[aymara]] ** [[ketchwa]] ** [[toupi-gwarani]] *** [[gwarani]] *** [[toupinamba]] == lingaedjes Nidjer-Congo == * ouwess-atlantikes ** [[wolof (lingaedje)|wolof]] ** [[peul (lingaedje)|peul]] ** [[serere (lingaedje)|serere]] ** [[saraxhollé (lingaedje)|saraxhollé]] * [[mandingue]] ** [[bambara]] * lingaedjes Cwa ** Aca ** [[Twi]] ** [[Yorouba (lingaedje)]] ** [[Igbo (lingaedje)]] * lingaedjes Gour * lingaedjes Krou * lingaedjes Adamawa-Oubangi ** [[sango]] * lingaedjes bantous ** [[comoryin]] ** [[kicongo]] ** [[kiswahili]] ** [[kiniarwanda]] ** [[kiroundi]] ** [[lingala]] ** [[louganda]] ** [[setswana]] ** [[soto bijhrece]] ** [[soto nonnrece]] ** [[tchilouba]] ** [[toumbouca (lingaedje)]] ** [[xhitsonga]] ** [[xhossa]] ** [[zoulou]] == Lingaedjes ostronezyins == [[Lingaedjes ostronezyins]] * troke formozyinne * [[malgache (lingaedje)]] * [[malaizyin (lingaedje)]] * [[filipin (lingaedje)]] * [[Bissaywès]] * [[tegalok (lingaedje)]] * [[tchamoro]] * [[indonezyin (lingaedje)]] ** [[bouguinwès (lingaedje)]] * [[polinezyin]] ** [[hawayin (lingaedje)]] ** [[mawori (lingaedje)]] ** [[samowès]] ** [[tongwès]] ** malayo-polinezyin *** [[tayicyin (lingaedje)]] == ôtes lingaedjes naturels== * [[basse (lingaedje)|basse]] == Creyoles == * [[tchabacano]] * [[tok pissin]] == Emantchîs lingaedjes == * [[esperanto]] * [[eterlingwa]] * [[eter-eslåve]] * [[lingaedje coûtchantrece]] (eterlingaedje) * [[novial]] == {{HD}} == [https://glottolog.org/resource/languoid/id/east2277 Åbe des linaedje induropeyins disk' å walon] [[Categoreye:Pordjets]] [[Categoreye:Lingaedjes|*]] myz82djeetffta2vem1y9a99y8cq2bn 0 994 388830 382810 2022-08-01T18:21:37Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|Transine}} {{Wiccionaire|Transene}} [[Imådje:Transene.jpg|thumb|eglijhe, veyowe del viye cimintire]] '''Transene''' (la-minme : ''Transine''; prononcî flotchreçmint ''Tran'''z'''ine''; fr: ''Transinne''), c' est èn [[ancyin ptit ban del Walonreye]], rebané avou [[Libin]]. == Mwaissès dnêyes == * Dimorants: 375 (1965); 423 (2004). * [[Limeros del posse]] : ** asteure : '''6890''' ** davance : '''6915''' * [[Limero diyalectolodjike]] : '''Ne 12''' (pont dilérin d' l' A.L.W.) * Arondixhmint: [[Li Tchestea]] * Lomaedje et spotaedje des djins did la : ** [[No di dmorant|Lomaedje]] : Transinî, Transinresse;<ref>viye [[cawete -î]].</ref> (F. ''Transinnois, oise'')<ref> [[Jean Germain]] ''Avis de recherche : Wallons, comment vous appelez-vous'', ''Vers l'Avenir'', 24 d' octôbe 2007.</ref> ** [[Såvaedje no des dmorants|Sipotaedje]]: ''[[Wikt:ouline|Oulines]]'' ([[Wikt:halene|halenes]]) ** Rime-rame: A [[Our (Ôpont)|Our]], li diåle î court; a [[Maissin]], on l' ratind; a [[Anloe]], on l' fote sol toet; a [[Glaireuse]], on lyi fote del [[tchenveuse]]; a [[Viyance]], on lyi fote so s' panse; <FONT COLOR="#ff0000">'''a Transene, on lyi fote so s' schene'''</FONT> (la-minme ''a Transine, on lî fout s' sa chine''); a [[Smu]], on lyi fote so s' cou et [[Les Libins|ås Libins]], on l' pind. == Nos di des plaeces di Transene == I sont studyîs spepieuzmint so ene [[Transene (toponimeye)|pådje tote seule]]. == Istwere == [[Imådje:transene3.jpg|right|plake so l' otovoye, anonçant Transene]] Li ban d' Transene a todi stî raloyî å ban d' [[Viyance]]. E 1944, Transene n' a nén stî acsût pa l' [[Ofinsive da Von Rounchtete]] (les Almands n' ont nén passé l' pont di [[Ricogne (Nouviè)|Rcogne]]). Transene a stî rebané e [[1971]] avou [[Anloe]], [[Viyance]] (et l' hamtea d' [[Glaireuse]]), [[Ridû]], (et les hamteas di [[Lesse]], [[Hamwaide]], et [[Setchri]]), [[Les Libins]], [[Ôtchamp]] et [[Smu]], po fé l' grand [[Libin]]. == Djeyografeye == Transene est metou al croejhlåde inte les voyes di Brussele-Nameur-Lussimbork, et Lidje-Bouyon-Rinse. Did la, li Bårire (passaedje del [[Dutcheye di Bouyon]] ås Bas-Payis). Transene est raiwî pa l' [[Aiwe di Lesse]], ki fwait limite avou l' ancyin ptit ban d' [[Maissin]]. Li viyaedje est metou so l' otostråde E411 (rexhowe 34b). == Industreyes == [[Imådje:Transene baurire wi.jpg|thumb|l' otel del Bårire]] * [[Wikt:cawolin|cawolin]]: dispu 1860, gn a co do saetchaedje disk' å djoû d' ouy. * ostelreye: otel del Bårire (dispu 1902). * Amuzmints: Spice-came (Euro-Space-Center). == Tuzance walone == [[File:Mahin Lucien 3Båkes.JPG|thumb|lives avou l' accint walon d' Transene]] === Teyåte e walon === Gn a yeu do teyåte e walon (pol fotbal) e 1946-1948. On louwéve les lives. Les wangnes alént po on camp d' prijhnîs politikes. === Sicrijheu e walon === [[Lucyin Mahin]] a scrît totes les prumirès anêyes avou l' [[accint do walon|accint]] d' Transene, po passer å [[rfondou walon]] a pårti di 1993. === Accint walon d' Transene === Transene fwait pårteye del sitindowe diyalectolodjike lomêye [[Årdene nonnrece]] u [[Payis d' ersè]].<ref>Alomåcion edvintêye pa Lucyin Mahin po si ovraedje diccionairrece lomé [[Rasgoutadje des Bassårdinreces]].<small></ref> ==== Studias ==== Sacwants rcweraedjes di l' A.L.W. ont stî fwait po Transene (pont dlérin, marké Ne12´. C' est Ernest Delaite di Rdû k' a-st amoenné [[Jean Haust]] lu-minme amon Djôzef Djilet, k' esteut secretaire. Sacwants diferinces rissintowes avou les viyaedjes vijhéns. ==== Motlî ==== Sacwants diferinces do motlî avou les viyaedjes vijhéns: * [[crompire]]: on dit des [[Wikt:canada|canadas]] a Transene, des [[Wikt:truke|trukes]] a Viyance et Libin. * A Rdû, on-z a ddja des mots del Fåmene : [[Wikt:rexhe|rexhe]], fé [[Wikt:prandjire|prandjire]] (a Transene, fé ''mîdi'', ''sortu''). ==== Croejhete ==== Li codjowaedje des [[rwaitant]]s di l' indicatif prezintrece est a môde di Lidje. C' est l' dierin viyaedje insi sol voye di [[Lidje]] a [[Sidan|Sdan]]. A [[Maissin]], on a l' cawete -at :A Transene cwand il l' dij'''èt''', i l' fij'''èt'''; a Maissin, cwand i l' dij'''at''', i l' ''fij'''at'''. Sol Bork, et après Libråmont, c' est l' [[cawete di codjowaedje]] -ant (i djouwant, i fzant). ==== Fonolodjeye ==== Li [[betchfessî ô]] s' î prononce come [[rastrindou long O]], dj' ô bén cåzu come li naziåle on. sô /sɔ̃/; fô /sɔ̃/. Dins l' fråze "li ci ki n' ôt k' on son n' ôt k' ene clotche", les deus foninmes ("on" dins "son" et "ô" dins "ôt") sont cåzu les minmes. Li [[betchfessî oe]] si prononce sovint "oû" dins l' [[cawete (linwince)|cawete]] [[cawete oe|oû]] (''saucloû, pèloû, abruvoû, couloû'' = såcloe, peloe, abuvroe, coloe). Mins a Transene, on a cobén des mots avou ene viye viye cogne "o" : paro (paroe); Côro (côroe), Rouvro (Rouvroe); dju do (dji doe); cojê (coejhea). ==== Eredjistrumint ==== {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Transinne.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa [[Lucien Mahin]] avou l' accint d' Transene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{itvwc}} Videyos di temonaedjes di djins d' Transene sol [[guere di 40]] {{tvwc}} ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6789 houcaedje des mobilizåves] po rdjonde les [[CRAB]]s ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6130 l' egzôde] ([[egzôde di 1940]]) ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6772 Vicaedje di tos les djoûs tins del guere] * Tecses e walon so Transene {{Abt}} ** [http://rifondou.walon.org/lv/rimas-rif.html Èn arimea so Transene] ** [http://rifondou.walon.org/guere14-18.html#transene Li guere di 14 a Transene] ** [http://rifondou.walon.org/carioteus.html#transene Responda d' èn ancyin ovrî des cawolins d' Transene] * {{fr}} [https://www.eurospacecenter.be/ Pådje do Spiscam] (''Euro Space Center'') == Sourdants == {{Commonscat|Transinne}} [[Categoreye:Ancyins ptits bans del Walonreye]] [[Categoreye:Veyes et viyaedjes di Walonreye]] [[Categoreye:Province do Lussimbork]] pvt3ifw2lj22fxne7dwkatj3rt5qgg0 388831 388830 2022-08-01T18:21:49Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Transine''}} {{Wiccionaire|Transene}} [[Imådje:Transene.jpg|thumb|eglijhe, veyowe del viye cimintire]] '''Transene''' (la-minme : ''Transine''; prononcî flotchreçmint ''Tran'''z'''ine''; fr: ''Transinne''), c' est èn [[ancyin ptit ban del Walonreye]], rebané avou [[Libin]]. == Mwaissès dnêyes == * Dimorants: 375 (1965); 423 (2004). * [[Limeros del posse]] : ** asteure : '''6890''' ** davance : '''6915''' * [[Limero diyalectolodjike]] : '''Ne 12''' (pont dilérin d' l' A.L.W.) * Arondixhmint: [[Li Tchestea]] * Lomaedje et spotaedje des djins did la : ** [[No di dmorant|Lomaedje]] : Transinî, Transinresse;<ref>viye [[cawete -î]].</ref> (F. ''Transinnois, oise'')<ref> [[Jean Germain]] ''Avis de recherche : Wallons, comment vous appelez-vous'', ''Vers l'Avenir'', 24 d' octôbe 2007.</ref> ** [[Såvaedje no des dmorants|Sipotaedje]]: ''[[Wikt:ouline|Oulines]]'' ([[Wikt:halene|halenes]]) ** Rime-rame: A [[Our (Ôpont)|Our]], li diåle î court; a [[Maissin]], on l' ratind; a [[Anloe]], on l' fote sol toet; a [[Glaireuse]], on lyi fote del [[tchenveuse]]; a [[Viyance]], on lyi fote so s' panse; <FONT COLOR="#ff0000">'''a Transene, on lyi fote so s' schene'''</FONT> (la-minme ''a Transine, on lî fout s' sa chine''); a [[Smu]], on lyi fote so s' cou et [[Les Libins|ås Libins]], on l' pind. == Nos di des plaeces di Transene == I sont studyîs spepieuzmint so ene [[Transene (toponimeye)|pådje tote seule]]. == Istwere == [[Imådje:transene3.jpg|right|plake so l' otovoye, anonçant Transene]] Li ban d' Transene a todi stî raloyî å ban d' [[Viyance]]. E 1944, Transene n' a nén stî acsût pa l' [[Ofinsive da Von Rounchtete]] (les Almands n' ont nén passé l' pont di [[Ricogne (Nouviè)|Rcogne]]). Transene a stî rebané e [[1971]] avou [[Anloe]], [[Viyance]] (et l' hamtea d' [[Glaireuse]]), [[Ridû]], (et les hamteas di [[Lesse]], [[Hamwaide]], et [[Setchri]]), [[Les Libins]], [[Ôtchamp]] et [[Smu]], po fé l' grand [[Libin]]. == Djeyografeye == Transene est metou al croejhlåde inte les voyes di Brussele-Nameur-Lussimbork, et Lidje-Bouyon-Rinse. Did la, li Bårire (passaedje del [[Dutcheye di Bouyon]] ås Bas-Payis). Transene est raiwî pa l' [[Aiwe di Lesse]], ki fwait limite avou l' ancyin ptit ban d' [[Maissin]]. Li viyaedje est metou so l' otostråde E411 (rexhowe 34b). == Industreyes == [[Imådje:Transene baurire wi.jpg|thumb|l' otel del Bårire]] * [[Wikt:cawolin|cawolin]]: dispu 1860, gn a co do saetchaedje disk' å djoû d' ouy. * ostelreye: otel del Bårire (dispu 1902). * Amuzmints: Spice-came (Euro-Space-Center). == Tuzance walone == [[File:Mahin Lucien 3Båkes.JPG|thumb|lives avou l' accint walon d' Transene]] === Teyåte e walon === Gn a yeu do teyåte e walon (pol fotbal) e 1946-1948. On louwéve les lives. Les wangnes alént po on camp d' prijhnîs politikes. === Sicrijheu e walon === [[Lucyin Mahin]] a scrît totes les prumirès anêyes avou l' [[accint do walon|accint]] d' Transene, po passer å [[rfondou walon]] a pårti di 1993. === Accint walon d' Transene === Transene fwait pårteye del sitindowe diyalectolodjike lomêye [[Årdene nonnrece]] u [[Payis d' ersè]].<ref>Alomåcion edvintêye pa Lucyin Mahin po si ovraedje diccionairrece lomé [[Rasgoutadje des Bassårdinreces]].