Wikipedia wawiki https://wa.wikipedia.org/wiki/Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wikipedia Wikipedia copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Gadget Discussion gadget Définition de gadget Discussion définition de gadget Sujet 0 7126 389083 357262 2022-08-10T10:06:00Z Lucyin 16 /* Sacwantès doetreces */ wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} Ene '''doetrece''', c' est on [[rime-rame d' efant]] k' on dit tot passant, aprume, so les cénk [[doet]]s, tot cminçant på pôce. Cwand on-z a yeu aduzé li ptit doet, on [[Wikt:catyî|cateye]] l' efant. Dins ene doetrece, li prumî mot s' dit tot toutchant l' [[Wikt:pôce|pôce]], li deujhinme e toutchant l' erî-doet, li troejhinme e toutchant l'grand doet, li cwatrinme e toutchant l' [[Wikt:doet a l' asso|doet a l' asso]], li cénkinme e toutchant li ptit doet. == Sacwantès doetreces == * Les cenes ki cmincèt pa "pôcî", "pôcet". ** Pôcî / Londî / Grande Dame / Laminet / Pitit doet. ** Pôcî / Londî / Grande Dame / Djanete / Ptit kerton k' est el cassete. ** Pôcî / Londî / Grande dame / Djhan-Maçon / Ptit kerton k' a magnî l' lård e coron do bwès. ** Pôcî / Loûlî / Grande Dame / Romanet / Pitit keket.<ref>Ramexhné pa Roger Dorval d' [[Emtene]]</ref> ** Peutchet / Laridet / Grande Dame / Djan d' l' [[açô]] / Pitit courtåd (pitit ''couteau'') // Djan d' lacea / Pitit [[coutea]] // ''poûcèt, laridèt, grande dame, Djan Dèssaut, p’tit couteau''<ref>rilévé pa [[Joselyne Mostenne]] ([[s:Disbatijadje|]]).</ref> ** Peutchet / Laridet / Grande Dame / Tchamossî / Ptit kerton …. Kerton k' a magnî l' lård e coron do bwès. ** Pôcèt / Laridet / Grande Dame / Tchît-vessåd :/ Pitit sôdård … K' a magnî tot l' lård … dizo l' tåve amon Bozård. ** Pôcî / Dondî / Grande Dame / Damanet / Pitit poes (''pwès'') … pitit, pitit pitit. ** [[:Wikt:Poncin|Poncin]] Djulin / Dji vén / Dji va cweri on doet / Li ké ? / Li ptit / Wice est i&nbsp;? ** ... (pol cénkinme doet) pitit courtåd / ki va låvå / cweri do laecea / po li ptit vea ** ... (pol cénkinme doet) pitit crotea ** ... (pol cénkinme doet) pitit Djezus * Les cenes ki cmincèt pa "Pouret", u "Pourdi". ** Vla Pouret / Vla l' ci ki l' a touwé / Vla l' ci ki l' a ctaeyî / Vla l' ci ki l' a magnî / Pôve pitit ki n' a rén sayî.<ref>Ramexhné pa Freddyne Lespagnard di [[Tchinne-al-Pire]]</ref> ** Pourdi / Lourdi / Grande Dame … * Les cenes ki cmincèt pa "Li ci k' a stî e bwès". ** Li ci k' a stî å bwès / Li ci k' a veyou l' leu. / Li ci k' a yeu peu / Li ci k' a racorou / Li ci k' a fwait cwîk cwîk dins les coxhes; ou … li ci k' a criyî "cwicwik" al gueuye do leu. ** Li ci k' a stî å bwès / Li ci k' a veu l' leu. / Li ci k' a yeu peu / Li ci k' a racorou / Li ci k' a criyî "cateye mu, cateye mu". == Nos des doets dins les doetreces == === li pôce === Li [[pôce]] si lome : * [[Wikt:Pôcî|Pôcî]] : [[Wikt:pôce|pôce]] + [[cawete -î]] * Pôcet : ([[cawete -et]]) pitit pôce ey eto li persounaedje do [[Pitit Pôcet (fåve do vî vpi tins)|Ptit Pôcet]]; Loukîz eto a : [[Tchår Pôcet]]. Li disfondowe "[[Wikt:Peutchet|Peutchet]]" est purade [[gåmès|gåmesse]]. * Poncin : dandjreus po "pôcin", bodje "pôce", [[cawete -in]]. * Pouret : pôreut esse on spotchaedje di "Pôçrê". === li deujhinme doet === L' [[ondî]] ou [[erî-doet]] ou [[ôlî]] si lome : * [[Wikt:Londî|Londî]] : do viebe "londer" = onder = [[Wikt:enôli|enôli]] : c' est l' doet k' on-z eploye po mete di l' ôle sol front d' on malåde (estrinme-onccion) u d' on påpåd ([[bateme]]). * Lôlî (''Loûlî'') : minme sinse, do mot l' [[ôle]], avou l' [[cawete -î]] * Djulin : dandjreus on [[djeu d' mots]] Poncin Djulin = [[Pont Sint-Djulin]]. * Laridet : disfondowe di "erî-doet". === li troejhinme doet === Li [[grand doet]] si lome [[Wikt:Grande Dame|Grande Dame]] tocosté. === li cwatrinme doet === Li [[doet a l' anea]], l' idêye dirî bråmint d' ses nos, c' est k' c' est la k' on stitche èn [[anea]]. Les lomaedjes avou Djan pôrént esse di provnance [[tchampnwesse]] "Jean de la sceau". Li ''sceau'', c' est l' catchet, l' essegne k' i gn aveut sol bague, kécfeye po on prince, èn eveke, evnd., acertiner ses letes et ordonances. Avou on [[riscôpaedje]], on-z a "Djan d' l' assô", pu tot maxhant l' assô => laçeau => lacea, Djan d' Laecea.<ref>[[Raymond Mouzon]], esplikêyes do [[Libråmonissime]].</ref> I n’ a don rén a vey avou l’ [[laecea]]. Poy les pôves n’ avént pont d’ anea d’ ôr u d’ årdjint come les ritches, mins ene simpe bague di keuve, et come li keuve k’ [[ocsidåcion|erunit]] et leyî ene traece di [[vert di gris]] sol pea do doet, ci-ci a l’ air tchamossî.<ref>Esplikêye da [[Willy Marchal]], al [[Soce des rcåzeus del Basse Årdene]].</ref> Portant, sacwants nos vént di s' plaeçmint a costé del "grande dame" => damanet (pitite dame), Djanete (pitite Djane, respondant a "Djan d' l' assô", motoit po les ptitès båsheles. === li cénkinme doet === Li [[ptit doet]] si lome : pitit [[kerton]], pitit keket, pitit courtåd (=> ''couteau'' => pitit coutea), pitit sôdård. == Doetreces dins les ôtes lingaedjes == === Arabe marokin === Gn a des doetreces e l' [[arabe marokin]] ki raviznut les cenes do walon. Mins, vola, on cmince todi på ptit doet. * ''ha bayDa'' (Vola èn [[oû]]) / ''ha li Tayyib-ha'' (Vola l' ci ki l' a cût) / ''ha li qechcher-ha'' (Vola l' ci ki l' a pelé) / ''ha li kla-ha'' (Vola l' ci ki l'a magnî) / (tot catiant l' efant tot lyi rmontant dizo l' bresse) ''ghar, Dob el-ghar, Dob el-ghar, Dob el-ghar''(l' [[Wikt:oûsse|oûsse]] magneu d' efants, l' oûsse magneu d' efants, l' oûsse magneu d' efants...) * ''hada sreq bayDa'' (Ci-ci a hapé èn oû) / ''hada Tayyib-ha'' (ci-ci ki l' a cût) / ''ha li neqqi-ha'' (Ci-ci ki l' a rnetyî) / ''ha li kla-ha'' (Ci-ci ki l'a magnî) / ''hada gal «fin heqi ?»'' (Ci-ci a dit : «wice est m' pårt ?»). Des ôtes ni fwaiynut ki citer les doets : :''sghir meskin (li ptit målureus / bokhatem zin (li bea avou l' anea) / qellas (li ci ki mostere on laid doet d' fotaedje) / laHHas el gese3a (li raletcheu d' téle) / qettal el-gemla (li spotcheu d' [[piou]]s). == Sourdants & pî-notes == <References/> [[Categoreye:Rime-rames d' efant]] 80phxjfn591z126khs7eca1nxvzhasg 389084 389083 2022-08-10T10:08:21Z Lucyin 16 /* Sacwantès doetreces */ wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} Ene '''doetrece''', c' est on [[rime-rame d' efant]] k' on dit tot passant, aprume, so les cénk [[doet]]s, tot cminçant på pôce. Cwand on-z a yeu aduzé li ptit doet, on [[Wikt:catyî|cateye]] l' efant. Dins ene doetrece, li prumî mot s' dit tot toutchant l' [[Wikt:pôce|pôce]], li deujhinme e toutchant l' erî-doet, li troejhinme e toutchant l'grand doet, li cwatrinme e toutchant l' [[Wikt:doet a l' asso|doet a l' asso]], li cénkinme e toutchant li ptit doet. == Sacwantès doetreces == * Les cenes ki cmincèt pa "pôcî", "pôcet". ** Pôcî / Londî / Grande Dame / Laminet / Pitit doet. ** Pôcî / Londî / Grande Dame / Djanete / Ptit kerton k' est el cassete. ** Pôcî / Londî / Grande dame / Djhan-Maçon / Ptit kerton k' a magnî l' lård e coron do bwès. ** Pôcî / Loûlî / Grande Dame / Romanet / Pitit keket.