Wikipedia yowiki https://yo.wikipedia.org/wiki/Oj%C3%BAew%C3%A9_%C3%80k%E1%BB%8D%CC%81k%E1%BB%8D%CC%81 MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Amóhùnmáwòrán Pàtàkì Ọ̀rọ̀ Oníṣe Ọ̀rọ̀ oníṣe Wikipedia Ọ̀rọ̀ Wikipedia Fáìlì Ọ̀rọ̀ fáìlì MediaWiki Ọ̀rọ̀ mediaWiki Àdàkọ Ọ̀rọ̀ àdàkọ Ìrànlọ́wọ́ Ọ̀rọ̀ ìrànlọ́wọ́ Ẹ̀ka Ọ̀rọ̀ ẹ̀ka Èbúté Ọ̀rọ̀ èbúté Ìwé Ọ̀rọ̀ ìwé TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 22626 557426 464634 2022-07-31T11:04:42Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Dimitrios Gounaris.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' jẹ́ [[Alákóso Àgbà]] orílẹ̀-èdè [[Gríìsì]] tẹ́lẹ̀. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Prime Ministers of Greece}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Gríìkì]] 9ef7hyy6co0dpvgtk4jhd73scgg1qmo 0 23159 557424 474627 2022-07-31T11:01:43Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Ramoncastillo.jpg}} '''Ramón Castillo''' je [[w:President of Argentina|Aare]] orile-ede [[Argentina]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Argentina}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Argẹntínà]] a8htq57xhfosgkwcjhgl90ezqxo1io1 0 23212 557425 497992 2022-07-31T11:02:49Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = Dr. Rajendra Prasad | image =Rajendra Prasad (Indian President), signed image for Walter Nash (NZ Prime Minister), 1958 (16017609534).jpg | office = [[List of Presidents of India|1st]] [[President of India]] | primeminister = [[Jawaharlal Nehru]] | vicepresident = [[Sarvepalli Radhakrishnan]] | term_start = 26 January 1950 | term_end = 13 May 1962 | predecessor = Position Established | successor = [[Sarvepalli Radhakrishnan]] | birth_date = {{birth date|1884|12|3|df=y}} | birth_place = [[Ziradei (community development block)|Ziradei]], [[Bihar]], [[Bengal Presidency]], [[British Raj|British India]]<br/>(now in [[Bihar]], [[India]]) | death_date = {{death date and age|1963|2|28|1884|12|3|df=y}} [[Patna]], [[Bihar]], India | death_place = | party = [[Indian National Congress]] | spouse = Rajvanshi Devi | alma_mater = [[University of Calcutta]] | other_names = Desh Ratna, Ajatshatru | notable_awards = Bharat Ratna (1962) | religion = [[Hinduism]] | ethnicity = [[Indo-Aryan languages|Indo-Aryan]] | nationality = [[India]]n | footnotes = }} '''Rajendra Prasad''' ({{audio|Rajendra_prasad.ogg|listen}}; 3 December 1884&nbsp; – 28 February 1963) je oloselu ati [[President of India|Aare]] orile-ede [[India]] tele lati 1950 di 1962. {{ekunrere}} == Itokasi == {{reflist}} {{IndianPresidents}} {{igbesiaye|1884|1963|Prasad Rajendra}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Índíà]] 4d7pjeg027p1i7qrawub4xho27rxnfb 0 24668 557421 474950 2022-07-31T10:53:35Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Pius IX, by Adolphe Braun, 1875.jpg}} '''Pope Pius IX''' je [[Pope|Popu]] [[Ìjọ Kátólìkì]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{popes}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Pópù]] 1dh1gwl3uflr3kw4ke179qa4rorzkz7 0 24669 557422 474949 2022-07-31T10:55:12Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Papa Leone XIII.jpeg}} '''Pope Leo XIII''' je [[Pope|Popu]] [[Ìjọ Kátólìkì]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{popes}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Pópù]] 5ueljanvuygpuzc5pof1tl15gyejf5q 0 24671 557423 475024 2022-07-31T10:56:50Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Benedictus XV, by Nicola Perscheid, 1915 (retouched).jpg}} '''Pope Benedict XV''' je [[Pope|Popu]] [[Ìjọ Kátólìkì]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{popes}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Pópù]] 3cl34ps274jn8g0mllthmcorkhdjucj 0 24672 557420 475076 2022-07-31T10:52:28Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Pius XI, by Nicola Perscheid (retouched).jpg}} '''Pope Pius XI''' je [[Pope|Popu]] [[Ìjọ Kátólìkì]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{popes}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Pópù]] son8h9xv6xpprus453ddfn2zkhzwgt3 0 25590 557418 527617 2022-07-31T10:49:40Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=IJA Hayashi Senjuro.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[Alakoso Agba]] orile-ede [[Japan]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Prime Ministers of Japan}} {{DEFAULTSORT:Hayashi, Senjūrō}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Japan]] 0hlerwm34hz327z8w58lh3jj6u6tuns 0 25592 557419 527663 2022-07-31T10:51:02Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Hiranuma Kiichiro.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' jẹ́ [[Alákòóso Àgbà]] orílẹ̀-èdè [[Japan]] tẹ́lẹ̀. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Prime Ministers of Japan}} {{DEFAULTSORT:Hiranuma, Kiichirō}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Japan]] 8hls4awde9wtxybk20rw86wxz2a708o 0 26382 557417 475415 2022-07-31T10:48:06Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Macmahon.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of France|Aare]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of state of France}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] 876gxgotxvw67plpb3tyq6a8tzghey6 0 26397 557414 466538 2022-07-31T10:45:08Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Paul-Doumer.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[President of France|Aare]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of state of France}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] fz3r3zavdj3gzwtj3s5z4b4q2w0luux 557415 557414 2022-07-31T10:45:33Z Aderiqueza 22884 wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Paul-Doumer.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of France|Aare]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of state of France}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] l5u3t9vq6vd4ix0tnogizggyinqomjw 0 26447 557402 466569 2022-07-31T10:24:10Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=René Goblet.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:Prime Minister of France|Alakoso Agba]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of government of France}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] a8ww5t92e4ghnha57zwq1mmtu5p54w2 0 26449 557403 466572 2022-07-31T10:25:31Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Tirard.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:Prime Minister of France|Alakoso Agba]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of government of France}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] 85auf9sqb5trymf69xyjtk5rgq5cgbm 0 26471 557401 466610 2022-07-31T10:22:21Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Pierre-Étienne Flandin 1931.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:Prime Minister of France|Alakoso Agba]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of government of France}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] o60ezss35s3gd36vfk29isrpemvcj1r 0 26487 557412 466626 2022-07-31T10:39:29Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox Prime Minister |name=René Mayer |image= Rene Mayer.jpg |order= [[Prime Minister of France]] |term_start =8 January 1953 |term_end =28 June 1953 |predecessor =[[Antoine Pinay]] |successor =[[Joseph Laniel]] |order2 =[[High Authority of the European Coal and Steel Community|President of the High Authority of the ECSC]] |term_start2 = 3 June 1955 |term_end2 = 13 January 1958 |predecessor2 = [[Jean Monnet]] |successor2 = [[Paul Finet]] |birth_date =4 May 1895 |death_date ={{death date and age|1972|12|13|1895|5|4|df=y}} |party=[[Republican, Radical and Radical-Socialist Party|Radical]] }} '''René Mayer''' ({{IPA-fr|ʁəne majɛʁ}}; 4 May 1895, [[Paris]]{{ndash}} 13 December 1972, [[Paris]]) je [[Prime Minister of France|Alakoso Agba]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of government of France}} {{DEFAULTSORT:Mayer René}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1895]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní 1972]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] mmf2onhy2i1edqgng5siiu7ybdkcvjv 0 26495 557413 466634 2022-07-31T10:43:15Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=André Marie.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:Prime Minister of France|Alakoso Agba]] ile [[France|Furansi]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of government of France}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Fránsì]] fqsn6ywyiqwyxmifzx4con8rt6mw9jx 0 26700 557400 466701 2022-07-31T10:20:59Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Bernardo Soto Alfaro.JPG}} '''{{PAGENAME}}''' ni [[President of Costa Rica|Aare]] orile-ede [[Costa Rica|Kosta Rika]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{CostaRicaPresidents}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Kóstá Rikà]] av7um4d05ph6fsor14ipyjc0odargyp 0 26721 557411 475518 2022-07-31T10:37:18Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Rodrigo Carazo Odio.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' ni [[President of Costa Rica|Aare]] orile-ede [[Costa Rica|Kosta Rika]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{CostaRicaPresidents}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Kóstá Rikà]] 1zxdm86u970rt0ljgb3d8w6xcdkpsn4 0 27049 557416 520380 2022-07-31T10:46:43Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox Scientist|image=Wh-bragg.jpg}} '''Sir {{PAGENAME}}''' je onimosayensi to gba [[w:Nobel Prize in Physics|Ebun Nobel]] ninu [[Physics|Fisiksi]]. ==Itokasi== {{reflist}} {{Ẹ̀bùn Nobel nínú Físíksì 1901–1925}} {{DEFAULTSORT:Bragg, William Henry}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel nínú Físíksì]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel ará Brítánì]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} qj6lqz3e1h6bh88eusriaivo6inlo6u 0 27437 557407 556408 2022-07-31T10:31:18Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox Football biography 2 | playername = Mutiu Adepoju | image = MutiuAdepoju.JPG | fullname = Mutiu Adepoju | dateofbirth = {{birth date and age|1970|12|22|mf=yes}} | cityofbirth = [[Ibadan]] | countryofbirth = [[Nigeria]] | height = {{height|m=1.80}} | position = [[Midfielder#Attacking midfielder|Midfielder]] | youthyears1 = 1986–1987 | youthclubs1 = Femo Scorpions | years1 = 1988 | years2 = 1989 | years3 = 1989–1992 | years4 = 1992–1996 | years5 = 1996–2000 | years6 = 2000–2001 | years7 = 2001–2002 | years8 = 2002–2003 | years9 = 2003–2004 | years10 = 2004–2005 | years11 = 2005–2006 | clubs1 = [[Shooting Stars F.C.|Shooting Stars]] | clubs2 = [[Julius Berger F.C.|Julius Berger]] | clubs3 = [[Real Madrid Castilla|Real Madrid B]] | clubs4 = [[Racing de Santander|Racing Santander]] | clubs5 = [[Real Sociedad]] | clubs6 = [[Al-Ittihad (Jeddah)|Al-Ittihad]] | clubs7 = [[UD Salamanca|Salamanca]] | clubs8 = [[Samsunspor]] | clubs9 = [[AEL Limassol]] | clubs10 = [[CD Eldense|Eldense]] | clubs11 = [[CD Cobeña]] | caps1 = | caps2 = | caps3 = 65 | caps4 = 123 | caps5 = 89 | caps6 = | caps7 = 14 | caps8 = 8 | caps9 = 5 | caps10 = | caps11 = | goals1 = | goals2 = | goals3 = 27 | goals4 = 24 | goals5 = 8 | goals6 = | goals7 = 0 | goals8 = 0 | goals9 = 1 | goal10 = | goals11 = | nationalyears1 = 1990–2002 | nationalteam1 = [[Nigeria national football team|Nigeria]] | nationalcaps1 = 54 | nationalgoals1 = 5 | manageryears1 = | managerclubs1 = }} '''Mùtíù Adépòjù''', eni tí ojó ìbí rè jé 22 Oşù Kejìlá (ojó kejìlélógún Oşù Òpe) 1970, tí a sì bí sí'lù ú [[Ibadan|Ìbàdàn]], jé [[football|agbábóòlù-elésè]] (bóòlù àfesègbá) fún orílè-èdè rè, [[Naijiria|Nàìjíríà]]. ==Itokasi== {{reflist}} {{Nigeria Squad 1994 World Cup}} {{Nigeria Squad 1998 World Cup}} {{Nigeria Squad 2002 World Cup}} {{igbesiaye|1970||Adepoju, Mutiu}} [[Ẹ̀ka:Àwọn agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ ará Nàìjíríà]] kwpjyihbq4plvdhxciyq3loibyt7g5n 557408 557407 2022-07-31T10:31:41Z Aderiqueza 22884 Ìmúkúrò àtúnyẹ̀wò 557407 ti [[Special:Contributions/Aderiqueza|Aderiqueza]] ([[User talk:Aderiqueza|ọ̀rọ̀]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox Football biography 2 | playername = Mutiu Adepoju | image = | fullname = Mutiu Adepoju | dateofbirth = {{birth date and age|1970|12|22|mf=yes}} | cityofbirth = [[Ibadan]] | countryofbirth = [[Nigeria]] | height = {{height|m=1.80}} | position = [[Midfielder#Attacking midfielder|Midfielder]] | youthyears1 = 1986–1987 | youthclubs1 = Femo Scorpions | years1 = 1988 | years2 = 1989 | years3 = 1989–1992 | years4 = 1992–1996 | years5 = 1996–2000 | years6 = 2000–2001 | years7 = 2001–2002 | years8 = 2002–2003 | years9 = 2003–2004 | years10 = 2004–2005 | years11 = 2005–2006 | clubs1 = [[Shooting Stars F.C.|Shooting Stars]] | clubs2 = [[Julius Berger F.C.|Julius Berger]] | clubs3 = [[Real Madrid Castilla|Real Madrid B]] | clubs4 = [[Racing de Santander|Racing Santander]] | clubs5 = [[Real Sociedad]] | clubs6 = [[Al-Ittihad (Jeddah)|Al-Ittihad]] | clubs7 = [[UD Salamanca|Salamanca]] | clubs8 = [[Samsunspor]] | clubs9 = [[AEL Limassol]] | clubs10 = [[CD Eldense|Eldense]] | clubs11 = [[CD Cobeña]] | caps1 = | caps2 = | caps3 = 65 | caps4 = 123 | caps5 = 89 | caps6 = | caps7 = 14 | caps8 = 8 | caps9 = 5 | caps10 = | caps11 = | goals1 = | goals2 = | goals3 = 27 | goals4 = 24 | goals5 = 8 | goals6 = | goals7 = 0 | goals8 = 0 | goals9 = 1 | goal10 = | goals11 = | nationalyears1 = 1990–2002 | nationalteam1 = [[Nigeria national football team|Nigeria]] | nationalcaps1 = 54 | nationalgoals1 = 5 | manageryears1 = | managerclubs1 = }} '''Mùtíù Adépòjù''', eni tí ojó ìbí rè jé 22 Oşù Kejìlá (ojó kejìlélógún Oşù Òpe) 1970, tí a sì bí sí'lù ú [[Ibadan|Ìbàdàn]], jé [[football|agbábóòlù-elésè]] (bóòlù àfesègbá) fún orílè-èdè rè, [[Naijiria|Nàìjíríà]]. ==Itokasi== {{reflist}} {{Nigeria Squad 1994 World Cup}} {{Nigeria Squad 1998 World Cup}} {{Nigeria Squad 2002 World Cup}} {{igbesiaye|1970||Adepoju, Mutiu}} [[Ẹ̀ka:Àwọn agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ ará Nàìjíríà]] dcb4w2an3my0csdq66rl29gsesvnher 0 27837 557405 520724 2022-07-31T10:28:47Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Paul Balluet nobel.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je eni to gba [[Nobel Peace Prize|Ebun Nobel Alafia]] == Itokasi == {{reflist}} {{Nobel Peace Prize}} {{DEFAULTSORT:Estournelles de Constant, Paul-Henri-Benjamin d'}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel fún Àláfíà]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} 6969ezvp5pqdb59tqwxpwi2reafxpn4 0 27856 557406 520382 2022-07-31T10:29:58Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox Scientist|image=Norman Angell 01.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je eni to gba [[Nobel Peace Prize|Ebun Nobel Alafia]] == Itokasi == {{reflist}} {{Nobel Peace Prize}} {{DEFAULTSORT:Angell, Norman}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel fún Àláfíà]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel ará Brítánì]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} r8g03matsd0t0obhkg9s4c7pos48ogc 0 28201 557404 520562 2022-07-31T10:27:20Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=1910 Arthur Henderson.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je eni to gba [[Nobel Peace Prize|Ebun Nobel Alafia]] == Itokasi == {{reflist}} {{Nobel Peace Prize}} {{DEFAULTSORT:Henderson, Arthur}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel fún Àláfíà]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel ará Brítánì]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} 7b5e5rkmpmi9t72z5qes11ur37dj0xg 0 30123 557393 529815 2022-07-31T10:11:24Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Andrew Fielding Huxley nobel.jpg}} '''Sir Andrew Fielding Huxley''' je [[w:scientist|onimo sayensi]] to gba [[Nobel Prize in Physiology or Medicine|Ebun Nobel fun Iwosan]]. == Itokasi == {{Reflist}} {{Nobel Prize in Physiology or Medicine}} {{DEFAULTSORT:Huxley, Andrew}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel nínú Ìwòsàn]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel ará Brítánì]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} hijaqfqgl5v55dtvpin1o63h6g7aky6 0 30141 557397 520773 2022-07-31T10:17:31Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox Scientist|image=Ulf von Euler.jpg}} '''Ulf Svante von Euler''' je [[scientist|onimo sayensi]] to gba [[Nobel Prize in Physiology or Medicine|Ebun Nobel fun Iwosan]]. == Itokasi == {{Reflist}} {{Nobel Prize in Physiology or Medicine}} {{DEFAULTSORT:Euler, Ulf Svante von}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel nínú Ìwòsàn]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} c2ipb5uvc7ul69t2i4747v61tin3faw 0 30146 557392 553379 2022-07-31T10:09:39Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox Scientist|image=Karl von Frisch - Atelier Veritas, c. 1926.