ვიკიპედია xmfwiki https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%B7%E1%83%9A%E1%83%90 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter მედია სპეციალური განხილვა მომხმარებელი მომხმარებლის განხილვა ვიკიპედია ვიკიპედია სხუნუა ფაილი ფაილის განხილვა მედიავიკი მედიავიკის განხილვა თარგი თარგის განხილვა დახმარება დახმარების განხილვა კატეგორია კატეგორიის განხილვა TimedText TimedText talk მოდული მოდულის განხილვა Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 3530 186724 137175 2022-08-19T18:31:23Z FMSky 15120 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Marie Curie (Nobel-Chem).jpg|thumb|left|მარი კიურიშ ფოტო]] '''მარი სალომეა სკლოდოვსკა-კიური''', {{Lang-pl|Maria Salomea Skłodowska-Curie}} (დ. [[7 გერგობათუთა]], 1867, ვარშავა — ღ. [[4 კვირკვე]], 1934, სანსელმო, სავოიაშ დეპარტამენტი; დასაფულებური რე სოშის, პარიზიშ ხოლოს) — [[პოლონარეფი|პოლონარი]] ფიზიკოსი დო ქიმიკოსი. 1883 წანას გათუ ვარშავაშ გიმნაზია, 1895 წანას - პარიზიშ უნივერსიტეტი. ჩილო აჸუნჷ [[პიერ კიური]]ს დო ხანდა დიჭყჷ თიშ ლაბორატორიას, ინდუსტრიული ფიზიკაშ დო ქიმიაშ სკოლას. 1903 წანას თხილუ ოდოქტორე დისერტაცია თემაშე: "რადიოაქტიური ნიფთუანობეფიშ რკვიება". პ. კიურიშ ღურაშ უკული (1906) დეკინჷ თიში კათედრა პარიზიშ უნივერსიტეტის. რდჷ თე უნივერსიტეტიშ მაართა პროფესორი ოსური. 1914 წანაშე ხემანჯღვერენდჷ პარიზიშ რადიუმიშ ინსტიტუტიშ ფიზიკა-ქიმიაშ გჷმნორთის. თაქ თიწკჷმა ართო ხანდენდჷ მუში ცირასქუა [[ირენ ჟოლიო-კიური]] დო [[ფრედერიკ ჟოლიო-კიური]]. [[ფაილი:Pierre and Marie Curie.jpg|thumb|[[პიერი კიური|პიერი]] დო მარია კიური თინეფიშ პარიზიშ ლაბორატორიას 1907 წანაშახ]] მარი სკლოდოვსკა-კიურიშ ნახანდეფქ რადიოაქტიური ნიფთუანობეფიშ გურაფაშ გეშა ოსხირო დადუ ფიზიკაშ დო ქიმიაჩჷ ახალ დარგეფს. 1898 წანაშ კვირკვეს ჩილ დო ქომონჯ კიურეფქ მიოგორეს ახალ ქიმიურ ელემენტის [[პოლონიუმი|პოლონიუმს]], დო კინე თი წანაშ ქირსეთუთას - [[რადიუმი|რადიუმს]]. 1902 წანას მარი სკლოდოვკსა-კიურიქ გეჭოფუ რადიუმიშ წკონდა ჯიმუშ დეციგრამი, მუდგაქ თის მეჩჷ მეშქაშალა გუხურგუდჷკო რადიუმიშ ატომური მასა, დო თიშ კანკალე ფიზიკური დო ქიმიური მუშება, თაშნეშე თიში აბანი [[ქიმიური ელემენტეფიშ პერიოდული სისტემა|ელემენტეფიშ პერიოდულ სისტემას]]. 1910 წანას სკლოდოვსკა-კიურიქ ფრანგ ფიზიკოს ა. დებიერნწკჷმა ართო მიღჷ ლითონური რადიუმიშ დო მაჟირაშა დიდი სიზუსტათ გოხურგუ თიში ატომური მასა. 1911 წანას მარიაქ მაართათ გახაზირჷ რადიუმიშ ეტალონი, ნამუთ 24 წანაშ გოძვენას რდჷ მოსოფელს ხვალე ართი. მარია სკლოდოვკსა-კიურის ხანდა უღუ თაშ ხოლო რადიოლოგიას დო რენდგენოლოგიაშ ოკითხირეფშენი. 