<ref>Ramexhné pa Roger Dorval d' [[Emtene]]</ref> ** Peutchet / Laridet / Grande Dame / Djan d' l' [[açô]] / Pitit courtåd (pitit ''couteau'') // Djan d' lacea / Pitit [[coutea]] // ''poûcèt, laridèt, grande dame, Djan Dèssaut, p’tit couteau''<ref>rilévé pa [[Joselyne Mostenne]] ([[s:Disbatijadje|]]).</ref> ** Peutchet / Laridet / Grande Dame / Tchamossî / Ptit kerton …. Kerton k' a magnî l' lård e coron do bwès. ** Pôcèt / Laridet / Grande Dame / Tchît-vessåd :/ Pitit sôdård … K' a magnî tot l' lård … dizo l' tåve amon Bozård. ** Pôcî / Dondî / Grande Dame / Damanet / Pitit poes (''pwès'') … pitit, pitit pitit. ** [[:Wikt:Poncin|Poncin]] Djulin / Dji vén / Dji va cweri on doet / Li ké ? / Li ptit / Wice est i&nbsp;? ** ... (pol cénkinme doet) pitit courtåd / ki va låvå / cweri do laecea / po li ptit vea ** ... (pol cénkinme doet) pitit crotea ** ... (pol cénkinme doet) pitit Djezus * Les cenes ki cmincèt pa "Pouret", u "Pourdi". ** Vla Pouret / Vla l' ci ki l' a touwé / Vla l' ci ki l' a ctaeyî / Vla l' ci ki l' a magnî / Pôve pitit ki n' a rén sayî.<ref>Ramexhné pa Freddyne Lespagnard di [[Tchinne-al-Pire]]</ref> ** Pourdi / Lourdi / Grande Dame … * Les cenes ki cmincèt pa "Li ci k' a stî e bwès". ** Li ci k' a stî å bwès / Li ci k' a veyou l' leu. / Li ci k' a yeu peu / Li ci k' a racorou / Li ci k' a fwait cwîk cwîk dins les coxhes; ou … li ci k' a criyî "cwicwik" al gueuye do leu. ** Li ci k' a stî å bwès / Li ci k' a veu l' leu. / Li ci k' a yeu peu / Li ci k' a racorou / Li ci k' a criyî "cateye mu, cateye mu". ** La l’ ci k’ a stî å bwès, la l’ ci k’ a veyou l’ leu, la l’ ci k’ a yeu peu, la l’ ci k’ a racorou, la l’ ci k’ a criyi cwî cwi cwi pattavå l’ bwès.<ref>Joselyne Mostenne, come cial ådzeu.</ref> == Nos des doets dins les doetreces == === li pôce === Li [[pôce]] si lome : * [[Wikt:Pôcî|Pôcî]] : [[Wikt:pôce|pôce]] + [[cawete -î]] * Pôcet : ([[cawete -et]]) pitit pôce ey eto li persounaedje do [[Pitit Pôcet (fåve do vî vpi tins)|Ptit Pôcet]]; Loukîz eto a : [[Tchår Pôcet]]. Li disfondowe "[[Wikt:Peutchet|Peutchet]]" est purade [[gåmès|gåmesse]]. * Poncin : dandjreus po "pôcin", bodje "pôce", [[cawete -in]]. * Pouret : pôreut esse on spotchaedje di "Pôçrê". === li deujhinme doet === L' [[ondî]] ou [[erî-doet]] ou [[ôlî]] si lome : * [[Wikt:Londî|Londî]] : do viebe "londer" = onder = [[Wikt:enôli|enôli]] : c' est l' doet k' on-z eploye po mete di l' ôle sol front d' on malåde (estrinme-onccion) u d' on påpåd ([[bateme]]). * Lôlî (''Loûlî'') : minme sinse, do mot l' [[ôle]], avou l' [[cawete -î]] * Djulin : dandjreus on [[djeu d' mots]] Poncin Djulin = [[Pont Sint-Djulin]]. * Laridet : disfondowe di "erî-doet". === li troejhinme doet === Li [[grand doet]] si lome [[Wikt:Grande Dame|Grande Dame]] tocosté. === li cwatrinme doet === Li [[doet a l' anea]], l' idêye dirî bråmint d' ses nos, c' est k' c' est la k' on stitche èn [[anea]]. Les lomaedjes avou Djan pôrént esse di provnance [[tchampnwesse]] "Jean de la sceau". Li ''sceau'', c' est l' catchet, l' essegne k' i gn aveut sol bague, kécfeye po on prince, èn eveke, evnd., acertiner ses letes et ordonances. Avou on [[riscôpaedje]], on-z a "Djan d' l' assô", pu tot maxhant l' assô => laçeau => lacea, Djan d' Laecea.<ref>[[Raymond Mouzon]], esplikêyes do [[Libråmonissime]].</ref> I n’ a don rén a vey avou l’ [[laecea]]. Poy les pôves n’ avént pont d’ anea d’ ôr u d’ årdjint come les ritches, mins ene simpe bague di keuve, et come li keuve k’ [[ocsidåcion|erunit]] et leyî ene traece di [[vert di gris]] sol pea do doet, ci-ci a l’ air tchamossî.<ref>Esplikêye da [[Willy Marchal]], al [[Soce des rcåzeus del Basse Årdene]].</ref> Portant, sacwants nos vént di s' plaeçmint a costé del "grande dame" => damanet (pitite dame), Djanete (pitite Djane, respondant a "Djan d' l' assô", motoit po les ptitès båsheles. === li cénkinme doet === Li [[ptit doet]] si lome : pitit [[kerton]], pitit keket, pitit courtåd (=> ''couteau'' => pitit coutea), pitit sôdård. == Doetreces dins les ôtes lingaedjes == === Arabe marokin === Gn a des doetreces e l' [[arabe marokin]] ki raviznut les cenes do walon. Mins, vola, on cmince todi på ptit doet. * ''ha bayDa'' (Vola èn [[oû]]) / ''ha li Tayyib-ha'' (Vola l' ci ki l' a cût) / ''ha li qechcher-ha'' (Vola l' ci ki l' a pelé) / ''ha li kla-ha'' (Vola l' ci ki l'a magnî) / (tot catiant l' efant tot lyi rmontant dizo l' bresse) ''ghar, Dob el-ghar, Dob el-ghar, Dob el-ghar''(l' [[Wikt:oûsse|oûsse]] magneu d' efants, l' oûsse magneu d' efants, l' oûsse magneu d' efants...) * ''hada sreq bayDa'' (Ci-ci a hapé èn oû) / ''hada Tayyib-ha'' (ci-ci ki l' a cût) / ''ha li neqqi-ha'' (Ci-ci ki l' a rnetyî) / ''ha li kla-ha'' (Ci-ci ki l'a magnî) / ''hada gal «fin heqi ?»'' (Ci-ci a dit : «wice est m' pårt ?»). Des ôtes ni fwaiynut ki citer les doets : :''sghir meskin (li ptit målureus / bokhatem zin (li bea avou l' anea) / qellas (li ci ki mostere on laid doet d' fotaedje) / laHHas el gese3a (li raletcheu d' téle) / qettal el-gemla (li spotcheu d' [[piou]]s). == Sourdants & pî-notes == <References/> [[Categoreye:Rime-rames d' efant]] 4xc02ww5qpapspbl17keuxs0p9tcsbt 0 11400 389085 380156 2022-08-10T10:35:58Z Lucyin 16 /* Egzimpes */ wikitext text/x-wiki On ''' cåzu-betchfessî''', c' est ene lete ki rote come on [[betchfessî scrijha]], sins nd aveur li no. Ça pout esse eto on foninme ki s'mostere tofer dizo l' minme discandje di lets et k' åreut polou divni on vraiy betchfessî, mins k' a stî rfondou å cas pa cas. == Li lete "é" come cåzu-betchfessî == === Cåzu-betchfessî é === <FONT COLOR="#ff0000"><B>é</B></FONT> riprezinte ene discandje é <=> <FONT COLOR="#0000ff"><B> i / î </B></FONT> dins sacwants mots come : * [[Wikt:ceréjhe| ceréjhe]] (''cèrîje'', ''cèlîhe'') * [[Wikt:cérudjin|cérudjin]] (''chirudjin'') * [[Wikt:déme|déme]] (''dîme'') * [[Wikt:lére|lére, dji lé]] (''lîre, dji lî'') * [[Wikt:lét|lét]] (''lit''). * [[Wikt:létaneye|létaneye]] (''litanîye'', ''lîtanèye'') * [[Wikt:pé|pé]] (''pî'', pus laid) * [[Wikt:pés|pés]] (''pis'' d' vatche) * [[Wikt:préjhî|préjhî]] (''prîjî, prîzer'') * [[Wikt:séye|séye]] (''sîye, sîle'') * [[Wikt:sézaneye|sézaneye]] (''sézanèye, sizanîye'') Li lete