<small></ref> ==== Studias ==== Sacwants rcweraedjes di l' A.L.W. ont stî fwait po Transene (pont dlérin, marké Ne12´. C' est Ernest Delaite di Rdû k' a-st amoenné [[Jean Haust]] lu-minme amon Djôzef Djilet, k' esteut secretaire. Sacwants diferinces rissintowes avou les viyaedjes vijhéns. ==== Motlî ==== Sacwants diferinces do motlî avou les viyaedjes vijhéns: * [[crompire]]: on dit des [[Wikt:canada|canadas]] a Transene, des [[Wikt:truke|trukes]] a Viyance et Libin. * A Rdû, on-z a ddja des mots del Fåmene : [[Wikt:rexhe|rexhe]], fé [[Wikt:prandjire|prandjire]] (a Transene, fé ''mîdi'', ''sortu''). ==== Croejhete ==== Li codjowaedje des [[rwaitant]]s di l' indicatif prezintrece est a môde di Lidje. C' est l' dierin viyaedje insi sol voye di [[Lidje]] a [[Sidan|Sdan]]. A [[Maissin]], on a l' cawete -at :A Transene cwand il l' dij'''èt''', i l' fij'''èt'''; a Maissin, cwand i l' dij'''at''', i l' ''fij'''at'''. Sol Bork, et après Libråmont, c' est l' [[cawete di codjowaedje]] -ant (i djouwant, i fzant). ==== Fonolodjeye ==== Li [[betchfessî ô]] s' î prononce come [[rastrindou long O]], dj' ô bén cåzu come li naziåle on. sô /sɔ̃/; fô /sɔ̃/. Dins l' fråze "li ci ki n' ôt k' on son n' ôt k' ene clotche", les deus foninmes ("on" dins "son" et "ô" dins "ôt") sont cåzu les minmes. Li [[betchfessî oe]] si prononce sovint "oû" dins l' [[cawete (linwince)|cawete]] [[cawete oe|oû]] (''saucloû, pèloû, abruvoû, couloû'' = såcloe, peloe, abuvroe, coloe). Mins a Transene, on a cobén des mots avou ene viye viye cogne "o" : paro (paroe); Côro (côroe), Rouvro (Rouvroe); dju do (dji doe); cojê (coejhea). ==== Eredjistrumint ==== {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Transinne.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa [[Lucien Mahin]] avou l' accint d' Transene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{itvwc}} Videyos di temonaedjes di djins d' Transene sol [[guere di 40]] {{tvwc}} ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6789 houcaedje des mobilizåves] po rdjonde les [[CRAB]]s ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6130 l' egzôde] ([[egzôde di 1940]]) ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6772 Vicaedje di tos les djoûs tins del guere] * Tecses e walon so Transene {{Abt}} ** [http://rifondou.walon.org/lv/rimas-rif.html Èn arimea so Transene] ** [http://rifondou.walon.org/guere14-18.html#transene Li guere di 14 a Transene] ** [http://rifondou.walon.org/carioteus.html#transene Responda d' èn ancyin ovrî des cawolins d' Transene] * {{fr}} [https://www.eurospacecenter.be/ Pådje do Spiscam] (''Euro Space Center'') == Sourdants == {{Commonscat|Transinne}} [[Categoreye:Ancyins ptits bans del Walonreye]] [[Categoreye:Veyes et viyaedjes di Walonreye]] [[Categoreye:Province do Lussimbork]] tj6xrpfgkg4zon4wmni37wtussyu2ta 388832 388831 2022-08-01T18:25:45Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Transine''}} {{Wiccionaire|Transene}} '''Transene''' (/tʀã.ˈsɛn/)<ref>prononcî insi e l' Fåmene</ref> (la-minme: ''Transine'' /tʀã.ˈsin/; prononcî flotchreçmint ''*Tranzine'' /tʀã.ˈzin/; fr: ''Transinne''), c' est èn [[ancyin ptit ban del Walonreye]], rebané avou [[Libin]]. [[Imådje:Transene.jpg|thumb|eglijhe, veyowe del viye cimintire]] == Mwaissès dnêyes == * Dimorants: 375 (1965); 423 (2004). * [[Limeros del posse]] : ** asteure : '''6890''' ** davance : '''6915''' * [[Limero diyalectolodjike]] : '''Ne 12''' (pont dilérin d' l' A.L.W.) * Arondixhmint: [[Li Tchestea]] * Lomaedje et spotaedje des djins did la : ** [[No di dmorant|Lomaedje]] : Transinî, Transinresse;<ref>viye [[cawete -î]].</ref> (F. ''Transinnois, oise'')<ref> [[Jean Germain]] ''Avis de recherche : Wallons, comment vous appelez-vous'', ''Vers l'Avenir'', 24 d' octôbe 2007.</ref> ** [[Såvaedje no des dmorants|Sipotaedje]]: ''[[Wikt:ouline|Oulines]]'' ([[Wikt:halene|halenes]]) ** Rime-rame: A [[Our (Ôpont)|Our]], li diåle î court; a [[Maissin]], on l' ratind; a [[Anloe]], on l' fote sol toet; a [[Glaireuse]], on lyi fote del [[tchenveuse]]; a [[Viyance]], on lyi fote so s' panse; <FONT COLOR="#ff0000">'''a Transene, on lyi fote so s' schene'''</FONT> (la-minme ''a Transine, on lî fout s' sa chine''); a [[Smu]], on lyi fote so s' cou et [[Les Libins|ås Libins]], on l' pind. == Nos di des plaeces di Transene == I sont studyîs spepieuzmint so ene [[Transene (toponimeye)|pådje tote seule]]. == Istwere == [[Imådje:transene3.jpg|right|plake so l' otovoye, anonçant Transene]] Li ban d' Transene a todi stî raloyî å ban d' [[Viyance]]. E 1944, Transene n' a nén stî acsût pa l' [[Ofinsive da Von Rounchtete]] (les Almands n' ont nén passé l' pont di [[Ricogne (Nouviè)|Rcogne]]). Transene a stî rebané e [[1971]] avou [[Anloe]], [[Viyance]] (et l' hamtea d' [[Glaireuse]]), [[Ridû]], (et les hamteas di [[Lesse]], [[Hamwaide]], et [[Setchri]]), [[Les Libins]], [[Ôtchamp]] et [[Smu]], po fé l' grand [[Libin]]. == Djeyografeye == Transene est metou al croejhlåde inte les voyes di Brussele-Nameur-Lussimbork, et Lidje-Bouyon-Rinse. Did la, li Bårire (passaedje del [[Dutcheye di Bouyon]] ås Bas-Payis). Transene est raiwî pa l' [[Aiwe di Lesse]], ki fwait limite avou l' ancyin ptit ban d' [[Maissin]]. Li viyaedje est metou so l' otostråde E411 (rexhowe 34b). == Industreyes == [[Imådje:Transene baurire wi.jpg|thumb|l' otel del Bårire]] * [[Wikt:cawolin|cawolin]]: dispu 1860, gn a co do saetchaedje disk' å djoû d' ouy. * ostelreye: otel del Bårire (dispu 1902). * Amuzmints: Spice-came (Euro-Space-Center). == Tuzance walone == [[File:Mahin Lucien 3Båkes.JPG|thumb|lives avou l' accint walon d' Transene]] === Teyåte e walon === Gn a yeu do teyåte e walon (pol fotbal) e 1946-1948. On louwéve les lives. Les wangnes alént po on camp d' prijhnîs politikes. === Sicrijheu e walon === [[Lucyin Mahin]] a scrît totes les prumirès anêyes avou l' [[accint do walon|accint]] d' Transene, po passer å [[rfondou walon]] a pårti di 1993. === Accint walon d' Transene === Transene fwait pårteye del sitindowe diyalectolodjike lomêye [[Årdene nonnrece]] u [[Payis d' ersè]].<ref>Alomåcion edvintêye pa Lucyin Mahin po si ovraedje diccionairrece lomé [[Rasgoutadje des Bassårdinreces]].<small></ref> ==== Studias ==== Sacwants rcweraedjes di l' A.L.W. ont stî fwait po Transene (pont dlérin, marké Ne12´. C' est Ernest Delaite di Rdû k' a-st amoenné [[Jean Haust]] lu-minme amon Djôzef Djilet, k' esteut secretaire. Sacwants diferinces rissintowes avou les viyaedjes vijhéns. ==== Motlî ==== Sacwants diferinces do motlî avou les viyaedjes vijhéns: * [[crompire]]: on dit des [[Wikt:canada|canadas]] a Transene, des [[Wikt:truke|trukes]] a Viyance et Libin. * A Rdû, on-z a ddja des mots del Fåmene : [[Wikt:rexhe|rexhe]], fé [[Wikt:prandjire|prandjire]] (a Transene, fé ''mîdi'', ''sortu''). ==== Croejhete ==== Li codjowaedje des [[rwaitant]]s di l' indicatif prezintrece est a môde di Lidje. C' est l' dierin viyaedje insi sol voye di [[Lidje]] a [[Sidan|Sdan]]. A [[Maissin]], on a l' cawete -at :A Transene cwand il l' dij'''èt''', i l' fij'''èt'''; a Maissin, cwand i l' dij'''at''', i l' ''fij'''at'''. Sol Bork, et après Libråmont, c' est l' [[cawete di codjowaedje]] -ant (i djouwant, i fzant). ==== Fonolodjeye ==== Li [[betchfessî ô]] s' î prononce come [[rastrindou long O]], dj' ô bén cåzu come li naziåle on. sô /sɔ̃/; fô /sɔ̃/. Dins l' fråze "li ci ki n' ôt k' on son n' ôt k' ene clotche", les deus foninmes ("on" dins "son" et "ô" dins "ôt") sont cåzu les minmes. Li [[betchfessî oe]] si prononce sovint "oû" dins l' [[cawete (linwince)|cawete]] [[cawete oe|oû]] (''saucloû, pèloû, abruvoû, couloû'' = såcloe, peloe, abuvroe, coloe). Mins a Transene, on a cobén des mots avou ene viye viye cogne "o" : paro (paroe); Côro (côroe), Rouvro (Rouvroe); dju do (dji doe); cojê (coejhea). ==== Eredjistrumint ==== {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Transinne.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa [[Lucien Mahin]] avou l' accint d' Transene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{itvwc}} Videyos di temonaedjes di djins d' Transene sol [[guere di 40]] {{tvwc}} ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6789 houcaedje des mobilizåves] po rdjonde les [[CRAB]]s ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6130 l' egzôde] ([[egzôde di 1940]]) ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6772 Vicaedje di tos les djoûs tins del guere] * Tecses e walon so Transene {{Abt}} ** [http://rifondou.walon.org/lv/rimas-rif.html Èn arimea so Transene] ** [http://rifondou.walon.org/guere14-18.html#transene Li guere di 14 a Transene] ** [http://rifondou.walon.org/carioteus.html#transene Responda d' èn ancyin ovrî des cawolins d' Transene] * {{fr}} [https://www.eurospacecenter.be/ Pådje do Spiscam] (''Euro Space Center'') == Sourdants == {{Commonscat|Transinne}} [[Categoreye:Ancyins ptits bans del Walonreye]] [[Categoreye:Veyes et viyaedjes di Walonreye]] [[Categoreye:Province do Lussimbork]] 3ewh77ry9xivmf07c1u3wo2otuwot9l 388833 388832 2022-08-01T18:26:40Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Transine''}} {{Wiccionaire|Transene}} '''Transene''' (/tʀã.ˈsɛn/)<ref>prononcî insi e l' Fåmene</ref> (la-minme: ''Transine'' /tʀã.ˈsin/; prononcî flotchreçmint ''*Tranzine'' /tʀã.ˈzin/<ref>pa assaetchance di mots francès come «transit»</ref>; fr: ''Transinne''), c' est èn [[ancyin ptit ban del Walonreye]], rebané avou [[Libin]]. [[Imådje:Transene.jpg|thumb|eglijhe, veyowe del viye cimintire]] == Mwaissès dnêyes == * Dimorants: 375 (1965); 423 (2004). * [[Limeros del posse]] : ** asteure : '''6890''' ** davance : '''6915''' * [[Limero diyalectolodjike]] : '''Ne 12''' (pont dilérin d' l' A.L.W.) * Arondixhmint: [[Li Tchestea]] * Lomaedje et spotaedje des djins did la : ** [[No di dmorant|Lomaedje]] : Transinî, Transinresse;<ref>viye [[cawete -î]].</ref> (F. ''Transinnois, oise'')<ref> [[Jean Germain]] ''Avis de recherche : Wallons, comment vous appelez-vous'', ''Vers l'Avenir'', 24 d' octôbe 2007.</ref> ** [[Såvaedje no des dmorants|Sipotaedje]]: ''[[Wikt:ouline|Oulines]]'' ([[Wikt:halene|halenes]]) ** Rime-rame: A [[Our (Ôpont)|Our]], li diåle î court; a [[Maissin]], on l' ratind; a [[Anloe]], on l' fote sol toet; a [[Glaireuse]], on lyi fote del [[tchenveuse]]; a [[Viyance]], on lyi fote so s' panse; <FONT COLOR="#ff0000">'''a Transene, on lyi fote so s' schene'''</FONT> (la-minme ''a Transine, on lî fout s' sa chine''); a [[Smu]], on lyi fote so s' cou et [[Les Libins|ås Libins]], on l' pind. == Nos di des plaeces di Transene == I sont studyîs spepieuzmint so ene [[Transene (toponimeye)|pådje tote seule]]. == Istwere == [[Imådje:transene3.jpg|right|plake so l' otovoye, anonçant Transene]] Li ban d' Transene a todi stî raloyî å ban d' [[Viyance]]. E 1944, Transene n' a nén stî acsût pa l' [[Ofinsive da Von Rounchtete]] (les Almands n' ont nén passé l' pont di [[Ricogne (Nouviè)|Rcogne]]). Transene a stî rebané e [[1971]] avou [[Anloe]], [[Viyance]] (et l' hamtea d' [[Glaireuse]]), [[Ridû]], (et les hamteas di [[Lesse]], [[Hamwaide]], et [[Setchri]]), [[Les Libins]], [[Ôtchamp]] et [[Smu]], po fé l' grand [[Libin]]. == Djeyografeye == Transene est metou al croejhlåde inte les voyes di Brussele-Nameur-Lussimbork, et Lidje-Bouyon-Rinse. Did la, li Bårire (passaedje del [[Dutcheye di Bouyon]] ås Bas-Payis). Transene est raiwî pa l' [[Aiwe di Lesse]], ki fwait limite avou l' ancyin ptit ban d' [[Maissin]]. Li viyaedje est metou so l' otostråde E411 (rexhowe 34b). == Industreyes == [[Imådje:Transene baurire wi.jpg|thumb|l' otel del Bårire]] * [[Wikt:cawolin|cawolin]]: dispu 1860, gn a co do saetchaedje disk' å djoû d' ouy. * ostelreye: otel del Bårire (dispu 1902). * Amuzmints: Spice-came (Euro-Space-Center). == Tuzance walone == [[File:Mahin Lucien 3Båkes.JPG|thumb|lives avou l' accint walon d' Transene]] === Teyåte e walon === Gn a yeu do teyåte e walon (pol fotbal) e 1946-1948. On louwéve les lives. Les wangnes alént po on camp d' prijhnîs politikes. === Sicrijheu e walon === [[Lucyin Mahin]] a scrît totes les prumirès anêyes avou l' [[accint do walon|accint]] d' Transene, po passer å [[rfondou walon]] a pårti di 1993. === Accint walon d' Transene === Transene fwait pårteye del sitindowe diyalectolodjike lomêye [[Årdene nonnrece]] u [[Payis d' ersè]].<ref>Alomåcion edvintêye pa Lucyin Mahin po si ovraedje diccionairrece lomé [[Rasgoutadje des Bassårdinreces]].