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[scientist|onimo sayensi]] to gba [[Nobel Prize in Physiology or Medicine|Ebun Nobel fun Iwosan]]. == Itokasi == {{Reflist}} {{Nobel Prize in Physiology or Medicine}} {{DEFAULTSORT:Frisch, Karl von}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel nínú Ìwòsàn]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel ará Austríà]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} rhc2q5qw9crlvmksf8ayzm10boh8xad 0 30148 557395 520890 2022-07-31T10:14:32Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox Scientist|image=Nikolaas Tinbergen 1978.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:scientist|onimo sayensi]] to gba [[Nobel Prize in Physiology or Medicine|Ebun Nobel fun Iwosan]]. == Itokasi == {{Reflist}} {{Nobel Prize in Physiology or Medicine}} {{DEFAULTSORT:Tinbergen, Nikolaas}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel nínú Ìwòsàn]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} iuisdlt3p5asov435orw8o1hv7kdb9x 0 30187 557394 467925 2022-07-31T10:12:47Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Edmond Fischer Nobel Laureate 1992.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:scientist|onimo sayensi]] to gba [[Nobel Prize in Physiology or Medicine|Ebun Nobel fun Iwosan]]. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{Reflist}} {{Nobel Prize in Physiology or Medicine}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel nínú Ìwòsàn]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel ará Amẹ́ríkà]] hxivtmz5rrtgdvdzrdlhn5ivetwf2or 0 30242 557398 555907 2022-07-31T10:18:30Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 2 | playername = Mustapha Hadji | image = Mustapha Hadji.jpg | height = {{height|ft=5|in=11}} | dateofbirth = {{birth date and age|1971|11|16}} | cityofbirth = [[Ifrane]] | countryofbirth = [[Morocco]] | currentclub = | clubnumber = 10 | position = [[Midfielder (football)|Midfielder]] | years1 = 1996–1997 | caps1 = 27 | goals1 = 3 | clubs1 = [[Sporting Lisbon]] | years2 = 1997–1999 | caps2 = 31 | goals2 = 2 | clubs2 = [[Deportivo de La Coruña|Deportivo]] | years3 = 1999–2001 | caps3 = 62 | goals3 = 13 | clubs3 = [[Coventry City F.C.|Coventry City]] | years4 = 2001–2004 | caps4 = 35 | goals4 = 2 | clubs4 = [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]] | years5 = 2004 | caps5 = 16 | goals5 = 1 | clubs5 = [[RCD Espanyol|Espanyol]] | years6 = 2004–2005 | caps6 = 15 | goals6 = 5 | clubs6 = [[Al Ain FC|Al Ain]] | years7 = 2005–2007 | caps7 = 54 | goals7 = 10 | clubs7 = [[1. FC Saarbrücken]] | years8 = 2007–2010 | caps8 = 42 | goals8 = 24 | clubs8 = [[CS Fola Esch|Fola Esch]] | nationalyears1 = 1993–2004 | nationalcaps1 = 63 | nationalgoals1 = 13 | nationalteam1 = {{nft|Morocco}} | pcupdate = July 1, 2009 | ntupdate = January 24, 2010 }} '''Mustapha Hadji''' ({{lang-ar|'''مصطفى حاجي'''}}) (ojoibi 16 November 1971) ni [[Ifrane]], [[Morocco]] je [[Football (soccer)|agbaboolu]] tele ara Moroko. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{Morocco Squad 1994 World Cup}} {{Morocco Squad 1998 World Cup}} {{African Footballer of the Year}} {{DEFAULTSORT:Hadji Mustapha}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1971]] [[Category:Àwọn agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ ará Mòrókò]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ Àgbáyé FIFA 1994]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ Àgbáyé FIFA 1998]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ àwọn Orílẹ̀-èdè Áfríkà 1998]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ àwọn Orílẹ̀-èdè Áfríkà 2000]] [[Category:Àwọn Agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ Ọdọdún ará Áfríkà]] 3u5fv58hbuptfz61phwj5wfs29mewmy 557399 557398 2022-07-31T10:18:59Z Aderiqueza 22884 Ìmúkúrò àtúnyẹ̀wò 557398 ti [[Special:Contributions/Aderiqueza|Aderiqueza]] ([[User talk:Aderiqueza|ọ̀rọ̀]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 2 | playername = Mustapha Hadji | image = | height = {{height|ft=5|in=11}} | dateofbirth = {{birth date and age|1971|11|16}} | cityofbirth = [[Ifrane]] | countryofbirth = [[Morocco]] | currentclub = | clubnumber = 10 | position = [[Midfielder (football)|Midfielder]] | years1 = 1996–1997 | caps1 = 27 | goals1 = 3 | clubs1 = [[Sporting Lisbon]] | years2 = 1997–1999 | caps2 = 31 | goals2 = 2 | clubs2 = [[Deportivo de La Coruña|Deportivo]] | years3 = 1999–2001 | caps3 = 62 | goals3 = 13 | clubs3 = [[Coventry City F.C.|Coventry City]] | years4 = 2001–2004 | caps4 = 35 | goals4 = 2 | clubs4 = [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]] | years5 = 2004 | caps5 = 16 | goals5 = 1 | clubs5 = [[RCD Espanyol|Espanyol]] | years6 = 2004–2005 | caps6 = 15 | goals6 = 5 | clubs6 = [[Al Ain FC|Al Ain]] | years7 = 2005–2007 | caps7 = 54 | goals7 = 10 | clubs7 = [[1. FC Saarbrücken]] | years8 = 2007–2010 | caps8 = 42 | goals8 = 24 | clubs8 = [[CS Fola Esch|Fola Esch]] | nationalyears1 = 1993–2004 | nationalcaps1 = 63 | nationalgoals1 = 13 | nationalteam1 = {{nft|Morocco}} | pcupdate = July 1, 2009 | ntupdate = January 24, 2010 }} '''Mustapha Hadji''' ({{lang-ar|'''مصطفى حاجي'''}}) (ojoibi 16 November 1971) ni [[Ifrane]], [[Morocco]] je [[Football (soccer)|agbaboolu]] tele ara Moroko. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{Morocco Squad 1994 World Cup}} {{Morocco Squad 1998 World Cup}} {{African Footballer of the Year}} {{DEFAULTSORT:Hadji Mustapha}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1971]] [[Category:Àwọn agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ ará Mòrókò]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ Àgbáyé FIFA 1994]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ Àgbáyé FIFA 1998]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ àwọn Orílẹ̀-èdè Áfríkà 1998]] [[Category:Àwọn eléré Ife Ẹ̀yẹ àwọn Orílẹ̀-èdè Áfríkà 2000]] [[Category:Àwọn Agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ Ọdọdún ará Áfríkà]] j8w6qvyp70s2ccixnk3uwmwinducj9l 0 30263 557409 467963 2022-07-31T10:34:04Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox person|image=TarakDhiab Mai2012.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:football|agbaboolu-elese]] to je yiyan bi [[African Footballers of the Year|Agbábọ́ọ̀lù-Ẹlẹ́sẹ̀ Ọdọdún ará Áfríkà]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{African Footballer of the Year}} {{DEFAULTSORT:Dhiad Tarak}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ Ọdọdún ará Áfríkà]] k503kxdmivxqf1bjl7yuhj181yddm7j 557410 557409 2022-07-31T10:34:54Z Aderiqueza 22884 wikitext text/x-wiki {{infobox person|image=TarakDhiab Mai2012.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:football|agbaboolu-elese]] to je yiyan bi [[w:African Footballers of the Year|Agbábọ́ọ̀lù-Ẹlẹ́sẹ̀ Ọdọdún ará Áfríkà]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{African Footballer of the Year}} {{DEFAULTSORT:Dhiad Tarak}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Agbábọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀ Ọdọdún ará Áfríkà]] i4ri7comg0m2fbaf5yhcdhg7nkdwwj5 0 30277 557396 467972 2022-07-31T10:16:15Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox Scientist|image=Mikhail bakhtin.jpg}} '''Mikhail Mikhailovich Bakhtin''' ({{lang-ru|Михаил Михайлович Бахти́н}}, {{IPA-ru|mʲɪxʌˈil mʲɪˈxajləvʲɪtɕ bʌxˈtʲin|pron}}) (November 17, 1895, [[Oryol]] – March 7, 1975) je [[Russian people|ara Rosia]] [[philosopher|amoye]], [[literary critic|oluyewo mookomooka]], [[semiotician|onimo semiotiki]]<ref>Maranhão 1990, p.197</ref> ati omowe to sise lori [[literary theory|iro mookomooka]], ethics, ati [[philosophy of language|imoye ede]]. Awon iwe re lori orisirisi ori-oro je eko fun awon omowe to unsise lori orisirisi eko ([[Marxism|Isemarksi]], [[semiotics|Semiotiki]], [[structuralism|isedopo]], iseayewo esin) ati lori eko bi iseayewo mookomooka, itan, imoye, oro-eda ati oroinuokan. Botilejepe Bakhtin je alakitiyan ninu awon ijiyan lori aesthetics ati litireso to sele ni [[Soviet Russia|Rosia Sofieti]] ni 1920, ipo re pato ko gbajumo titi ti awon omowe ara Rosia titunwari ni ewadun 1960. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Bakhtin Mikhail}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1895]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní 1975]] [[Ẹ̀ka:àwọn amòye ará Rọ́síà]] k4j3xk3a4bmlr4wedy96fzfnivuxzon 0 30612 557387 519330 2022-07-31T09:48:15Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Louis De Geer 1818-1896 from Hildebrand Sveriges historia.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' jẹ́ olóṣèlú àti [[w:Alákòóso Àgbà]] orílẹ̀-èdè [[Sweden|Swidin]] nígbà kan rí. == Itokasi == {{reflist}} {{Prime Ministers of Sweden}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Swídìn]] haq5hj4j8n9d9ub5xtzsis9kqvi4ko8 0 30622 557388 468104 2022-07-31T10:02:29Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Karl Staaff.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ati [[Alakoso Agba]] orile-ede [[Sweden|Swidin]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Prime Ministers of Sweden}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Swídìn]] 1439mcufm6kao8bdexe7d67ij93perb 0 30631 557389 521083 2022-07-31T10:04:26Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Carl Gustaf Ekman.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ati [[Alakoso Agba]] orile-ede [[Sweden|Swidin]] tele. == Itokasi == {{reflist}} {{Prime Ministers of Sweden}} {{DEFAULTSORT:Ekman, Carl Gustaf}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Swídìn]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} l9t76qmeh5gbl5v3umzqc7dhy7gz5m7 0 30632 557390 521104 2022-07-31T10:05:42Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Felix Hamrin - Sveriges styresmän.jpg}} '''Felix Teodor Hamrin''' je oloselu ati [[Alakoso Agba]] orile-ede [[Sweden|Swidin]] tele. == Itokasi == {{reflist}} {{Prime Ministers of Sweden}} {{DEFAULTSORT:Hamrin, Felix}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Swídìn]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} 130ed65r3gjlnlwmi0vgvz2a9os6vc5 0 30634 557391 521096 2022-07-31T10:06:57Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Axel Pehrsson-Bramstorp.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ati [[Alakoso Agba]] orile-ede [[Sweden|Swidin]] tele. == Itokasi == {{reflist}} {{Prime Ministers of Sweden}} {{DEFAULTSORT:Pehrsson-Bramstorp, Axel}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Swídìn]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} o9yxgjwsjsbdbbpyz6hmml3z22xz9bn 0 33464 557375 499713 2022-07-31T09:24:37Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox Philosopher |region = [[Western Philosophy]] |era = [[20th-century philosophy]] |color = #B0C4DE |image_name =Emmanuel Levinas.jpg |name = Emmanuel Levinas |birth_date = {{OldStyleDate|January 12|1906|December 30}} |birth_place = [[Kaunas|Kovno]], [[Russian Empire]] |death_date = December 25, 1995 (aged 89) |death_place = [[Paris]], [[France]] |school_tradition = [[Continental philosophy]] |main_interests = [[Existential phenomenology]]<br/>[[Talmud|Talmudic studies]]{{·}} [[Ethics]]{{·}} [[Ontology]] |notable_ideas = [[Other|"the Other"]]{{·}} [[Face-to-face|"the Face"]] |influences = [[Maimonides]] {{·}} [[Søren Kierkegaard|Kierkegaard]]{{·}} [[Edmund Husserl|Husserl]]{{·}} [[Martin Heidegger|Heidegger]]{{·}} [[Gabriel Marcel|Marcel]]{{·}} [[Jean Wahl|Wahl]]<br/>[[Franz Rosenzweig|Rosenzweig]]{{·}} [[Martin Buber|Buber]]{{·}} [[Monsieur Chouchani]]{{·}} [[René Descartes|Descartes]]{{·}} [[Jean-Paul Sartre|Sartre]]{{·}} [[Merleau-Ponty]]{{·}} [[Durkheim]] |influenced = [[Avital Ronell|Ronell]]{{·}}[[Maurice Blanchot|Blanchot]]{{·}} [[Jacques Derrida|Derrida]]{{·}} [[Maurice Merleau-Ponty|Merleau-Ponty]]{{·}} [[Jean-Paul Sartre|Sartre]]{{·}} [[Bernard-Henri Lévy|B-H&nbsp;Lévy]]{{·}} [[Ivan Illich]]{{·}} [[Paul Ricoeur|Ricoeur]]{{·}} [[André Glucksmann|Glucksmann]]{{·}} [[Alain Finkielkraut|Finkielkraut]]{{·}} [[Enrique Dussel|Dussel]]}} '''Emmanuel Levinas''' ({{IPA-fr|leviˈna, leviˈnas}}; 12 January 1906 – 25 December 1995) je [[philosopher|amoye]] ara [[Fransi]] to je bibi bi [[Lithuania]]. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Levinas Emmanuel}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1906]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní 1995]] [[Ẹ̀ka:Àwọn amòye ará Fránsì]] 1zlc7v39f7mwppepcbitggi0wirqm8b 0 33997 557376 494335 2022-07-31T09:25:41Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist |name = Herbert Simon |image= Herbert Simon, RIT NandE Vol13Num11 1981 Mar19 Complete.jpg |birth_date = {{birth date|1916|6|15|mf=y}} |birth_place = [[Milwaukee]], [[Wisconsin]], [[United States|USA]] |death_date = {{death date and age|2001|2|9|1916|6|15|mf=y}} |death_place = [[Pittsburgh]], [[Pennsylvania]], [[United States|USA]] |nationality = [[United States]] |field = [[Artificial Intelligence]]<br />[[Cognitive psychology]]<br />[[Computer science]]<br />[[Economics]]<br />[[Political science]] |work_institutions =[[Carnegie Mellon University]]　<br/> [[University of California, Berkeley]]<br />[[Illinois Institute of Technology]] |alma_mater = [[University of Chicago]] |religion = [[Unitarian]] |doctoral_advisor = [[Henry Schultz]] |doctoral_students = [[Edward Feigenbaum]]<br />[[Allen Newell]]<br />[http://www.cs.manchester.ac.uk/~dbree/ ''David Bree''] |known_for = [[Logic Theory Machine]]<br>[[General Problem Solver]]<br>[[Bounded Rationality]] |prizes = [[Turing Award]] 1975<br />[[Nobel Prize in Economics]] 1978<br />[[National Medal of Science]] 1986<br />[[John von Neumann Theory Prize|von Neumann Theory Prize]] 1988 }} '''Herbert Alexander Simon''' (June 15, 1916 – February 9, 2001) je ara [[United States|Amerika]] [[political scientist|asesayensi oloselu]], [[economist|aseitokowo]], [[sociologist|aseoroawujo]], ati [[psychologist|aseorookan]], ati ojogbon ni [[Carnegie Mellon University]]—ti iwadi po to be lat [[cognitive psychology]], [[cognitive science]], [[computer science]], [[public administration]], [[economics]], [[management]], [[philosophy of science]], [[sociology]], ati [[political science]]. Simon gba [[Ẹ̀bùn Ìṣèrántí Nobel nínú àwọn Sáyẹ́nsì Ọ̀rọ̀-Òkòwò|Ebun Nobel]] 1978 ninu [[ọ̀rọ̀-òkòwò]]. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{Nobel laureates in economics}} {{BD|1916|2001|Simon Herbert}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel ará Amẹ́ríkà]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Nobel nínú Ọ̀rọ̀-Òkòwò]] 5dh9fko9g9gu0yep2ofz6mfh95czj3n 0 35117 557374 470381 2022-07-31T09:23:45Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox_Philosopher |<!-- Scroll down to edit this page --> <!-- Philosopher Category --> region = Western Philosophy |era = [[20th-century philosophy]] |color = #B0C4DE | <!-- Image and Caption --> image_name =Karl Jaspers 1946.jpg |image_caption = Karl Jaspers | <!-- Information --> name = Karl Theodor Jaspers |birth_date = {{Birth date|1883|2|23|mf=y}} |birth_place = [[Oldenburg]], [[Grand Duchy of Oldenburg]], [[German Empire|Germany]] |death_date = {{Death date and age|1969|2|26|1883|2|23|mf=y}} |death_place = [[Basel]], [[Switzerland]] |school_tradition = [[Existentialism]], [[Neo-Kantianism]] |main_interests = [[Psychiatry]], [[Theology]], [[Philosophy of History]] |notable_ideas = [[Axial Age]], coined the term [[Existentialism|Existenzphilosophie]], [[Dasein|Dasein and Existenz]] |influences = [[Spinoza]], [[Immanuel Kant|Kant]], [[Hegel]], [[Friedrich Wilhelm Joseph Schelling|Schelling]], [[Max Weber|Weber]], [[Søren Kierkegaard|Kierkegaard]], [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]] |influenced = [[Heidegger]], [[Sartre]], [[Albert Camus|Camus]], [[Paul Ricoeur]], [[William A. Earle]], [[Hans-Georg Gadamer]], [[Hannah Arendt]], [[Lacan]]| }} '''Karl Theodor Jaspers''' (February 23, 1883 – February 26, 1969) je [[psychiatrist|asewosan-emin]] ati [[philosopher|amoye]] ara [[Germany|Jemani]] to ko ipa gidi lori [[theology|oro-olorun]] odeoni. Leyin to ko eko nipa bi a ti n se iwosan-emin, Jaspers boju de iwadi imoye, o si tiraka lati wa sistemu imoye tuntun. O je gbigba bi akede [[existentialism|iseoniwalaaye]] ni [[Germany|Jemani]], botilejepe ko faramo pipe be. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{Reflist}} {{Philosophy of science}} {{DEFAULTSORT:Jaspers Karl}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1883]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní 1969]] [[Ẹ̀ka:Àwọn amòye ará Jẹ́mánì]] 9nvzszf9ks25cruzfqwfefdtaepnj5a 0 35121 557384 528080 2022-07-31T09:42:50Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=George Clymer.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' fowobowe fun ifilole ilominira orile-ede [[w:USA|Amerika]]. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{USDecOfIndSig}} {{United States Constitution signatories}} {{DEFAULTSORT:Clymer, George}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní ]] [[Ẹ̀ka:àwọn ará Amẹ́ríkà]] bl1hazsj5ftjq2m3x0jzb0w6wgs86wv 0 35466 557385 470506 2022-07-31T09:45:33Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox economist | name = John Maynard Keynes | school_tradition = [[Keynesian economics]] | color = darkorange | image_name =Keynes 1933.jpg | image_size = 200px | image_caption = John Maynard Keynes | birth_date = {{Birth date|1883|6|5|df=yes}} | birth_place = [[Cambridge]], England | death_date = {{Death date and age|1946|4|21|1883|6|5|df=yes}} | death_place = [[Firle]], [[East Sussex]], England | nationality = British | institution = | field = [[Political economy]], [[probability]] | alma_mater = [[King's College, Cambridge]] | influences = [[Adam Smith|Smith]]{{·}} [[David Ricardo|Ricardo]]{{·}} [[David Hume|Hume]]{{·}} [[John Stuart Mill|Mill]]{{·}} [[Thomas Malthus|Malthus]]{{·}} [[Silvio Gesell|Gesell]]{{·}} [[G. E. Moore|Moore]]{{·}} [[Alfred Marshall|Marshall]]{{·}} [[Knut Wicksell|Wicksell]]{{·}} [[Dennis Robertson|Robertson]] | opposed = [[Karl Marx|Marx]]{{·}} [[Friedrich von Hayek|Hayek]]{{·}} [[Leon Walras|Walras]]{{·}} [[Alfred Marshall|Marshall]]{{·}} [[Arthur Cecil Pigou|Pigou]] | influenced = [[T. K. Whitaker|Whitaker]]{{·}} [[Patrick Lynch (Irish Economist)|Lynch]]{{·}} [[Michał Kalecki|Kalecki]]{{·}} [[Simon Kuznets|Kuznets]]{{·}} [[Paul Samuelson|Samuelson]]{{·}} [[John Hicks|Hicks]]{{·}} [[G. L. S. Shackle|Shackle]]{{·}} [[William Vickrey|Vickrey]]{{·}} [[John Kenneth Galbraith|Galbraith]]{{·}} [[Hyman Minsky|Minsky]]{{·}} [[Robert Shiller|Shiller]]{{·}} [[Joseph Stiglitz|Stiglitz]]{{·}} [[Paul Krugman|Krugman]]{{·}} [[Nouriel Roubini|Roubini]] | contributions = [[Macroeconomics]], [[Keynesian Economics]], [[Liquidity preference]], [[Spending multiplier]], [[Aggregate Demand-Aggregate Supply model]] | awards = | signature = <!-- file name only --> }} '''John Maynard Keynes, 1st Baron Keynes''' ({{IPAc-en|icon|ˈ|k|eɪ|n|z}} {{respell|KAYN|z}}; 5 June 1883&nbsp;– 21 April 1946), [[Companion of the Order of the Bath|CB]], je ara [[United Kingdom|Britani]] [[economist|aseoro-okowo]] ti eroinu re ko ipa pataki lori irojinle ati imuse [[macroeconomics|oro-okowotitobi odeoni]], ati awon iselu oro-okowo awon ijoba. O se atunse gidigidi ise tele lori awon ohun toun fa [[business cycle|iyipo osowo]], o si polongo fun ilo awon eto [[fiscal policy|isenawo]] ati [[oro owo]] lati satunse ipa buburu awon economic [[recession|ifaseyin]] oro-okowo ati [[depression (economics)|itelole]] oro-okowo. Awon eroinu re ni won di pepe fun [[schools of economic thought|ile-eko ero]] toun je [[Keynesian economics|oro-okowo Keynes]], ati iru awon to wa lati inu re. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Keynes John Maynard}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1883]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní 1946]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Brítánì]] 47xienpy0o28du8ipbnw8ugvsgtqo2m 557386 557385 2022-07-31T09:46:22Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox economist | name = John Maynard Keynes | school_tradition = [[Keynesian economics]] | color = darkorange | image =Keynes 1933.jpg | image_size = 200px | image_caption = John Maynard Keynes | birth_date = {{Birth date|1883|6|5|df=yes}} | birth_place = [[Cambridge]], England | death_date = {{Death date and age|1946|4|21|1883|6|5|df=yes}} | death_place = [[Firle]], [[East Sussex]], England | nationality = British | institution = | field = [[Political economy]], [[probability]] | alma_mater = [[King's College, Cambridge]] | influences = [[Adam Smith|Smith]]{{·}} [[David Ricardo|Ricardo]]{{·}} [[David Hume|Hume]]{{·}} [[John Stuart Mill|Mill]]{{·}} [[Thomas Malthus|Malthus]]{{·}} [[Silvio Gesell|Gesell]]{{·}} [[G. E. Moore|Moore]]{{·}} [[Alfred Marshall|Marshall]]{{·}} [[Knut Wicksell|Wicksell]]{{·}} [[Dennis Robertson|Robertson]] | opposed = [[Karl Marx|Marx]]{{·}} [[Friedrich von Hayek|Hayek]]{{·}} [[Leon Walras|Walras]]{{·}} [[Alfred Marshall|Marshall]]{{·}} [[Arthur Cecil Pigou|Pigou]] | influenced = [[T. K. Whitaker|Whitaker]]{{·}} [[Patrick Lynch (Irish Economist)|Lynch]]{{·}} [[Michał Kalecki|Kalecki]]{{·}} [[Simon Kuznets|Kuznets]]{{·}} [[Paul Samuelson|Samuelson]]{{·}} [[John Hicks|Hicks]]{{·}} [[G. L. S. Shackle|Shackle]]{{·}} [[William Vickrey|Vickrey]]{{·}} [[John Kenneth Galbraith|Galbraith]]{{·}} [[Hyman Minsky|Minsky]]{{·}} [[Robert Shiller|Shiller]]{{·}} [[Joseph Stiglitz|Stiglitz]]{{·}} [[Paul Krugman|Krugman]]{{·}} [[Nouriel Roubini|Roubini]] | contributions = [[Macroeconomics]], [[Keynesian Economics]], [[Liquidity preference]], [[Spending multiplier]], [[Aggregate Demand-Aggregate Supply model]] | awards = | signature = <!-- file name only --> }} '''John Maynard Keynes, 1st Baron Keynes''' ({{IPAc-en|icon|ˈ|k|eɪ|n|z}} {{respell|KAYN|z}}; 5 June 1883&nbsp;– 21 April 1946), [[Companion of the Order of the Bath|CB]], je ara [[United Kingdom|Britani]] [[economist|aseoro-okowo]] ti eroinu re ko ipa pataki lori irojinle ati imuse [[macroeconomics|oro-okowotitobi odeoni]], ati awon iselu oro-okowo awon ijoba. O se atunse gidigidi ise tele lori awon ohun toun fa [[business cycle|iyipo osowo]], o si polongo fun ilo awon eto [[fiscal policy|isenawo]] ati [[oro owo]] lati satunse ipa buburu awon economic [[recession|ifaseyin]] oro-okowo ati [[depression (economics)|itelole]] oro-okowo. Awon eroinu re ni won di pepe fun [[schools of economic thought|ile-eko ero]] toun je [[Keynesian economics|oro-okowo Keynes]], ati iru awon to wa lati inu re. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Keynes John Maynard}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1883]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní 1946]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ará Brítánì]] 9l6n6wnon0jmvo30wltnboo8943tj97 0 35660 557378 525206 2022-07-31T09:28:06Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox person|image=Jack Palance 1974.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je osere to gba [[Ẹ̀bùn Akádẹ́mì]] fún Òṣeré Okùnrin Dídárajùlọ 2k. {{ekunrere}} == Itokasi == {{Reflist}} {{Ebun Akademy Osere Okunrin Didarajulo Keji}} {{DEFAULTSORT:Palance, Jack}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:àwọn ẹlẹ́bùn Akádẹ́mì Okùnrin Òṣeré Dídárajùlọ 2k]] rejqj3gi8rqyzfb3s2fvablh6j9kxsa 0 36542 557377 476432 2022-07-31T09:26:54Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Crimean War 1854-56 Q71522.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:Prime Minister of Italy|Alakoso Agba]] ile [[Italia]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Prime ministers of Italy}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Alákóso Àgbà ilẹ̀ Itálíà]] ccx4otbe83bxnxxpfhiylqxpmhogg2s 0 36555 557379 471021 2022-07-31T09:29:32Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Sidney sonnino.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[Prime Minister of Italy|Alakoso Agba]] ile [[Italia]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Prime ministers of Italy}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Alákóso Àgbà ilẹ̀ Itálíà]] 4ksr4ltafuu9a25dtosn6gb60mg80l6 557380 557379 2022-07-31T09:29:52Z Aderiqueza 22884 wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Sidney sonnino.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:Prime Minister of Italy|Alakoso Agba]] ile [[Italia]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Prime ministers of Italy}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Alákóso Àgbà ilẹ̀ Itálíà]] g955idugps9talfdmo44r5owjnsduu0 0 37225 557372 471213 2022-07-31T09:20:25Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Emilio Castelar Ripoll 1901 Joaquín Sorolla y Bastida.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ara [[Spain]] ati [[w:Prime Minister of Spain|Alakoso Agba ile Spain]] . {{ekunrere}} == Itokasi == {{reflist}} {{SpanishPrimeMinisters}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Alákóso Àgbà ilẹ̀ Spéìn]] tcy0qkemkuhe019dkhiokz9fbdnparp 0 37228 557383 471216 2022-07-31T09:35:24Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Canovas2.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ara [[Spain]] ati [[w:Prime Minister of Spain|Alakoso Agba ile Spain]] . {{ekunrere}} == Itokasi == {{reflist}} {{SpanishPrimeMinisters}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Alákóso Àgbà ilẹ̀ Spéìn]] mlpenlj4adbmh97vlit162o49zfjocr 0 37231 557373 471219 2022-07-31T09:21:35Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Dámaso Berenguer Fusté.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ara [[Spain]] ati [[w:Prime Minister of Spain|Alakoso Agba ile Spain]] . {{ekunrere}} == Itokasi == {{reflist}} {{SpanishPrimeMinisters}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Alákóso Àgbà ilẹ̀ Spéìn]] sk7jprhhuz1hxncmay8ove2v7ovcag1 0 37258 557382 471244 2022-07-31T09:33:59Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Juan Vicente Gómez.jpg}} '''{{PAGENAME}}"' je [[w:President of Venezuela|Aare]] ile [[Venezuela]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{Presidents of Venezuela}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Venezuela]] os9ltc1grk6gh7aoawten0p0sc49pqt 0 37300 557381 500143 2022-07-31T09:31:26Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=GralHugoBanzerSuarez.jpg}} '''Hugo Banzer''' je [[w:President of Bolivia|Aare]] ile [[Bòlífíà]] tele. ==Itokasi== {{Reflist}} {{Presidents of Bolivia}} {{DEFAULTSORT:Banzer, Hugo}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Bòlífíà]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} sz38wn6tn3lg9slobypxzt2ytrgpnb9 0 37386 557371 471378 2022-07-31T09:17:59Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Alberto Lleras Camargo.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Colombia|Aare]] ile [[Kòlómbìà]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of state of Colombia}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Kòlómbìà]] kx7toejs91fe1vlk99tmrv3v16afz9m 0 37411 557367 471432 2022-07-31T09:10:46Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Santiago Pérez.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Colombia|Aare]] ile [[Kòlómbìà]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of state of Colombia}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Kòlómbìà]] c58f0cx47up9pvpcmykmd7f1bwkk937 0 37432 557366 476486 2022-07-31T09:09:26Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image = Ramon G. Valencia.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Colombia|Aare]] ile [[Kòlómbìà]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Heads of state of Colombia}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Kòlómbìà]] dbkd4f0wphw2dbgeu469vvfxca9ay1h 0 37477 557369 471447 2022-07-31T09:14:23Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Gustavo A Jimenez.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Peru|Aare]] ile [[Perú]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Presidents of Peru}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Perú]] po87nx66tpag535bzi4jxbf5vp4ah5c 0 37494 557362 471464 2022-07-31T09:02:07Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Manuel Candamo.jpg}} '''{{PAGENAME}}"' je [[w:President of Peru|Aare]] ile [[Perú]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Presidents of Peru}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Perú]] epbmlmttfoittovtyxch4juuar4z3j7 0 37495 557370 471465 2022-07-31T09:15:41Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=SerapioCalderon.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Peru|Aare]] ile [[Perú]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} == Itokasi == {{reflist}} {{Presidents of Peru}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Perú]] ep5eqtiv1m0hct3pmjevdxee4m553j4 0 37575 557363 476572 2022-07-31T09:03:34Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Ricardo Arias Espinosa.jpg}} '''{{PAGENAME}}"' je [[w:President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] fpi7ewnq6w6xbtdfr36f48gmiu9utge 557364 557363 2022-07-31T09:04:08Z Aderiqueza 22884 wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Ricardo Arias Espinosa.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] g4f9xfaglbqoqbw99wjciyi69rl6to0 0 37586 557368 471543 2022-07-31T09:12:24Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Demetrio H. Brid.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] 1s9xj8w0x9o37dji942agd1hc8de6zi 0 37589 557360 476539 2022-07-31T08:59:53Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Rodolfo Chiari.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] mnkahddeeykace9uw9d3gmpbsl8hnnz 557361 557360 2022-07-31T09:00:10Z Aderiqueza 22884 wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Rodolfo Chiari.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] inaut93sxoxdz9fas6jwlsly1u4fj01 0 37604 557358 471565 2022-07-31T08:58:02Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Ernesto Tisdel Lefevre.jpg}} '''{{PAGENAME}}"' je [[w:President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] p8vqqm3v4yr5m8npbshjooc49cwirip 557359 557358 2022-07-31T08:58:29Z Aderiqueza 22884 wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Ernesto Tisdel Lefevre.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] ixyn74dgt3vjkp8x686ha3sxpyakb41 0 37610 557365 476567 2022-07-31T09:06:26Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Belisario Porras Barahona.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Panama|Aare]] ile [[Panama]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents and heads of state of Panama}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Panamá]] 6hz2li5oz2y1ppw0gzp76igylxxkx24 0 37657 557352 471646 2022-07-31T08:44:10Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Henry Plummer Cheatham.jpg}} '''{{PAGENAME}}"' je oloselu ara [[USA|Amerika]] ati Asoju ni [[United States House of Representatives|Ile Asoju Amerika]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Ilé Aṣojú U.S. ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà]] 2qjlhim5rrhcq5fx02oqkf8ph2chdmo 0 37669 557356 471578 2022-07-31T08:49:33Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=George Washington Collins.jpg}} '''{{PAGENAME}}"' je oloselu ara [[USA|Amerika]] ati Asoju ni [[United States House of Representatives|Ile Asoju Amerika]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Ilé Aṣojú U.S. ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà]] 3vqrq0r3g8ogv2jkqudkvn4dqkz1bfy 0 37677 557354 521160 2022-07-31T08:46:58Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Robert C. De Large - Brady-Handy.jpg}} '''Robert Carlos De Large''' je oloselu ara [[USA|Amerika]] ati Asoju ni [[United States House of Representatives|Ile Asoju Amerika]] tele. ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:De Large, Robert}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní 1842]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Ilé Aṣojú U.S. ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà]] {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} mm3nzxdg1q3uhuabs9hm5eflzvm7amt 0 37704 557351 471631 2022-07-31T08:42:09Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Rep. John Adams Hyman.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ara [[USA|Amerika]] ati Asoju ni [[United States House of Representatives|Ile Asoju Amerika]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Ilé Aṣojú U.S. ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà]] qgcwf9r9rcbzqb3oxddqgem3y1anpj3 0 37729 557355 471663 2022-07-31T08:48:16Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Parren James Mitchell.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ara [[USA|Amerika]] ati Asoju ni [[United States House of Representatives|Ile Asoju Amerika]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Ilé Aṣojú U.S. ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà]] lbsidtxmz8y64yap1lfkyxpuy1iuort 0 37761 557353 471702 2022-07-31T08:45:40Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Walls josiah.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je oloselu ara [[USA|Amerika]] ati Asoju ni [[United States House of Representatives|Ile Asoju Amerika]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:}} [[Ẹ̀ka:àwọn ọjọ́ìbí ní ]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Ilé Aṣojú U.S. ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà]] n5n0fytkrse9nmwbos5e2t6znsmdvfn 0 37828 557357 517765 2022-07-31T08:51:07Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox person|image=Jane Darwell 1945.JPG}} '''{{PAGENAME}}''' je [[w:actor|osere]] to gba [[Academy Award|Ebun Akademi]] bi Obinrin Osere Keji Didarajulo.<ref name="Find A Grave Memorial">{{cite web | title=Jane Darwell (1879-1967) | website=Find A Grave Memorial | url=https://www.findagrave.com/memorial/3715/jane-darwell | access-date=2018-05-13}}</ref> ==Àwọn Ìtọ́kasí== {{Reflist}} {{Academy Award Best Supporting Actress}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ẹlẹ́bùn Akádẹ́mì Obìnrin Òṣeré Dídárajùlọ 2k]] 8abgw9xhr2svjlp6ti1ludlweig6dvc 0 37974 557332 517341 2022-07-30T21:17:43Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:José_María_Velasco_Ibarra.jpg|thumb|José María Velasco Ibarra]] [[Fáìlì:Jmvi.png|thumb|José María Velasco Ibarra]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Ecuador|Aare]] orile-ede [[Ecuador|Ekuador]] tele {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Ecuadorian Presidents}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Ẹ̀kùàdọ̀r]] eiish1udnag8djrq4tji91ptjumfuhb 0 37981 557326 476527 2022-07-30T21:04:59Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Emiliace.jpg|thumb|Emilio Aceval]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] q183f630tkkndpo0xmpvga3o24196ek 0 37984 557325 476526 2022-07-30T21:03:02Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:EUSEBIO_AYALA.jpg|thumb|Eusebio Ayala]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] bes517i56z6vuiz2x522wm5kr4w0442 0 37985 557349 471864 2022-07-31T08:35:40Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=CECILIO BAEZ.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] a66j3c2c3ekwkbt8plewkh3joau9vc8 0 37986 557333 476555 2022-07-30T21:19:11Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Cándido_Bareiro.jpg|thumb|Cándido Bareiro]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] l4rj6v1t62polvc1jqbghafxccwqsrg 0 37993 557348 471875 2022-07-31T08:34:27Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image=Patricio escobarpy.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] nmir984nhq6yk5dcdmt2osrkmtralmu 0 37999 557328 471885 2022-07-30T21:09:16Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Drfrutospresidentedelarca_thumb.jpg|thumb|Juan Manuel Frutos]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] nsk50p5j9zuw79m4d4p1qlyw2vq6ew6 0 38020 557318 476633 2022-07-30T20:39:38Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Pedro_Pablo_Peña_Cañete.jpg|thumb|Pedro Pablo Peña Cañete]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] kxl9czc8mpiv26c2a05f383fqes1ykd 0 38024 557321 471884 2022-07-30T20:45:53Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Andrés_Rodríguez_Pedotti.png|thumb|Andrés Rodríguez Pedotti]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] 01nm3z50adngsho3rsc9bi1p94ic4hp 0 38028 557319 476692 2022-07-30T20:42:29Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Adolfo_Saguier.jpg|thumb|Adolfo Saguier]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Paraguay|Aare]] orile-ede [[Paraguay|Paraguay]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Paraguay}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Paragúáì]] jkfqemob318qsh89pvc766dg0pnbtq8 0 38050 557347 471914 2022-07-31T08:32:53Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox Politician |honorific-prefix = <small>[[The Honourable]]</small><br> | image =Basdeo Panday with Mikko Pyhälä (Ambassador of Finland) (cropped).jpg | imagesize = 125px | name = Basdeo Panday | caption = | office = [[List of Prime Ministers of Trinidad and Tobago|5th]] [[Prime Minister of Trinidad and Tobago]] | term_start = November 10, 1995 | term_end = December 23, 2001 | predecessor = [[Patrick Manning]] | successor = [[Patrick Manning]] | constituency = Couva North | majority = | office2 = Leader of the [[United National Congress]] | term_start2 =10 September 2006 | term_end2 = 24 January 2010 | predecessor2 = [[Winston Dookeran]] | successor2 = [[Kamla Persad-Bissessar]] | term_start3 = 21 April 1989 | term_end3 = 2 October 2005 | predecessor3 = | successor3 = [[Winston Dookeran]] | constituency3 = | majority3 = | birth_date = {{Birth date and age|1933|05|25}} | birth_place = [[Princes Town]], [[Trinidad and Tobago]] | death_date = | death_place = | party = [[United National Congress]] | relations = | spouse = Oma Panday | children = | residence = | occupation = [[Lawyer]]<br>[[Politician]] | religion = [[Hinduism]] | signature = | website = | footnotes = }} '''Basdeo Panday''' (ojoibi May 25, 1933) lo je 5th [[Prime Minister|Alakoso Agba]] 5k orile-ede [[Trinidad ati Tobago]] lati 1995 de 2001 be sini o tun ti wa bi [[Opposition (parliamentary)|Olori Olodi]] lati 1976&ndash;1977, 1978&ndash;1986, 1989&ndash;1995 ati 2001&ndash;2010. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{TandTPMs}} {{BD|1933||Panday Basdeo}} [[Ẹ̀ka:àwọn ará Trínídád àti Tòbágò]] h5jtmvdclh4nv244qrmszehwl2i3mx6 0 38059 557323 471921 2022-07-30T20:51:14Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:General_Juan_Álvarez.jpg|thumb|Àwòrán Ogagun JJuan Álvarez]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] 8i7yloqpmaj1rickmtdfredul1itqz7 0 38061 557320 471923 2022-07-30T20:44:23Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Mariano_Arista_Oleo_(480x600).png|thumb|Mariano Arista Oleo ]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] e27n9rr308kcc1lf8n387wmf69ou5gs 0 38065 557316 476650 2022-07-30T20:34:23Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Nicolás_Bravo_Rueda,_portrait.jpg|thumb|Àwòrán Nicolás Bravo Rueda]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] 52ungufjzcrzmxcur6qfdkzgo4gdwv4 0 38068 557330 471930 2022-07-30T21:13:34Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Valentín_Canalizo.jpg|thumb|Àwòrán Valentín Canalizo]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] fshjuj6mcdgjsyr0xqebuz5nugtzh7e 0 38071 557327 471933 2022-07-30T21:06:38Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Martín_Carrera.jpg|thumb|Martín Carrera]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] 3p81taiaxem7xihu1bt3v7uwfx9frfa 0 38075 557322 471936 2022-07-30T20:48:01Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Ignacio_Comonfort.jpg|thumb|Àwòrán Ignacio Comonfort]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] 70e3tn6fn8s9e9muo50avxi5j2iwwmd 0 38080 557331 520998 2022-07-30T21:15:30Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Francisco_Javier_Echeverría_(recortado).png|thumb|Francisco Javier Echeverría ]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele.( Ojo ibi ni July 2, 1797 -September 17, 1852) ni Meksiko. Aare leyin re Antonio Lopez De Santa Anna. Gbe REfugio Almanza ni iyawo ni odun 1823. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] 6bh58st7thm50wzdcgiqmjnvtsuiqca 0 38086 557317 471946 2022-07-30T20:37:32Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Manuel_Gonzalez.jpg|thumb|Manuel Gonzalez]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] 6mlbblxc71z7pv4nqvl3qkhajgipl0w 0 38089 557350 471949 2022-07-31T08:37:30Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox officeholder|image =Eulalio Gutierrez.jpg}} '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] gbfh5zazkq3t5llo0v0egqdznitzphg 0 38090 557315 471950 2022-07-30T20:31:00Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:José_Joaquín_Antonio_de_Herrera.jpg|thumb|Àwòrán José Joaquín Antonio de Herrera]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] mcm6lzl4sp2f2o0m8lp2s3hxr9ysm1e 0 38106 557324 476602 2022-07-30T20:59:39Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Juan_N_Mendez.jpg|thumb|Juan N Mendez]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] grk36xnh3a7ufq3i63qen89p83ulj85 0 38108 557329 476603 2022-07-30T21:11:31Z Sowoletoyin 18402 Mo ṣe àfikún àwòrán #WPWPYO wikitext text/x-wiki [[Fáìlì:Melchor_Muzquiz.png|thumb|Àwòrán Melchor Muzquiz]] '''{{PAGENAME}}''' je [[President of Mexico|Aare]] orile-ede [[Mexico|Meksiko]] tele. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Itokasi== {{reflist}} {{Presidents of Mexico}} [[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Mẹ́ksíkò]] plrep87tte5d30kmt5ziwewk7p7370e 0 59523 557346 530609 2022-07-31T06:55:11Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{translate}} {{Infobox musical artist |name = Rick James |image =Rick James in Lifestyles of the Rich 1984.JPG |caption = Rick James posing for the album cover for ''[[Street Songs (album)|Street Songs]]'' (1981) |background = solo_singer |birth_name = James Ambrose Johnson, Jr. |alias = Big Jimmy; Ricky James Matthews (early career); Jimmy "The Whale" |birth_date = {{birth date|1948|2|1}} |birth_place = [[Buffalo]], [[New York]], [[Àwọn Ìpínlẹ̀ Aṣọ̀kan ilẹ̀ Amẹ́ríkà|I.A.A.]] |death_date = {{death date and age|2004|8|6|1948|2|1}} |death_place = [[Burbank]], [[California]], I.A.A. |death_cause = [[Pulmonary]] failure |genre = [[rhythm and blues|R&B]], [[soul music|soul]], [[funk]], [[pop music|pop]], [[soft rock]] |occupation = [[Singer]], [[songwriter]], [[football player]], [[bandleader]], [[record producer]] |instrument = [[singing|Vocals]], [[Bass guitar|bass]], [[guitar]], [[keyboard instrument|keyboards]], [[drum]]s and other [[percussion instrument]]s |years_active = 1964–2004 |label = [[Harvest Prep]]<br>[[Gordy Records]]<br>[[Reprise Records]]<br>[[Mercury Records]] |associated_acts = [[The Mynah Birds]]<br>Stone City Band<br>Heaven and Earth<br />[[Mary Jane Girls]]<br>Process and the Doo Rags<br>[[Val Young]]<br>[[Eddie Murphy]]<br>[[Teena Marie]] |notable_instruments = [[Rickenbacker 4001]]<br>[[Gibson Les Paul]] |website = [http://www.rickjames.com/ www.rickjames.com] }} '''Rick James''' (born '''James Ambrose Johnson, Jr.'''; February 1, 1948{{spaced ndash}}August 6, 2004) was an American singer, songwriter, musician and record producer, best known for being the major popularizer of [[funk]] music in the late 1970s and early 1980s thanks to million-selling hits such as "You and I" (1978), "Give It to Me Baby" (1981) and "Super Freak" (1981), the latter song [[Crossover (music)|crossing him over]] to pop audiences and selling over three million copies. {{ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}} ==Àwọn Ìtọ́kasí== {{Reflist}} {{igbesiaye|1948|2004|James, Rick}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà]] [[Ẹ̀ka:Àwọn akọrin ará Amẹ́ríkà]] [[Ẹ̀ka:Àwọn akọrin funk ará Amẹ́ríkà]] 6jfnu5t7vwnbaxee2z62uy617a44tho 0 67157 557340 519636 2022-07-31T06:48:11Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Juliet Ibrahim|image Juliet Ibrahim.png =200px|image_size=200px|alt=Òṣèré Sinimá, Olóòtú-Àgbà ati Olórin, Juliet Ibrahim|birth_date={{birth date and age|1986|03|03|df=yes}}|birth_place=[[Accra]], [[Greater Accra Region|Greater Accra]], [[Ghana]]|nationality=[[Ghanaian nationality law|Ọmọ Orílẹ̀-èdè Ghánà]]|occupation=Òṣèré Sinimá, Olórin, Olóòtú Sinimá àti Aláàánú-Asenilóore Ènìyàn|years active=2005– Títí di àkókò yìí<br ></table>|years_active=2005–present|spouse=Kwadwo Safo Jnr.<br>(m. 2010–2013)|children=1|family=[[Sonia Ibrahim]] (sister)|ethnicity=[[Ghanaian people|Ghanaian]] [[Liberian people|Liberian]] and [[Lebanese people|Lebanese]]}} == Àwọn Ìtọ́kasí == [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́ìbí ní 1986]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ènìyàn alààyè]] jv5nbf8q8cs7sn0h23u85mbbp947dgq 557341 557340 2022-07-31T06:48:34Z Aderiqueza 22884 Ìmúkúrò àtúnyẹ̀wò 557340 ti [[Special:Contributions/Aderiqueza|Aderiqueza]] ([[User talk:Aderiqueza|ọ̀rọ̀]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Juliet Ibrahim|image size=200px|image_size=200px|alt=Òṣèré Sinimá, Olóòtú-Àgbà ati Olórin, Juliet Ibrahim|birth_date={{birth date and age|1986|03|03|df=yes}}|birth_place=[[Accra]], [[Greater Accra Region|Greater Accra]], [[Ghana]]|nationality=[[Ghanaian nationality law|Ọmọ Orílẹ̀-èdè Ghánà]]|occupation=Òṣèré Sinimá, Olórin, Olóòtú Sinimá àti Aláàánú-Asenilóore Ènìyàn|years active=2005– Títí di àkókò yìí<br ></table>|years_active=2005–present|spouse=Kwadwo Safo Jnr.<br>(m. 2010–2013)|children=1|family=[[Sonia Ibrahim]] (sister)|ethnicity=[[Ghanaian people|Ghanaian]] [[Liberian people|Liberian]] and [[Lebanese people|Lebanese]]}} == Àwọn Ìtọ́kasí == [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́ìbí ní 1986]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ènìyàn alààyè]] f7sngutzk9k0krdpmqok2vw0a8ddeqm 0 68518 557337 529356 2022-07-31T06:42:50Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{short description|Nigerian actress and model}} {{distinguish|Beverly Naya}} {{Infobox person | name = Beverly Osu | image =Beverly Osu cropped.png | caption = | birth_name = Beverly Ada Mary Osu |nationality = [[Nigerian]] |birth_date = {{birth date and age|df=yes|1992|9|27}} | birth_place = [[Lagos State]], [[Nigeria]] | alma_mater = [[Babcock University]] and [[National Open University of Nigeria]] | occupation = {{hlist|Actress|Model|}} | years_active = 2011-Present | children = | website = }} '''Beverly Ada Mary Osu''' tí wọ́n bí ní ọjọ́ Kẹtàdínlọ́gbọ̀ oṣù Kẹjọ ọdún 1992 (September 27,1992) jẹ́ alájótà oníhòhò ọmọ orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]].<ref>{{Cite web|url=https://www.sunnewsonline.com/99-percent-of-women-fake-orgasm-beverly-osu/|title=99 percent of women fake orgasm – Beverly Osu|last=Rapheal|date=2019-10-12|website=The Sun Nigeria|language=en-US|access-date=2019-12-14}}</ref> ó di ìlú mọ̀ọ́ká lórí àwọn ipa rẹ̀ ní oríṣiríṣi sinimá àti ipa tí oko ní inú [[Big Brother Africa]] ẹlẹ́kẹjọ Irú rẹ̀.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.legit.ng/1089952-beverly-osu-biography-success.html|title=Beverly Osu: Life and modelling career|last=Chinasa|first=Hannah|date=2017-02-23|website=Legit.ng - Nigeria news.|language=en|access-date=2019-12-14}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://allure.vanguardngr.com/2019/06/cosmetic-surgery-beverly-osu-issues-advice-to-ladies/|title=Cosmetic surgery: Beverly Osu issues advice to ladies|last=RITA|date=2019-06-26|website=Vanguard Allure|language=en-US|access-date=2019-12-14}}</ref> Ó gba àmì-ẹyẹ ti Dynamix All Youth Awards ti ọdún 2011.<ref>{{Cite web|url=https://lifestyle.thecable.ng/beverly-osu-catholic-nun-nude/|title=Beverly Osu defends racy pictures in nun outfit, says 'I'm Catholic'|date=2018-09-11|website=TheCable Lifestyle|language=en-US|access-date=2019-12-15}}</ref> ==Ètò ẹ̀kọ́ rẹ̀== Osu, jẹ́ ọmọ ìpínlẹ̀ [[Delta]] àmọ́ tí wọ́n bí sí [[Ìpínlẹ̀ Èkó]].<ref>{{Cite web|url=https://buzznigeria.com/beverly-osu/|title=Beverly Osu – 10 Things You Didn’t Know About This Actress/Model|date=2014-02-07|website=BuzzNigeria - Famous People, Celebrity Bios, Updates and Trendy News|language=en-US|access-date=2019-12-14}}</ref> Ó lọ sí ilé-ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ Daughters of Divine Love Convent, tí ó wà ní Ìpínlẹ̀ [[Enugu]], nígbà tí ó lọ sí ilé-ẹ̀kọ́ [[Babcock University| Fásitì Babcock]], láti kẹ́kọ̀ọ́ gboyè àkọ́kọ́ nínú ìmọ̀ Ibà ọ̀pọ̀ ènìyàn sọ̀rọ̀ (mass communication), àmọ́ kò parí níbẹ̀. Ẹ̀wẹ̀, ó darí ẹ̀kọ́ rẹ̀ sí [[National Open University of Nigeria]] láti parí ìkẹ́kọ́ gboyè rẹ̀ láti ilé-ẹ̀kọ́ Fásitì Babcock. <ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.ng/lifestyle/the-many-lies-of-beverly-osu/75dpj8j.amp|title=The Many Lies Of Beverly Osu|website=www.pulse.ng|access-date=2019-12-14}}</ref> .