shonne todi esse, udon dins l' dierin pî (ey adon ridivni «i» dins l' parintaedje), udon dins l' prumî pî (préjhî, cérudjin, sézaneye), ey adon, esse nén candjåve. === Discandje di voyale å mitan do mot === Come [[candjmint d' voyale|des ôtès voyales]], li cåzu-betchfessî "é" va esse ricandjî på son <FONT COLOR="#ff0000"><B>î</B></FONT> cwand i s' va rtrover å mitan des mots. * [[Wikt:lijhaedje|lijhaedje, lijheu, lireye]]; foû-rîle : léjhou. * [[Wikt:lîter|lîter, lîtrê]] * [[Wikt:cerijhî|cerijhî]] === Alére === * [[L. Remacle]], ''La différenciation dialectale en Belgique Romane avant 1600'', p. 64-67. == li cåzu-betchfessî LH == Li [[dobe lete LH]] aparexhe dins les vîs scrijhas, diviè 1250 (''[[Påye (viyaedje)|Paalhe/Pailhe]]'', ''[[Boye|Boëlhe]]''), po rinde on ridaedje L <=> Y. Il åreut polou divni on betchfessî "LH" dins [[Wikt:toele|toele]], [[Wikt:tchandele|tchandele]], [[Wikt:iye|iye]], [[Wikt:aiye|aiye]], [[Wikt:cavale|cavale]]. I n' a nén stî ritnou paski ci scrijha la n' egzistêye nén dins des lingaedjes corants po les djonnes Walons, et k' il a stî atåvlé foirt tård (2000) dins li [[rfondaedje do walon]]. == Li lete W come cåzu-betchfessî == Dins des mots come [[Wikt:waxhea|waxhea]], [[Wikt:påwion|påwion]], evnd, li W si pout prononcî W u V. == Li lete H come cåzu-betchfessî == Cwand ele ristope on [[hiket]], li H pout esse riwaitî come on cåzu betchfessî, pask' i s' pout prononcî H u Y (et kécfeye W) : [[Wikt:ahessî|ahessî]], [[Wikt:ahiver|ahiver]], [[Wikt:tahon|tahon]]. Dins l' minme uzaedje, c' est padecô Y k' est ritnou : [[Wikt:crayea|crayea]], [[Wikt:ecrayî|ecrayî]]. == Alére == * [[L. Remacle]], ''Les variations de l'H secondaire ene Ardenne liégeoise'', p. 100-101. [[Categoreye:Sons et letes do walon|Cazu-betchfessi]] kez9u2l3zape5q55ujaz0344cb3u4tu 389086 389085 2022-08-10T10:36:37Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki On ''' cåzu-betchfessî''', c' est ene lete ki rote come on [[betchfessî scrijha]], sins nd aveur li no. Ça pout esse eto on foninme ki s'mostere tofer dizo l' minme discandje di lets et k' åreut polou divni on vraiy betchfessî, mins k' a stî rfondou å cas pa cas. == Cåzu-betchfessî é == === Egzimpes === <FONT COLOR="#ff0000"><B>é</B></FONT> riprezinte ene discandje é <=> <FONT COLOR="#0000ff"><B> i / î </B></FONT> dins sacwants mots come : * [[Wikt:ceréjhe| ceréjhe]] (''cèrîje'', ''cèlîhe'') * [[Wikt:cérudjin|cérudjin]] (''chirudjin'') * [[Wikt:déme|déme]] (''dîme'') * [[Wikt:lére|lére, dji lé]] (''lîre, dji lî'') * [[Wikt:lét|lét]] (''lit''). * [[Wikt:létaneye|létaneye]] (''litanîye'', ''lîtanèye'') * [[Wikt:pé|pé]] (''pî'', pus laid) * [[Wikt:pés|pés]] (''pis'' d' vatche) * [[Wikt:préjhî|préjhî]] (''prîjî, prîzer'') * [[Wikt:séye|séye]] (''sîye, sîle'') * [[Wikt:sézaneye|sézaneye]] (''sézanèye, sizanîye'') Li lete shonne todi esse, udon dins l' dierin pî (ey adon ridivni «i» dins l' parintaedje), udon dins l' prumî pî (préjhî, cérudjin, sézaneye), ey adon, esse nén candjåve. === Discandje di voyale å mitan do mot === Come [[candjmint d' voyale|des ôtès voyales]], li cåzu-betchfessî "é" va esse ricandjî på son <FONT COLOR="#ff0000"><B>î</B></FONT> cwand i s' va rtrover å mitan des mots. * [[Wikt:lijhaedje|lijhaedje, lijheu, lireye]]; foû-rîle : léjhou. * [[Wikt:lîter|lîter, lîtrê]] * [[Wikt:cerijhî|cerijhî]] === Alére === * [[L. Remacle]], ''La différenciation dialectale en Belgique Romane avant 1600'', p. 64-67. == li cåzu-betchfessî LH == Li [[dobe lete LH]] aparexhe dins les vîs scrijhas, diviè 1250 (''[[Påye (viyaedje)|Paalhe/Pailhe]]'', ''[[Boye|Boëlhe]]''), po rinde on ridaedje L <=> Y. Il åreut polou divni on betchfessî "LH" dins [[Wikt:toele|toele]], [[Wikt:tchandele|tchandele]], [[Wikt:iye|iye]], [[Wikt:aiye|aiye]], [[Wikt:cavale|cavale]]. I n' a nén stî ritnou paski ci scrijha la n' egzistêye nén dins des lingaedjes corants po les djonnes Walons, et k' il a stî atåvlé foirt tård (2000) dins li [[rfondaedje do walon]]. == Li lete W come cåzu-betchfessî == Dins des mots come [[Wikt:waxhea|waxhea]], [[Wikt:påwion|påwion]], evnd, li W si pout prononcî W u V. == Li lete H come cåzu-betchfessî == Cwand ele ristope on [[hiket]], li H pout esse riwaitî come on cåzu betchfessî, pask' i s' pout prononcî H u Y (et kécfeye W) : [[Wikt:ahessî|ahessî]], [[Wikt:ahiver|ahiver]], [[Wikt:tahon|tahon]]. Dins l' minme uzaedje, c' est padecô Y k' est ritnou : [[Wikt:crayea|crayea]], [[Wikt:ecrayî|ecrayî]]. == Alére == * [[L. Remacle]], ''Les variations de l'H secondaire ene Ardenne liégeoise'', p. 100-101. [[Categoreye:Sons et letes do walon|Cazu-betchfessi]] ivrqo6p6so9p2qpuuu6m6hxt1e0c4nf 389087 389086 2022-08-10T10:37:58Z Lucyin 16 wikitext text/x-wiki On ''' cåzu-betchfessî''', c' est ene lete ki rote come on [[betchfessî scrijha]], sins nd aveur li no. Ça pout esse eto on foninme ki s'mostere tofer dizo l' minme discandje di lets et k' åreut polou divni on vraiy betchfessî, mins k' a stî rfondou å cas pa cas. == Cåzu-betchfessî é == === Egzimpes === <FONT COLOR="#ff0000"><B>é</B></FONT> riprezinte ene discandje é <=> <FONT COLOR="#0000ff"><B> i / î </B></FONT> dins sacwants mots come : * [[Wikt:ceréjhe| ceréjhe]] (''cèrîje'', ''cèlîhe'') * [[Wikt:cérudjin|cérudjin]] (''chirudjin'') * [[Wikt:déme|déme]] (''dîme'') * [[Wikt:lére|lére, dji lé]] (''lîre, dji lî'') * [[Wikt:lét|lét]] (''lit''). * [[Wikt:létaneye|létaneye]] (''litanîye'', ''lîtanèye'') * [[Wikt:pé|pé]] (''pî'', pus laid) * [[Wikt:pés|pés]] (''pis'' d' vatche) * [[Wikt:préjhî|préjhî]] (''prîjî, prîzer'') * [[Wikt:séye|séye]] (''sîye, sîle'') * [[Wikt:sézaneye|sézaneye]] (''sézanèye, sizanîye'') Li lete shonne todi esse, udon dins l' dierin pî (ey adon ridivni «i» dins l' parintaedje), udon dins l' prumî pî (préjhî, cérudjin, sézaneye), ey adon, esse nén candjåve. === Discandje di voyale å mitan do mot === Come [[candjmint d' voyale|des ôtès voyales]], li cåzu-betchfessî "é" va esse ricandjî på son <FONT COLOR="#ff0000"><B>î</B></FONT> cwand i s' va rtrover å mitan des mots. * [[Wikt:lijhaedje|lijhaedje, lijheu, lireye]]; foû-rîle : léjhou. * [[Wikt:lîter|lîter, lîtrê]] * [[Wikt:cerijhî|cerijhî]] === Alére === * [[L. Remacle]], ''La différenciation dialectale en Belgique Romane avant 1600'', p. 64-67. == Cåzu-betchfessî LH == Li [[dobe lete LH]] aparexhe dins les vîs scrijhas, diviè 1250 (''[[Påye (viyaedje)|Paalhe/Pailhe]]'', ''[[Boye|Boëlhe]]''), po rinde on ridaedje L <=> Y. Il åreut polou divni on betchfessî "LH" dins [[Wikt:toele|toele]], [[Wikt:tchandele|tchandele]], [[Wikt:iye|iye]], [[Wikt:aiye|aiye]], [[Wikt:cavale|cavale]]. I n' a nén stî ritnou paski ci scrijha la n' egzistêye