1914 წანას თიქ რენტგენოლოგიურო გეგმირკვიუ ნჭყოლირეფი ჰოსპიტალს, რდჷ პარიზიშ სამედიცინო აკადემიაშ ოსურკოჩი მაკათური (გეგშეგორეს 1922 წანას). [[ფაილი:Lublin UMCS Pomnik Marii Curie-Skłodowskiej.jpg|thumb|left|მარი სკლოდოვსკა-კიურიშ ნოჭახნაკუ]] სკლოდოვსკა-კიურს ჟირშა გინოჩეს [[ნობელიშ პრემია]]: 1903 ([[ნობელიშ პრემია ფიზიკაშ დარგის|ფიზიკას]]: [[პიერ კიური]]შ დო [[ანტუან ანრი ბეკერელი|ბეკერელწკჷმა]] ართო) დო 1911 ([[ნობელიშ პრემია ქიმიაშ დარგის|ქიმიას]]). რდჷ მოსოფელიშ ბრელი აკადემიაშ დო ომენცარე ჯარალუაშ მაკათური, შხვაწკჷმა ართო, პეტერბურგიშ ომენცარე აკადემიაშ მაკათური-კორესპონდენტი (1907) დო [[სსრრ]] ომენცარე აკადემიაშ საპატიო მაკათური (1926). 1923 წანაშე რდჷ ვარშავაშ რადიუმიშ ინსტიტუტიშ საპატიო დოქტორი, ნამუქჷთ დირცხუ თიშ ინიციატივათ. {{DEFAULTSORT:სკლოდოვსკა-კიური, მარი}} == ლიტერატურა == * {{ქსე|9|425}} {{DEFAULTSORT:სკლოდოვსკა-კიური, მარი}} [[კატეგორია:პოლონარეფი]] [[კატეგორია:ფრანგი ქიმიკოსეფი]] [[კატეგორია:დუნაბადი 1867]] [[კატეგორია:ნაღურა 1934]] [[კატეგორია:ნობელიშ პრემიაშ ლაურეატეფი ფიზიკაშ დარგის]] [[კატეგორია:ნობელიშ პრემიაშ ლაურეატეფი ქიმიაშ დარგის]] fvy7dpd6lq0cmg3smx7tjlcl6aa1ayi 0 38258 186725 186708 2022-08-19T23:01:54Z EmausBot 105 Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q349821]] wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მენცარი | ჯოხო = ჰებერ კერტისი | ოდაბადური ჯოხო = [[ინგლისური ნინა|ინგლ.]] Heber Doust Curtis | ფოტო =Heber Doust Curtis NBS 1918.jpg | სიგანა =250პქ | მუკნაჭარა = კერტისი 1918 წანას | დაბადებაშ თარიღი = {{დაბადებაშ თარიღი|27|6|1872}} | დაბადებაშ აბანი = [[მასკიგონი]], [[მიჩიგანიშ შტატი|მიჩიგანი]], [[ააშ]] | ღურაშ თარიღი = {{ღურაშ თარიღი დო ხანი|1942|1|9|1872|6|27}} | ღურაშ აბანი = [[ენ-არბორი]], მიჩიგანი, ააშ | მენოღალობა = {{შილა|ააშ}} | ომენცარე სფერო = [[ასტრონომია]] | მუშობაშ აბანი = [[ლიკიშ ობსერვატორია]]<br>[[ალეგეინიშ ობსერვატორია]]<br>[[რჩქალი ოკიანეშ ასტრონომიული ჯარალუა]] | ალმა-მატერი = [[მიჩიგანიშ უნივერსიტეტი]]<br>[[ვირჯინიაშ უნივერსიტეტი]] | ომენცარე ხემანჯღვერი = | ჯოხოშინელი მოგურაფეეფი = | ჩინებული რე მუჭოთ = | ჯილდოეფი დო პრემიეფი =[[მენცარობეფიშ ერუანული აკადემია]]შ მაკათური | ხეშმოჭარუა = | სიგანა = | საიტი = }} '''ჰებერ დაუსტ კერტისი''' ([[ინგლისური