<small></ref> ==== Studias ==== Sacwants rcweraedjes di l' A.L.W. ont stî fwait po Transene (pont dlérin, marké Ne12´. C' est Ernest Delaite di Rdû k' a-st amoenné [[Jean Haust]] lu-minme amon Djôzef Djilet, k' esteut secretaire. Sacwants diferinces rissintowes avou les viyaedjes vijhéns. ==== Motlî ==== Sacwants diferinces do motlî avou les viyaedjes vijhéns: * [[crompire]]: on dit des [[Wikt:canada|canadas]] a Transene, des [[Wikt:truke|trukes]] a Viyance et Libin. * A Rdû, on-z a ddja des mots del Fåmene : [[Wikt:rexhe|rexhe]], fé [[Wikt:prandjire|prandjire]] (a Transene, fé ''mîdi'', ''sortu''). ==== Croejhete ==== Li codjowaedje des [[rwaitant]]s di l' indicatif prezintrece est a môde di Lidje. C' est l' dierin viyaedje insi sol voye di [[Lidje]] a [[Sidan|Sdan]]. A [[Maissin]], on a l' cawete -at :A Transene cwand il l' dij'''èt''', i l' fij'''èt'''; a Maissin, cwand i l' dij'''at''', i l' ''fij'''at'''. Sol Bork, et après Libråmont, c' est l' [[cawete di codjowaedje]] -ant (i djouwant, i fzant). ==== Fonolodjeye ==== Li [[betchfessî ô]] s' î prononce come [[rastrindou long O]], dj' ô bén cåzu come li naziåle on. sô /sɔ̃/; fô /sɔ̃/. Dins l' fråze "li ci ki n' ôt k' on son n' ôt k' ene clotche", les deus foninmes ("on" dins "son" et "ô" dins "ôt") sont cåzu les minmes. Li [[betchfessî oe]] si prononce sovint "oû" dins l' [[cawete (linwince)|cawete]] [[cawete oe|oû]] (''saucloû, pèloû, abruvoû, couloû'' = såcloe, peloe, abuvroe, coloe). Mins a Transene, on a cobén des mots avou ene viye viye cogne "o" : paro (paroe); Côro (côroe), Rouvro (Rouvroe); dju do (dji doe); cojê (coejhea). ==== Eredjistrumint ==== {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Transinne.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa [[Lucien Mahin]] avou l' accint d' Transene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{itvwc}} Videyos di temonaedjes di djins d' Transene sol [[guere di 40]] {{tvwc}} ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6789 houcaedje des mobilizåves] po rdjonde les [[CRAB]]s ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6130 l' egzôde] ([[egzôde di 1940]]) ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6772 Vicaedje di tos les djoûs tins del guere] * Tecses e walon so Transene {{Abt}} ** [http://rifondou.walon.org/lv/rimas-rif.html Èn arimea so Transene] ** [http://rifondou.walon.org/guere14-18.html#transene Li guere di 14 a Transene] ** [http://rifondou.walon.org/carioteus.html#transene Responda d' èn ancyin ovrî des cawolins d' Transene] * {{fr}} [https://www.eurospacecenter.be/ Pådje do Spiscam] (''Euro Space Center'') == Sourdants == {{Commonscat|Transinne}} [[Categoreye:Ancyins ptits bans del Walonreye]] [[Categoreye:Veyes et viyaedjes di Walonreye]] [[Categoreye:Province do Lussimbork]] d0j5sarmcrh4ahdc77jqwiegaswqh9i 0 6148 388836 384360 2022-08-01T18:45:06Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{dizo-tite|''El’ Mouchon d’Aunias / Èl Mouchon d’Aunia}} {{po|moxhon d' ônea|moxhon d' ônea (discramiaedje)}} [[Imådje:mouchon_aunia01_04.jpg|thumb|coviete di djanvî 2004 mostrant [[Floribert Deprêtre]]]] '''El moxhon d' ônea''' (ki s' escrît, el mwaisse modêye, '''''Èl Mouchon d’Aunia''''', asteure, et davance '''''El’ Mouchon d’Aunias'''''), c' est ene [[rivuwe e walon]] askepieye [[El Lovire|al Lovire]] e [[1912]] pa [[Floribert Deprêtre]], Léopold Dupuis, Charles Malissart et [[Hubert Outlet]]. Li no provént di ciste alomåcion tipike la do [[sizet]] al Lovire ([[moxhon d' ônea]], ''[[mouchon d'aunia]]''). <gallery> Imådje:Moxhon d' Ônea djanvî 1938.jpg|e 1938 moxhon_oonea_90_wi.jpg|e 2002 Moxhon d' Ônea 100 ans.jpg|e 2012 Moxhon d' Ônea 2013.jpg|e 2013 </gallery> == Motlî == Cwand i parexhe, on dit k' i «xhufele» (come [[li Vî Sprewe]], dabôrd k' [[el Bourdon]] «zûne»). Li contnou d' ene gazete, c' est les «[[Wikt:xhuflêye|xhuflêyes]]» (''[[Wikt:chuflèye|chuflèyes]]''). Les scrijheus si lomnut les [[Wikt:Moxhoneu|Moxhoneus]] (''[[Wikt:Mouchoneu|Mouchoneus]]''). == Istwere == Å cmince, l'&nbsp;idêye, c'&nbsp;esteut do mostrer a sacwants intelos ki djåzént l'&nbsp;walon k'&nbsp;on pout scrire e walon et trover des lijheus assez po cmincî ene [[gazete]], pu ene [[rivuwe]] ki vudive tos les troes moes. E&nbsp;[[2004]], il s'&nbsp;a-st adjondou å [[El Bourdon|Bourdon]], tot wårdant s'&nbsp;tite. Mins dabôrd, tot vudant tos les moes. Mins e 2012, po s' cintnaire, il a rataké lu tot seu, et wårder li frecwince di 10 lineros l' an. A cmincî do limero 1/2016, li ratacaedje est fwait pa [[Dominique Heymans]]. == {{HD}} == * [http://www.elmouchondaunia.be Leu waibe] * [http://revues.be/el-mouchon-d-aunia Prezintaedje et bokets-foû sol waibe «''revues.be''»] [[Categoreye:Gazetes e walon|Moxhon d' Onea]] [[Categoreye:Moxhon d' ônea|*]] likg4s92u1aqvbl5h0h06knuajai58l 388841 388836 2022-08-01T18:47:53Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{dizo-tite|''El’ Mouchon d’Aunias / Èl Mouchon d’Aunia}} {{po|moxhon d' ônea|moxhon d' ônea (discramiaedje)}} [[Imådje:mouchon_aunia01_04.jpg|thumb|coviete di djanvî 2004 mostrant [[Floribert Deprêtre]]]] '''El moxhon d' ônea''' (ki s' escrît, el mwaisse modêye, '''''Èl Mouchon d’Aunia''''', asteure, et davance '''''El’ Mouchon d’Aunias'''''), c' est ene [[rivuwe e walon]] askepieye [[El Lovire|al Lovire]] e [[1912]] pa [[Floribert Deprêtre]], Léopold Dupuis, Charles Malissart et [[Hubert Outlet]]. Li no provént di ciste alomåcion tipike la do [[sizet]] al Lovire ([[moxhon d' ônea]], ''[[mouchon d'aunia]]''). <gallery> Moxhon d' Ônea djanvî 1938.jpg|e 1938 Moxhon d' Ônea 2002.jpg|e 2002 Moxhon d' Ônea 100 ans.jpg|e 2012 Moxhon d' Ônea 2013.jpg|e 2013 </gallery> == Motlî == Cwand i parexhe, on dit k' i «xhufele» (come [[li Vî Sprewe]], dabôrd k' [[el Bourdon]] «zûne»). Li contnou d' ene gazete, c' est les «[[Wikt:xhuflêye|xhuflêyes]]» (''[[Wikt:chuflèye|chuflèyes]]''). Les scrijheus si lomnut les [[Wikt:Moxhoneu|Moxhoneus]] (''[[Wikt:Mouchoneu|Mouchoneus]]''). == Istwere == Å cmince, l'&nbsp;idêye, c'&nbsp;esteut do mostrer a sacwants intelos ki djåzént l'&nbsp;walon k'&nbsp;on pout scrire e walon et trover des lijheus assez po cmincî ene [[gazete]], pu ene [[rivuwe]] ki vudive tos les troes moes. E&nbsp;[[2004]], il s'&nbsp;a-st adjondou å [[El Bourdon|Bourdon]], tot wårdant s'&nbsp;tite. Mins dabôrd, tot vudant tos les moes. Mins e 2012, po s' cintnaire, il a rataké lu tot seu, et wårder li frecwince di 10 lineros l' an. A cmincî do limero 1/2016, li ratacaedje est fwait pa [[Dominique Heymans]]. == {{HD}} == * [http://www.elmouchondaunia.be Leu waibe] * [http://revues.be/el-mouchon-d-aunia Prezintaedje et bokets-foû sol waibe «''revues.be''»] [[Categoreye:Gazetes e walon|Moxhon d' Onea]] [[Categoreye:Moxhon d' ônea|*]] oj1b5vadqir57kckocrzcyvrk4gw2a1 0 6513 388829 370611 2022-08-01T18:21:01Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Umetine''}} {{po|Emtene|Emtene}} '''Emtene-dilé-Inguezêye''' (la-minme: ''Umtine'', ''Inmtène'', ''Umtène'', fr: ''Hemptinne(-lez-Eghezée)''), c' est èn [[ancyin ptit ban del Walonreye]], rebané des ôtes viyaedjes do cotoû po fé l' novele [[intité]] di [[Ferneamont]]. == Mwaissès dnêyes == * [[Limeros del posse]] : ** asteure : '''5380''' ** davance : '''5074''' * [[Limero diyalectolodjike]] : '''Na 10''' * Arondixhmint : [[Nameur]] * Lomaedje et spotaedje des djins did la : ** [[No di dmorant|Lomaedje]] : Umtinî, Umtinresse;<ref>[[cawete -î]] ([[Djivêye des nos di dmorants des viyaedjes del Walonreye#Noûmots atåvlés so Wikipedia|noûmot do walon, atåvlé e 2014]]).</ref> (F. ''Hemptinnois, oise'')<ref> [[Jean Germain]] ''Avis de recherche : Wallons, comment vous appelez-vous'', ''Vers l'Avenir'', 24 d' octôbe 2007.</ref> ** [[Såvaedje no des dmorants|Sipotaedje]]: les Bardouxhes.<ref>[[E1]] p. 74.</ref> == Tuzance walone == [[Joseph Selvais]] î vna å monde. I djåze di ç' viyaedje la long et lådje dins s' live «[[Å pî des plopes (sovnances)|Å pî des plopes]]». == Sourdants == [[Categoreye:Ancyins ptits bans del Walonreye]] [[Categoreye:Veyes et viyaedjes di Walonreye]] [[Categoreye:Province di Nameur]] a4j18ibhf8xtsvg6k8t05wolgqu2rm4 0 7780 388842 384364 2022-08-01T18:48:55Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{po|Moxhon d' ônea|Moxhon d' ônea (discramiaedje)}} {{Wiccionaire}} [[Imådje:Tarin des aulnes mâle2.JPG|thumb|måye]] [[Imådje:Mahiwa fem.JPG|thumb|terinete]] On '''sizet''' (on dit eto: on '''moxhon d' ônea''', on '''terin''', on '''terinet''', on '''tcheutche''')<ref>Po tos les nos e walon, et leus accints, loukîz al notule [[ALW]] '''8''', [https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=8&alw_page=136#alw-page-section notule 62].</ref>, c' est on ptit [[moxhon tchanteu]], del famile des [[tcheutche]]s ([[frindjidîs]]), ki rshonne foirt å [[tcherdonî]]. {{Sla}} ''[[Carduelis spinus]]'' u ''[[Spinus spinus]]'' == Motlî == {{Lka}} [[Wikt:sizet#Sinonomeye]] Li frumete si lome '''terinete'''. == Discrijhaedje == [[File:Carduelis spinus MHNT.ZOO.2010.11 Anvers.jpg|thumb|left|150px|oûs]] Li måle est djaene verdinasse et noer, copurade sol copete del tiesse, et dizo l' betch. Li terinete est pus claire sos [[face (discramiaedje)|face]]. I pond des blancs oûs, ene miete maytés sol gros costé. == Vicaedje == Li sizet magne voltî les grinnes d'&nbsp;[[ônea]]. Did la, onk di ses lomaedjes e walon li [[moxhon d' ônea]]. On l' voet rariver å moes d' octôbe. I passe l'&nbsp;ivier dins les bwès del [[Walonreye]] ([[sapén|sapinetes]], [[bôle]]tes, [[ônea|ônoes]]). I magne voltî les grinnes d' [[ônea]]. == Dins l' tuzance walone == A dné s' no a ene [[gazete e walon]], «[[El moxhon d' ônea (gazete)|El moxhon d' ônea]]» (''èl Mouchon d'Aunia''), eplaideye [[el Lovire]]. Ca e 20inme sieke, on l' loméve insi a [[Sougniye]], a [[Åve]], a [[Måtche-dilé-Scåssene]], al [[El Lovire|Lovire]], a [[Inne-Sint-Pire]]. <center><gallery> Moxhon d' Ônea 2002.jpg|Coviete do Moxhon d' Ônea </gallery></center> == Sourdants == {{Commonscat|Spinus spinus|les sizets}} [[Categoreye:Frindjidîs]] [[Categoreye:Oujheas]] 9303zre8ndysni4xbbu0tlp9vdrmdjh 6 7781 388837 362377 2022-08-01T18:46:00Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Imådje:Moxhon oonea 90 wi.jpg]] viè [[Imådje:Moxhon d' Ônea 1990.jpg]] wikitext text/x-wiki == Discrijhaedje == {{Information | description = Coviete divintrinne do Moxhon d' Ônea, cwand il ourit ses 90 ans e 2002 | source = | date = | author = | Permission = }} == Licince == {{licince coviete}} dj0fqtrv8sc55kpplz6n054u52d8p3o 388839 388837 2022-08-01T18:47:14Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Imådje:Moxhon d' Ônea 1990.jpg]] viè [[Imådje:Moxhon d' Ônea 2002.jpg]] wikitext text/x-wiki == Discrijhaedje == {{Information | description = Coviete divintrinne do Moxhon d' Ônea, cwand il ourit ses 90 ans e 2002 | source = | date = | author = | Permission = }} == Licince == {{licince coviete}} dj0fqtrv8sc55kpplz6n054u52d8p3o 0 11166 388828 388402 2022-08-01T18:18:56Z Lucyin 16 /* Emtene */ wikitext text/x-wiki [[categoreye:toponimeye]] Èn '''emacralé no d' viyaedje''', c' est on no k' i gn a sacwants [[Viyaedjes_rebanés_di_Walonreye|viyaedjes el Walonreye]] ki s' lomèt inla. I les fåt dismacraler tot dnant èn ôte detay, kécfeye li minme kel ci k' i gn a e francès. Gn a eto bråmint des viyaedjes ki s' lomnut [[viyaedjes et aiwes|come des aiwes]]. == A == === [[Anse (omonimeye)|Anse]] === * [[Anse]] (F. ''Ans'') * [[Hoûtin-Sint-Simeyon|Yanse]] (''a-y Anse'' u a Yanse, F. ''Anze'') === Antêye et Antè === * [[Antè]] (''Ontè'', dé Hu, F. ''Antheit'') * [[Antêye]] (''Antéye'', dé Flipveye, F. ''Anthée'') === [[Wikt:Asnoe|Asnoe & Esnoe]] === * [[Asnoe|Asnoe dlé l' Tchestea]] (''Asnwa'') * [[Ofagne|Ås Asnoes dlé Palijhoû]] (''Ås Asnès'') * [[Hamwè|Asnoe dlé Hamwè]] (''Asneu'') * [[Ompré|Asnoe u Esnoe dlé Bastogne]] (''Asnè, Esnè'') * [[Esneu (viyaedje)]] (''Esneu'') === Åve === * [[Åve-e-Roman-Payis]] (F. ''Wavre'', la-minme ''Auve'') * [[Åve-el-Fåmene]] (F. ''Ave-et-Auffe, Ave'', la-minme ''Âve'' u ''Auve'') == B == === Barvea === * [[Barvea-e-Condroz]] * [[Barvea-so-Oûte]] === Belvå === Loukîz a [[Belvå]] === Belfontinne === * [[Belfontinne-dilé-Bive]] * [[Belfontinne-e-Gåme]] === Bôhan & Bohon === * [[Bôhan]] (Vresse) * [[Bohon (Barvea)]] === [[Wikt:Bossu|Bossu & Boussu]] === * [[Bossu-Godetchén]] (so plaece: ''Bosseu'') * [[Boussu-dlé-Mont]] ** [[Boussu-dlé-Mont (veye)]] * [[Boussu-dlé-Walcoû]] * [[Boussu-el-Fagne]] * [[Opin|Bossu (hamtea d' Opin)]] === [[Wikt:Bounru|Bounru]] === * [[Bounru-dlé-Oufalijhe]] ([[Bounru-dlé-Måbompré]], [[Bounru (Måbompré)]]) * [[Bounru-dlé-Libråmont]] ([[Bounru (Moirci)]]) === [[Brå]] === * [[Wårdin|Brå-dlé-Bastogne]] * [[Brå-dlé-Libråmont]] * [[Brå-dlé-Lierneu]] * [[Brå-dlé-Pierwé]] === Brinne === vey [[Brinne]] == C == === [[Wikt:Cele|Cele]] === * [[Cele-dilé-Dinant]] (la-minme ''Céle'') * [[Cele-dilé-Wareme]] (la-minme ''Cèle'') * ''[[Chiele]]'' (dilé Tournai). === [[Clairmont]] === * [[Clairmont-dlé-Walcoû]] * [[Clairmont-dzo-Hu]] (Clairmont-dlé-Nandrin) * [[Clairmont-so-Berwinne]] (Clairmont-dlé-Åbe) === Corbiyon === Loukîz a [[Corbiyon]] * [[Corbiyon-dlé-Bouyon]] (la-minme ''Côrbion'', Côrbëyon'') * [[Corbiyon-dlé-Legnon]] (la-minme ''Côrbiyon'') == D == === [[Wikt:Djenveye|Djenveye & Grinnveye]] === * [[Djenveye (Djé-Sint-Rmey)]] * [[Djenveye (Moirci)]] * [[Wikt:Grinnveye|Grinnveye]] === Djimepe / Djmepe === * [[Djimepe-so-Sambe]] * [[Djimepe-so-Mouze]] === [[Wikt:Djinefe|Djinefe]] === * [[Djinefe-el-Condroz]] * [[Djinefe-el-Hesbaye]] === Djoupeye === * [[Djoupeye|Djoupeye-so-Mouze]] * [[Warizi|Djoupeye-so-Oûte]] == E == === Emtene === * [[Emtene-dilé-Hamwè]] * [[Emtene-dilé-Inguezêye]] (''Umetine'') * [[Emtene-dilé-Florene]] === Ermeton === * [[Ermeton-so-Bier]] * [[Ermeton-so-Mouze]] == F == === Få & Fô === * [[Få (viyaedje)|Få]] (F. ''Faulx-les-Tombes'', dilé Nameur) * [[Fô-les-Cåves]] (e Roman Payis, F. ''Folx'') * [[Fô (viyaedje)|Fô]] (e l' Hesbaye, F. ''Fooz'') === [[Wikt:Ferire|Ferire]] === * [[Ferire]] (rebanêye comene, el province di Lidje) * [[Ferire (viyaedje)|Ferire]] (l' ancyin ptit ban, k' a divnou l' mwaise viyaedje del comene) * [[Cirou|Ferire]] (hamtea d' Cirou) === [[Fexhe]] === * [[Fexhe]] (F. ''Fexhe-Slins'') * [[Fexhe-å-Hôt-Clokî]] (rebanêye comene) ** [[Fexhe-å-Hôt-Clokî (viyaedje)]] (F. ''Fexhe-le-Haut-Clocher'') === Foret === * [[La Foret]] (''La'' Foret-so-Smwès) * [[Foret-dlé-Tchôfontinne]] * [[Foresse|Foret-dlé-Brussele]] === Fråne === * [[Fråne-dilé-Gochliye]] * [[Fråne-dilé-Couvén]] * [[Fråne-dilé-Anvegn]] ([[Frêne-lè-Anvegn]]) (rebanêye comene) ** [[Fråne-dilé-Anvegn (viyaedje)]] === Frantchîmont === * [[Frantchîmont|Frantchîmont-dlé-Flipveye]] * [[Teu (viyaedje)|Frantchîmont-dlé-Teu]] == G == === Gléjhe (Li) === * [[Li Gléjhe-dilé-Flémåle]] (''Gleixhe'') * [[Li Gléjhe-dilé-Stoumont]] (''La Gleize'') === Glin === Loukîz a : [[Glin]] === Gomzêye / Gomzé === * [[Gomzé|Gomzé (Gomzé-Andoûmont)]] * [[Ive|Gomzêye (Ive-Gomzêye)]]. === Gråce === Loukîz a : [[Gråce]] == H == === Hamtea === * [[Hamtea|Hamtea (dilé Houton)]] (so plaece: ''Ham'tê'') * [[Élessinea|Hamtea so Élessinea]] (so plaece: ''Am'tia'') === Hamwè / Hamwer === * [[Hamwè]] (fr: ''Hamois'') * [[Hamwer]] (fr: ''Hamoir'') === Han === * [[Han-so-Lesse]] * [[Han-so-Eure]] ([[Han-Nålene]]) * [[Han-so-Sambe]] * [[Han-so-Mouze]] (el [[Walonreye di France]]). === [[Hour]] === (loukîz eto a : Our) * [[Hour-dilé-Houyet]] * [[Grand Haleu|Hour (Grand Haleu)]] == L == === Lere, Liesse === do vî vî mot [[Wikt:lere|lere]], lu-minme do tîxhon ''hlaeri'' (fagneus bwès). * [[Liesse]] (so Lidje, e F. ''Liers'') * Liesse, hamtea d' [[Rénne]] (so [[Les Brouwires]], e F. ''Liesse'') * [[Lere]] (e F. ''Leers-Fosteau''). * [[El Pitit Lere]] (so plaece: ''L' Pètit-Lêrss'', e F. ''Leers-Nord''). === [[Wikt:Leuze|Leuze]] === * [[Leuze-dilé-Tournai]] ([[Leuze-e-Hinnot]]) * [[Leuze-dilé-Du]] ([[Leuze-Lontchamp]]) * [[Some-Leuze|Leuze, boket d' Some-Leuze]] === Lompré === * [[Wikt:Lompré-el-Fagne|Lompré-el-Fagne]] * [[Wikt:Lompré-el-Fåmene|Lompré-el-Fåmene]] === Longue Veye === * [[Longue Veye (Roman Payis)]] * [[Longue Veye (Tohogne)]] === Lontchamp === * [[Lontchamp-dlé-Bastogne]] * [[Lontchamp-dlé-Du]] == M == === [[Måtche]] === * [[Måtche-dilé-Scåssene]] * [[Måtche-el-Fåmene]] * [[Måtche-les-Dames]] === Méch === * [[Wikt:Méch-divant-Vierton|Méch-divant-Vierton]] * [[Wikt:Méch-li-Tîxhe|Méch-li-Tîxhe]] === Melet et Mélin === * [[Melet|Melet-dlé-Gochliye]] * [[Sint-Djermwin|Melet]] (hamtea d' Sint-Djermwin). * [[Mélin-el-Hesbaye]] (el Roman Payis, rebané avou Djodogne, F. ''Melen''). * [[Mélin-e-Payis-d'-Heve]] (el province di Lidje, rebané avou Soûmagne, F. ''Melin''). === Mont === vey [[Mont (ôtès plaeces)]] === [[Wikt:Montagu|Montagu]] === * [[Montagu-e-Limbork]] (fl ''Montenaken'') * [[Marcour|Montagu-dlé-Marcour]]. * [[Scherpenheuvel|Montagu el Baibant flaminde]] (fl ''Scherpenheuvel'') === [[Montgneye]] === * [[Montgneye-dilé-Linse]] * [[Montgneye-Sint-Cristofe]] * [[Montgneye-dilé-Lidje]] * [[Montgneye-so-Rok]] * [[Montgneye-so-Sambe]] * [[Montgneye-Tiyoû]] ** [[Montgneye-Tiyoû (viyaedje)]] === Mormont === * [[Wibrin|Mormont-dlé-Wibrin]] * [[Masbor|Mormont-dlé-Masbor]] === Moustî === * [[Moustî-dlé-Cirou]] * [[Moustî-so-Sambe]] * [[Moustî-dlé-Nivele]] (so plaece: ''Moustië'') == Mwinni et Mayni == {{Lka}} [[Mwinni et Mayni (discramiaedje)]] == N == === Nivele === * [[Nivele (veye)]] * [[Lixhe|Nivele-so-Mouze]]. === Noveye eyet Nouve-Veye === * [[Nevile]] * [[Neuvile]]. * [[Noveye-dilé-Bastogne]] (so plaece ''Novèye'') * [[Noveye-dilé-Bwès]] (so plaece ''Novîye-les-Bwès'') * [[Noveye-dilé-Bwès|Noveye-les-Francs-Omes]] * [[Noveye-dilé-Fexhe]] (so plaece ''Novèye'') * [[Noveye-dilé-Fexhe|Noveye-el-Hesbaye]] (so plaece ''Novîye'') * [[Nevile|Noveye-dilé-Flipveye]] * [[Neuvile|Noveye-dilé-Sougniye]]. * [[Noveye-so-Mouhagne]] == O == === Our === * [[Our (Ôpont)|Our-Ôpont]] (fr: ''Our'') * [[Our-dilé-Libråmont]] (F. ''Ourt''; sourd di l' [[Oûte Levantrece]]) Loukîz eto a : [[Viyaedjes et aiwes]] == P == === Poitchrece === * [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] * [[Poitchrece-e-Condroz]] == R == === Rou (li, el) === * [[El Rou-dlé-Tchålerwè]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Li Rou-dlé-Fosse]] * [[El Rû]] === [[Rozire]] === * [[Rozire-Sint-Andrî]] (dilé Ricsinsåt, la-minme: ''Rozêre'') * [[Vå-dlé-Rozire|Rozire (hamtea di Vå-addé-Rozire)]] (la-minme: ''Rozière'') * [[Pitite-Rozire]] (la-minme: '' Ptërozêre'') * [[Grande-Rozire]] (la-minme: ''Granrozêre'') == S == === Saive=== * [[Saive-dilé-Blegneye]] (viyaedje). * [[Wikt:Saive-dilé-Wareme|Saive-dilé-Wareme]] (hamtea) * [[Wikt:Saive|Sive, dirî Saive]] (ôtès ptitès plaeces) === Sårt === ''Loukîz al [[sårt (toponimeye)|pådje toponimike do mot "sårt"]] po tos les omonimes.'' * El Sårt (''Au Sârt'', [[Lodlinsåt]]) * El Sårt (''El Saut'', [[El Sårt-Dames-Avlenes]]) * Li Sårt (''Li Saut'', [[Sårt-Biernåd]]) * Li Sårt (''Lu Saurt'', [[Li Sårt-Custene]]) * Li Sårt (''Lu Saurt'', [[Tchonveye|Sårt-dilé-Tchonveye]]) * Sårt (''Sârt'', [[Sårt-dilé-Spå]]) * Sârt (''Sârt'', [[Sårt-el-Bouxhire]]) === Sprimont === * [[Sprimont|Sprimont-dlé-Lidje]] * [[Tiyet|Sprimont-dlé-Bastogne]] === Sint-Må === * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Må-dlé-Vierton]] === [[Ster]] === * [[Ster (Francortchamp)]] * [[Ster (Ståvleu)]] == T == === Tchåmont === * [[Tchåmont-Djistou (viyaedje)|Dipus d' racsegnes so l' ancyin ptit ban d' Tchåmont-Djistou]] (''Tchaumont'') * [[Florene|Dipus d' racsegnes so Tchåmont dlé Florene]] (''Tchaumont''). * [[Ompré|Dipus d' racsegnes so Tchåmont dlé Bastogne]] (''Tchâmont''). === Tchampion et Tchimpion === vey [[Tchampion / Tchimpion]] === [[Tîne]] === * [[Tîne-dilé-Nivele]] * [[Tine-dilé-Haneu]] == V == === [[Vieme]] === * [[Vieme-dilé-Biarin]] (Fr. ''Wiesme'') * [[Vieme-dilé-Wareme]] (Fr. ''Viemme'') == W == === [[Wikt:Wame|Wame]] === * [[Wame-e-Borinaedje]] * [[Wame-Odmé]] === Warnin & Wernant === (emacralé a cåze do ratournaedje e francès ''Warnant'') * [[Warnin]] (dilé Dinant) * [[Wernant]] (so plaece: ''Wernont'') == XH == == Xhoutsiplou == * [[Xhoutsiplou (Aiwêye)]] * [[Xhoutsiplou (Esneu)]] * [[Xhoutsiplou (Manhé)]] * [[Xhoutsiplou (Målimpré)]] * [[Djerpene|Xhoutsiplou (Djerpene)]] == Y == === [[Wikt:Yache|Yache]] === * [[Yache|Yache-dilé-Inguezêye]] (Fr. ''Aische-en-Refail'') * [[Halazi|Yache-dilé-Halazi]] (Fr. ''Aix-sur-Cluse'' ou ''Aix-sur-Cloie'') dnoe5zzrekkij84ainzommzd1a86gzx 0 23585 388825 317641 2022-08-01T18:14:05Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki On '''live di sovnances''', c' est on live avou des scrijhaedjes e [[prôze]], la kel sicrijheu raconte çou k' il a cnoxhou, so on ptit boket di s' veye. Mins c' est sovint tot dnant des racsegnes so des [[istwere|etrevéns istorikes]] ki s' ont passé e minme tins. Pacô, i n' fwait k' di riscrire les sovnances d' ene ôte djin ([[Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur (sovnances)|Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur]], [[Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere (sovnances)|Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere]]). Les minmes sovnances pôrént esse arindjeyes en on [[ptit roman]], mins adon, l' oteur doet fé come si ci n' sereut nén lu k' a viké ces moumints la. Portant, gn a des lives di sovnances ki ravizèt des romans, come “[[Mi ptit viyaedje des ans å long (sovnances)|Mi ptit viyaedje des ans å long]]” da [[Auguste Laloux]]. Li live di sovnances est diferin di l' [[otobiyografeye]], pask' i n' cåze ki d' on ptit moumint del veye do scrijheu. Li live di sovnances est diferin, avou, do [[djournå (live)|djournå]], ki n' fwait ki d' discrire les parfonds sintimints del djin kel sicrît, u k' on vout ki l' åye escrît. {{Wiccionaire|sovnances}} == Sacwants lives di sovnances e walon == (pa anêye di parexhaedje) * [[Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur (sovnances)|Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur]] (sovnances da [[Désiré Baulieu]], rashiowes pa [[Joseph Osselet]]). * [[Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere (sovnances)|Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere]] ([[Lambert-Joseph-Louis Lambillion]], 1906). * [[Les croes dins les brouwires (sovnances)|Les croes dins les brouwires]] ([[Edmond Wartique]] ey [[Edouard Thirionet]], 1932) * [[Istweres d' on gaviot (sovnances)|Istweres d' on gaviot]] ([[Firmin Callaert]], 1937) * * [[Rimimbrances d' on franc tigneus (sovnances)|Rimimbrances d' on franc tigneus]] ([[Joseph Minet]], 1962) * [[Sôdård di 40 (sovnances)|Sôdård di 40]] ([[Louis Sohy]], 1965) * [[Mi ptit viyaedje des ans å long (sovnances)|Mi ptit viyaedje des ans å long]] ([[Auguste Laloux]], 1974) * [[Å tins des djasses et des tourpenes (sovnances)|Å tins des djasses et des tourpenes]] ([[Robert Arcq]], 1980) * [[Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin (sovnances)|Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 1986) * ''[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]'' ([[Willy Bal]], 1996) * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] ([[Willy Bal]], 2001) * [[Onk do coron do Bu (sovnance)|Onk do coron do Bu]] ([[Louis Marcelle]], 2002) * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 2004) * [[El fi do schayteu (sovnances)|El fi do schayteu]] ([[Maurice Georges]], 2006) * [[Sovnis d' on gamén di noste Årdene (sovnances)|Sovnis d' on gamén di noste Årdene]] (Arsène Soreil, ratourné pa [[Léon Bukens]], 2009) * [[Å pî des plopes (sovnances)|Å pî des plopes]] ([[Joseph Selvais]], 2021) =={{HD}}== * [http://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=2150#2150 Egzimpe di ptite prôze di sovnance] [[Categoreye:Sicrijhaedje|Sovnances]] [[Categoreye:Lives e walon|Sovnances]] ctqtw6k2r832m8faol3oku87wppq1su 388826 388825 2022-08-01T18:15:01Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|sovnances}} On '''live di sovnances''', c' est on live avou