nén dins des lingaedjes corants po les djonnes Walons, et k' il a stî atåvlé foirt tård (2000) dins li [[rfondaedje do walon]]. Il a stî rprins dins l' [[sistinme ortografike Djôr]]. == Lete W come cåzu-betchfessî == Dins des mots come [[Wikt:waxhea|waxhea]], [[Wikt:påwion|påwion]], evnd, li W si pout prononcî W u V. == Li lete H come cåzu-betchfessî == Cwand ele ristope on [[hiket]], li H pout esse riwaitî come on cåzu betchfessî, pask' i s' pout prononcî H u Y (et kécfeye W) : [[Wikt:ahessî|ahessî]], [[Wikt:ahiver|ahiver]], [[Wikt:tahon|tahon]]. Dins l' minme uzaedje, c' est padecô Y k' est ritnou : [[Wikt:crayea|crayea]], [[Wikt:ecrayî|ecrayî]]. == Alére == * [[L. Remacle]], ''Les variations de l'H secondaire ene Ardenne liégeoise'', p. 100-101. [[Categoreye:Sons et letes do walon|Cazu-betchfessi]] gmg6ke4pa22gbh10huuboow6slsal3i 0 43351 389082 353556 2022-08-09T17:53:34Z Sillerkiil 21080 video wikitext text/x-wiki [[File:Fåtcheuse bateuse.jpg|thumb]] [[Imådje:Drone video of combine harvester and tractor on a field in Jõgevamaa, Estonia (July 2022).webm|vignette]] Ene '''fåtcheuse bateuse''' u '''grosse machene''', c' est on [[rôlant éndjin]] ki mousse dins on tchamp d' [[dinrêye d' awousse]], eyet l' fåtchî et l' bate. On rascod les grins dins des saetchs so on trepådje metou sol tchamp. Li strin est rhiné a hougnes dirî l' machene. [[Categoreye:Machenes di cinse]] [[Categoreye:Rôlants éndjins]] bnazo4kl7hypg4f80hhlovfnm2bszn8 0 45103 389081 388416 2022-08-09T12:56:00Z CommonsDelinker 238 Replaeçaedje otomatike di Ligne_5_charleroi.png avou Ligne_5_Charleroi.png. wikitext text/x-wiki Li '''Ledjir metro di Tchålerwè''', c' esteut on pordjet des [[anêyes 1960]], ki aveut come vizêye di discandjî el rantoele des [[Trams e Hinnot|trams di Tchålerwè]] ey el rantoele des [[Tram di STIC|vetes trams di Tchålerwè]].<ref>https://www.techno-science.net/definition/15586.html</ref> == Rantoele == [[Imådje:Metro_Charleroi_60.svg|vignette|450x450px|Pordjet del rantoele då ledjir metro]] === Prumires lenes === El prumire rantoele då ledjir metro a stî fwaite avou l' Blouke cintråle di Tchålerwè. El blouke a stî achevêye e 2012<ref>https://www.lalibre.be/regions/hainaut/metro-la-boucle-enfin-bouclee-51b8e64fe4b0de6db9c59fa4</ref> : * Charleroi Sud -- ''[[Tchålerwè Nonne (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Nonne]]'' * Charleroi Villette -- ''[[Tchålerwè Vilete (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Viyete]]'' * Charleroi Ouest -- ''[[Tchålerwè Coûtchant (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Coûtchant]]'' * Charleroi Beaux-Arts -- ''[[Tchålerwè Beas-Årts (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Beas-Årts]]'' * Charleroi Waterloo (''å cominçmint'' : Charleroi Nord) -- ''[[Tchålerwè Waterlô (Ledjir metro)|Tchålerwè Waterlô]] (å cmince : Tchårlerwè Bijhe)'' * Charleroi Janson -- ''[[Tchålerwè Janson (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Janson]]'' * Charleroi Parc -- ''[[Tchålerwè Park (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Park]]'' * Charleroi Tirou (''å cominçmint'' : Charleroi Écluse) -- ''[[Tchålerwè Tirou (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchårlerwè Tirou]] (å cominçmint : Tchålerwè Scluse)'' Après l' mwaisse blouke, i gn aveut ût ôtes direccions (lomêyes "antenes"). * Antenes rexhant del sitåcion [[Tchålerwè Waterlô (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Waterlô]] : ** Blouke di Tchålerwè - Lodlinsåt - Djumet - Gochliye (djamåy cominceye) ** Blouke di Tchålerwè - Lodlinsåt - Djumet - El Ronsåt (djamåy cominceye) ** Blouke di Tchålerwè - Djilî (Achevêye e 2012 eyet abwesnêye) ** Blouke di Tchålerwè - Montgneye-so-Sambe - Tcheslinea - Tcheslet (djamåy achevêye eyet djamåy abwesnêye) * Antene rexhant del ståcion [[Tchålerwè Tirou (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Tirou]] ** Blouke di Tchålerwè - Mårcinele - Couyet - Lavervå (djamåy cominceye) * Antene rexhant del ståcion [[Tchålerwè Vilete (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Viyete]] : ** Blouke di Tchålerwè - Mårcinele - Mont-dzeu-Mårciene (djamåy cominceye) * Antenes rexhant del ståcion [[Tchålerwè Beas-Årts (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Beas-Årts]] : ** Blouke di Tchålerwè - Dårmè - Mårciene - Moncea-so-Sambe - Liene - Fontinne-l'-Eveke (Achevêye e 1992 eyet abwesnêye) ** Blouke di Tchålerwè - Dårmè - Djumet - El Rou-dlé-Tchålerwè - Sovret - Courcele (djamåy cominceye) == Avançixhaedje == === 1976-1980 === Les deus prumirès ståcions a-z awè drovou, c' est : [[Tchålerwè Nonne (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Nonne]] eyet [[Tchålerwè Vilete (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Vilete]]. D' èç costé la del rantoele tchålerwetresse, gn aveut seulmint les trams vicinås ki rôlént. Come sicrît so l' imådje, li dierin tram del [[S.T.E.C.]] a rôlé e [[1974]], çou k' est deus ans dvant l' metaedje e rote des deus prumirès ståcions. Divant d' ariver a [[Tchålerwè Coûtchant (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Coûtchant]], les trams prindént les voyes kimones. Come di djusse, ciste eståcion ci n' egzistéve nén co. Tolminme, ès trawa aveut ddja stî schavé. El novele voye fijheut k' les trams èn passént pus på prijhon, åré po daler å vî depot. Ces deus bastimints rola n' egzistêynut pus. [[Imådje:Stadtbahn Charleroi, Gleisplan 1976.png|gauche|sans_cadre|515x515px]] {| class="wikitable" !'''Limero''' des lenes !Trote !Anêyes |- |'''<big>41</big>''' |Treijhniye Sicoles -- El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Eden |1952-1986 |- |'''<big>43</big>''' |El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Nonne |1953-1985 |- |'''<big>57</big>''' |Courcele Plaece des Trieux -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne |1952-1988 |- |'''<big>61</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Tchålerwè Eden -- Gochlîye -- Sovret -- El Rou-dilé-Tchålerwè -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1952-1978 |- |'''<big>62</big>''' |Gochlîye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |1932-1988 |- |'''<big>63</big>''' |Fontinne-l'-Eveke Metro -- Forchiye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1952-1986 |- |'''<big>64</big>''' |Tchålerwè Eden -- Djumet -- El Rou-dilé-Tchålerwè -- Sovret -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne -- Tchålerwè Eden |1952-1978 |- |'''<big>65</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Dårmè -- Lodlinsåt Coûtchantrece -- Djumet Goyîssåt -- Djumet Tchîf-leu -- Lodlinsåt Bonnaire -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>66</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Djumet Tchîf-leu -- Djumet Goyîssåt -- Lodlinsåt Coûtchantrece -- Dårmè -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>80</big>''' |Mauradje -- Èl Lovire -- Tchapele -- Trejhniye -- Courcele -- El Rou-dilé-Tchålerwè -- Moncea-so-Sambe -- Mårciene -- Tchålerwè Eden |1962-1984 |- |'''<big>85</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Dårmè -- El Dochriye -- Djumet Goyîssåt -- Djumet Hegne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>86</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Djumet Hegne -- Djumet Goyîssåt -- El Dochriye -- Dårmè -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>89</big>''' |Treijhniye Depôt -- Tchålerwè Eden |? |- |'''<big>90</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Eden |1976-1993 |- |'''<big>91</big>''' |Anderlues Djonccion -- Twin Basse-Veye |1945-1983 |- |'''<big>92</big>''' |Twin Basse-Veye -- Tchålerwè Eden |1945-1982 |- |'''<big>93</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint |1976-1993 |} === 1980-1982 === [[Imådje:Stadtbahn Charleroi, Gleisplan 1980.png|gauche|sans_cadre|544x544px]] {| class="wikitable" !'''Limero''' des lenes !Trote !Anêyes |- |'''<big>41</big>''' |Treijhniye Sicoles -- El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Eden |1952-1986 |- |'''<big>43</big>''' |El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Nonne |1953-1985 |- |'''<big>57</big>''' |Courcele Plaece des Trieux -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne |1952-1988 |- |'''<big>62</big>''' |Gochlîye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |1932-1988 |- |'''<big>63</big>''' |Fontinne-l'-Eveke Metro -- Forchiye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1952-1986 |- |'''<big>65</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Dårmè -- Lodlinsåt Coûtchantrece -- Djumet Goyîssåt -- Djumet Tchîf-leu -- Lodlinsåt Bonnaire -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>66</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Djumet Tchîf-leu -- Djumet Goyîssåt -- Lodlinsåt Coûtchantrece -- Dårmè -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>80</big>''' |Mauradje -- Èl Lovire -- Tchapele -- Trejhniye -- Courcele -- El Rou-dilé-Tchålerwè -- Moncea-so-Sambe -- Mårciene -- Tchålerwè Eden |1962-1984 |- |'''<big>85</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Dårmè -- El Dochriye -- Djumet Goyîssåt -- Djumet Hegne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>86</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Djumet Hegne -- Djumet Goyîssåt -- El Dochriye -- Dårmè -- Tchålerwè Nonne |1976-1982 |- |'''<big>89</big>''' |Anderlues Djonccion -- Tchålerwè Eden |1980-2012 |- |'''<big>90</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Eden |1976-1993 |- |'''<big>91</big>''' |Anderlues Djonccion -- Twin Basse-Veye |1945-1983 |- |'''<big>92</big>''' |Twin Basse-Veye -- Tchålerwè Eden |1945-1982 |- |'''<big>93</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint |1976-1993 |}<br /> === 1982-1983 === [[Imådje:Stadtbahn Charleroi, Gleisplan 1982.png|gauche|sans_cadre|579x579px]] {| class="wikitable" !'''Limero''' des lenes !Trote !Anêyes |- |'''<big>41</big>''' |Treijhniye Sicoles -- El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Nonne |1952-1986 |- |'''<big>43</big>''' |El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Nonne |1953-1985 |- |'''<big>57</big>''' |Courcele Plaece des Trieux -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne |1952-1988 |- |'''<big>62</big>''' |Gochlîye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |1932-1988 |- |'''<big>63</big>''' |Fontinne-l'-Eveke Metro -- Forchiye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1952-1986 |- |'''<big>65</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Dårmè -- Lodlinsåt Coûtchantrece -- Djumet Goyîssåt -- Djumet Tchîf-leu -- Lodlinsåt Bonnaire -- Tchålerwè Nonne |1928-1982 |- |'''<big>66</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Djumet Tchîf-leu -- Djumet Goyîssåt -- Lodlinsåt Coûtchantrece -- Dårmè -- Tchålerwè Nonne |1928-1982 |- |'''<big>80</big>''' |Mauradje -- Èl Lovire -- Tchapele -- Trejhniye -- Courcele -- El Rou-dilé-Tchålerwè -- Moncea-so-Sambe -- Mårciene -- Tchålerwè Nonne |1962-1984 |- |'''<big>85</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Dårmè -- El Dochriye -- Djumet Goyîssåt -- Djumet Hegne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Tchålerwè Nonne |1935-1982 |- |'''<big>86</big>''' |Tchålerwè Nonne -- Lodlinsåt Bonnaire -- Djumet Hegne -- Djumet Goyîssåt -- El Dochriye -- Dårmè -- Tchålerwè Nonne |1935-1982 |- |'''<big>89</big>''' |Anderlues Djonccion -- Tchålerwè Nonne |1980-2012 |- |'''<big>90</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Nonne |1976-1993 |- |'''<big>91</big>''' |Anderlues Djonccion -- Twin Basse-Veye |1945-1983 |- |'''<big>92</big>''' |Twin Basse-Veye -- Tchålerwè Nonne |1945-1982 |- |'''<big>93</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint |1976-1993 |} <br /> === 1983-1985 === [[Imådje:Stadtbahn Charleroi, Gleisplan 1983.png|gauche|sans_cadre|583x583px]] {| class="wikitable" !'''Limero''' des lenes !Trote !Anêyes |- |'''<big>41</big>''' |Treijhniye Sicoles -- El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Nonne |1952-1986 |- |'''<big>43</big>''' |El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Nonne |1953-1985 |- |'''<big>57</big>''' |Courcele Plaece des Trieux -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne |1952-1988 |- |'''<big>62</big>''' |Gochlîye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |1932-1988 |- |'''<big>63</big>''' |Fontinne-l'-Eveke Metro -- Forchiye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1952-1986 |- |'''<big>80</big>''' |Mauradje -- Èl Lovire -- Tchapele -- Trejhniye -- Courcele -- El Rou-dilé-Tchålerwè -- Moncea-so-Sambe -- Mårciene -- Tchålerwè Nonne |1962-1984 |- |'''<big>80</big>''' |Mauradje -- Èl Lovire -- Tchapele -- Trejhniye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1984-1986 (''Èç lene a stî limitêye'' ''diska Trejhniye Sicoles'' ''po les boutaedjes etur'' ''èç ståcion eyet Mauradje'') |- |'''<big>89</big>''' |Anderlues Monumint -- Tchålerwè Nonne |1980-2012 |- |'''<big>90</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Nonne |1976-1993 |- |'''<big>91</big>''' |Anderlues Djonccion -- Twin Basse-Veye |1945-1983 |- |'''<big>93</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint |1976-1993 |} === 1985-1986 === [[Imådje:Stadtbahn Charleroi, Gleisplan 