<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://punchng.com/i-received-death-threats-over-racy-nun-pictures-i-took-beverly-osu/|title=I received death threats over racy nun pictures I took –Beverly Osu|last=Published|website=Punch Newspapers|language=en-US|access-date=2019-12-14}}</ref> ==Àwọn Ìtọ́kasí== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Osu, Beverly}} [[Ẹ̀ka:Àwọn òṣeré ará Nàìjíríà]] feposnp4j3qk5n0nzdoto4500109j9o 0 68633 557339 530096 2022-07-31T06:46:20Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox person|image=Emeka Ike.jpg}} '''Emeka Ike'''jẹ́ gbajúmọ̀ òṣèré ọmọ bíbí orílẹ̀ èdè [[Nàìjíríà]].<ref>{{cite web|url=http://www.vanguardngr.com/2013/06/why-i-stopped-fighting-agn-leadership-emeka-ike/|title=Why I stopped fighting AGN leadership – Emeka Ike|publisher=vanguardngr.com|accessdate=10 September 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://thenet.ng/2012/12/photo-meet-the-woman-in-emeka-ikes-life/|title=PHOTO: Meet the woman in Emeka Ike’s life|publisher=thenet.ng|accessdate=10 September 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/my-mother-sold-akara-to-train-me-emeka-ike/|title=My mother sold akara to train me –Emeka Ike|publisher=punchng.com|accessdate=10 September 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140911004731/http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/my-mother-sold-akara-to-train-me-emeka-ike/|archivedate=11 September 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://dailypost.ng/2014/03/19/actor-emeka-ike-allegedly-separates-wife/|title=Actor Emeka Ike allegedly separates from wife|publisher=dailypost.ng|accessdate=10 September 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vanguardngr.com/2012/07/im-angry-at-nollywood-emeka-ike/|title=I’m angry at Nollywood – Emeka Ike|publisher=vanguardngr.com|accessdate=10 September 2014}}</ref> ==Àtòjọ Àwọn sinimá àgbéléwò rẹ̀== *''After My Heart'' *''Test My Heart'' *''Strength of a Woman'' *''A Can of Worms'' *''Love Affair'' *''Stigma'' *''My Love'' *''Secret Act'' *''Housemates and the Man'' *''The Snake Girl'' *''My Last Wedding'' *''Heavy Battle'' *''Wind of Love'' *''100 Days in the Jungle'' *''Not Man Enough'' *''Felony'' *''Daybreak'' ==Àwọn Ìtọ́kasí== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Ike, Emeka}} [[Ẹ̀ka:Àwọn òṣeré ará Nàìjíríà]] 8418eb7vuhqq7j0r4ou3xhvhqgw8z8n 0 70197 557344 549058 2022-07-31T06:52:30Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=HADIZA ALIYU GABON|years_active=2009–present|awards=[[#Awards|See below]]|children=|relations=|spouse=|credits=Best known for her appearance in ''Ali Yaga Ali''|occupation=[[Actress]], [[film maker]]|alma mater=|image=Hadiza Aliyu Gabon.jpg|education=|networth=|nationality=[[Nigeria]]n|birth_place=[[Libreville, Gabon]]|birth_date={{birth date and age|mf=yes|1989|6|1|df=y}}|birth_name=Hadiza Aliyu|caption=|website={{url|hadizaaliyu.com}}}} '''Hadiza Aliyu''' (bíi ni ọjọ́ kìíní oṣù kẹfà ọdún 1989)<ref>{{cite web|title=Hadiza Aliyu|url=http://www.hadizaaliyu.com/about/}}</ref> jẹ́ òṣèré ni orílẹ̀ èdè Nàìjíríà. Ó jẹ́ aṣojú fún ilé iṣẹ́ MTN Nigeria àti Indomie noodles. Ó gbà ẹ̀bùn òṣèré tó dára jù lọ ní ọdún 2013 láti ọ̀dọ̀ Nollywood Awards, ó sì gba ẹ̀bùn láti ọ̀dọ̀ Kannywood àti MTN ni ọdún 2014. == Ìbẹ̀rẹ̀ pẹ̀pẹ̀ aiyé rẹ̀ == Wọ́n bí sì ìlú Libreville ni orílẹ̀ èdè Republic of Gabon.<ref>{{cite web|url=http://allafrica.com/stories/201312300834.html|title=Nigeria: I Had to Learn Hausa to Feature in Kannywood - Hadiza Gabon|author=All Africa|publisher=Amina Alhassan and Mulikat Mukaila|accessdate=28 December 2013}}</ref> Bàbá rẹ̀ jẹ́ ọmọ orílẹ̀ Gabon ṣùgbọ́n ìyá rẹ̀ jẹ́ ọmọ ìpínlè Adamawa ni orílẹ̀ èdè Nàìjíríà<ref>{{cite web|title=I want to settle down – Gabon - Blueprint|url=http://www.blueprint.ng/2014/10/06/i-want-to-settle-down-gabon/|access-date=2015-03-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402131520/http://www.blueprint.ng/2014/10/06/i-want-to-settle-down-gabon/|archive-date=2015-04-02|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gabonofficial.com/|title=Gabon Official|archive-url=https://web.archive.org/web/20150324024235/http://www.gabonofficial.com/#!/biography/|archive-date=2015-03-24|url-status=bot: unknown}}</ref>. == Iṣẹ́ == Hadiza dara pọ̀ mọ́ Kannywood lẹ́yìn ìgbà tí ó padà sí orílẹ̀ èdè Nàìjíríà.<ref>{{cite web|last1=Husseini|first1=Shuaibu|title=Gold for Kannywood’s shinning star, Hadiza Gabon, from Queensland|url=https://m.guardian.ng/saturday-magazine/gold-for-kannywoods-shinning-star-hadiza-gabon-from-queensland/|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|accessdate=24 October 2019|date=12 November 2016}}</ref> Ó bẹ̀rẹ̀ eré ṣíṣe ni ọdún 2009 nínú eré Artabu<ref>{{cite web|title=Hadiza Gabon - HausaFilms.tv|url=http://www.hausafilms.tv/actress/hadiza_gabon/}}</ref> Ó darapọ̀ mọ́ Nollywood ni ọdún 2017<ref>{{cite web|last1=Lere|first1=Muhammad|title=Kannywood: Hadiza Gabon features in first Nollywood movie - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/kannywood/243849-kannywood-hadiza-gabon-features-first-nollywood-movie.html|website=Premiumtimenews|accessdate=24 October 2019|date=21 September 2017}}</ref>, ó sì kópa nínú eré Lagos Real Fake Life.<ref>{{cite web|last1=Elites|first1=The|title=Famous Kannywood Actress Hadiza Aliyu Gabon, Debuts In Nollywood Movie|url=http://www.theelitesng.com/famous-kannywood-actress-hadiza-aliyu-gabon-febuts-in-nollywood-movie/|website=The Elites Nigeria|accessdate=24 October 2019|date=21 September 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=The trailer for Mike Ezuruonye's new movie ‘Lagos Real Fake Life’ isn't quite there yet » YNaija|url=https://ynaija.com/the-trailer-for-mike-ezuruonyes-new-movie-lagos-real-fake-life-isnt-quite-there-yet/|website=YNaija|accessdate=24 October 2019|date=10 October 2018}}</ref> Ní oṣù kejìlá, ọdún 2018, ilé iṣẹ́ NASCON Allied Plc, fi ṣe asoju wọn.<ref>{{cite web|title=NASCON launches New Dangote Classic Seasoning Cubes|url=https://www.proshareng.com/news/Products%20&%20Services/NASCON-launches-New-Dangote-Classic-Seasoning-Cubes/43162#:~:text=The%20Company%20used%20the%20occasion,to%20all%20women%20in%20Nigeria|website=NASCON launches New Dangote Classic Seasoning Cubes|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=NASCON introduces Dangote classic seasoning into Kano market|url=https://businessday.ng/companies/article/nascon-introduces-dangote-classic-seasoning-into-kano-market|work=Businessday NG|date=17 December 2018}}</ref> <ref>{{cite web|title=Brand Ambassador Market Tour|url=https://www.nasconplc.com/2019/07/16/brand-ambassador-market-tour/|website=NASCON|date=16 July 2019}}</ref> Ní ọdún 2016, ó dá egbe HAG foundation kalẹ̀.<ref>{{cite web|url=http://www.hagfoundation.com/|title=HAG Foundation - Committed to Serving Humanity|work=|publisher=HAG Foundation|accessdate=22 January 2017}}</ref> Ẹgbẹ́ naa si wa láti pèsè iranlọwọ ẹ̀kọ́ ọ̀fẹ́, oúnjẹ àti ìlera tí ó péye fún àwọn aláìní.<ref>{{cite web|url=http://www.dailytrust.com.ng/news/entertainment/hadiza-gabon-enlivens-idp-camp/138523.html|title=Hadiza Gabon enlivens IDP camp|work=Daily Trust|publisher=Ibrahim Musa Giginyu|accessdate=19 March 2016}}</ref> == Àṣàyàn àwọn eré rẹ̀ == {| class="wikitable" !Ọdun !Akọle !Ipa ti o ko !Genre |- | |''Daina Kuka<ref>{{cite web|url=http://www.gabonofficial.com/|title=Gabon Official|archive-url=https://web.archive.org/web/20150324024235/http://www.gabonofficial.com/#!/filmography/|archive-date=2015-03-24|url-status=bot: unknown}}</ref>'' |Actress |Drama |- | |''Farar Saka'' |Actress |Drama |- | |''Fataken Dare'' |Actress |Drama |- | |Kolo''Babban ZaureBabban Zaure'' |Actress |Drama |- | |''Mukaddari'' |Actress |Drama |- | |''Sakayya'' |Actress |Drama |- | |''Umarnin Uwa'' |Actress |Drama |- | |''Ziyadat'' |Actress |Drama |- |2009 |''Artabu'' |Actress |Drama |- |2010 |Wasila''Babban ZaureBabban Zaure'' |Actress |Drama |- |2010 |''Umarnin Uwa'' |Actress |Drama |- |2012 |''Aisha Humaira'' |Actress |Drama |- |2012 |'''Yar Maye'' |Actress |Drama |- |2012 |''Badi Ba Rai'' |Actress |Drama |- |2012 |''Akirizzaman'' |Actress |Drama |- |2012 |''Dare Daya'' |Actress |Drama |- |2012 |''Wata Tafi Wata'' |Actress |Drama |- |2013 |''Da Kai Zan Gana'' |Actress |Drama |- |2013 |''Haske'' |Actress |Drama |- |2013 |''Ban Sani Ba'' |Actress |Drama |- |2014 |''Mai Dalilin Aure'' |Actress |Drama |- |2014 |''Daga Ni Sai Ke'' |Actress |Drama |- |2014 |''Ali Yaga Ali'' |Actress |Drama |- |2014 |''Basaja'' |Actress |Drama |- |2014 |''Uba Da 'Da'' |Actress |Drama |- |2014 |''Indon Kauye'' |Actress |Comedy/Drama |- |2014 |''Ba'asi'' |Actress |Drama |- |2014 |''Jarumta'' |Actress |Drama |- |2017 |''Gida da waje'' |Actress |Drama |- |2017 |''Ciki Da Raino'' |Actress |Comedy/Drama |- |2019 |''Hawwa Kulu'' |Actress |Drama |- |2019 |''Wakili'' |Actress |Drama |- |2019 |''Dan Birnin'' |Actress |Drama |- |2019 |''Gidan Badamasi'' |Actress |Comedy/Drama |} == Àwọn Ìtọ́kasí == {{reflist}} 8xtjh0mplsa83c1p7ysl280zecjag92 0 70260 557336 540730 2022-07-31T06:40:07Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Afeez Oyétòrò | image = Afeez Oyetoro (cropped).png | imagesize = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1963|08|20}} | birth_place = [[Ìsẹ́yìm]], [[Ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́, Nàìjíríà]] | othername = Sàká | occupation = {{flatlist| * Òṣèré* Aláwàdà* ọ̀mọ̀wé }} | parents = Pa Oyétòrò (bàbá rẹ̀)<ref>{{cite web|url=http://nigeriapoliticsonline.com/mtn-ambassador-saka-looses-father/ |archive-url=https://archive.is/20150216141221/http://nigeriapoliticsonline.com/mtn-ambassador-saka-looses-father/ |url-status=dead |archive-date=16 February 2015 |title=MTN Ambassador, Saka looses father |work=nigeriapoliticsonline.com |accessdate=16 February 2015 }}</ref> | relatives = | yearsactive = | known for = | website = }} '''Afeez Oyétòrò''' tí wọ́n bí ní ogúnjọ́ oṣù Kẹjọ ọdún 1963, jẹ́ adérín-pòṣónú, òṣèré sinimá àti ọ̀mọ̀wé ọmọ orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]]. Òun ni gbogbo ènìyàn mọ̀ sí "Sàká".<ref>{{cite web|url=http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/from-bread-and-beans-to-blackberry-studio/ |title=From bread and beans to BlackBerry studio |work=The Punch - Nigeria's Most Widely Read Newspaper |accessdate=16 February 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150216172449/http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/from-bread-and-beans-to-blackberry-studio/ |archivedate=16 February 2015 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/in-girlz-hostel-oyetoro-rules-as-caretaker/ |title=In Girlz Hostel, Oyetoro rules as caretaker |work=The Punch - Nigeria's Most Widely Read Newspaper |accessdate=16 February 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150216172458/http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/in-girlz-hostel-oyetoro-rules-as-caretaker/ |archivedate=16 February 2015 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://thenet.ng/2013/08/saka-honoured-as-he-turns-50/|title=Comic actor, Saka honoured as he turns 50 - Nigerian Entertainment Today - Nigeria's Number 1 Entertainment Daily|author=Editor|work=Nigerian Entertainment Today - Nigeria's Number 1 Entertainment Daily|accessdate=16 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150216171641/http://thenet.ng/2013/08/saka-honoured-as-he-turns-50/|archive-date=16 February 2015|url-status=dead}}</ref> ==Ìbẹ̀rẹ̀ ayé àti ètò ẹ̀kọ́ rẹ̀== Wọ́n bí Afeez ní Ìlú [[Ìsẹ́yìn]] ní [[Ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́]] ní orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]]. <ref>{{cite web|url=http://www.latestnigeriannews.com/news/482666/celebrity-birthday-port-master-afeez-oyetoro-turns-50.html|title=Celebrity Birthday: Port Master, Afeez Oyetoro Turns 50|author=Latestnigeriannews|work=Latest Nigerian News|accessdate=16 February 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/saka-returns-to-his-secondary-school/ |title=Saka returns to his secondary school |work=The Punch - Nigeria's Most Widely Read Newspaper |accessdate=16 February 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150216172454/http://www.punchng.com/feature/midweek-revue/saka-returns-to-his-secondary-school/ |archivedate=16 February 2015 }}</ref> Ó kẹ́kọ̀ọ́ gboyè akọ́kọ́ àti èkejì nínú ìmọ̀ [[Theatre|Theatre art]] láti ilé-ẹ̀kọ́ [[Ọbáfẹmi Awólọ́wọ̀ University]] àti [[University of Ìbàdàn]]. Ó sì ń kẹ́kọ̀ọ́ si.lọ́wọ́ láti gba oyè ọ̀mọ̀wé ní Fásitì Ìlú [[Ìbàdàn]] lọ́wọ́.<ref>{{cite web|url=http://www.thisdaylive.com/articles/saka-i-don-port-unveiled/148548/ |title=Saka I Don Port Unveiled, Articles - THISDAY LIVE |work=thisdaylive.com |accessdate=16 February 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150216173913/http://www.thisdaylive.com/articles/saka-i-don-port-unveiled/148548/ |archivedate=16 February 2015 }}</ref> ==Isẹ́ rẹ̀== Afeez di ìlú-mọ̀ọ́ká látàrí ipa rẹ̀ tí ó ma ń kó nínú eré gẹ́gẹ́ bí aláwadà ati adẹ́rín-pòṣónú ní orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]]<ref>{{cite web|url=http://www.pmnewsnigeria.com/2013/05/10/my-level-has-changed/|title=My Level Has Changed - P.M. NEWS Nigeria|work=pmnewsnigeria.com|accessdate=16 February 2015}}</ref> Ó jẹ́ ọ̀kan lára àwọn olùkọ́ ní ẹ̀ka ẹ̀kọ́ ìmọ eré oníṣe nílé ẹ̀kọ́ olùkọ́ ti [[Adéníran Ògúnsànyà College of Education]] tí ó wà ní [[Ìpínlẹ̀ Èkó]].<ref>{{cite web|url=http://www.vanguardngr.com/2014/03/midnight-fire-wreaks-havoc-aocoed/|title=Midnight fire wreaks havoc at AOCOED|work=Vanguard News|accessdate=16 February 2015}}</ref> Ó jẹ́ ọkan lára àwọn olùpolówó fún MTN ní ọdún 2013 tí gbólóhùn rẹ̀ yí "I don port o." sì gba ìgboro kan. Í ọdún 2016, ó kópa nínú eré ''[[The Wedding Party (2016 film)|The Wedding Party]]'' àti nínú eré aláwàdà ti ''[[Ojukokoro (Greed)]]''.<ref>{{Cite news|url=https://www.premiumtimesng.com/arts-entertainment/nollywood-nigeria/220881-ali-nuhu-hafiz-ayetoro-others-shine-new-nollywood-film-ojukokoro.html|title=Ali Nuhu, Hafiz Ayetoro, others shine in new Nollywood film, Ojukokoro - Premium Times Nigeria|date=2017-01-18|work=Premium Times Nigeria|access-date=2017-12-22|language=en-GB}}</ref> ==Ìgbé ayé rẹ̀== Afeez gbé aya rẹ̀ Ọláídé Oyétòrò níyàwó, wọ́n bímọ ọkùrin méjì Abdullahi Oyétòrò àti Munim Oyétòrò àti ọmọ obìnrin kan ṣoṣo Rufiat Oyétòrò.<ref>{{Cite news|url=http://encomium.ng/why-i-married-late-afeez-oyetoro/|title=‘Why I married late’ – Afeez Oyetoro|work=Encomium Magazine|access-date=2017-12-22|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.naij.com/822570-check-15-popular-yoruba-actors-wives-dont-know-photos.html|title=Check out 15 popular Yoruba actors’ wives you don’t know (photos)|last=Bodunrin|first=Sola|date=2016-05-06|work=Naija.ng - Nigeria news.|access-date=2017-12-22|language=en-US}}</ref> ==Àwọn Fíìmú tí ó ti.kópa ni == *''[[Ojukokoro]]'' (2016) *''[[The Wedding Party (2016 film)|The Wedding Party]]'' (2016) *''[[The Wedding Party 2]]'' (2017) *''[[Small Chops]]'' (2020) ==See also== *[[List of Yoruba people]] ==Àwọn Ìtọ́kasí== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Oyetoro, Afeez}} [[Category:Living people]] [[Category:1963 births]] [[Category:Yoruba male actors]] [[Category:Nigerian male film actors]] [[Category:Male actors from Oyo State]] [[Category:Nigerian comedians]] [[Category:Male actors in Yoruba cinema]] [[Category:Yoruba comedians]] [[Category:Obafemi Awolowo University alumni]] [[Category:University of Ibadan alumni]] [[Category:Nigerian academics]] [[Category:Yoruba academics]] ajikc7so2ndrpulayl5efqgdw1tup5e 0 70353 557345 541442 2022-07-31T06:54:05Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Michelle Dede|death_place=|religion=|known for=|ethnicity=|other_names=|net worth=|nationality=Naijiria|death_date=|image=Michelle Dede.jpg|children=|spouse=|birth_place=[[Germany]]|birth_date=|birth_name=Michelle Dede|caption=|alt=|years_active=2006{{ndash}}iwoyi}}'''Michelle Dede''' jẹ́ atọ́kùn ètò orí tẹlifíṣọ̀nù [[Nàìjíríà|Nàìjíríà]] àti òṣèré. Ó ṣe àjọgbéjáde fíìmù tí àkọ́lé rẹ̀ jẹ́ ''Flower Girl'', ó sì tún kópa nínu eré tẹlifíṣọ̀nù alátìgbà-dègbà kan, ''Desperate'' ''Housewives Africa'' àti fíìmù aṣaragágá tí ọduń 2017, ''What Lies Within.