des scrijhaedjes e [[prôze]], la kel sicrijheu raconte çou k' il a cnoxhou, so on ptit boket di s' veye. Mins c' est sovint tot dnant des racsegnes so des [[istwere|etrevéns istorikes]] ki s' ont passé e minme tins. == Mwaissès dnêyes == Pacô, i n' fwait k' di riscrire les sovnances d' ene ôte djin ([[Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur (sovnances)|Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur]], [[Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere (sovnances)|Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere]]). Les minmes sovnances pôrént esse arindjeyes en on [[ptit roman]], mins adon, l' oteur doet fé come si ci n' sereut nén lu k' a viké ces moumints la. Portant, gn a des lives di sovnances ki ravizèt des romans, come “[[Mi ptit viyaedje des ans å long (sovnances)|Mi ptit viyaedje des ans å long]]” da [[Auguste Laloux]]. Li live di sovnances est diferin di l' [[otobiyografeye]], pask' i n' cåze ki d' on ptit moumint del veye do scrijheu. Li live di sovnances est diferin, avou, do [[djournå (live)|djournå]], ki n' fwait ki d' discrire les parfonds sintimints del djin kel sicrît, u k' on vout ki l' åye escrît. == Sacwants lives di sovnances e walon == (pa anêye di parexhaedje) * [[Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur (sovnances)|Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur]] (sovnances da [[Désiré Baulieu]], rashiowes pa [[Joseph Osselet]]). * [[Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere (sovnances)|Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere]] ([[Lambert-Joseph-Louis Lambillion]], 1906). * [[Les croes dins les brouwires (sovnances)|Les croes dins les brouwires]] ([[Edmond Wartique]] ey [[Edouard Thirionet]], 1932) * [[Istweres d' on gaviot (sovnances)|Istweres d' on gaviot]] ([[Firmin Callaert]], 1937) * * [[Rimimbrances d' on franc tigneus (sovnances)|Rimimbrances d' on franc tigneus]] ([[Joseph Minet]], 1962) * [[Sôdård di 40 (sovnances)|Sôdård di 40]] ([[Louis Sohy]], 1965) * [[Mi ptit viyaedje des ans å long (sovnances)|Mi ptit viyaedje des ans å long]] ([[Auguste Laloux]], 1974) * [[Å tins des djasses et des tourpenes (sovnances)|Å tins des djasses et des tourpenes]] ([[Robert Arcq]], 1980) * [[Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin (sovnances)|Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 1986) * ''[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]'' ([[Willy Bal]], 1996) * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] ([[Willy Bal]], 2001) * [[Onk do coron do Bu (sovnance)|Onk do coron do Bu]] ([[Louis Marcelle]], 2002) * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 2004) * [[El fi do schayteu (sovnances)|El fi do schayteu]] ([[Maurice Georges]], 2006) * [[Sovnis d' on gamén di noste Årdene (sovnances)|Sovnis d' on gamén di noste Årdene]] (Arsène Soreil, ratourné pa [[Léon Bukens]], 2009) * [[Å pî des plopes (sovnances)|Å pî des plopes]] ([[Joseph Selvais]], 2021) =={{HD}}== * [http://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=2150#2150 Egzimpe di ptite prôze di sovnance] [[Categoreye:Sicrijhaedje|Sovnances]] [[Categoreye:Lives e walon|Sovnances]] dj2g28lvkcgmbphjmy2htrazp43tgv7 388827 388826 2022-08-01T18:15:17Z Lucyin 16 /* Sacwants lives di sovnances e walon */ wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|sovnances}} On '''live di sovnances''', c' est on live avou des scrijhaedjes e [[prôze]], la kel sicrijheu raconte çou k' il a cnoxhou, so on ptit boket di s' veye. Mins c' est sovint tot dnant des racsegnes so des [[istwere|etrevéns istorikes]] ki s' ont passé e minme tins. == Mwaissès dnêyes == Pacô, i n' fwait k' di riscrire les sovnances d' ene ôte djin ([[Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur (sovnances)|Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur]], [[Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere (sovnances)|Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere]]). Les minmes sovnances pôrént esse arindjeyes en on [[ptit roman]], mins adon, l' oteur doet fé come si ci n' sereut nén lu k' a viké ces moumints la. Portant, gn a des lives di sovnances ki ravizèt des romans, come “[[Mi ptit viyaedje des ans å long (sovnances)|Mi ptit viyaedje des ans å long]]” da [[Auguste Laloux]]. Li live di sovnances est diferin di l' [[otobiyografeye]], pask' i n' cåze ki d' on ptit moumint del veye do scrijheu. Li live di sovnances est diferin, avou, do [[djournå (live)|djournå]], ki n' fwait ki d' discrire les parfonds sintimints del djin kel sicrît, u k' on vout ki l' åye escrît. == Sacwants lives di sovnances e walon == (pa anêye di parexhaedje) * [[Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur (sovnances)|Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur]] (sovnances da [[Désiré Baulieu]], rashiowes pa [[Joseph Osselet]]). * [[Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere (sovnances)|Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere]] ([[Lambert-Joseph-Louis Lambillion]], 1906). * [[Les croes dins les brouwires (sovnances)|Les croes dins les brouwires]] ([[Edmond Wartique]] ey [[Edouard Thirionet]], 1932) * [[Istweres d' on gaviot (sovnances)|Istweres d' on gaviot]] ([[Firmin Callaert]], 1937) * [[Rimimbrances d' on franc tigneus (sovnances)|Rimimbrances d' on franc tigneus]] ([[Joseph Minet]], 1962) * [[Sôdård di 40 (sovnances)|Sôdård di 40]] ([[Louis Sohy]], 1965) * [[Mi ptit viyaedje des ans å long (sovnances)|Mi ptit viyaedje des ans å long]] ([[Auguste Laloux]], 1974) * [[Å tins des djasses et des tourpenes (sovnances)|Å tins des djasses et des tourpenes]] ([[Robert Arcq]], 1980) * [[Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin (sovnances)|Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 1986) * ''[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]'' ([[Willy Bal]], 1996) * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] ([[Willy Bal]], 2001) * [[Onk do coron do Bu (sovnance)|Onk do coron do Bu]] ([[Louis Marcelle]], 2002) * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 2004) * [[El fi do schayteu (sovnances)|El fi do schayteu]] ([[Maurice Georges]], 2006) * [[Sovnis d' on gamén di noste Årdene (sovnances)|Sovnis d' on gamén di noste Årdene]] (Arsène Soreil, ratourné pa [[Léon Bukens]], 2009) * [[Å pî des plopes (sovnances)|Å pî des plopes]] ([[Joseph Selvais]], 2021) =={{HD}}== * [http://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=2150#2150 Egzimpe di ptite prôze di sovnance] [[Categoreye:Sicrijhaedje|Sovnances]] [[Categoreye:Lives e walon|Sovnances]] sbq9htdgik4e9xk2h0orcbanbxhx4my 0 29842 388821 367174 2022-08-01T14:37:25Z Lionel June 8941 /* Motî walon francès */ wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-motîs|Motî Stasse}} Li '''Motî Stasse''', c' est on [[motî walon]] avou l' [[accint d' Lidje]], sicrît pa [[Simon Stasse]], ey eplaidî e [[2004]] dizo l' tite ''Dictionnaire populaire de wallon liégeois'', replaidî e [[2007]] dizo l' tite ''Le Wallon Liégeois contemporain'', eyet e 2015 dizo l' tite ''Dictionnaire de wallon liégeois''. == Contnou == I rprind bråmint les mots do [[Motî Haust]], mins i ndè rsaetche les pus vîs et endè rmete sacwants noveas. Inte di zels, des cis do [[Motî del Hesbaye]] ([[Wikt:hertchinne|hertchinne]]). I n' riprind nén nerén les dnêyes do motî da Haust so l' etimolodjeye. I rcandje eto sacwantès tchitchêyes ortografikes. Les viebes sont revoyîs a leu tåvlea d' codjowaedje, metou al fén do live. Il est shuvou d' on [[motî francès-walon]], ki rprind eto des mots ki n' sont nén dins l' [[franwal da Haust]]. Al fén, gn a des tåvleas d' [[codjowaedje]], ki rprindnut, e pus simpe, les dnêye di si [[Codjowaedjes da Stasse|live di codjowaedjes]]. Li motî da Stasse dene eto les pluriyals des [[mots d' aplacaedje]]. Po fé ene [[ricoridjrece]], i dene totes les cognes d' on mot, spotcheyes et nén spotcheyes, ey ossu les femrins. == Egzimpe di reployaedje des dnêyes do motî Forir == a "[[Wikt:cocsant|cocsant]]", Stasse va rapexhî on ratournaedje francès "égrillard", do motî Forir. I rprind eto li fråze do Forir (li cene ki n' aveut nén stî rprinjhe pa Haust), et rcandjî "[[Wikt:kimere|kimere]]" pa "[[Wikt:båshele|båshele]]". == Adire inte li Haust eyet li Stasse == === Motî walon francès === * Dins l' "Haust", mins nén rprins dins li "Stasse" : ''cåme'', ''stok'' (ki vénreut do flamind "stuk"). * Dins li "Stasse", mins nén dins l' "Haust" : [[Wikt:hertchinne|hertchinne]]… (loukîz pus bas). * Mwaisse intrêye diferinne del cene da Haust : ''doyå''; Stasse [[Wikt:doyåre 1|doyåre]] * Pluriyal des [[mots d' aplacaedje]] dins li Stasse (''[[Wikt:saedje-dame|sèdje-dames]]'', des ''[[Wikt:tchapea d' macrale|tchapês d' macrale]]''), nén dins l' Haust. * simplifiaedje di l' ortografeye: [[Wikt:cokesant|cokesant]], cok'sant (Haust) => coksant ([[Wikt:cocsant|cocsant]]). * Eployaedje a tot côp bon del cogne avou on [[halcrosse E]] dins li Stasse, ki l' Haust dene eto l' ortografeye avou ene faflote divintrinne. * Pol [[son K]], eployaedje a tot côp bon del cogne avou li [[scrijha qu]] dins li Stasse, ki l' Haust dene eto l' ortografeye avou on K. * Sacwants candjmints d' ortografeye: cowe (Haust) => quåwe; timpèsse (adv.) => timpès´; pôr => pår * dene les cognes avou [[ristitcheye voyale]] des mots k' atakèt pa S+ Cossoune ([[Wikt:scråwe|scråwe]] / [[Wikt:sicråwe|sicråwe]]) === Dinêyes ki sont dins li Stasse walon-francès et nén dins l' Haust === * [[Wikt:binzine|binzine]], [[Wikt:hertchinne|hertchinne]] === Motî francès walon === * Dins li "Stasse", mins nén dins l' "Haust" : ''vouvoyer'' ([[Wikt:vovweyî|vovweyî]]), ''stock'' ([[Wikt:stok 2|stok 2]]) == Hårdêyes difoûtrinnes == * [https://theatrewallon.be/onewebmedia/DICTIONNAIRE%20POPULAIRE.pdf Copeye aberwetåve] * [http://warao.walon.org/~lucyin/guerni/Stasse.pdf Simon Stasse esplike les pondants et les djondants pocwè k' il a-st eplaidî s' motî] [[Categoreye:Motîs walons|Stasse]] [[Categoreye:Motîs francès-walon|Stasse]] b5hd7h1up5e3q23y241lue7eduzj7c7 0 31748 388843 366703 2022-08-01T18:49:31Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki Ene '''divanceye voyale''', c’ ene [[sipotchåve voyale]] metowe padvant. [[Imådje:Georges_Maurice_fi_schayteu.jpg|thumb|'''El''' [[El fi do schayteu (sovnances)|fi do schayteu]]", on live del Hôte Seure, la k' on eploye ene divanceye voyale]] == Dispårdaedje dins les accints do walon == Dins les [[accints do walon]], on l' trouve totavå e [[Coûtchant walon]], mins eto dins sacwantès coines del [[Basse Årdene]] ([[Hôte Seure]]) et del [[Hesbaye]]. Ôte pårt sol [[Payis d' Lidje (diyalectolodjeye)|Payis d' Lidje]], on l' voet so sacwants ptits mots [[etroclaedje|etroclåves]]. Li mwaisse divanceye voyale e walon, c’ est '''e-''' (prononceye /ɛ/). Elle a stî ritnowe e [[rfondou]]. == Sôres di dvanceyès voyales == === Divanceye voyale <è> === ==== Egzimpes sol Coûtchant walon ==== C' est cisse-lale k' on rtrove so tot l' [[Coûtchant walon]]. On l' ritrove dins l' tite di gazetes e walon come ''«[[El Moxhon d' Ônea (gazete)|'''Èl Mouchon d'aunia]]»'', ''«[[El Bourdon (gazete)|'''Èl''' Bourdon]]»'' (sicrît aprume ''«el’ Bourdon»''), ''[[El Tchariguete (gazete)|'''El''' Châriguète]]''. Drola, on l' voet ossu ås nos d' veye: ''[[El Lovire|'''Èl''' Louviére]]'', [[El Rou-dlé-Tchålerwè]], [[El Rû]]… <gallery> Tchariguete.jpeg Bourdon01.jpg Moxhon d' Ônea 2002.jpg </gallery> ==== Egzimpes sol Basse Årdene ==== Po les scrijhaedjes del [[Hôte Seure]], gn a les ouves da [[Maurice Georges]], come «[[El fi do schayteu (sovnances)|El fi do schayteu]]». === Divanceye voyale < i > === Dins sacwants [[accints do walon]], gn a eto ene divanceye voyale '''i-'''. ==== Egzimpes sol Coûtchant walon ==== On è voet dins les scrijhaedjes da [[Jacques Bertrand]] cwand i vout mostrer des accints di viyaedjes k' estént foû del Veye Hôte di [[Tchålerwè]].