ნინა|ინგლ.]] Heber Doust Curtis; დ. [[27 მანგი]], [[1872]], [[მასკიგონი]], [[მიჩიგანიშ შტატი|მიჩიგანი]], [[ააშ]] — ღ. [[9 ღურთუთა]], [[1942]], [[ენ-არბორი]], მიჩიგანი, ააშ) — [[ამერიკალეფი|ამერიკალი]] [[ასტრონომია|ასტრონომი]]. გიმირკვიუ [[ბჟაშ გეუკუმელაფა]], ჸათეშ გეშათ რდჷ 11 მენცარული ექსპედიციაშ მაკათური. კერტისი თაშნეშე რდჷ [[ოქიანუ]]შ გალაქტიკური სტრუქტურაშ პროპონენტი. ==ბიოგრაფია== ჰებერ კერტისიქ დებადჷ [[1872]] წანაშ [[27 მანგი]]ს. გურაფულენდჷ [[მიჩიგანიშ უნივერსიტეტი]]ს, უკულ გურაფა გაგინძორჷ [[ვირჯინიაშ უნივერსიტეტი]]ს, სოდეთ მიპალუ ომენცარე ხარისხი ასტრონომიას. 1902-1920 წანეფს კერტისი მუშენდჷ [[ლიკიშ ობსერვატორია]]ს, სოდეთ ნირსეულეფს ირკვიენდჷ. 1905-1909 წანეფს რდჷ ლიკიშ ობსერვატორიაშ [[ჩილე]]შ სექციაშ დირექტორი. 1912 წანას კერტისიქ გიშაგორილქ იჸუ [[რჩქალი ოკიანეშ ასტრონომიული ჯარალუა]]შ პრეზიდენტო. 1920 წანას კერტისიქ გინირთჷ [[ალეგეინიშ ობსერვატორია]]შ დირექტორო. ჸათე წანას კერტისი ოპონირენდჷ [[ჰარლოუ შეპლი]]ს. თენეფიშ მენცარული დებატი, ნამუსჷთ [[დიდი დებატი]]ს ხოლო უძახჷნა ორხველუდჷ ნირსეულეფს დო გალაქტიკეფს, ოქიანუშ ზომას დო სტრუქტურას. კერტისიშ აზრით [[მეშხურეშ შარა|ჩქინი გალაქტიკაშ]] გარდა ოქიანუს შხვა გალაქტიკეფი ხოლო არსებენდჷ. 1930 წანას კერტისიქ გიშაგორილქ იჸუ მიჩიგანიშ უნივერსიტეტიშ ობსერვატორიეფიშ დირექტორო, მარა [[დიდი დეპრესია]]შ პერიოდის, ფინანსური პრობლემეფიშ გურშენ, რეფრაქტორული ტელესკოპიშ ეგაფაშ პროექტიქ ბოლოშა ვემიჸაონინუ. ჰებერ კერტისი რდჷ [[ალბერტ აინშტაინი]]შ ფარდობითობაშ თეორიაშ ოპონენტი დო თის ხშირას აკრიტიკენდჷ. კერტისიქ ღურუ 1942 წანაშ 9 ღურთუთას, 69 წანერქ. ჰებერ კერტისიშ ჯოხონობაშ რე ტელესკოპი პორტეჯ-ლეიკიშ ობსერვატორიას. ტელესკოპი ასეიანი პერიოდიშო ოპერირებადი ვარე. თაშნეშე, კერტისიშ ჯოხონობაშ რე ართი კრატერი თუთას. ==რესურსეფი ინტერნეტის== * [http://antwrp.gsfc.nasa.gov/htmltest/gifcity/cs_why.html The Great Debate] * [http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/curtis-heber.pdf National Academy of Sciences Biographical Memoir] * [http://digitalcollections.ucsc.edu/cdm/search/collection/p265101coll10/searchterm/Heber%20D.%20Curtis!Portraits/field/all!all/mode/all!all/conn/and!and/order/title/ad/asc Portraits of Heber D. Curtis from the Lick Observatory Records Digital Archive, UC Santa Cruz Library's Digital Collection] [[კატეგორია:ამერიკალეფი]] [[კატეგორია:ამერიკალი ასტრონომეფი]] 7kmd44ii0renn56dte70taol3myvv5i