<ref name="ynaija3">{{cite news|url=http://ynaija.com/leading-ladies-africa-michelle-dede/|title=‘Don’t be afraid of failure, every rejection is a lesson’ • Leading Ladies Africa speaks to Michelle Dede|work=[[YNaija]]|date=18 June 2016|accessdate=16 July 2016}}</ref>'' == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé àti ẹ̀kọ́ rẹ̀ == A bí Dede ní orílẹ̀-èdè [[Jẹ́mánì]]. Ó dàgbà ní ìdílé olókìkí. Bàba rẹ̀ ni Brownson Dede, aṣojú orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà|Nàìjíríà]] kan si orílẹ̀-èdè [[Ethiópíà|Ethiopia]]. Ó ní ètò ẹ̀kọ́ alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ rẹ̀ ní [[Brasil|Ìlú Brasil]], ó sì parí ẹ̀kọ́ girama àti ẹ̀kọ́ gíga rẹ̀ ní [[Austrálíà|Australia]] àti [[Ethiópíà|Ethiopia]]. Lẹ́hìn náà, ó tẹ̀síwájú sí [[Ilẹ̀ọba Aṣọ̀kan|Ìlú Gẹ̀ẹ́sì]] láti kẹ́ẹ̀kọ́ Fashion Design áti Marketing ní Ilé-ẹ̀kọ́ gíga American College ní Ìlú Lọ́ndọ̀nù, UK. Ó tún ní oyè-ẹ̀kọ́ gíga nínu ìmọ̀ ìbáraẹnisọ̀rọ̀ láti Ilé-ẹ̀kọ́ yìí kan náà.<ref name="pulse">{{Cite news|url=http://pulse.ng/movies/michelle-dede-9-things-you-should-know-about-multilingual-tv-host-actress-id4838132.html|title=Michelle Dede: 9 things you should know about multilingual TV host, actress|work=Pulse Nigeria|date=23 March 2016|accessdate=16 July 2016}}</ref> == Iṣẹ́ ìṣe == Iṣẹ́ òṣèré rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ lẹ́hìn tí ó wá fún ìsinmi kan ní Nàìjíríà. Nígbà náà ló di ẹni tó ní ànfààní láti máa ṣiṣẹ́ lágbo eré ìdárayá. Ní ọdún 2006, ó jẹ́ alájọṣe pẹ̀lú Olisa Adibua fún ti àkọ́kọ́ ìkéde ti ''Big Brother Nigeria'', eré tẹlifíṣọ̀nù Nàìjíríà kan tí ó dá lóri eré Big Brother.<ref name="pulse">{{Cite news|url=http://pulse.ng/movies/michelle-dede-9-things-you-should-know-about-multilingual-tv-host-actress-id4838132.html|title=Michelle Dede: 9 things you should know about multilingual TV host, actress|work=Pulse Nigeria|date=23 March 2016|accessdate=16 July 2016}}</ref> Lẹ́hìn náà, ó ṣe àjọgbéjáde fíìmù ''Flower Girl'' ti ọdún 2013 ṣááju kí ó tó tẹ̀síwájú láti kó ipa Tari Gambadia nínu fíìmù ''Desperate Housewives Africa.'' Ó tọ́ka sí [[Oprah Winfrey]] gẹ́gẹ́ bi àwòkọ́se rẹ̀ fún iṣẹ́ olùgbàlejò lóri ètò tẹlifíṣọ̀nù <ref>{{Cite news|url=http://m.guardian.ng/guardian-woman/michelle-dede-ambitious-and-compassionate/|title=Michelle Dede: Ambitious and compassionate|work=[[The Guardian (Nigeria)|The Guardian]]|last=[[Francesca Uriri]]|date=25 June 2016|accessdate=16 July 2016}}</ref> Ní ọdún 2017, Dede kópa nínu fíìmù aṣaragágá kan tí àkọ́lé rẹ̀ jẹ́ ''What Lies Within'' pẹ̀lú àjọṣepọ̀ Paul Utomi, Kiki Omeili àti Tọ́pẹ́ Tedela.<ref>https://dailytimes.ng/entertainment/tope-tedela-produces-first-movie/</ref> Ní ọdún 2018, ó tún kópa nínu eré ''Moms at War''.<ref name="Pulse2">July 24, 2018 [https://www.pulse.ng/entertainment/movies/moms-at-war-heres-when-omoni-obolis-new-film-will-be-released-in-cinemas/mevk6zr Here's when Omoni Oboli's new film will be released in cinemas], ''Pulse Nigeria''</ref> == Àṣàyàn àwọn eré rẹ̀ == * ''Flower Girl'' (2013) * ''Desperate Housewives Africa'' (2015) * ''What Lies Within'' (2017) * ''Moms at War'' (2018) == Ìgbé ayé rẹ̀ == Dede jẹ́ ẹ̀jẹ̀ apanilẹ́ẹ̀rín Najite Dede. Ó sì n ṣe aṣojú ìpolówó ojà fún ilé-iṣẹ́ kan tó rí sí ǹkan amúsẹwà, Emmaus Beauty. <ref>{{Cite news|url=https://www.bellanaija.com/2015/08/from-michelle-dede/|title=From Feeling Ugly to "I Accept Me" – Michelle Dede tells All|work=[[BellaNaija]]|date=25 August 2015|accessdate=16 July 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vanguardngr.com/2010/07/our-father-taught-us-to-respect-everyone%E2%80%94-najite-mitchelle-dede/|title="Our father taught us to respect everyone"â€" Najite & Mitchelle Dede|work=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard News]]|last=Taire|first=Morenike|date=4 July 2010|accessdate=16 July 2016}}</ref> == Àwọn ìtọ́kasí == {{Reflist|30em}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ènìyàn alààyè]] 7u3xm4r8kw26lymlzfrkg5prf6fdz56 0 70354 557343 541445 2022-07-31T06:50:46Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Ini Dima-Okojie|image=Ini-Dima Okojie in November 2017.png|caption=|birth_date=|birth_place=[[Ipinlẹ Eko]], Naijiria|occupation=Osere,|years_active=2014–iwoyi|alma_mater=[[Covenant University]]|children=|website=}}'''Ini Dima-Okojie''' jẹ́ òṣèré ọmọ orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]].<ref>{{Cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2015/06/ini-dima-okojie-my-husband-is-chris-hemsworth/|title=Ini Dima-Okojie ‘My husband is Chris Hemsworth’}}</ref> == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé rẹ̀ == A bí Dima-Okojie ní 24, Oṣù Kẹẹ̀fà, Ọdún 1990 sínu ìdílé eléyàn mẹ́rin. Ini Dima-Okojie ni àbígbẹ̀yìn. Ini wá láti ilé àwọn ọ̀jọ̀gbọ́n. Dókítà Ìṣògún ni bàbá rẹ̀ tí ìyá rẹ̀ sì jẹ́ Olùtọ́jú-òwò. Wọ́n jẹ́ onígbàgbọ́ Kátólìkì tọkàntọkàn. Nígbà tí Ini n dàgbà, Ini súnmọ́ ìya rẹ̀ gaan ó sì fẹ́ láti dàbi rẹ̀. Ó fẹ́ràn láti máa wo ìya rẹ̀ nígbà tí ó bá n múra láti lọ ìdi iṣẹ́ rẹ̀. Gbogbo bí ìya rẹ̀ ti máa n múra maá n dùn mọ́ Ini. Nítorínà, ó bẹ̀rẹ̀ sí ní fẹ́ràn oge ṣíṣe àti ìmúra bótilẹ̀jẹ́pé ó jẹ́ onítìjú èyàn, Ini bẹ̀rẹ̀ sí ní ní ìgboyà tó bá di toge ṣíṣe Ní ìdà kejì, arábìnrin ẹ̀gbọ́n rẹ̀ jẹ́ ọ̀dọ́mọdé oníràwọ̀ tí ó tí kópa nínu eré “''Mr. Jack’s Dog''” eré kan tí ó gbajúmọ̀ ní ìbẹ̀rẹ̀ àwọn ọdún 1990. Eré náà fún Ini ní ànfàní láti káàkiri àgbáyé ní ìbẹ̀rẹ̀ ayé rẹ̀. Ní àkókò kan, ó lọ sí Istanbú, ní ìlu [[Turkey|Tọ́kì]] níbi tí wọ́n ti ń ṣe ìyàwòrán ijó Tọ́kì kan fún eré náà. Wọ́n fi lọ Ini láti ṣe ipa kan nínu eré ṣùgbọ́n ó kọ̀ láti ṣé nítorí ìtìjú rẹ̀. Fún ìgbà pípẹ́, Ini n gbé nínu ọkàn rẹ̀. Yóó maa wo ìfihàn àwọn àmì ẹ̀yẹ tí yóó sì ma wùú bi pé kí ó wà níbè. == Ètò ẹ̀kọ́ rẹ̀ == Ini lọ sí Ilé-ẹ̀kọ́ Air Force Comprehensive Secondary School ní ìlú [[Ìbàdàn|Ìbàdàn]] Nàìjíríà. Lẹ́hìn èyí, ó tẹ̀síwájú sí Ilé-ẹ̀kọ́ gíga Covenant University ní Nàìjíríà bákan náà Lẹ́hìn ìparí ẹ̀kọ́ àti àgúnbánirọ̀ rẹ̀, ó ríṣẹ́ sí ilé-iṣẹ́ ìtọ́jú òwò. == Àṣàyàn àwọn eré tí ó ti ṣe == {{columns-list|* ''[[Taste of Love (Nigerian TV series)|Taste of Love]]'' (2014) *''[[Skinny Girl in Transit]]'' (2015 - 2017) *''[[Desperate Housewives Africa]]'' (2015) *''[[It's Her Day]]'' (2016) *''[[North East (2016 film)|North East]]'' (2016) *''[[The Royal Hibiscus Hotel]]'' (2017) *''Death Toll''<ref>{{Cite web |url=http://www.pulse.ng/entertainment/celebrities/womancrushwednesday-10-snazzy-photos-of-ini-dima-okojie-id6981206.html |title=10 snazzy photos of Ini Dima-Okojie |last=Odumade |first=Omotolani |website=Pulse |access-date=2017-12-28}}</ref> *''Bad Hair Day'' *''A Bone To Pick'' *''The Following Day'' *''Vanity Last Game'' (by [[MNet]]) *''Battleground'' <ref>{{cite web|url=https://www.360nobs.com/2017/04/joke-silva-oga-bello-ini-dima-okojie-star-femi-odugbemis-battleground/|title=Joke Silva, Oga Bello, Ini Dima-Okojie Star In Femi Odugbemi’s "Battleground" - 360Nobs.com|website=www.360nobs.com|accessdate=23 March 2018}}</ref> *''[[5ive (web series)|5ive]]''<ref>{{Cite web |url=http://www.nollywoodreinvented.com/2016/11/newseriesalert-thoughts-5ive-series.html |title=#NEWSERIESALERT – OUR THOUGHTS ON 5IVE THE SERIES}}</ref> *''[[Sylvia (2018 film)|Sylvia]]'' (2018) *''Funke!'' (2018) *''Oga! Pastor'' (2019) *''Kpali'' (2019)|colwidth=30em}} == Àwọn Ìtọ́kasí == {{Reflist}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ènìyàn alààyè]] 1ydr1wigx8t575dh2nvxjzes0bajscp 0 70509 557338 545978 2022-07-31T06:44:49Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Rachel Oniga|citizenship=[[Nigeria]]n|notable works=[[Sango (Film)]]|yearsactive=1993-2022|relatives=|parents=|occupation=[[Actor|film actress]]|ethnicity=|nationality=[[Nigeria]]n|image= Rachel Oniga.png |othername=Tabuno|birth_place=[[Ebute Metta]], [[Lagos]], [[Lagos State]], Nigeria.|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1957|5|23}}|birth_name=|caption=|alt=|imagesize=|website= |death_date = 2021}} '''Rachel Oniga''' (tí a bí ní 23 Oṣù Kaàrún, Ọdún 1957) jẹ́ òṣèré orí-ìtàgé ọmọ orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]]<ref>{{cite web|url=http://www.nigeriafilms.com/news/26843/40/my-late-husband-abandoned-me-for-another-womanrach.html|title=My Late Husband Abandoned Me For Another WomanRachael Oniga Laments - nigeriafilms.com|work=nigeriafilms.com|accessdate=20 January 2015}}</ref> == Ìbẹ̀rẹ̀ ayé àti iṣẹ̀ ìṣe rẹ̀ == Rachel Oniga wá láti agbègbè Eku, ní [[Ìpínlẹ̀ Dẹ́ltà]] ṣùgbọ́n tí a bí ní [[Ebute Metta|Èbútté Mẹ́tta]], [[Ìpínlẹ̀ Èkó]].<ref>{{cite web|url=http://www.mydailynewswatchng.com/?p=83654&wpmp_switcher=mobile|title=I’ll never marry except... – Rachael Oniga - Newswatch Times|author=BOLDWIN ANUGWARA|work=Newswatch Times|accessdate=20 January 2015}}</ref> Ó bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ òṣèré rẹ̀ ní ọdún 1993 ní kété tí ó pínyà pẹ̀lú ọkọ rẹ̀.<ref>{{cite web|url=http://www.mydailynewswatchng.com/?p=83654&wpmp_switcher=mobile|title=I’ll never marry except... – Rachael Oniga - Newswatch Times|author=BOLDWIN ANUGWARA|work=Newswatch Times|accessdate=20 January 2015}}</ref> Ó kọ́kọ́ ṣiṣẹ́ fún ìgbà díè ní ilé-iṣẹ́ alámọ̀ràn Ascoline Nigeria Limited, ṣááju kí ó tó kó àkọ́kọ́ ipa rẹ̀, èyí tó wáyé nínu sinimá tí àkọ́lé rẹ̀ jẹ́ ''Ọnọmẹ́''. Ṣùgbọ́n àkọ́kọ́ ipa rẹ̀ nínu eré èdè Yorùbá wáyé níbi kíkópa rẹ̀ nínu ''Owó Blow''.<ref>{{cite web|url=http://dailyindependentnig.com/2013/04/i-was-a-tomboy-rachael-oniga/|title=I was a tomboy –Rachael Oniga|work=Daily Independent, Nigerian Newspaper|accessdate=20 January 2015}}</ref> Ó ti wá ṣe bẹ́ẹ̀ kópa nínu àwọn fíìmù míràn tó lórúkọ bíi fíìmù Ṣàngó, èyí tí [[Wale Ogunyemi|Wálé Ògúnyẹmí kọ]], tí Ọbáfẹ́mi Lasode sì ṣe àgbékalẹ̀ àti ìdarí rẹ̀.<ref>{{cite web|url=http://www.africultures.com/php/index.php?nav=film&no=11591|title=Africultures - Fiche film : Sango|work=africultures.com|accessdate=20 January 2015}}</ref> Ó sì tún ti kópa nínu eré tẹlifíṣọ̀nù ''Super story'' tí Wálé Adénúgà ṣe. == Ọ̀rọ̀ ayé rẹ̀ == Rachael ti ní ọmọọmọ lẹ́hìn tí ọmọ bíbí inú rẹ̀ obìnrin náà ti di ìyá.<ref>{{Cite news|url=http://thenet.ng/2014/09/veteran-actress-rachael-oniga-becomes-grandmother/|author=Dayo Showemimo|title=Veteran actress, Rachael Oniga, becomes grandmother|publisher=Nigerian Entertainment Today|accessdate=March 29, 2015}}</ref> == Àwọn àṣàyàn eŕe rẹ̀ == * ''Sango'' (1997) * ''Out of Bounds'' (1997) * ''Owo Blow'' (1997) * ''Passion of Mind (2004)'' * ''Power Of Sin'', * ''Restless Mind'' * ''Doctor Bello (2013)'' * ''30 Days in Atlanta (2014)'' * ''[The Royal Hibiscus Hotel] (2017)'' * Power of 1 (2018) * The Wedding Party == Àwọn ìtọ́kasí == {{Reflist}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́ìbí ní 1957]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ènìyàn alààyè]] [[Ẹ̀ka:Àwọn òṣeré ará Nàìjíríà]] 8k8ka6jd8fhneaw5r2pb86bo47txxep 0 70579 557342 542722 2022-07-31T06:49:33Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Tina Mba|image=Tina Mba (cropped).png|image_size=|birth_name=|birth_date=2 October<ref>{{Cite web |url=http://yup.ng/2015/10/02/celebrity-birthday-tina-mba.html |title=CELEBRITY BIRTHDAY – TINA MBA |date=2 October 2015 |website=Yup Magazine |access-date=11 November 2017}}</ref>|birth_place=[[Enugu State]]|nationality=[[Nigeria]]|education=|children=3|occupation=[[Film actor|Actress]]|known_for=|spouse=}} '''Tina Mba''' jẹ́ òṣèré orí-ìtàgé ọmọ orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]] tí wọ́n yàn fún àmì-ẹ̀yẹ òṣèrébìnrin tí ó tayọ níbi ayẹyẹ ẹlẹ́keèje ti Africa Movie Academy Awards == Iṣẹ́ ìṣe rẹ̀ == Ní ọdún 2017, Tina kópa nínu àwọn eré bíi ''Isoken'', ''Bariga Suger'', ''Okafor's Law'' àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ, tí ìwé ìròyìn ''pulse'' sì ṣe àpèjúwe rẹ̀ bíi “òṣèrébìnrin tí ó dára jù lọ́dún”. Níbi ayẹyẹ Africa Magic Viewers Choice Awards ti ọdún 2017, wọ́n yàán fún àmì-ẹ̀yẹ òṣèrébìnrin tí ó tayọ jùlọ nínu eré aláwàdà.<ref>{{Cite web|url=http://www.pulse.ng/entertainment/movies/motion-pictures-with-chidumga-tina-mba-is-unarguably-the-best-nollywood-actress-of-2017-so-far-id6979936.html|title=Tina Mba is unarguably the best Nollywood actress of 2017, so far|date=12 July 2017|website=Pulse|access-date=11 November 2017}}</ref> Ó ṣàlàyé wípé òun kò bá ti fẹ́ràn eré orí ìpele ju sinimá àgbéléwò lọ tóbá ṣe wípé owó rẹ̀ pọ̀ dáada. Ní ọdún 2016, ó kópa nínu eré afìfẹ́hàn kan tí àkọ́lé rẹ̀ jẹ́ ''Ufuoma'', èyítí Ikechukwu Onyeka darí.<ref>{{Cite web|url=http://www.pulse.ng/entertainment/movies/ufuoma-mike-ezuruonye-peggy-ovire-tina-mba-star-in-new-movie-id5436789.html|title=Mike Ezuruonye, Peggy Ovire, Tina Mba star in new movie|last=Izuzu|date=30 August 2016|website=Pulse|access-date=30 November 2017}}</ref> Ní Oṣù Kẹẹ̀wá ọdún 2017, ó tún kópa nínu eré ''Omoye'', èyítí ó jẹ́ láti lòdì sí ìfipábánilòpọ̀.<ref>{{Cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2017/10/tina-mba-stan-nze-others-return-omoye/|title=Tina Mba, Stan Nze, others return in 'Omoye'|date=21 October 2017|website=Vanguard|access-date=11 November 2017}}</ref> Ní ọdún 2017 kan náà ló kópa nínu eré ''Isoken'' ní àjọṣepọ̀ pẹ̀lú [[Fúnkẹ́ Akíndélé]] àti [[Dakore Egbuson-Akande|Dakore Àkàndé]]. Ó kó ipa ìyá kan tó n fẹ́ kí ọmọ rẹ̀ obìnrin ṣe ìgbeyàwó ní kíákíá.<ref>{{Cite web|url=http://www.pulse.ng/entertainment/movies/isoken-funke-akindele-dakore-akande-tina-mba-joseph-benjamin-star-in-new-movie-id5394475.html|title=Funke Akindele, Dakore Akande, Tina Mba, Joseph Benjamin star in new movie|date=18 August 2016|website=Pulse|access-date=30 November 2017}}</ref> === Àṣàyàn àwọn eré rẹ̀ === * ''Isoken'' * ''Okafor's Law'' * ''Make a Move'' * ''Married but Living Single'' * ''Heroes and Zeroes'' * ''Tango with Me'' * ''The Tenant'' * ''Beneath Her Veil'' (2015) * ''Three Wise Men (2016)'' * ''Banana Island Ghost'' (2017) * ''The Bridge (2017 film)'' * ''Nigerian Prince'' (2018) * ''The Set Up'' (2019) == Ọ̀rọ̀ ayé rẹ̀ == Ó jẹ́ ọmọ bíbí [[Ìpínlẹ̀ Ẹnúgu]],<ref>{{Cite web|url=https://www.modernghana.com/movie/5226/3/ive-been-battered-broken-tina-mba.html|title=I've been battered & broken------Tina Mba|date=14 July 2009|website=Modern Ghana|access-date=12 November 2017}}</ref> ó sì ti bí ọmọ méjì.<ref>{{Cite web|url=http://dailypost.ng/2014/10/23/marriage-burden-dont-go-actress-tina-mba/|title=Marriage is a burden, don't go there" – Actress, Tina Mba|last=Orenuga|first=Adenike|date=23 October 2014|website=Dailypost Newspaper|access-date=11 November 2017}}</ref> == Àwọn ìtọ́kasí == {{Reflist}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ènìyàn alààyè]] [[Ẹ̀ka:Ọdún ọjọ́ìbí kòsí (àwọn ènìyàn alààyè)]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Ígbò]] [[Ẹ̀ka:Àwọn òṣeré ará Nàìjíríà]] jqov2isjkv1vxkn94fnyc9eh5xkulz7 0 72430 557335 556783 2022-07-31T06:39:16Z Aderiqueza 22884 Afikun aworan #WPWPYO #WPWP wikitext text/x-wiki {{infobox person|image=Erik ten Hag 2017.jpg}} '''Erik ten Hag''' ( Dutch: [̍ˈeːrɪk tən ɦɑx] ( </img> , ti a bi ni ọjọ keji osu keji odun 1970) jẹ olukọni [[Bọ́ọ̀lù-ẹlẹ́sẹ̀|alamọdaju bọọlu]] ti Dutch ati agbabọọlu tẹlẹ, ti o tun jẹ oluṣakoso lọwọlọwọ ti ẹgbẹ agbabọọlu Manchester United ni Premier League. Gẹgẹbi ẹrọ orin kan, Ten Hag gba bọọlu ni owo aarin-lehin ni liigi Dutch fun ọdun metala, ti o ṣe awọn ifarahan fun Twente (awọn itọka mẹta), De Graafschap, RKC Waalwijk ati Utrecht . O gba 1990–91 Eerste Divisie pẹlu De Graafschap ati 2000–01 KNVB Cup pẹlu Twente. Ni ọdun 2012, Ten Hag ni a yàn gẹgẹbi oluṣakoso Go Ahead Eagles ni Eerste Divisie. O tẹsiwaju lati je olukọni fun Bayern Munich II lati oṣu okudu ni odun 2013 titi di ọdun 2015; <ref name="Unterrichter in kniffligen Fragen">{{Cite news|title=Unterrichter in kniffligen Fragen|url=http://www.sueddeutsche.de/sport/bayerns-nachwuchscoach-erik-ten-hag-unterrichter-in-kniffligen-fragen-1.1690603|access-date=7 December 2013|language=de}}</ref> lakoko rẹ bi oluṣakoso Ten Hag mu ẹgbẹ rẹ lọ si Regionalliga Bayern . Ten Hag lẹhinna di oludari ere idaraya ati olukọni ti Utrecht ni igba ooru ti ọdun 2015. <ref name="Ten Hag wird Trainer und Sportdirektor beim FC Utrecht">{{Cite news|title=Ten Hag wird Trainer und Sportdirektor beim FC Utrecht|url=http://www.kicker.de/news/fussball/regionalliga/startseite/625566/artikel_ten-hag-wird-trainer-und-sportdirektor-beim-fc-utrecht.html|access-date=11 June 2015|publisher=Olympia-Verlag|language=de}}</ref> Ni Oṣu Kejila ọdun 2017, won yan gẹgẹbi olukọni agba ti Ajax, ati ni ọdun 2019 o dari ẹgbẹ Ajax rẹ de ipele si ipari ti 2018 – 19 UEFA Champions League fun igba akọkọ lati ọdun 1997. O ṣẹgun idije iṣakoso akọkọ rẹ pẹlu Ajax pẹlu 2018–19 KNVB Cup, atẹle pẹlu akọle Eredivisie eyiti o mu ilọpo meji fun ẹgbẹ naa. Ni ọdun 2021, Ten Hag ṣe itọsọna Ajax si igbasilẹ wọn ti o gbooro si 20th KNVB Cup, ati ni Oṣu Kini ọdun 2022 o di oluṣakoso to o yara julọ ni itan-akọọlẹ Ajumọṣe lati de ọdo ogorun pẹlu Ajax, ni iyọrisi iṣe ninu ifẹsẹwọnsẹ 128. == Ibẹrẹ Igbesi aye == Ten Hag ni a bi ni Haaksbergen, Overijssel. == Iṣe Bọọlu Gbigba == Ten Hag ṣere ni akọkọ bi ẹhin aarin fun Twente, De Graafschap, RKC Waalwijk ati Utrecht . O gba l'emeta otooto pẹlu Twente, nibiti o ti gba KNVB Cup ni akoko 2000–01 .