<ref>[[Jacques Lardinois]] (2019), ''Le wallon de Jacques Bertrand'', divins ''Hommage à Jacques Bertrand'', eplaidaedje di l' [[SLLW]], Lidje, 2019.</ref> On è rtrove ossu dins les tchantaedjes et les [[sketch]]s da [[Bob Dechamps]]. Dins li sketch «Les Walons vont todi pus lon e voyaedje», i ndè fwait on [[djeu d' mots]]: Israyel = '''''i'''ç [[Wikt:rayèle|rayèle]]''. Elle aparexhe eto dins l' tite del [[gazete]] «[[L’Isco d’ Chârlèrwè]]». Kékes egzimpes: * '''''i'''l guernouye '''i'''s fout dins l' tiesse'' (el gurnouye ès fote dins l' tiesse) * ''Et s' '''i'''squète djusqu'au cu'' (Et s' eskete disk' å cou)&nbsp;<ref>Egzimpes poujhîs dins l’ fåve « El guernouye eyet l’ boû » da [[Philippe Sclaubas]].</ref> ==== Egzimpes e l' Hesbaye ==== On è rtrove cobén dins les scrijhaedjes da Albert Maquet et ossu da André Mottet == Sourdants et pî-notes == [[Categoreye:croejhete walone]] 9bp2i0salbgy6dtc2mxjy5i7iscyez6 0 35509 388824 376445 2022-08-01T18:07:38Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''La p'tite coumére avu la blantche camisole''}} {{Wiccionaire-lives|LMpc}} '''Li ptite comere avou l' blanke camizole''' (''La p'tite coumére avu la blantche camisole''), c' est ene [[pitit roman|novele]] sicrîte pa [[Lucyin Mahin]] et eplaideye dins li [[ptite coleccion del SLLW]] e [[1989]]. Li motlî k' i gn a-st al fén a stî rashonné pa [[Jean Germain]]. Il est rprins dizo l' limero '''S57''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. Li minme, e rfondou, apresté pa [[Pablo Sarachaga]] e 2005, est limeroté '''R21'''. == Tinme == Li mwaisse persounaedje, c' est on studiant [[årtisse des biesses]] ki vént d' aler [[eploctaedje|piker]] des vatches pol [[cocote (maladeye)|cocote]] dins l' payis [[do Tchestea]] et d' [[Libråmont]]. I rvént e-n oto del nute, adon k' i gn a on spès [[brouyård]]. Tot d' on côp, i voet ene pitite kimere ki rote sol boird del voye. Elle a ene blanke camizole. El tchedje, et li rmoenner e s' måjhone, a [[Glaireuse]]. Foirt oniesse, li valet n' oize nén trop dmander des kesses al kimere, mins gn a totès sôres d' idêyes ki lyi aspitèt dins s' tiesse, ca ci ptite djin la lyi rvént bén: :''Ele ni respond nén; mins s' soreye-t ele tot doûcetmint, di l' coine des lepes. Ses grands bruns tchveas mitan crolés lyi rafaxhèt les spales et les mashales. I gn a djusse si ptit nez et s' fén minton ki brikèt foû pa dvant. On ptit muzea d' sori, direut ele li grosse Dondon Capiche, ki n' est k' li linwe cwand elle est al canlete. Mins dj' n' end a d' keure; dj' inme co bén ci ptit djinre la, la, mi. == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/lv/pitite_comere.php Bokets del novele] {{Abt}} * (so [[Wikisourd]]) ** [[:s:La p’tite coumére avu la blantche camisole|Mwaisse modêye]] (Feller SLLW) ** [[:s:Li ptite comere avou l’ blanke camizole|Rifondou walon]] ([[Pablo Sarachaga]], 2005, rapontieye e 2021) ** [[:s:La p’tite coumére avu la blantche camisole/V|Mwaisse modêye]] (motlî S57) ** [[:s:Li ptite comere avou l’ blanke camizole/V|Rifondou walon]] (motlî R21) [[Categoreye:Noveles e walon]] [[Categoreye:Doûvès creyances]] 4kw8ut5f4xdosp4mwd05weuzv5sddtv 0 38914 388844 385963 2022-08-02T04:18:19Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|si mete a fén}} [[File:Edouard_Manet_-_Le_Suicid%C3%A9.jpg|thumb|250px]] Li '''metaedje a fén d' lu-minme''', lomé eto '''sucide''', c' est cwand ene sakî si towe leye-minme, di s' prôpe volté. == Motlî == Dins l' lingaedje corant, on dit «i (elle) a fwait måleur si s’ coir»,; «i (elle) s’ a metou a fén» ; «i (elle) a fwait l’ fén d’ lu (di leye)», «i (elle) a fwait måluzance di s' coir»)», «i (elle) s' a distrût». == Tecnikes di sucide == * pindaedje : foirt corant dvinltins ; la k’ on creyeut ki l’ coide d’ on pindou poirtéve tchance ; el [[toponimeye]], gn a eto sacwants « Bwès do pindou », el [[Walonreye]] et ôte pårt. * saetchaedje d’ ene bale dins s’ tiesse. * trawaedje di s’ [[vinte]] avou on grand [[coutea]], ene [[sipêye]]. * [[epweznaedje]]. * prôpe djetaedje dizo on [[trén]]. * [[neyaedje]], kécfeye avou ene grosse pire loyeye a ses pîs. * sucide po s' patreye, dins ene guere; po ses idêyes dins ene atake terorisse ([[camicåze]]). == Cåzes do sucide == Les cis ki fwaiynut måleur di leu coir sont des djins k’ ont ene grande sofrixhance divintrine. Et purade : * des djonneas al [[laide ådje]], e margaye avou leus parints, après ene poenne d’ amour… * des femes måmarieyes (ou des omes) * des cis k’ ont pierdou èn efant ou ene djin k’ i veyént voltî * des viyès djins stroupeyes, ki n’ vlèt nén dispinde des ôtes, ou des cis ki sont codånés d’ on griyeus må, evnd. * des djins ki s’ sintnut dzonorés e leu societé (traeyincieus k’ a fwait des målès afwaires, guerî k’ a pierdou ene batreye). == Espaitchance do sucide == Dins les societés modienes, gn a des cintes d’ aidance sicolodjike po les cis ki vôrént s’ mete a fén. Et des lenes telefonikes esprès, avou des respondeus(es) djoû et nute. == Sociolodjeye == === Rilidjons eyet sekes === Les grandès rlidjons monoteyisses (cristinnisse, islam…) sont disconte li metaeje a fén d' lu-minme. Les sucidés ni plèt nén esse [[eteré]]s e l' eglijhe. Sacwants [[seke (creyance)|sekes]] come l' [[Ôre do Timpe solrece]] (avou notannmint : [[Luc Jouret]]) ont — oubén dins ci egzimpe la: avént — organizé brånmint des metaedjes a fén eshonnreces. === Societés === Sacwants societés, come li Djapon, respectêynut et préjhî les sucides d’ oneur, sortot pindant les gueres wice les sôdårds divnut s' distrure al place di s' fé prijhnî på des ôtes sôdårds. Pindant li fén del [[deujhinme guere daegnrece]], brånmint d' nazis s' avént distrût paski l' [[URSS]] estént e trén d' prinde [[Berlin]], inte di zels : [[Adolf Hitler]] eyet les efants da [[Joseph Goebbels]]. C' esteut l' minme avou les [[Djapon|Djaponès]]. Come di djusse, i ni tchictént nén a s' distrure, metans tot si spotchant so les bateas d' guere estazunyins.<ref>https://www.nationalgeographic.org/thisday/oct25/first-kamikaze-strikes/</ref> C' est çk' on lome voltî des « kamikazes ». == Tuzance peuprece == === Rilomêyès djins === * [[Chester Bennington]] (ancyin tchanteu di [[Linkin Park]]) *[[Kurt Cobain]] (ancyin tchanteu d' [[Nirvana]]) *[[Chris Cornell]] (ancyin tchanteu d' [[Soundgarden]]) *[[Adolf Hitler]] *[[Édith Piaf]] (ancyinne tchanteuse francesse) === Tchansons dzeu === Gn a sacwantès tchansons wice ki l' årtisse djåze voltî do metaedje a fén. Cisse lisse cial n' est nén erîlé : * [[Stromae]] – ''L'Enfer''<ref>https://www.stromae.com/fr/musique/</ref> == Referinces eyet sourdants == <references /> [[Categoreye:Sicolodjeye]] [[Categoreye:Moirt]] 4ympmu1c05tjpcwlk775c9h7tqtoqcn 388845 388844 2022-08-02T04:19:26Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|si mete a fén}} [[File:Edouard_Manet_-_Le_Suicid%C3%A9.jpg|thumb|250px]] Li '''metaedje a fén d' lu-minme''', lomé eto '''sucide''', c' est cwand ene sakî si towe leye-minme, di s' prôpe volté. == Motlî == Dins l' lingaedje corant, on dit «i (elle) a fwait måleur si s’ coir»,; «i (elle) s’ a metou a fén» ; «i (elle) a fwait l’ fén d’ lu (di leye)», «i (elle) a fwait måluzance di s' coir»)», «i (elle) s' a distrût». == Tecnikes di sucide == * pindaedje : foirt corant dvinltins ; la k’ on creyeut ki l’ coide d’ on pindou poirtéve tchance ; el [[toponimeye]], gn a eto sacwants « Bwès do pindou », el [[Walonreye]] et ôte pårt. * saetchaedje d’ ene bale dins s’ tiesse. * trawaedje di s’ [[vinte]] avou on grand [[coutea]], ene [[sipêye]]. * [[epweznaedje]]. * prôpe djetaedje dizo on [[trén]]. * [[seppuku]] * [[neyaedje]], kécfeye avou ene grosse pire loyeye a ses pîs. * sucide po s' patreye, dins ene guere; po ses idêyes dins ene atake terorisse ([[camicåze]]). == Cåzes do sucide == Les cis ki fwaiynut måleur di leu coir sont des djins k’ ont ene grande sofrixhance divintrine. Et purade : * des djonneas al [[laide ådje]], e margaye avou leus parints, après ene poenne d’ amour… * des femes måmarieyes (ou des omes) * des cis k’ ont pierdou èn efant ou ene djin k’ i veyént voltî * des viyès djins stroupeyes, ki n’ vlèt nén dispinde des ôtes, ou des cis ki sont codånés d’ on griyeus må, evnd. * des djins ki s’ sintnut dzonorés e leu societé (traeyincieus k’ a fwait des målès afwaires, guerî k’ a pierdou ene batreye). == Espaitchance do sucide == Dins les societés modienes, gn a des cintes d’ aidance sicolodjike po les cis ki vôrént s’ mete a fén. Et des lenes telefonikes esprès, avou des respondeus(es) djoû et nute. == Sociolodjeye == === Rilidjons eyet sekes === Les grandès rlidjons monoteyisses (cristinnisse, islam…) sont disconte li metaeje a fén d' lu-minme. Les sucidés ni plèt nén esse [[eteré]]s e l' eglijhe. Sacwants [[seke (creyance)|sekes]] come l' [[Ôre do Timpe solrece]] (avou notannmint : [[Luc Jouret]]) ont — oubén dins ci egzimpe la: avént — organizé brånmint des metaedjes a fén eshonnreces. === Societés === Sacwants societés, come li Djapon, respectêynut et préjhî les sucides d’ oneur, sortot pindant les gueres wice les sôdårds divnut s' distrure al place di s' fé prijhnî på des ôtes sôdårds. Pindant li fén del [[deujhinme guere daegnrece]], brånmint d' nazis s' avént distrût paski l' [[URSS]] estént e trén d' prinde [[Berlin]], inte di zels : [[Adolf Hitler]] eyet les efants da [[Joseph Goebbels]]. C' esteut l' minme avou les [[Djapon|Djaponès]]. Come di djusse, i ni tchictént nén a s' distrure, metans tot si spotchant so les bateas d' guere estazunyins.<ref>https://www.nationalgeographic.org/thisday/oct25/first-kamikaze-strikes/</ref> C' est çk' on lome voltî des « kamikazes ». == Tuzance peuprece == === Rilomêyès djins === * [[Chester Bennington]] (ancyin tchanteu di [[Linkin Park]]) *[[Kurt Cobain]] (ancyin tchanteu d' [[Nirvana]]) *[[Chris Cornell]] (ancyin tchanteu d' [[Soundgarden]]) *[[Adolf Hitler]] *[[Édith Piaf]] (ancyinne tchanteuse francesse) === Tchansons dzeu === Gn a sacwantès tchansons wice ki l' årtisse djåze voltî do metaedje a fén. Cisse lisse cial n' est nén erîlé : * [[Stromae]] – ''L'Enfer''<ref>https://www.stromae.com/fr/musique/</ref> == Referinces eyet sourdants == <references /> [[Categoreye:Sicolodjeye]] [[Categoreye:Moirt]] rg9o78xaypkvshktbu6azoz0m77jrsh 388848 388845 2022-08-02T04:24:48Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|si mete a fén}} [[File:Edouard_Manet_-_Le_Suicid%C3%A9.jpg|thumb|250px]] Li '''metaedje a fén d' lu-minme''', lomé eto '''sucide''', c' est cwand ene sakî si towe leye-minme, di s' prôpe volté. == Motlî == Dins l' lingaedje corant, on dit «i (elle) a fwait måleur si s’ coir»,; «i (elle) s’ a metou a fén» ; «i (elle) a fwait l’ fén d’ lu (di leye)», «i (elle) a fwait måluzance di s' coir»)», «i (elle) s' a distrût». == Tecnikes di sucide == * pindaedje : foirt corant dvinltins ; la k’ on creyeut ki l’ coide d’ on pindou poirtéve tchance ; el [[toponimeye]], gn a eto sacwants « Bwès do pindou », el [[Walonreye]] et ôte pårt. * saetchaedje d’ ene bale dins s’ tiesse. * trawaedje di s’ [[vinte]] avou on grand [[coutea]], ene [[sipêye]]. * [[epweznaedje]]. * prôpe djetaedje dizo on [[trén]]. * [[seppuku]], tecnike di sucide * [[neyaedje]], kécfeye avou ene grosse pire loyeye a ses pîs. * sucide po s' patreye, dins ene guere; po ses idêyes dins ene atake terorisse ([[camicåze]]). == Cåzes do sucide == Les cis ki fwaiynut måleur di leu coir sont des djins k’ ont ene grande sofrixhance divintrine. Et purade : * des djonneas al [[laide ådje]], e margaye avou leus parints, après ene poenne d’ amour… * des femes måmarieyes (ou des omes) * des cis k’ ont pierdou èn efant ou ene djin k’ i veyént voltî * des viyès djins stroupeyes, ki n’ vlèt nén dispinde des ôtes, ou des cis ki sont codånés d’ on griyeus må, evnd. * des djins ki s’ sintnut dzonorés e leu societé (traeyincieus k’ a fwait des målès afwaires, guerî k’ a pierdou ene batreye). == Espaitchance do sucide == Dins les societés modienes, gn a des cintes d’ aidance sicolodjike po les cis ki vôrént s’ mete a fén. Et des lenes telefonikes esprès, avou des respondeus(es) djoû et nute. == Sociolodjeye == === Rilidjons eyet sekes === Les grandès rlidjons monoteyisses (cristinnisse, islam…) sont disconte li metaeje a fén d' lu-minme. Les sucidés ni plèt nén esse [[eteré]]s e l' eglijhe. Sacwants [[seke (creyance)|sekes]] come l' [[Ôre do Timpe solrece]] (avou notannmint : [[Luc Jouret]]) ont — oubén dins ci egzimpe la: avént — organizé brånmint des metaedjes a fén eshonnreces. === Societés === Sacwants societés, come li Djapon, respectêynut et préjhî les sucides d’ oneur, sortot pindant les gueres wice les sôdårds divnut s' distrure al place di s' fé prijhnî på des ôtes sôdårds. Pindant li fén del [[deujhinme guere daegnrece]], brånmint d' nazis s' avént distrût paski l' [[URSS]] estént e trén d' prinde [[Berlin]], inte di zels : [[Adolf Hitler]] eyet les efants da [[Joseph Goebbels]]. C' esteut l' minme avou les [[Djapon|Djaponès]]. Come di djusse, i ni tchictént nén a s' distrure, metans tot si spotchant so les bateas d' guere estazunyins.