1985.png|alt=|gauche|sans_cadre|583x583px]] {| class="wikitable" !'''Limero''' des lenes !Trote !Anêyes |- |'''<big>41</big>''' |El Rou-dilé-Tchålerwè Plomcot -- Tchålerwè Nonne |1986-1988 |- |'''<big>54</big>''' |Djilî Metro -- Tchålerwè Nonne |/ (''Èç lène a soulmint'' ''a stî drovou e 1992'') |- |'''<big>57</big>''' |Courcele Plaece des Trieux -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne |1952-1988 |- |'''<big>62</big>''' |Gochlîye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |1986-1988 |- |'''<big>63</big>''' |Fontinne-l'-Eveke Metro -- Forchiye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1952-1986 |- |'''<big>80</big>''' |Mauradje -- Èl Lovire -- Tchapele -- Trejhniye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |1984-1986 (''Èç lene a rade stî limitêye'' ''disk' a Trejhniye Sicoles'' ''po les boutaedjes etur'' ''èç ståcion eyet Mauradje'') |- |'''<big>84</big>''' |Montgneye-so-Sambe Cintnaire -- Tchålerwè Nonne |Djamåy |- |'''<big>''89''</big>''' |''Anderluwe Monumint -- Montgneye-so-Sambe Cintnaire'' |''djamåy'' ''(Èç lène a stî'' ''limitêye diska :'' ''Tchålerwè'' ''Nonne)'' |- |'''<big>89</big>''' |Anderlues Monumint -- Tchålerwè Nonne |1980-2012 |- |'''<big>90</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Nonne |1976-1993 |- |'''<big>93</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint |1976-1993 |} === 1986-1992 === [[Imådje:Stadtbahn Charleroi, Gleisplan 1986.png|gauche|sans_cadre|583x583px]] {| class="wikitable" |+ !'''Limero''' des lenes !Trote !Anêyes |- |'''<big>41</big>''' |Djumet Goyissåt -- Tchålerwè Nonne |1986-1988 |- |'''<big>55</big>''' |Courcele Plaece des Trieux -- Gochlîye Fåbourg di Brussele |1986-1988 |- |'''<big>57</big>''' |Courcele Plaece des Trieux -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne |1986-1988 |- |'''<big>59</big>''' |Trejhniye Sicoles -- Courcele -- Gochlîye -- Tchålerwè Nonne |1986-1988 |- |'''<big>62</big>''' |Gochlîye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |1986-1988 |- |'''<big>63</big>''' |Fontinne-l'-Eveke Metro -- Forchiye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |?-1986 |- |'''<big>''80''</big>''' |Mauradje -- Èl Lovire -- Tchapele -- Trejhniye -- Courcele -- Gochliye -- Djumet -- Tchålerwè Nonne |''djamåy'' ''(Èç lène a stî'' ''limitêye diska :'' ''Trejhniye Sicoles)'' |- |'''<big>84</big>''' |Montgneye-so-Sambe Cintnaire -- Tchålerwè Nonne |djamåy |- |'''<big>''89''</big>''' |''Anderluwe Monumint -- Montgneye-so-Sambe Cintnaire'' |''djamåy'' ''(Èç lène a stî'' ''limitêye diska :'' ''Tchålerwè'' ''Nonne)'' |- |'''<big>89</big>''' |Anderlues Monumint -- Tchålerwè Nonne |1980-2012 |- |'''<big>90</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Nonne |1976-1993 |- |'''<big>93</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint |1976-1993 |} === 1992-1996 === [[Imådje:Stadtbahn_Charleroi,_Gleisplan_1992.png|alt=|gauche|585x585px]] <br /> {| class="wikitable" |+ !Limero des lenes !Trote !Anêyes |- |'''<big>54</big>''' |Djilî Metro -- Tchålerwè Nonne |1992-2012 |- |'''<big>62</big>''' |Gochliye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |djamåy |- |'''<big>84</big>''' |Montgneye-so-Sambe Cintnaire -- Tchålerwè Nonne |djamåy |- |'''<big>''89''</big>''' |''Anderluwe Monumint -- Montgneye-so-Sambe Cintnaire'' |''djamåy'' ''(Èç lène a stî'' ''limitêye diska :'' ''Tchålerwè'' ''Nonne)'' |- |'''<big>89</big>''' |Anderlues Monumint -- Tchålerwè Nonne |1980-2012 |- |'''<big>90</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Nonne |1976-1993 |- |'''<big>93</big>''' |El Lovire Gazomete -- Anderluwe Monumint |1976-1993 |} === 1996-2012 === [[Imådje:Stadtbahn Charleroi, Gleisplan 1997.png|gauche|585x585px]] {| class="wikitable" |+ !Limero des lenes !Trote !Anêyes !Ernovler på |- |'''<big>54</big>''' |Djilî Metro -- Tchålerwè Nonne |1992-2012 |'''<big>M4</big>''' |- |'''<big>55</big>''' |Djilî Metro -- Tchålerwè Park |1996-2012 |'''<big>M4</big>''' |- |'''<big>57</big>''' |''Tcheslet'' -- Montgneye-so-Sambe Cintnaire -- Tchålerwè Nonne |djamåy |'''<big>/</big>''' |- |'''<big>62</big>''' |Gochliye Calvaire -- Tchålerwè Nonne |djamåy |'''<big>M3</big>''' |- |'''<big>84/</big>''' |Fontinne-l'-Eveke Pétria -- Djilî Metro |1996-2012 |'''<big>/</big>''' |- |'''<big>88</big>''' |Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Park |1996-2012 |'''<big>M1, M2</big>''' |- |'''<big>89</big>''' |Anderluwe Monumint -- Tchålerwè Nonne |1980-2012 |'''<big>M1, M2</big>''' |} <br /><center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:Films BN 1.jpg Imådje:Films BN 2.jpg Imådje:Films BN 3.jpg </gallery><br /></center> === 2012-2013 === [[Imådje:Charleroi Metro Network 2012.png|880x880px|alt=|centré]] <br /> Èl rantoele etur 2012 eyet 2013 esteut cazumint 'l minme å li ci d' asteure ecsepté ki li M3 n'esteut nén core abwesnêye pask' i les boutaedjes n' estént nén core finis. <br /> === Asteure === [[Imådje:Map of the Charleroi premetro network with background.png|vignette|686x686px|Actuwele rantoele då ledjir metro]] * Lenes issowes del antene del ståcion [[Tchålerwè Beas-Årts (Ledjir metro)|Tchålerwè Beas-Årts]] : **[[M1 (Ledjir metro d' Tchålerwè)|M1]] (Rodje) : [[Anderluwe]] - [[Fontinne-l'-Eveke]] - [[Goutrou]] - [[Moncea-so-Sambe]] - [[Mårciene]] - Blouke di [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]] (nén-ôrlodjeu sinse) [[Imådje:Charleroi metro line 1 map.png|centré|272x272px]] **[[M2 (Ledjir metro d' Tchålerwè)|M2]] (Vete) : [[Anderluwe]] (d'aboird nén adviné) - [[Fontinne-l'-Eveke]] - [[Goutrou]] - [[Moncea-so-Sambe]] - [[Mårciene]] - Blouke di [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]] (ôrlodjeu sinse) [[Imådje:Charleroi metro line 2 map.png|centré|272x272px]] ** [[M3 (Ledjir metro d' Tchålerwè)|M3]] (Djaene) : [[Gochliye]] - [[Djumet]] - [[Lodlinsåt]] - [[Dårmè]] - Blouke di [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]] (ôrlodjeu sinse)[[Imådje:Charleroi metro line 3 map.png|centré|258x258px]] <br /> * Lene issowe del antene del ståcion [[Tchålerwè Waterlô (Ledjir Metro)|Tchålerwè Waterlô]] : **[[M4 (Ledjir metro d' Tchålerwè)|M4]] (Bleu) : [[Djilî]] - Blouke di [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]] (nén-ôrlodjeu sinse) [[Imådje:Charleroi metro line 4 map.png|centré|258x258px]] === Pordjet === [[Imådje:Ligne 5 Charleroi.png|gauche|vignette|363x363px]] Avou l' novea ospitå k' on fé basti, li plan mobilité 2019-2024 prevoet l' servixhaedje del lene 5, antene raloyant [[Tchålerwè Nonne (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Nonne]] eyet [[Montgneye-so-Sambe]], disk' å futur ospitå.