{{Citation needed|date=April 2022}} Ten Hag tun gba Eerste Divisie pẹlu De Graafschap ni akoko 1990–91, ọdun mẹwa ṣaaju ki o to gba ife eye pẹlu Twente. O fẹyìntì lati ma gba boolu ni ọdun 2002 ni eni ọjọ-ori ọdun mejilelogbon ni akoko ti o ngba fun Twente, lẹhin opin akoko 2001 – 02 Eredivisie .{{Citation needed|date=April 2022}} == Iṣẹ iṣakoso == === Iṣẹ Ibẹrẹ === Ni 2012, wọn yàn Ten Hag gẹgẹbi oluṣakoso Go Ahead Eagles ni Eerste Divisie nipasẹ Marc Overmars, ti o jẹ onipindoje ti egbẹ agbabọọlu naa. <ref>{{Cite news|location=Amsterdam|date=11 April 2005}}</ref> Lakoko akoko rẹ ni Go Ahead Eagles, o ṣe amọna ẹgbẹ agbabọọlu naa si igbega akọkọ rẹ ni ọdun metadinlogun.{{Citation needed|date=April 2022}} He coached Bayern Munich II lati ọjọ kefa oṣu kefa odun 2013 titi di ọdun 2015 nigbati wọn fi Heiko Vogel rọpo re.<ref name="Unterrichter in kniffligen Fragen">{{Cite news|title=Unterrichter in kniffligen Fragen|url=http://www.sueddeutsche.de/sport/bayerns-nachwuchscoach-erik-ten-hag-unterrichter-in-kniffligen-fragen-1.1690603|access-date=7 December 2013|language=de}}</ref><ref>{{Cite news|title=Heiko Vogel trainiert künftig die U23 des FC Bayern|url=http://www.sueddeutsche.de/sport/fussball-heiko-vogel-trainiert-kuenftig-die-u-des-fc-bayern-1.2437380|access-date=15 April 2015|language=de}}</ref> No Akoko re gẹgẹ bi olukọni, Ten Hag dari egbẹ agbabọọlu na si Regionalliga Bayern. lẹhinna naa Ten Hag di oludari ere idaraya ati olukọni ori ti Utrecht ni igba ooru 2015, nibiti o ti ṣe amọna egbe agbabọọlu naa si ipo karun lakoko akọkọ rẹ. <ref name="Ten Hag wird Trainer und Sportdirektor beim FC Utrecht">{{Cite news|title=Ten Hag wird Trainer und Sportdirektor beim FC Utrecht|url=http://www.kicker.de/news/fussball/regionalliga/startseite/625566/artikel_ten-hag-wird-trainer-und-sportdirektor-beim-fc-utrecht.html|access-date=11 June 2015|publisher=Olympia-Verlag|language=de}}</ref> Ni akoko 2016–17, o ni ilọsiwaju pelu FC Utrecht bi won se pari si ipo kẹrin, ti o yẹge fun afiyẹyẹ UEFA Europa League .{{Citation needed|date=April 2022}} === Ajax === Ni ọjọ kankanlelogun oṣu Kejìlá ọdun 2017, wọn yan gẹgẹbi olukọni agba ti egbẹ agbabọọlu Ajax lẹhin ti egbẹ agbabọọlu naa yọ Marcel Keizer kuro. Ni ọdun 2019, o ṣe olukọni ẹgbẹ agbabọọlu Ajax rẹ si ipele ti o kangun si ipari ti 2018 – 19 UEFA Champions League fun igba akọkọ lati ọdun 1997, nipa bi o ti bori Real Madrid pelu 4 – 1 ni papa iṣere Santiago Bernabéu ni ti ipele 16, ati pe o tun na Juventus ni 1–2 ninu ifẹsẹwọnsẹ naa, lẹhin ti o ti ta ómí ninu ifẹsẹwọnse akọkọ 1–1 ni ile wọn ni ipele keji ti o kangun si ipari. Ni ifẹsẹwọnsẹ akọkọ ti ologbele-ipari, o mu ẹgbẹ agbabọọlu rẹ mu bori 1-0 pelu egbẹ agbabọọlu Tottenham Hotspur ni ile re ni papa isere tottenham Hotspur ti o pari laipe. Sibẹsibẹ ni ifẹsẹwọnsẹ keji, ijanilaya idaji keji nipasẹ Lucas Moura fun Tottenham Hotspur, pẹlu goolu ti o kẹhin ti o gba wọle ni iṣẹju 96th lati jẹ ki o jẹ 3–2 (3–3 ni apapọ) lati bori pelu goolu ita, ti o si pari ireti Ajax's ti odun na. <ref>{{Cite news|date=8 May 2019|title=Tottenham stuns Ajax with last-second winner in Champions League semifinal|url=https://www.yahoo.com/lifestyle/tottenham-ajax-lucas-moura-champions-league-hat-trick-210419835.html|work=Yahoo! Sports}}</ref> O ṣẹgun idije iṣakoso akọkọ rẹ pẹlu Ajax ni 5 May 2019, 2018–19 KNVB Cup, lilu Willem II ni ipari. lẹhin ọjọ mewa ti o gba ife, Ajax, nipasẹ Ten Hag gba Eredivisie bi daradara lẹhin ti won bori De Graafschap ninu ifẹsẹwọnsẹ ti o pari 1-4 ati ki o mu wọn gba ife meji ninu egbẹ agbabọọlu naa. Ni ọjọ kejidinlogun oṣu Kẹrin ọdun 2021, Ten Hag ṣe itọsọna egbe agbabọọlu Ajax de 20th KNVB Cup won pẹlu iṣẹgun 2–1 lori Vitesse ni ipele ipari . Ni ọsẹ meji lẹhinna, Ten Hag faa adehun rẹ gun pẹlu egbe agbabọọlu Ajax titi de opin akoko 2022–23. Ni ọjọ kerindinlogun oṣu Kini ọdun 2022, Ten Hag di oluṣakoso ti o yara julọ fi itan-akọọlẹ Ajumọṣe lati ni ibori 100 pẹlu Ajax, ti o ṣaṣeyọri iṣẹ naa ninu ifẹsẹwọnsẹ 128, nigbati ẹgbẹ agbabọọlu rẹ lu Utrecht 3–0 ni ọjọ ere 19. === Manchester United === Ni ọjọ kankanlelogun oṣu Kẹrin ọdun 2022, wọn yan Ten Hag gẹgẹ bi oluṣakoso Manchester United ti o bẹrẹ lati opin akoko 2021-22 titi di Oṣu Karun ọdun 2025, pẹlu aṣayan lati faagun fun ọdun kan siwaju. Won yàn Mitchell van der Gaag ati Steve McClaren lati darapọ mọ àwọn olukoni ti yi o ṣiṣe pelu Ten Hag. Ni ọjọ kerindinlogun Oṣu Karun ọdun 2022, o jẹ mimo pe Ten Hag ti fi ipa re ni Ajax silẹ ni kiakia ati bẹrẹ igbaradi rẹ bi oluṣakoso Manchester United fun akoko 2022-23 . == Ti ndun statistiki == {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Appearances and goals by club, season and competition ! rowspan="2" |Club ! rowspan="2" |Season ! colspan="3" |League ! colspan="2" |KNVB Cup ! colspan="2" |Europe ! colspan="2" |Other ! colspan="2" |Total |- !Division !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals |- |Twente |1989–90<ref name="Voetbal">{{Cite web|archivedate=11 March 2009}}</ref><ref>For 1989–90 UEFA Cup: {{Cite book|title=The Complete Results & Line-ups of the UEFA Cup 1971–1991|date=2004|publisher=Soccer Books|location=Cleethorpes}}</ref> |Eredivisie |14 |0 | | |0 |0 | colspan="2" |— |14 |0 |- | rowspan="3" |De Graafschap |1990–91<ref name="Voetbal" /> |Eerste Divisie |37 |5 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |37 |5 |- |1991–92<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |17 |1 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |17 |1 |- ! colspan="2" |Total !54 !6 ! ! ! colspan="2" |— ! colspan="2" |— !54 !6 |- | rowspan="3" |Twente |1992–93<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |24 |1 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |24 |1 |- |1993–94<ref name="Voetbal" /><ref>For 1993–94 UEFA Cup: {{Cite book|title=The Complete Results & Line-ups of the UEFA Cup 1991–2004|date=2004|publisher=Soccer Books|location=Cleethorpes}}</ref> |Eredivisie |21 |1 | | |1{{Efn|Appearance(s) in [[UEFA Cup]]}} |0 | colspan="2" |— |22 |1 |- ! colspan="2" |Total !45 !2 ! ! !1 !0 ! colspan="2" |— !46 !2 |- |RKC Waalwijk |1994–95<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |31 |2 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |31 |2 |- |Utrecht |1995–96<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |30 |2 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |30 |2 |- | rowspan="7" |Twente |1996–97<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |26 |1 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |26 |1 |- |1997–98<ref name="Voetbal" /><ref>For 1997–98 UEFA Cup: {{Cite book|title=The Complete Results & Line-ups of the UEFA Cup 1991–2004}}</ref> |Eredivisie |33 |0 | | |5{{Efn}} |0 | colspan="2" |— |38 |0 |- |1998–99<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |29 |0 | | |4{{Efn|Appearances in [[UEFA Intertoto Cup]]}} |0 | colspan="2" |— |33 |0 |- |1999–2000<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |30 |2 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |30 |2 |- |2000–01<ref name="Voetbal" /> |Eredivisie |28 |0 | | | colspan="2" |— | colspan="2" |— |28 |0 |- |2001–02<ref name="Voetbal" /><ref>For 2001–02 UEFA Cup: {{Cite book|title=The Complete Results & Line-ups of the UEFA Cup 1991–2004}}</ref> |Eredivisie |16 |0 | | |2{{Efn}} |0 |1{{Efn|Appearance in [[Johan Cruyff Shield]]}} |0 |19 |0 |- ! colspan="2" |Total !162 !3 ! ! !11 !0 !1 !0 !174 !3 |- ! colspan="3" |Career total !336 !15 ! ! !12 !0 !1 !0 !349 !15 |} {{Notelist}} [[Ẹ̀ka:Àwọn ènìyàn alààyè]] [[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́ìbí ní 1970]] pjclf5v0j804iykbjn22czaglq2mfj5 0 72431 557310 556876 2022-07-30T18:08:27Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki Dr. '''Doyin Abiola, Doyinsola Hamidat Abiola''' (Nee Aboaba) ti jẹ́ aṣàkóso olùdarí àti aṣàtẹ̀jáde ìwé ìròyìn National Concord Newspaper<ref>{{Cite web|url=http://dailypost.ng/2017/03/25/buhari-god-shamed-enemies-femi-adesina/|title=Buhari: God shamed enemies - Femi Adesina|date=2017-03-25|website=[[Daily Post (Nigeria)|Daily Post]]|access-date=2017-03-27}}</ref> Òun ni obìnrin Nàìjíríà àkọ́kọ́ tí yóò jẹ́ olóòtú ìwé ìròyìn Daily Times of Nigeria| Nigerian daily.<ref>{{Cite web|url=http://www.dameawards.com/drdoyinprofile24th.php|title=Citation of Dr. Doyin Abiola, Lifetime Achievement Awardee at the 24th Dame|publisher=DAME Awards|access-date=2017-03-27}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Buhari salutes Doyin Abiola at 75|url=https://www.vanguardngr.com/2021/02/buhari-salutes-doyin-abiola-at-75/|access-date=2021-11-22|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Ẹ̀kọ́ àti iṣẹ́ == Dr. Doyin Abiola kẹ́kọ̀ọ́ ní  [[University of Ibadan|Yunifásitì ti Ìbàdàn]] , Nàìjíríà níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ jáde nípa èdè Gẹ̀ẹ́sì àti eré-oníṣe ní 1969. Lẹ́yìn tí ó kẹ́kọ̀ọ́ jáde, ó bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ pẹ̀lú ìwé ìròyìn Daily Sketch ní 1969. Ní àsìkò yìí, ó bẹ̀rẹ̀ sí í kọ abala nínú ìwé ìròyìn náà tí wọ́n pè ní Tiro tí ó ń rí sí oríṣìíríṣìí ìṣẹ̀lẹ̀ àwùjọ, pẹ̀lú àwọn ọ̀rọ̀ takọtabo. Ní 1970, ó kúrò ní ìwé ìròyìn Daily Sketch, ó sì rin ìrìn àjò lọ sí United States láti kẹ́kọ̀ọ́ gba master’s degree nínú Journalism. Nígbà tí ó dé, wọ́n gbà á gẹ́gẹ́ bí i akọ̀wé abala ní Daily Times, ó sì lọ òkè láti jẹ́ ẹgbẹ́ olóòtú abala náà. Ó padà lọ sí New York University, ó sì gba PhD nínú communications and political science ní 1979. <ref>{{Cite web|url=https://massmediang.com/dr-doyinsola-abiola-biography/|title=Dr. Doyinsola Abiola Biography – MassMediaNG}}</ref> Lẹ́yìn ètò PHD rẹ, ó padà sí Daily Times, wọ́n sì gbé e lọ sí àjọ àwọn olóòtú níbi tí ó ti ṣiṣẹ́ pẹ̀lú àwọn olóòtú tí wọ́n ti ní ìrírí bí i Stanley Macebuh, [[Dele Giwa]] àti Amma Ogan. Ó jẹ́, síbẹ̀síbẹ̀, ìdúró kúkurú torí pé ìwé ìròyìn tuntun National Concord Newspaper tí wọ́n ṣẹ̀ dá sílẹ̀ pè é láti jẹ́ olóòtú ojoojúmọ́ rẹ àkọ́kọ́. Lẹ́yìn náà ni ó dé ipò olóòtú National Concord newspaper. Ó gba ìgbélárugẹ láti jẹ́ aṣàkóso olùdarí/olórí olóòtú ní 1986. Ó di obìnrin Nàìjíríà àkọ́kọ́ láti di olórí olóòtú ìwé ìròyìn ojoojúmọ́ ní Nàìjíríà.<ref>{{Cite web|url=https://punchng.com/buhari-congratulates-doyin-abiola-at-73/|title=Buhari congratulates Doyin Abiola at 73|date=31 January 2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.iol.co.za/news/africa/abiolas-wife-continues-the-struggle-alone-63335|title=Abiola's wife continues the struggle alone}}</ref> Dr. Doyin Abiola tún jẹ́ opó aṣàtẹ̀jáde àkọ́kọ́ àti olùdáni National Concord Newspaper Olóyè [[Moshood Abiola]] tí ó fẹ́ ní 1981.<ref>{{Cite web|url=https://biography.yourdictionary.com/moshood-abiola|title=Moshood Abiola}}</ref> Iṣẹ́ Doyin Abiola ní National Concord Newspaper lọ fún ọgbọ̀n ọdún. Ó tún ṣiṣẹ́ ní oríṣìíríṣìí ipò ní ilé iṣẹ́ atẹ̀ròyìn ní Nàìjíríà. Òun ni alága Awards Nominating panel ní Nigerian Media Merit Award àkọ́kọ́ tí wọ́n ṣe ní Nàìjíríà nígbà náà. Ó jẹ́ ara ìgbìmọ̀ onímọ̀ràn, Faculty of Social and Management Sciences, Ogun State University. == Àmì-ẹ̀yẹ àti ìdánimọ̀ == Ó gbá àmì-ẹ̀yẹ Diamond Awards for Media Excellence (DAME) fún ìfinjì gbogbo ọjọ́ ayé rẹ̀ sí ìdàgbàsókè ààlà ìmọ̀ àti ìmúlágbára ilé-iṣẹ́ ìròyìn gẹ́gẹ́ bí òpómúléró ìjọba alágbádá. Àwọn onídùúró DAME fi ọwọ́ sí yíyàn rẹ̀ pẹ̀lú ìṣọ̀kan gẹ́gẹ́ bí i olùgbà àmì-ẹ̀yẹ Lifetime Achievement Award níbi ayẹyẹ kẹrìnlélógún DAME. Òun ni obìnrin kejì tí yóò gba àmì-ẹ̀yẹ DAME Lifetime Achievement Award lẹ́yìn Mrs.(Omobola Onajide). <ref>{{Cite web|url=https://massmediang.com/dr-doyinsola-abiola-biography/|title=Dr. Doyinsola Abiola Biography – MassMediaNG}}</ref> Wọ́n fún un ní Eisenhower Fellowship ní 1986.<ref>{{Cite web|url=https://www.efworld.org/efdirectory|title=Fellows Directory}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == ebatkoahg6rfne2wvthn2t2xg9flmxq 0 72432 557312 556875 2022-07-30T18:32:01Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Yewande Omotoso|image=|alt=|caption=|birth_name=|birth_date={{Birth year and age|1980}}|birth_place=[[Bridgetown]], [[Barbados]]|death_date=|death_place=|nationality=|other_names=|alma_mater=[[University of Cape Town]]|occupation=Novelist, architect and designer|years_active=|known_for=|notable_works=''Bom Boy'' (2011)<br>''The Woman Next Door'' (2016)|relatives=[[Kole Omotoso]] (father); [[Akin Omotoso]] (brother)}} '''Yewande Omotoso''' (tí wọ́n bí ní 1980) jẹ́ òǹkọ̀wé ìwé eré-onítàn tí ó jẹ́ olùgbé [[South Africa|South African]], ayàwòrán ilé àti a-ṣe-ọ̀ṣọ́, tí wọ́n bí ní [[Barbados]], tí ó sì dàgbà ní [[Nigeria|Nàìjíríà]] .<ref>[http://www.africanbookscollective.com/authors-editors/yewande-omotoso Yewande Omotoso biography] at African Books Collective.</ref> Ó jẹ́ ọmọbìnrin òǹkọ̀wé Nàìjíríà Kole Omotoso, àti arábìnrin aṣàgbéjáde fíìmù Akin Omotoso.<ref>Shanaaz Prince, [https://www.pressreader.com/south-africa/drum/20170223/283648234655089 "Akin Omotoso: From actor to filmmaker"], ''PressReader'', 23 February 2017.</ref> Ó ń gbé ní [[Johannesburg]].<ref>[https://writivism.org/2017/01/30/your-favorite-writers-are-mentoring/ "Your Favorite Writers are Mentoring! | Yewande Omotoso"], Writivism, 30 January 2017.</ref> Àwọn ìwé eré-onítàn rẹ̀ méjèèjì tí wọ́n ti tẹ̀ jáde ti fún ní ìdánimọ̀ tí ó tó, àti pẹ̀lú gbígba àmì-ẹ̀yẹ South African Literary Award fún òǹkọ̀wé tí wọ́n tẹ iṣẹ́ rẹ̀ jáde fún ìgbà àkọ́kọ́ ,<ref>{{Cite web|title=Yewande Omotoso|url=https://www.penguin.co.uk/authors/1077325/yewande-omotoso.html|website=www.penguin.co.uk|access-date=2020-05-30}}</ref> tí ó sì jẹ́ àṣàyàn fún South African ''Sunday Times'' Fiction Prize,,<ref>{{Cite web|title=Nigerian writer Yewande Omotoso|url=http://www.thepatrioticvanguard.com/nigerian-writer-yewande-omotoso|last=Vanguard|first=The Patriotic|date=2020-04-23|website=The Patriotic Vanguard|language=en|access-date=2020-05-30}}</ref> M-Net Literary Awards 2012,<ref name="TiA">[https://thisisafrica.me/author/yewandeomotoso/ "Yewande Omotoso"], This is Africa.</ref> àti 2013 Etisalat Prize for Literature,<ref>{{Cite web|url=https://guardian.ng/art/etisalat-prize-for-literature-again-nigerias-young-writers-miss-laurel/|title=Etisalat Prize for Literature: Again, Nigeria's young writers miss laurel|website=Guardian Nigeria|access-date=2020-05-30}}</ref> àti tí ó jẹ́ yíyàn fún 2017 Bailey's Women's Prize for Fiction.<ref>[http://www.womensprizeforfiction.co.uk/reading-room/news/announcing-2017-longlist "Announcing the 2017 Longlist..."], Bailey's Women's Prize for Fiction.</ref> == Ìbẹ̀rẹ̀ ayé àti ẹ̀kọ́ == Wọ́n bí Yewande Omotoso ní [[Bridgetown]], [[Barbados]];<ref>[http://www.womensprizeforfiction.co.uk/reading-room/in-conversation-with/qa-yewande-omotoso "A Q&A with Yewande Omotoso"], Baileys Women’s Prize for Fiction.</ref> àti láàárín ọdún kan tí wọ́n bí i ni òun àti ìyá rẹ̀ ọmọ Barbados lọ, bàbá rẹ̀ ọmọ Nàìjíríà àti àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ̀ ọkùnrin méjì sí Nàìjíríà. Ó dàgbà ní [[Ile-Ife|Ilé-Ifẹ̀]], [[Osun State|Ìpínlẹ̀ Osun]] , títí di 1992, nígbà tí ìdílé náà kó lọ sí South Africa<ref name="Nation">Evelyn Osagie, [http://thenationonlineng.net/think-product-three-nations/ "‘I think of myself as a product of three nations’"], ''[[The Nation (Nigeria)|The Nation]]'' (Nigeria), 19 March 2014.</ref><ref name="TOW">[http://www.cca.ukzn.ac.za/index.php/tow-past-participants/45-tow-2012/218-yewande-omotoso-nigeria-south-africa "Yewande Omotoso (Nigeria/South Africa)"], Time of the Writer, Centre for Creative Writing, University of Kwazulu-Natal, 2012.</ref> lẹ́yìn tí bàbá rẹ̀ gba iṣẹ́ akadá pẹ̀lú [[University of the Western Cape]].<ref>{{Cite web|url=http://www.africanfilmny.org/BR/akin-omotoso/|title=Akin Omotoso bio|last=Africa Film Festival|location=New York}}</ref> Ó ti sọ, "Láìnífiṣe iye ọdún tí mo ti gbé ní South Africa, mo ṣì rí ara mi bí i àbájáde ìran mẹ́ta: Barbados, Nàìjíríà, àti South Africa. Nigeria jẹ́ ará tí ó ṣe pàtàkì nínú bí mo ṣe kéèéfín ara mi, ìdánimọ̀ mi",<ref name="Nation" /> àti nínú ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò 2015 kan, ó ní : "Ìdánimọ̀ le. Mo fẹ́ràn jíjẹ́ ọmọ Nàìjíríà, Mo fẹ́ràn bí mo ṣe jẹ́ ara ìdánimọ̀ náà bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé jíjẹ́ tí mo jẹ́ le, torí ìdánimọ̀ púpọ̀ tí mo ní àti ìrírí ayé gbígbé kiki."