<ref>https://www.nationalgeographic.org/thisday/oct25/first-kamikaze-strikes/</ref> C' est çk' on lome voltî des « kamikazes ». == Tuzance peuprece == === Rilomêyès djins === * [[Chester Bennington]] (ancyin tchanteu di [[Linkin Park]]) *[[Kurt Cobain]] (ancyin tchanteu d' [[Nirvana]]) *[[Chris Cornell]] (ancyin tchanteu d' [[Soundgarden]]) *[[Adolf Hitler]] *[[Édith Piaf]] (ancyinne tchanteuse francesse) === Tchansons dzeu === Gn a sacwantès tchansons wice ki l' årtisse djåze voltî do metaedje a fén. Cisse lisse cial n' est nén erîlé : * [[Stromae]] – ''L'Enfer''<ref>https://www.stromae.com/fr/musique/</ref> == Referinces eyet sourdants == <references /> [[Categoreye:Sicolodjeye]] [[Categoreye:Moirt]] oj606wmyr9ccfgw6gzpo555cmajxr8y 388849 388848 2022-08-02T04:25:47Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|si mete a fén}} [[File:Edouard_Manet_-_Le_Suicid%C3%A9.jpg|thumb|250px]] Li '''metaedje a fén d' lu-minme''', lomé eto '''sucide''', c' est cwand ene sakî si towe leye-minme, di s' prôpe volté. == Motlî == Dins l' lingaedje corant, on dit «i (elle) a fwait måleur si s’ coir»,; «i (elle) s’ a metou a fén» ; «i (elle) a fwait l’ fén d’ lu (di leye)», «i (elle) a fwait måluzance di s' coir»)», «i (elle) s' a distrût». == Tecnikes di sucide == * pindaedje : foirt corant dvinltins ; la k’ on creyeut ki l’ coide d’ on pindou poirtéve tchance ; el [[toponimeye]], gn a eto sacwants « Bwès do pindou », el [[Walonreye]] et ôte pårt. * saetchaedje d’ ene bale dins s’ tiesse. * trawaedje di s’ [[vinte]] avou on grand [[coutea]], ene [[sipêye]]. * [[epweznaedje]]. * prôpe djetaedje dizo on [[trén]]. * [[seppuku]], tecnike di sucide djaponès * [[neyaedje]], kécfeye avou ene grosse pire loyeye a ses pîs. * sucide po s' patreye, dins ene guere; po ses idêyes dins ene atake terorisse ([[camicåze]]). == Cåzes do sucide == Les cis ki fwaiynut måleur di leu coir sont des djins k’ ont ene grande sofrixhance divintrine. Et purade : * des djonneas al [[laide ådje]], e margaye avou leus parints, après ene poenne d’ amour… * des femes måmarieyes (ou des omes) * des cis k’ ont pierdou èn efant ou ene djin k’ i veyént voltî * des viyès djins stroupeyes, ki n’ vlèt nén dispinde des ôtes, ou des cis ki sont codånés d’ on griyeus må, evnd. * des djins ki s’ sintnut dzonorés e leu societé (traeyincieus k’ a fwait des målès afwaires, guerî k’ a pierdou ene batreye). == Espaitchance do sucide == Dins les societés modienes, gn a des cintes d’ aidance sicolodjike po les cis ki vôrént s’ mete a fén. Et des lenes telefonikes esprès, avou des respondeus(es) djoû et nute. == Sociolodjeye == === Rilidjons eyet sekes === Les grandès rlidjons monoteyisses (cristinnisse, islam…) sont disconte li metaeje a fén d' lu-minme. Les sucidés ni plèt nén esse [[eteré]]s e l' eglijhe. Sacwants [[seke (creyance)|sekes]] come l' [[Ôre do Timpe solrece]] (avou notannmint : [[Luc Jouret]]) ont — oubén dins ci egzimpe la: avént — organizé brånmint des metaedjes a fén eshonnreces. === Societés === Sacwants societés, come li Djapon, respectêynut et préjhî les sucides d’ oneur, sortot pindant les gueres wice les sôdårds divnut s' distrure al place di s' fé prijhnî på des ôtes sôdårds. Pindant li fén del [[deujhinme guere daegnrece]], brånmint d' nazis s' avént distrût paski l' [[URSS]] estént e trén d' prinde [[Berlin]], inte di zels : [[Adolf Hitler]] eyet les efants da [[Joseph Goebbels]]. C' esteut l' minme avou les [[Djapon|Djaponès]]. Come di djusse, i ni tchictént nén a s' distrure, metans tot si spotchant so les bateas d' guere estazunyins.<ref>https://www.nationalgeographic.org/thisday/oct25/first-kamikaze-strikes/</ref> C' est çk' on lome voltî des « kamikazes ». == Tuzance peuprece == === Rilomêyès djins === * [[Chester Bennington]] (ancyin tchanteu di [[Linkin Park]]) *[[Kurt Cobain]] (ancyin tchanteu d' [[Nirvana]]) *[[Chris Cornell]] (ancyin tchanteu d' [[Soundgarden]]) *[[Adolf Hitler]] *[[Édith Piaf]] (ancyinne tchanteuse francesse) === Tchansons dzeu === Gn a sacwantès tchansons wice ki l' årtisse djåze voltî do metaedje a fén. Cisse lisse cial n' est nén erîlé : * [[Stromae]] – ''L'Enfer''<ref>https://www.stromae.com/fr/musique/</ref> == Referinces eyet sourdants == <references /> [[Categoreye:Sicolodjeye]] [[Categoreye:Moirt]] gvz8ghkw7pgpy561ba9jxk6iq212q69 0 45708 388846 377822 2022-08-02T04:22:34Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki {{djermon}} Li '''Djapon''', c' est on payis d' [[Azeye]]. Li mwaisse veye est Tokyo. Impreur : Naruhito Prumî minisse : Fumio Kishida {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big><big>'''''Japan'''''</big></big> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="140px" | [[File:Flag of Japan.svg|125px]] | align="center" width="140px" | [[File:Imperial Seal of Japan.svg|135px]] |} |- | align="center" colspan=2 | [[File:Japan (orthographic projection).svg|300px]] |} [[File:Kinkaku3402CB.jpg|vignette|Kinkaku-ji, Kioto]] ==Istwere== ==Redjons== ==Djeyografeye== ==Economeye== ==Djins== ==Culteure== [[Djaponès (lingaedje)]] == Fotografeye == [[File:Kodaki fuji frm shojinko.jpg|thumb|200px|Mont Fuji]] [[File:Mount Fuji from meadow.jpg|thumb|Mont Fuji]] dz7dbjkvdbjw375rrelk2ynwrhonout 388847 388846 2022-08-02T04:23:11Z TheWikipedian1250 17215 wikitext text/x-wiki {{djermon}} Li '''Djapon''', c' est on payis d' [[Azeye]]. Li mwaisse veye est Tokyo. Impreur : Naruhito<br> Prumî minisse : Fumio Kishida {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big><big>'''''Japan'''''</big></big> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="140px" | [[File:Flag of Japan.svg|125px]] | align="center" width="140px" | [[File:Imperial Seal of Japan.svg|135px]] |} |- | align="center" colspan=2 | [[File:Japan (orthographic projection).svg|300px]] |} [[File:Kinkaku3402CB.jpg|vignette|Kinkaku-ji, Kioto]] ==Istwere== ==Redjons== ==Djeyografeye== ==Economeye== ==Djins== ==Culteure== [[Djaponès (lingaedje)]] == Fotografeye == [[File:Kodaki fuji frm shojinko.jpg|thumb|200px|Mont Fuji]] [[File:Mount Fuji from meadow.jpg|thumb|Mont Fuji]] ijf2v244fxvqhv2sgracoewehxw8uu3 0 48029 388822 388530 2022-08-01T18:00:02Z Lucyin 16 /* Lives e walon */ wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == [[Imådje:Floods 16 July 2021, Belgium, Tilff 1.jpg|thumb|L' aiwe d' Oûte a [[Tif]], li 16 di djulete]] === Etrevéns a vey avou l' walon === ==== Fiesse ås lingaedjes walons ==== Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] fourit rpoirtêye å moes d' setimbe, di cåze del [[parminêye 2020-2021]]. ==== Lives e walon ==== * [[Scrijhaedjes d' ir et d' ouy, tôme 3]] (avou des tecses da [[Raphaël Zander]], [[Robert Dewalque]] eyet [[Marc Dewart]]) * [[A schipe (powinmes)|A schipe]] ([[Émile Gilliard]]) * [[Les chtroumes et les berikes emacralêyes (binde d' imådjes)|Les chtroumes et les berikes emacralêyes]] ([[Peyo]], ratourné pa [[På-Hinri Tomsin]]) * [[Les chtroumes et l' muroe essôrçulé (binde d' imådjes)|Les chtroumes et l' muroe essôrçulé]] ([[Peyo]], ratourné pa [[Joëlle Spierkel]]) * [[Cénk letes d' apoisse e walon (deujhinme live)|Cénk novelès letes d' apoisse e walon]] (eplaidî pa [[Jean Hamblenne]]) * [[Ouves powetikes da Renol Hostin]] (ramexhnêye des arimés scrijhaedjes da [[Reynold Hostin]], limero a pårt des [[Cayés walons]]) * [[Cokea eyet Mwaisse cok (live d' imådjes)|Cokea eyet Mwaisse cok (Vla l' cwate)]] ([[Jean-Luc Fauconnier]] & [[Jacques Raes]]) * [[Tchansons po nos moxhons (tchansnî)|Tchansons po nos moxhons]] (tecses da [[Marie-France Gilles]]) * [[Å pî des plopes]] ([[Joseph Selvais]]) * [[Rastrind, saiss (tôme 2)]] ([[Bernard Van Vynckt]]) * [[Paskeyes di curés]] ([[Bernard Van Vynckt]]) * [[Fåvnale (roman)|Fåvnale]] ([[Jacques Warnier]]) * [[Sotreyes, biestreyes et boletes da Gaston (binde d' imådjes)|Sotreyes, biestreyes et boletes (Gaston Libiestreye)]] ([[binde d' imådjes]] ratournêye pa [[Paul-Henri Thomsin]]) * [[Li fåve da Piron Robete (live d' imådjes)|Li fåve da Piron Robete]] ([[live d' imådjes]]) ratournêye pa [[Jean-Luc Fauconnier]], [[Bernard Louis]] eyet [[Batisse Frankinet]]) * [[Louwis do Coron di Bu]] (ramexhnêye di ptitès prôzes da [[Louis Marcelle]] ==== Lives sol walon ==== * [[Franwal d' Ite]] ([[Jean-Marie Gervy]]) * [[Ké rfondou walon po dmwin ?]] ([[Georges Staelens]]) * [[500 ratourneures po l’ dire e walon (live)|500 ratourneures po l’ dire e walon]] (Laurent Dabe). ==== Teyåte e walon ==== * [[El deure voye (teyåte)|El deure voye]] (cåzant keur da [[Georges Fay]]) * [[Vauban, todi lu (teyåte)|Vauban, todi lu]] ([[Michel Robert]] ey [[Michel Meurée]]) * Ridjouwaedje å gala del province di Lidje di [[L' iye des gades (teyåte)|L' iye des gades]] da [[Jenny d'Inverno]] === Etrevéns a vey avou l' Walonreye === ==== Lingaedje picård ==== * Rexhowe do [[Motî francès-borén]] da [[Georges Larcin]]. === Etrevéns a vey avou l' Beldjike === Li [[gripe chinwesse]] k' a felmint [[rispitaedje (minêye)|rispité]] do waeyén-tins 2020, fwait si vint-miyinme moirt dins diviè l' 10 di djanvî. Les [[eploctaedje]]s k' avént cmincî al fén d' l' anêye 2020 po djins del medcene arivèt å miyon al kimince do moes d' may, po-z avinde ene miete dipus k' les 75 åcint del djin al fén d' l' anêye. Gn ourit on novea rispitaedje (li «cwatrinme waclêye») e moes d' nôvimbe et d' decimbe, mins avou bråmint moens di moirts ki po les waclêyes di dvant (diviè les 28.000 al fén d' l' anêye). Li [[touwance]] si rescontréve adon po on prumî emey les djins nén vaccinêyes. Les [[lavasse]]s ki s' abatèt so l' Almagne eyet l' Beldjike e moes d' djulete vont groxhi l' [[Aiwe d' Oûte]] et l' [[Aiwe di Vesse]] et va gn awè des grossès aiwes on pô tocosté, copurade a [[Tif]], [[Pepinster]]. Mins il a ossu ploû foirt, avou enaiwaedje des voyes a [[Djmele]], et minme e l' [[Hesbaye]], e [[Hinnot]] ([[Aiwe d' Eure]]), e l' [[Flande coûtchantrece]] ey a [[Brussele]]. ==== Pris del Federåcion Walonreye-Brussele ==== * [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele#Teyåte|Pris del pîce di teyåte]] : egzeco etur deus pîces istorikes, «Filipet & Je.han» (scrîte pa [[Rose-Marie François]] e picård) eyet «Vauban Toudis li» (scrîte pa [[Michel Meurée]] et [[Michel Robert]]). * [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele#Odiovizuwel eyet ôtes ouves|Pris del ouve odiovizuwele ou dessinrece]] : «De Brave Joenges II», ene plake pal binde di tchanteus De Braave Joenges, qui tchante e tîxhwès braibançon. Ene mincion a stî rmetowe eto ås [[Les Crapådes (binde di tchanteuses)|Crapådes]] pol plake [[Gote d' aiwe (sitroete plake)|«Gote d' aiwe»]]. * [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele#Prumî