<ref>https://www.telesambre.be/plan-mobilite-2019-2024-notre-region-na-pas-ete-oubliee</ref> Des boutaedjes avént d'dja sti fwaits etur [[1985]] yet [[1991]], mins nole lene raloyant [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]] disk' e [[Montgneye-so-Sambe]] veypus disk' a [[Tcheslet]] aveut stî metowe e-n alaedje. Do côp, les ståcions d' èç antene sont al elaidixhaedje. Totfeye, avou on plan di l' [[Union Uropeyinne]], gn a swessante miyons d' Uros k' ont stî dnés po ç' pordjet ci.<ref name=":3">https://www.rtbf.be/info/regions/hainaut/detail_charleroi-presentation-du-nouveau-tram-qui-roulera-sur-la-nouvelle-ligne-de-metro-vers-chatelet?id=10899920</ref> Å totå, c' est cint cénkante miyons ki vont daler po les boutaedjes del novele lene.<ref>https://www.lecho.be/economie-politique/belgique/wallonie/la-wallonie-va-injecter-plus-d-un-milliard-dans-son-transport-public/10343482.html</ref> Ådzeu d' ça, les rames BN vont esse mwaisse rifwaites.<ref name=":3">https://www.rtbf.be/info/regions/hainaut/detail_charleroi-presentation-du-nouveau-tram-qui-roulera-sur-la-nouvelle-ligne-de-metro-vers-chatelet?id=10899920</ref><ref name=":4">https://www.rtl.be/info/regions/hainaut/voici-a-quoi-ressemblent-les-nouveaux-trams-carolos-entierement-relookes-1345468.aspx</ref><br /> == Rame == === Type SM === Li "Type SM", obén li "Type Speciå Metro", esteut des rames "Type S" k' avént stî candjî po poleur håbiter èl rantoele då Ledjir metro. Li prumirès Type SM avént comincî å pairyî dins 'l dierinne troke des [[anêyes 1970]]. Mins néren, eles avént stî patrake li [[4 d' avri]] [[1988]]. Les Type SM estént blancs avou ène foncêye vete moustatche padvant ey avént on cârô pantografe. I gn' e-n aveut cwarante-ey-onk (9120-9160).<ref name=":1">https://web.archive.org/web/20090924030959/http://t-e-commun.charleroi.over-blog.org/article-7037534.html</ref><center><gallery widths="240" heights="240"> |Ene motrice d' cisse type sol lene 66 viè [[Tchålerwè Nonne (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Nonne]] (etur 1976 yet 1982). Imådje:Motrice type-SM 9148 - 2015-12-05 - 04.jpg|Ene rame SM ås [[Tchålerwè Beas-Årts (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Beas-Årts]] e [[2015]]. Contråvmint, dins l' [[Anêyes 1980|dijhnêye 1980]], el tram rola n' roule nén sol rantoele po les comiercås siervices. </gallery></center> === Type SJ === ==== Siervice comerciå ==== Li "Type SJ", obén li "Type Speciå Djumet", esteut des rames "Type S" k' avént stî candjî po poleur håbiter èl rantoele då Ledjir metro. Li prumirès Type SJ avént comincî å pairyî dins 'l dierinne troke des [[anêyes 1970]]. Mins néren, eles avént stî patrake li [[4 d' avri]] [[1988]]. Les Type SJ estént blancs dzeu, orandje padzeu et avou ène bleue lene inte les deus coleurs. Les SJ avént on cârô pantografe eto. I gn' e-n aveut cwénze (9170-9184).<ref name=":1" /><center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:Charleroi apr 1980 04.jpg|[[Tchålerwè Nonne (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Nonne]] e-n [[avri]] [[1980]], avou ene type SJ å lon. Imådje:Omgebouwde rode S tram in Charleroi-Sud.jpg|Ene rame sol lene 65 e 1980, e [[Tchålerwè Nonne (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Tchålerwè Nonne]]. </gallery></center> ==== Siervice tecnike ==== Des ancyinnes '''SJs''' ont stî riprindous på l' [[TEC]] po l' siervice tecnike då ledjir metro<ref name=":1" /><ref>http://www.passion-metrique.net/forums/viewtopic.php?f=2&t=4669&start=60</ref> : <center> {| class="wikitable" !Limero !Siervice !Livrêye !Rimarkes |- |7874 |Voyes |TEC |Ancyinnmint '''9174''' |- |9175 |Dipanaedje |Vicinås |/ |- |9176 |Caténère |Vicinås |/ |- |7879 |Voyes |TEC |Ancyinnmint '''9179''' |- |7882 |? |TEC |Ancyinnmint '''9182<ref name=":2">http://www.passion-metrique.net/forums/viewtopic.php?f=2&t=4669&start=135</ref>''' |- |7884 |Voyes |TEC |Ancyinnmint '''9184''' |- |9591 |Caténère |Bleu (Vicinås) |Sovint lomé : '''Li''' '''Bleu moxhon''' ([FR] ''L'Oiseau bleu'') |} </center> === BN LRV === <br />Les BN LRV (veur no : Brugeoise et Nivelloise Light Rail Vehicle) ont comincî å pairyî è 1981 ey ont progressivmint discandjî les Type SJs ey les Type SMs. Les BN LRVs sont core uzêyes asteure. Ces rames sont etirmint fabrikêye po 'l ledjir metro eyet e 1981 is estént foirt noveas ey ene mitan pus modienes ki les Type SMs eyet SJs. Ces rames euxhant cåzumint cwarante ans, li TEC a decidé di les radiercî e parfondeur.<ref>https://www.lesoir.be/art/1420088/article/actualite/regions/hainaut/2017-01-19/charleroi-plus-40-millions-injectes-d-ici-2020</ref> ==== Livrêyes ==== ===== Livrêye des Vicinås ===== <center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:Beaux-Arts station juni 1983 4.jpg|BN LRV ås Beas-Årts e [[djun]] [[1983]]. |BN LRV å [[Fontinne-l'-Eveke (viyaedje)|Fontinne-l'-Eveke]] etur 1982 eyet 1986 so 'l lene 90. Imådje:Charleroi Sud tram 90 1987.jpg|BN LRV a Tchålerwè Nonne e [[1987]], sol lene 90. Imådje:Charleroi Sud tram 1992 3.jpg|BN LRV a Tchålerwè Nonne, sol lene 89 todi e [[1992]]. </gallery></center> ===== Livrêye do TEC ===== <center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:Métro Léger Charleroi - LRV 7504 in Parc station.jpg|BN LRV å 'l ståcion Tchålerwè Park (dins les [[anêyes 2000]]). Imådje:Charleroi Villette tram.jpg|BN LRV sol lene 89 a Tchålerwè Vilete viè [[Anderluwe]] å [[1î d' octôbe]] [[2011]]. Imådje:BN LRV Class 7.000.jpg|Deus BN LRVs å depôt d' [[Anderluwe]] etur 2009 ey asteure. Imådje:Métro léger de Charleroi - ligne M3 - Traversée de Gosselies 01.jpg|BN LRV, lene M3, å [[Gochliye]]. Foto ki date pindant u padri 2013. </gallery></center> ===== Ôtes livrêyes ===== <center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:Charleroi tramlus 5.JPG|BN LRV a Tchålerwè Tirou, li [[27 di fevrî]] [[2012]], avou li prumîre livrêye pol lançmint do rnovea metro. Imådje:Tram by Charleroi Sud.jpg|BN LRV a Tchålerwè Nonne, li [[18 d' avri]] [[2016]], avou li deujhinme livrêye pol lançmint do rnovea metro. </gallery></center> ==== Rassonraedje ==== Totes les '''BN LRVs''', dj' ô bén cwarante-shijh so les céncwante, ki rolnut sol rantoele s'ront rassonrêyes e [[2025]]. Les boutaedjes ont comincîs e [[2020]]. E-n efet, ces motrices rola ont stî metowes e-n ovraedje al atake del [[Anêyes 1980|dijhnêye 1980]]. Alôrse, elle ont mezåjhe d' esse rassonrêyes.<ref>https://www.dhnet.be/regions/charleroi/voici-le-nouveau-tram-carolo-a-22-millions-d-euros-5baba8d9cd70d3638d8b2bbb</ref> Ele vont esse totes metowes e djaene k' est l' novea coleur del [[TEC]]. Ene novelisté, c' est l' rôlante poite po rcandjî les ancyinnes. El prumire rame rassonrêye a roté li [[20 di decimbe]] [[2021]]. Asteure, c' est totes les ôtès vweteures k' on va rassonrer.<ref name=":4">https://www.rtl.be/info/regions/hainaut/voici-a-quoi-ressemblent-les-nouveaux-trams-carolos-entierement-relookes-1345468.aspx</ref> ==== Motrices ==== Les motrices vont då limero '''7400''' disk' a '''7454''', i gn'a, en fwait, 55 soç metro. Padvant, avou li livrêye di Vicinås, les limeros '''74xx''' estént les limeros '''61xx'''.<ref name=":0">http://www.t-e-commun-charleroi.be/pages/le-mlc/le-materiel-roulant/bn.html</ref><center> {| class="wikitable" |+Lisse des motrices<ref>http://www.tramworld.eu/belgium/charbn-01.html</ref><ref>http://www.tramworld.eu/belgium/charbn-02.html</ref><ref>http://www.tramworld.eu/belgium/charbn-03.html</ref><ref>http://www.tramworld.eu/belgium/charbn-04.html</ref> !Limero !Estat !Livrêye !Rimarkes |- |7400 |Evoyî |/ |Evoyî e [[1991]]. |- |7401 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7402 |Siervice tecnike al [[Tram del Coisse Bedje|Coisse Beldje]] |De Lijn (djaene) |Normålmint, èç motrice åreut dvou rtorné roci. Di pus, li '''7402''' si lome todi '''6102''' eyet il a troes compårtumint.<ref name=":0" /> |- |7403 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |Li '''7403''' n' est nén li '''6103''' d'oridjinne, mins ene ote '''6103''' askepêye padri on rascråwe |- |7404 |Siervice comerciå |4, 3, 2, 1 |/ |- |7405 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7406 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7407 |Evoyî |De Lijn |Li '''7407''' (obén li '''6107''', d' ès veur no, a stî ricassî al [[De Kusttram|Coisse]]). |- |7408 |Siervice comerciå |TEC (djaene) |Li '''7408''', c' est li prumî tram djaene a esse metou e siervice comerciå.<ref>https://www.telesambre.be/des-le-21-juin-decouvrez-le-1er-tram-renove-du-reseau-carolo</ref> |- |7409 |Siervice comerciå |TEC (djaene) |Li '''7409''', c' est li prumî tram djaene eyet rifé mwaisse. |- |7410 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7411 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7412 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7413 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7414 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7415 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7416 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7417 |Evoyî |Vicinås |Li '''7417''' (obén li '''6117''', d' ès veur no, a stî ricassî e [[1992]]). |- |7418 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7419 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7420 |Evoyî |Vicinås |Li '''7420''' (obén li '''6120''', d'ès veur no, est håyné dins l' ståcion Beas-Årts). |- |7421 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7422 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7423 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7424 |Evoyî |Vicinås |Li '''7024''' (obén li '''6124''', d' ès veur no, a stî ricassî al [[De Kusttram|Coisse]]. |- |7425 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7426 |Siervice comerciå |4, 3, 2, 1 |/ |- |7427 |Siervice comerciå |TEC (djaene) |Li '''7427''' n' est nén co rifé mwaisse.<ref>https://www.flickr.com/photos/72769027@N05/51872445422/in/photostream/</ref> |- |7428 |Siervice comerciå |4, 3, 2, 1 |/ |- |7429 |Siervice comerciå |Vicinås |Todi avou li livrêye Vicinås, do côp ele si lome core, '''6129'''. |- |7430 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7431 |Evoyî |De Lijn |Li '''7431''' (obén li '''6131''', d' ès veur no, a stî ricassî al [[De Kusttram|Coisse]]). |- |7432 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7433 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7434 |Evoyî |Vicinås |Li '''7434''' (obén li '''6134''', a yeu on rascråwe al ståcion Paradis). |- |7435 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7436 |Siervice comerciå |TEC (djaene) |Li '''7436''', c' est li prumî tram a awè stî pondou e djaene, mins sins aveur stî rifé mwaisse. |- |7437 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |Li '''7437''' (obén li '''6137''', d' ès veur no, a stî ricassî e [[1988]]), mins elle aveut stî rifwaite e [[2007]].<ref>http://rail.life/reeks.php?s=tchbn&v=datum</ref> |- |7438 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7439 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |Li '''7439''', lomé li '''6139''' a ç' tins rola, a stî distrût e [[Perone-dilé-Bince]], e [[1982]]. Mins nerén, elle aveut stî rifwaite e [[2011]].<ref name=":2" /> |- |7440 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7441 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7442 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7443 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7444 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7445 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |Li '''7445''' (obén li '''6145''', a yeu on rascråwe e [[1988]]). Mins nerén, elle a stî fwaite pask' ele rôleut e 2019.<ref>https://www.facebook.com/838162112898224/photos/a.838162446231524/2001085673272523/?type=3&theater</ref> |- |7446 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7447 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7448 |Siervice comerciå |Vicinås |Todi avou li livrêye Vicinås, do côp ele si lome core, '''6148'''. |- |7449 |Evoyî |Vicinås |Li '''7449''' (obén li '''6149''', a yeu on rascråwe e [[1988]]). |- |7450 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7451 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |/ |- |7452 |Siervice comerciå |TEC (3 coleurs) |Li '''7452''', lomé li '''6152''' so les coleurs del SNCV, a stî distrût på on broûlaedje e [[1983]]. Mins nerén, elle aveut stî rifwaite e [[2010]].<ref>http://www.passion-metrique.net/forums/viewtopic.php?f=2&t=4669&start=120</ref> |- |7453 |Siervice comerciå |4, 3, 2, 1 |/ |- |7454 |Siervice comerciå |4, 3, 2, 1 |/ |} </center> == Depôt == Li ledjir metro a, asteure, deus depots. Li ci d' Djumet est a costé del lene do [[M3]] eyet li ci d' [[Anderluwe]] a costé di l' eståcion [[Anderluwe Djonccion (Ledjir metro d' Tchålerwè)|Djonccion]]. * Depot d' [[Anderluwe]] * Depot d' [[Djumet]] == Referinces eyet sourdants == [[Categoreye:Tchimin d' fier]] [[Categoreye:Tchålerwè]] <references responsive="" />{{Ledjir metro d' Tchålerwè}}{{Trams ey Ledjirs metros e 'l Beldjike}} ot97l1q6gssrcflm7mu099nxu5t1h7x 0 50704 389088 2022-08-10T10:38:52Z Lucyin 16 Redjiblaedje viè [[Ké rfondou walon po dmwin ? (live)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Ké rfondou walon po dmwin ? (live)]] 1zgt7vm03c1eakj7vm0rx0f1geyx6x3