scrijhaedje|Pris del prumî scrijhaedje]] : egzeco etur «Louise Bel Air», ene novele e picård pa Michèle Fourez, eyet «Mi sonle-t-i-qui», ene novele e walon pa Armand Herbeto. === Ôtes etrevéns === [[1î d' fevrî]]: [[Côp d' estat]] e [[Miyanmar]] ([[Birmaneye]]) ki disdjoke li prezidinte [[Hun Sun Suki]]. Pus tård, rifjhaedje do côp d' estat 2020 å [[Mali]] (pa les minmes); e moes d' setimbe: côp d' estat e l' [[Guinêye-Conacri]]. E l' [[Tunizeye]], li prezidint dismantche li pårlumint et prind tos les povwers. E mitan do moes d' avri, li [[gripe chinwesse]] aveut touwé 3 miyons d' djins. L' [[eploctaedje]] disconte li plôke aveut cmincî massivmint on pô pattavå. Mins les ritches payis trinnît des pîs po bayî des dôzes po rén ås [[payis e diswalpaedje]], tantea ki l' maladeye fourit co pus touwante, daegnreçmint, k' e 2020. E moes d' may, rexhowe do [[fime d' imådjes]] «[[Les Trôdvintes]]» dins les cinemas, djusse ridrovous après l' cloyaedje minêyrece. E moes d' may, [[Israyel]] vént [[bombårder]] on [[bildigne]] di 10 plantchîs avou les buros do [[Hamasse]] e l' [[Binde di Gaza]]; po s' rivindjî, ci-ci li evoye des [[rokete]]s eviè Israyel. Come d' alaedje, gn ourit 10 a 20 côps dipus d' moirts palestinîs k' israyelîs. E moes d' awousse, les Amerikins rissaetchnut leus dierins sôdårds di l' [[Afganistan]] (ocupé pa l' [[OTAN]] dispu 2001). Les [[Talibans]] riprindèt l' payis, tot-z î rmoussant come dins do boure. == Ont vnou å monde ciste anêye la == == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[13 di djanvî]]: [[Joël Robert]] * [[17 d' avri]]: [[Andrée Flesch]] * [[28 di may]]: [[André Gauditiaubois]] * [[29 d' awousse]]: [[Pierre Habets]] * [[16 di setimbe]]: [[René Dardenne]] * [[18 di setimbe]]: [[Julos Beaucarne]] * [[23 d' octôbe]]: [[Georges Themelin]] === Ôtès djins === * [[11 di nôvimbe]]: [[Frederik Willem de Klerk]] [[Categoreye:Date]] a7jdstyemmlh2pqes41d8rg5ewhr86w 388823 388822 2022-08-01T18:04:42Z Lucyin 16 /* Lives e walon */ wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == [[Imådje:Floods 16 July 2021, Belgium, Tilff 1.jpg|thumb|L' aiwe d' Oûte a [[Tif]], li 16 di djulete]] === Etrevéns a vey avou l' walon === ==== Fiesse ås lingaedjes walons ==== Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] fourit rpoirtêye å moes d' setimbe, di cåze del [[parminêye 2020-2021]]. ==== Lives e walon ==== * [[Scrijhaedjes d' ir et d' ouy, tôme 3]] (avou des tecses da [[Raphaël Zander]], [[Robert Dewalque]] eyet [[Marc Dewart]]) * [[A schipe (powinmes)|A schipe]] ([[Émile Gilliard]]) * [[Les chtroumes et les berikes emacralêyes (binde d' imådjes)|Les chtroumes et les berikes emacralêyes]] ([[Peyo]], ratourné pa [[På-Hinri Tomsin]]) * [[Les chtroumes et l' muroe essôrçulé (binde d' imådjes)|Les chtroumes et l' muroe essôrçulé]] ([[Peyo]], ratourné pa [[Joëlle Spierkel]]) * [[Cénk letes d' apoisse e walon (deujhinme live)|Cénk novelès letes d' apoisse e walon]] (eplaidî pa [[Jean Hamblenne]]) * [[Ouves powetikes da Renol Hostin]] (ramexhnêye des arimés scrijhaedjes da [[Reynold Hostin]], limero a pårt des [[Cayés walons]]) * [[Cokea eyet Mwaisse cok (live d' imådjes)|Cokea eyet Mwaisse cok (Vla l' cwate)]] ([[Jean-Luc Fauconnier]] & [[Jacques Raes]]) * [[Tchansons po nos moxhons (tchansnî)|Tchansons po nos moxhons]] (tecses da [[Marie-France Gilles]]) * [[Å pî des plopes (sovnances)|Å pî des plopes]] ([[Joseph Selvais]]) * [[Rastrind, saiss (tôme 2)]] ([[Bernard Van Vynckt]]) * [[Paskeyes di curés]] ([[Bernard Van Vynckt]]) * [[Fåvnale (roman)|Fåvnale]] ([[Jacques Warnier]]) * [[Sotreyes, biestreyes et boletes da Gaston (binde d' imådjes)|Sotreyes, biestreyes et boletes (Gaston Libiestreye)]] ([[binde d' imådjes]] ratournêye pa [[Paul-Henri Thomsin]]) * [[Li fåve da Piron Robete (live d' imådjes)|Li fåve da Piron Robete]] ([[live d' imådjes]]) ratournêye pa [[Jean-Luc Fauconnier]], [[Bernard Louis]] eyet [[Batisse Frankinet]]) * [[Louwis do Coron di Bu]] (ramexhnêye di ptitès prôzes da [[Louis Marcelle]] ==== Lives sol walon ==== * [[Franwal d' Ite]] ([[Jean-Marie Gervy]]) * [[Ké rfondou walon po dmwin ?]] ([[Georges Staelens]]) * [[500 ratourneures po l’ dire e walon (live)|500 ratourneures po l’ dire e walon]] (Laurent Dabe). ==== Teyåte e walon ==== * [[El deure voye (teyåte)|El deure voye]] (cåzant keur da [[Georges Fay]]) * [[Vauban, todi lu (teyåte)|Vauban, todi lu]] ([[Michel Robert]] ey [[Michel Meurée]]) * Ridjouwaedje å gala del province di Lidje di [[L' iye des gades (teyåte)|L' iye des gades]] da [[Jenny d'Inverno]] === Etrevéns a vey avou l' Walonreye === ==== Lingaedje picård ==== * Rexhowe do [[Motî francès-borén]] da [[Georges Larcin]]. === Etrevéns a vey avou l' Beldjike === Li [[gripe chinwesse]] k' a felmint [[rispitaedje (minêye)|rispité]] do waeyén-tins 2020, fwait si vint-miyinme moirt dins diviè l' 10 di djanvî. Les [[eploctaedje]]s k' avént cmincî al fén d' l' anêye 2020 po djins del medcene arivèt å miyon al kimince do moes d' may, po-z avinde ene miete dipus k' les 75 åcint del djin al fén d' l' anêye. Gn ourit on novea rispitaedje (li «cwatrinme waclêye») e moes d' nôvimbe et d' decimbe, mins avou bråmint moens di moirts ki po les waclêyes di dvant (diviè les 28.000 al fén d' l' anêye). Li [[touwance]] si rescontréve adon po on prumî emey les djins nén vaccinêyes. Les [[lavasse]]s ki s' abatèt so l' Almagne eyet l' Beldjike e moes d' djulete vont groxhi l' [[Aiwe d' Oûte]] et l' [[Aiwe di Vesse]] et va gn awè des grossès aiwes on pô tocosté, copurade a [[Tif]], [[Pepinster]]. Mins il a ossu ploû foirt, avou enaiwaedje des voyes a [[Djmele]], et minme e l' [[Hesbaye]], e [[Hinnot]] ([[Aiwe d' Eure]]), e l' [[Flande coûtchantrece]] ey a [[Brussele]]. ==== Pris del Federåcion Walonreye-Brussele ==== * [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele#Teyåte|Pris del pîce di teyåte]] : egzeco etur deus pîces istorikes, «Filipet & Je.han» (scrîte pa [[Rose-Marie François]] e picård) eyet «Vauban Toudis li» (scrîte pa [[Michel Meurée]] et [[Michel Robert]]). * [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele#Odiovizuwel eyet ôtes ouves|Pris del ouve odiovizuwele ou dessinrece]] : «De Brave Joenges II», ene plake pal binde di tchanteus De Braave Joenges, qui tchante e tîxhwès braibançon. Ene mincion a stî rmetowe eto ås [[Les Crapådes (binde di tchanteuses)|Crapådes]] pol plake [[Gote d' aiwe (sitroete plake)|«Gote d' aiwe»]]. * [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele#Prumî scrijhaedje|Pris del prumî scrijhaedje]] : egzeco etur «Louise Bel Air», ene novele e picård pa Michèle Fourez, eyet «Mi sonle-t-i-qui», ene novele e walon pa Armand Herbeto. === Ôtes etrevéns === [[1î d' fevrî]]: [[Côp d' estat]] e [[Miyanmar]] ([[Birmaneye]]) ki disdjoke li prezidinte [[Hun Sun Suki]]. Pus tård, rifjhaedje do côp d' estat 2020 å [[Mali]] (pa les minmes); e moes d' setimbe: côp d' estat e l' [[Guinêye-Conacri]]. E l' [[Tunizeye]], li prezidint dismantche li pårlumint et prind tos les povwers. E mitan do moes d' avri, li [[gripe chinwesse]] aveut touwé 3 miyons d' djins. L' [[eploctaedje]] disconte li plôke aveut cmincî massivmint on pô pattavå. Mins les ritches payis trinnît des pîs po bayî des dôzes po rén ås [[payis e diswalpaedje]], tantea ki l' maladeye fourit co pus touwante, daegnreçmint, k' e 2020. E moes d' may, rexhowe do [[fime d' imådjes]] «[[Les Trôdvintes]]» dins les cinemas, djusse ridrovous après l' cloyaedje minêyrece. E moes d' may, [[Israyel]] vént [[bombårder]] on [[bildigne]] di 10 plantchîs avou les buros do [[Hamasse]] e l' [[Binde di Gaza]]; po s' rivindjî, ci-ci li evoye des [[rokete]]s eviè Israyel. Come d' alaedje, gn ourit 10 a 20 côps dipus d' moirts palestinîs k' israyelîs. E moes d' awousse, les Amerikins rissaetchnut leus dierins sôdårds di l' [[Afganistan]] (ocupé pa l' [[OTAN]] dispu 2001). Les [[Talibans]] riprindèt l' payis, tot-z î rmoussant come dins do boure. == Ont vnou å monde ciste anêye la == == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[13 di djanvî]]: [[Joël Robert]] * [[17 d' avri]]: [[Andrée Flesch]] * [[28 di may]]: [[André Gauditiaubois]] * [[29 d' awousse]]: [[Pierre Habets]] * [[16 di setimbe]]: [[René Dardenne]] * [[18 di setimbe]]: [[Julos Beaucarne]] * [[23 d' octôbe]]: [[Georges Themelin]] === Ôtès djins === * [[11 di nôvimbe]]: [[Frederik Willem de Klerk]] [[Categoreye:Date]] piqvesaf1tgq2qpzh1134njz9v1q3ih 0 50667 388851 388802 2022-08-02T11:13:04Z Fr.w12 22288 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Flag of Interslavic.svg|thumb|Li drapea d' l' eter-eslåve]] L' '''eter-eslåve''' (medžuslovjansky), c' est on lingaedje, k' a stî atuzlé årtificielmint po fé pus åjhey l' etercomprindaedje inte les cåzeus de diferins lingaedjes eslåves. Li soûmint di l' eter-eslåve c 'est li croejhete di l' ancyin eslåve d' eglijhe, mins li modêye modiene a stî askepyî e 2017 avou l' fuzyion de deus pordjets, li « slovianski » (diswalpé på rashideu neyerlandès, Jan Van Steenbergen) et li « novoslověnsky » (diswalpé på programeu tcheke, Vojtech Merunka). I s' sicrît e l' alfabet latén et e l' alfabet cirilike. Enute i gn a kékès 7.000 cåzeus di l' eter-eslåve. Après l' [[esperanto]], c' est l' pus djåzé des lingaedjes eternåcionås årtifiels. == Egzimpe di tecse == Prumî årtike del [[Declaråcion univiersele des droets del djin]]: : ''e l' alfabet latén:'' Vsi ljudi rodet se svobodni i ravni v dostojnosti i pravah. Oni sut obdarjeni razumom i svěstju i imajut postupati jedin k drugomu v duhu bratstva. : ''e l' alfabet cirilike:'' Вси људи родет се свободни и равни в достојности и правах. Они сут обдарјени разумом и свєстју и имајут поступати једин к другому в духу братства. : ''ratournaedje walon:'' Tos les omes vinèt å monde libes et ewals po çou k' est d' leu dignité et d' leus droets. Leu råjhon et leu consyince elzi fwait on dvwer di s' kidure inte di zels come des frés. == Difoûtrinnès hårdêyes == * [http://steen.free.fr/interslavic Waibe oficire] [[Categoreye:Lingaedjes]] h280nbls7r1hdw3ejahqmrexk3iqhy6 0 50672 388834 2022-08-01T18:30:05Z Lucyin 16 Pådje ahivêye avou «{{Dizo-tite|''Au pîd dès plopes''}} '''Å pî des plopes''' (''Au pîd dès plopes''), c' est ene ramexhnêye di [[sovnances (live)|sovnances]] da [[Joseph Selvais]], do tins k' i dmoréve a [[Emtene-dilé-Inguezêye|Umtene]]. Li live a rexhou e li [[ptite coleccion del SLLW]] (l° 43) e [[2021]]. Les tecses (ki bråmint avént ddja passé dins les [[Cayés walons]]) sont shuvous d' on motlî di 17 pådjes. [[Categoreye:Lives di sovnances e walon]]» wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Au pîd dès plopes''}} '''Å pî des plopes''' (''Au pîd dès plopes''), c' est ene ramexhnêye di [[sovnances (live)|sovnances]] da [[Joseph Selvais]], do tins k' i dmoréve a [[Emtene-dilé-Inguezêye|Umtene]]. Li live a rexhou e li [[ptite coleccion del SLLW]] (l° 43) e [[2021]]. Les tecses (ki bråmint avént ddja passé dins les [[Cayés walons]]) sont shuvous d' on motlî di 17 pådjes. [[Categoreye:Lives di sovnances e walon]] ie20n47bmrhdb4bw8k2ym49zvdaasi7 6 50673 388835 2022-08-01T18:43:51Z Lucyin 16 {{infofitchî | discrijhaedje = prumire pådje do ''[[El Moxhon d' Ônea (gazete)|Mouchon d'Aunia]]'' djanvî 1938 | date = 1938 | sourdant = foto | oteur = Scrijheus do Cinte }} wikitext text/x-wiki == Discrijhaedje == {{infofitchî | discrijhaedje = prumire pådje do ''[[El Moxhon d' Ônea (gazete)|Mouchon d'Aunia]]'' djanvî 1938 | date = 1938 | sourdant = foto | oteur = Scrijheus do Cinte }} == Licince == {{licince coviete}} 9x2y5ypkrmjzkqu88er6eiq3fmpopxn 6 50674 388838 2022-08-01T18:46:00Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Imådje:Moxhon oonea 90 wi.jpg]] viè [[Imådje:Moxhon d' Ônea 1990.jpg]] wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Imådje:Moxhon d' Ônea 1990.jpg]] 5mgm7fiqvjlz34p8wjunluzgoxy10nh