<ref name="Sabi" /> Ó kẹ́kọ̀ọ́ architecture ní [[University of Cape Town]] (UCT), àti lẹ́yìn tí ó ṣiṣẹ́ fún àwọn ọdún díẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i olùyàwòrán ilé ó lọ láti gba master's degree nínú in Creative Writing ní Yunifásítì kan náà.<ref name="TOW" /> == Àwọn Ìtọ́kasí == <references /> ldwv7w678mk6svrp07ugy6aefr247ul 557313 557312 2022-07-30T19:24:10Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Yewande Omotoso|image=|alt=|caption=|birth_name=|birth_date={{Birth year and age|1980}}|birth_place=[[Bridgetown]], [[Barbados]]|death_date=|death_place=|nationality=|other_names=|alma_mater=[[University of Cape Town]]|occupation=Novelist, architect and designer|years_active=|known_for=|notable_works=''Bom Boy'' (2011)<br>''The Woman Next Door'' (2016)|relatives=[[Kole Omotoso]] (father); [[Akin Omotoso]] (brother)}} '''Yewande Omotoso''' (tí wọ́n bí ní 1980) jẹ́ òǹkọ̀wé ìwé eré-onítàn tí ó jẹ́ olùgbé [[South Africa|South African]], ayàwòrán ilé àti a-ṣe-ọ̀ṣọ́, tí wọ́n bí ní [[Barbados]], tí ó sì dàgbà ní [[Nigeria|Nàìjíríà]] .<ref>[http://www.africanbookscollective.com/authors-editors/yewande-omotoso Yewande Omotoso biography] at African Books Collective.</ref> Ó jẹ́ ọmọbìnrin òǹkọ̀wé Nàìjíríà Kole Omotoso, àti arábìnrin aṣàgbéjáde fíìmù Akin Omotoso.<ref>Shanaaz Prince, [https://www.pressreader.com/south-africa/drum/20170223/283648234655089 "Akin Omotoso: From actor to filmmaker"], ''PressReader'', 23 February 2017.</ref> Ó ń gbé ní [[Johannesburg]].<ref>[https://writivism.org/2017/01/30/your-favorite-writers-are-mentoring/ "Your Favorite Writers are Mentoring! | Yewande Omotoso"], Writivism, 30 January 2017.</ref> Àwọn ìwé eré-onítàn rẹ̀ méjèèjì tí wọ́n ti tẹ̀ jáde ti fún ní ìdánimọ̀ tí ó tó, àti pẹ̀lú gbígba àmì-ẹ̀yẹ South African Literary Award fún òǹkọ̀wé tí wọ́n tẹ iṣẹ́ rẹ̀ jáde fún ìgbà àkọ́kọ́ ,<ref>{{Cite web|title=Yewande Omotoso|url=https://www.penguin.co.uk/authors/1077325/yewande-omotoso.html|website=www.penguin.co.uk|access-date=2020-05-30}}</ref> tí ó sì jẹ́ àṣàyàn fún South African ''Sunday Times'' Fiction Prize,,<ref>{{Cite web|title=Nigerian writer Yewande Omotoso|url=http://www.thepatrioticvanguard.com/nigerian-writer-yewande-omotoso|last=Vanguard|first=The Patriotic|date=2020-04-23|website=The Patriotic Vanguard|language=en|access-date=2020-05-30}}</ref> M-Net Literary Awards 2012,<ref name="TiA">[https://thisisafrica.me/author/yewandeomotoso/ "Yewande Omotoso"], This is Africa.</ref> àti 2013 Etisalat Prize for Literature,<ref>{{Cite web|url=https://guardian.ng/art/etisalat-prize-for-literature-again-nigerias-young-writers-miss-laurel/|title=Etisalat Prize for Literature: Again, Nigeria's young writers miss laurel|website=Guardian Nigeria|access-date=2020-05-30}}</ref> àti tí ó jẹ́ yíyàn fún 2017 Bailey's Women's Prize for Fiction.<ref>[http://www.womensprizeforfiction.co.uk/reading-room/news/announcing-2017-longlist "Announcing the 2017 Longlist..."], Bailey's Women's Prize for Fiction.</ref> == Ìbẹ̀rẹ̀ ayé àti ẹ̀kọ́ == Wọ́n bí Yewande Omotoso ní [[Bridgetown]], [[Barbados]];<ref>[http://www.womensprizeforfiction.co.uk/reading-room/in-conversation-with/qa-yewande-omotoso "A Q&A with Yewande Omotoso"], Baileys Women’s Prize for Fiction.</ref> àti láàárín ọdún kan tí wọ́n bí i ni òun àti ìyá rẹ̀ ọmọ Barbados lọ, bàbá rẹ̀ ọmọ Nàìjíríà àti àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ̀ ọkùnrin méjì sí Nàìjíríà. Ó dàgbà ní [[Ile-Ife|Ilé-Ifẹ̀]], [[Osun State|Ìpínlẹ̀ Osun]] , títí di 1992, nígbà tí ìdílé náà kó lọ sí South Africa<ref name="Nation">Evelyn Osagie, [http://thenationonlineng.net/think-product-three-nations/ "‘I think of myself as a product of three nations’"], ''[[The Nation (Nigeria)|The Nation]]'' (Nigeria), 19 March 2014.</ref><ref name="TOW">[http://www.cca.ukzn.ac.za/index.php/tow-past-participants/45-tow-2012/218-yewande-omotoso-nigeria-south-africa "Yewande Omotoso (Nigeria/South Africa)"], Time of the Writer, Centre for Creative Writing, University of Kwazulu-Natal, 2012.</ref> lẹ́yìn tí bàbá rẹ̀ gba iṣẹ́ akadá pẹ̀lú [[University of the Western Cape]].<ref>{{Cite web|url=http://www.africanfilmny.org/BR/akin-omotoso/|title=Akin Omotoso bio|last=Africa Film Festival|location=New York}}</ref> Ó ti sọ, "Láìnífiṣe iye ọdún tí mo ti gbé ní South Africa, mo ṣì rí ara mi bí i àbájáde ìran mẹ́ta: Barbados, Nàìjíríà, àti South Africa. Nigeria jẹ́ ará tí ó ṣe pàtàkì nínú bí mo ṣe kéèéfín ara mi, ìdánimọ̀ mi",<ref name="Nation" /> àti nínú ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò 2015 kan, ó ní : "Ìdánimọ̀ le. Mo fẹ́ràn jíjẹ́ ọmọ Nàìjíríà, Mo fẹ́ràn bí mo ṣe jẹ́ ara ìdánimọ̀ náà bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé jíjẹ́ tí mo jẹ́ le, torí ìdánimọ̀ púpọ̀ tí mo ní àti ìrírí ayé gbígbé kiki."<ref name="Sabi" /> Ó kẹ́kọ̀ọ́ architecture ní [[University of Cape Town]] (UCT), àti lẹ́yìn tí ó ṣiṣẹ́ fún àwọn ọdún díẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i olùyàwòrán ilé ó lọ láti gba master's degree nínú in Creative Writing ní Yunifásítì kan náà.<ref name="TOW" /> == Iṣẹ́ ìwé kíkọ rẹ̀ == Ìwé ìtàn àròsọ Omotoso's àkọ́kọ́, ''Bom Boy'', ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 2011 láti ọwọ́ [[Modjaji Books]] ní Cape Town. Ó gba [[South African Literary Awards (SALA)|South African Literary Award]] 2012 fún akọ̀wé ìgbà àkọ́kọ́ tí wọ́n tẹ iṣẹ́ rẹ̀ jáde, wọ́n yàn án fún [[Sunday Times Literary Awards|''Sunday Times'' Fiction Prize]] ti South Africa, àti fún [[M-Net Literary Awards]] 2012.<ref name="TiA2" /> ''Bom Boy'' tún gbé ipò kejì fún 2013 [[Etisalat Prize for Literature]],<ref>[https://prize.etisalat.com.ng/post.php?id=202 "Random facts about Yewande Omotoso"], Etisalat Prize for Literature, 3 January 2017.</ref> lẹ́yìn tí Omotoso bẹ̀rẹ̀ Etisalat Fellowship 2014 ní [[University of East Anglia]]<ref name="Sabi2">[https://www.sabinews.com/the-etisalat-prize-brought-recognition-yewande-omotoso/ "The Etisalat Prize brought recognition – Yewande Omotoso"], ''Sabi News'', 16 August 2015.</ref> tí ẹni tí ó gba ẹ̀bùn 2013, [[NoViolet Bulawayo]] fi sílẹ̀ fún un.<ref>James Murua, [http://www.jamesmurua.com/noviolet-bulwayo-gives-up-etisalat-fellowship-to-yewande-omotoso/ "Noviolet Bulwayo gives up Etisalat fellowship to Yewande Omotoso"], James Murua's Literature Blog, 16 April 2014.</ref> Omotoso jẹ́ 2013 Norman Mailer Fellow, ó sì gbá [[Miles Morland Scholarship]] ní 2014.<ref>[https://www.milesmorlandfoundation.com/morland-writing-scholarship-winners- "2014 Morland Scholarship Winners"], Miles Morland Foundation.</ref><ref>[http://www.uea.ac.uk/news-and-events/home/-/blogs/yewande-omotoso-wins-morland-writing-scholarship "Yewande Omotoso wins Morland Writing Scholarship"], University of East Anglia, 27 November 2014.</ref><ref>[http://www.jamesmurua.com/yewande-omotoso-sneak-peaks-new-novel/ "Yewande Omotoso new novel sneak peaked"], James Murua's Literature Blog, 12 April 2016.</ref> Gẹ́gẹ́ bí i ''Bom Boy'', ìwé ìtàn àròsọ rẹ̀ kejì, ''The Woman Next Door'' ([[Chatto and Windus]], 2016)<ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/2017/02/12/514495267/next-door-neighbors-gradually-learn-to-get-along-in-post-apartheid-cape-town|title='Next Door' Neighbors Gradually Learn To Get Along In Post-Apartheid Cape Town|date=12 February 2017|work=NPR|access-date=10 April 2017}}</ref> gba àyẹ̀wò tí ó dára, pẹ̀lú ''[[Publishers Weekly]]'' tí wọ́n pè é ní "this charming, touching, occasionally radiant tale of two prickly octogenarians: two women, one black and one white, neighbours who discover after 20 years of exchanging digs and insults that they might help each other... Omotoso captures the changing racial relations since the 1950s, as well as the immigrant experience through personal detail and small psychological insights into mixed emotions, the artist’s eye, and the widow’s remorse. Hers is a fresh voice as adept at evoking the peace of walking up a kopje as the cruelty of South Africa’s past."<ref>[http://www.publishersweekly.com/978-1-250-12457-9 "The Woman Next Door"], ''Publishers Weekly'', 12 May 2016.</ref> ''[[Irish Independent]]'' ṣe àpèjúwe''The Woman Next Door'' gẹ́gẹ́ bí i "a finely observed account of female prejudice, redemption and that often elusive commodity - friendship."<ref>Deirdre Conroy, [http://www.independent.ie/entertainment/books/fiction-the-woman-next-door-by-yewande-omotoso-34830915.html "Fiction: The Woman Next Door by Yewande Omotoso"], ''Irish Independent'', 27 June 2016.</ref> Wọ́n yàn án fún [[Bailey's Women's Prize for Fiction]] ní 2017,<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/books/gallery/2017/mar/08/baileys-prize-2017-longlist-in-pictures|title=Baileys prize 2017 longlist – in pictures|date=8 March 2017|work=The Guardian|access-date=10 April 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=https://womensprizeforfiction.co.uk/features/features/interviews/qa-yewande-omotoso|title=A Q&A with Yewande Omotoso|publisher=Women's Prize for Fiction|access-date=1 December 2021}}</ref> àti wọ́n yàn án fún [[International Dublin Literary Award]] ti 2018.<ref>[http://www.dublinliteraryaward.ie/news/the-2018-shortlist-is-announced-5th-april/ "The 2018 shortlist is announced, 5th April"], International Dublin Literary Award.</ref> Omotoso ti ṣe àfikún àwọn ìtàn àti ewì sí àtẹ̀jáde oríṣìíríṣìí, lára wọn ''Konch'', ''Noir Nation'', ''Speaking for the Generation: Contemporary Stories from Africa'', ''Contemporary African Women’s Poetry'',<ref name="TOW2" /> ''Kalahari Review'', ''The Moth Literary Journal'', ''One World Two'', the 2012 [[Caine Prize]] anthology,<ref>Jennifer Emelife, [http://www.praxismagonline.com/writing-day-tips-yewande-omotoso/ "My Writing Day (and other tips): Yewande Omotoso"], ''Praxis Magazine'', 10 February 2017.</ref> and ''[[Daughters of Africa#New Daughters of Africa|New Daughters of Africa]]'' (2019), tí [[Margaret Busby]] ṣe àtúntò rẹ̀.<ref>Michele Magwood, [https://www.wantedonline.co.za/navigator/leisure/2019-07-05-new-daughters-of-africa-is-a-powerful-collection-of-writing-by-women-from-the-continent/ "'New Daughters of Africa' Is a Powerful Collection of Writing by Women from the Continent"], ''Wanted'', 5 July 2019.</ref> Ó jẹ́ olùkópa láti ìgbà dé ìgbà àwọn ọdún iṣẹ́ ọnà, lára wọn ni [[Aké Arts and Book Festival]],<ref>[http://www.akefestival.org/index.php/the-festival/ake-festival-2016-guests/item/543-yewande-omotoso "Yewande Omotoso"] at Ake Festival, 2016.</ref> [[Edinburgh International Book Festival]]<ref>2016 Edinburgh International Book Festival Brochure.</ref> àti PEN American World Voices Festival.<ref>[https://worldvoices.pen.org/speaker/yewande-omotoso/ "Yewande Omotoso"], PEN American World Voices Festival.</ref> Wọ́n ti mọ Omotoso ní àwọn àwùjọ kan fún ìlò àtinúdá rẹ̀ fún àwọn àwòrán afìmọ̀sílára hàn bí ìbòjú juju tí wọ́n sọ lórúkọ ní déédéé .{{fact|date=June 2019}} == Àwọn Ìtọ́kasí == <references /> 4of8v77ie117k6vrhnq3y8jxpe8qn7e 557314 557313 2022-07-30T19:26:14Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Yewande Omotoso|image=|alt=|caption=|birth_name=|birth_date={{Birth year and age|1980}}|birth_place=[[Bridgetown]], [[Barbados]]|death_date=|death_place=|nationality=|other_names=|alma_mater=[[University of Cape Town]]|occupation=Novelist, architect and designer|years_active=|known_for=|notable_works=''Bom Boy'' (2011)<br>''The Woman Next Door'' (2016)|relatives=[[Kole Omotoso]] (father); [[Akin Omotoso]] (brother)}} '''Yewande Omotoso''' (tí wọ́n bí ní 1980) jẹ́ òǹkọ̀wé ìwé eré-onítàn tí ó jẹ́ olùgbé [[South Africa|South African]], ayàwòrán ilé àti a-ṣe-ọ̀ṣọ́, tí wọ́n bí ní [[Barbados]], tí ó sì dàgbà ní [[Nigeria|Nàìjíríà]] .<ref>[http://www.africanbookscollective.com/authors-editors/yewande-omotoso Yewande Omotoso biography] at African Books Collective.</ref> Ó jẹ́ ọmọbìnrin òǹkọ̀wé Nàìjíríà Kole Omotoso, àti arábìnrin aṣàgbéjáde fíìmù Akin Omotoso.<ref>Shanaaz Prince, [https://www.pressreader.com/south-africa/drum/20170223/283648234655089 "Akin Omotoso: From actor to filmmaker"], ''PressReader'', 23 February 2017.</ref> Ó ń gbé ní [[Johannesburg]].<ref>[https://writivism.org/2017/01/30/your-favorite-writers-are-mentoring/ "Your Favorite Writers are Mentoring! | Yewande Omotoso"], Writivism, 30 January 2017.</ref> Àwọn ìwé eré-onítàn rẹ̀ méjèèjì tí wọ́n ti tẹ̀ jáde ti fún ní ìdánimọ̀ tí ó tó, àti pẹ̀lú gbígba àmì-ẹ̀yẹ South African Literary Award fún òǹkọ̀wé tí wọ́n tẹ iṣẹ́ rẹ̀ jáde fún ìgbà àkọ́kọ́ ,<ref>{{Cite web|title=Yewande Omotoso|url=https://www.penguin.co.uk/authors/1077325/yewande-omotoso.html|website=www.penguin.co.uk|access-date=2020-05-30}}</ref> tí ó sì jẹ́ àṣàyàn fún South African ''Sunday Times'' Fiction Prize,,<ref>{{Cite web|title=Nigerian writer Yewande Omotoso|url=http://www.thepatrioticvanguard.com/nigerian-writer-yewande-omotoso|last=Vanguard|first=The Patriotic|date=2020-04-23|website=The Patriotic Vanguard|language=en|access-date=2020-05-30}}</ref> M-Net Literary Awards 2012,<ref name="TiA">[https://thisisafrica.me/author/yewandeomotoso/ "Yewande Omotoso"], This is Africa.</ref> àti 2013 Etisalat Prize for Literature,<ref>{{Cite web|url=https://guardian.ng/art/etisalat-prize-for-literature-again-nigerias-young-writers-miss-laurel/|title=Etisalat Prize for Literature: Again, Nigeria's young writers miss laurel|website=Guardian Nigeria|access-date=2020-05-30}}</ref> àti tí ó jẹ́ yíyàn fún 2017 Bailey's Women's Prize for Fiction.<ref>[http://www.womensprizeforfiction.co.uk/reading-room/news/announcing-2017-longlist "Announcing the 2017 Longlist..."], Bailey's Women's Prize for Fiction.</ref> == Ìbẹ̀rẹ̀ ayé àti ẹ̀kọ́ == Wọ́n bí Yewande Omotoso ní [[Bridgetown]], [[Barbados]];<ref>[http://www.womensprizeforfiction.co.uk/reading-room/in-conversation-with/qa-yewande-omotoso "A Q&A with Yewande Omotoso"], Baileys Women’s Prize for Fiction.</ref> àti láàárín ọdún kan tí wọ́n bí i ni òun àti ìyá rẹ̀ ọmọ Barbados lọ, bàbá rẹ̀ ọmọ Nàìjíríà àti àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ̀ ọkùnrin méjì sí Nàìjíríà. Ó dàgbà ní [[Ile-Ife|Ilé-Ifẹ̀]], [[Osun State|Ìpínlẹ̀ Osun]] , títí di 1992, nígbà tí ìdílé náà kó lọ sí South Africa<ref name="Nation">Evelyn Osagie, [http://thenationonlineng.net/think-product-three-nations/ "‘I think of myself as a product of three nations’"], ''[[The Nation (Nigeria)|The Nation]]'' (Nigeria), 19 March 2014.</ref><ref name="TOW">[http://www.cca.ukzn.ac.za/index.php/tow-past-participants/45-tow-2012/218-yewande-omotoso-nigeria-south-africa "Yewande Omotoso (Nigeria/South Africa)"], Time of the Writer, Centre for Creative Writing, University of Kwazulu-Natal, 2012.</ref> lẹ́yìn tí bàbá rẹ̀ gba iṣẹ́ akadá pẹ̀lú [[University of the Western Cape]].<ref>{{Cite web|url=http://www.africanfilmny.org/BR/akin-omotoso/|title=Akin Omotoso bio|last=Africa Film Festival|location=New York}}</ref> Ó ti sọ, "Láìnífiṣe iye ọdún tí mo ti gbé ní South Africa, mo ṣì rí ara mi bí i àbájáde ìran mẹ́ta: Barbados, Nàìjíríà, àti South Africa. Nigeria jẹ́ ará tí ó ṣe pàtàkì nínú bí mo ṣe kéèéfín ara mi, ìdánimọ̀ mi",<ref name="Nation" /> àti nínú ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò 2015 kan, ó ní : "Ìdánimọ̀ le. Mo fẹ́ràn jíjẹ́ ọmọ Nàìjíríà, Mo fẹ́ràn bí mo ṣe jẹ́ ara ìdánimọ̀ náà bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé jíjẹ́ tí mo jẹ́ le, torí ìdánimọ̀ púpọ̀ tí mo ní àti ìrírí ayé gbígbé kiki."<ref name="Sabi" /> Ó kẹ́kọ̀ọ́ architecture ní [[University of Cape Town]] (UCT), àti lẹ́yìn tí ó ṣiṣẹ́ fún àwọn ọdún díẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i olùyàwòrán ilé ó lọ láti gba master's degree nínú in Creative Writing ní Yunifásítì kan náà.<ref name="TOW" /> == Iṣẹ́ ìwé kíkọ rẹ̀ == Ìwé ìtàn àròsọ Omotoso's àkọ́kọ́, ''Bom Boy'', ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 2011 láti ọwọ́ [[Modjaji Books]] ní Cape Town. Ó gba [[South African Literary Awards (SALA)|South African Literary Award]] 2012 fún akọ̀wé ìgbà àkọ́kọ́ tí wọ́n tẹ iṣẹ́ rẹ̀ jáde, wọ́n yàn án fún [[Sunday Times Literary Awards|''Sunday Times'' Fiction Prize]] ti South Africa, àti fún [[M-Net Literary Awards]] 2012.<ref name="TiA2" /> ''Bom Boy'' tún gbé ipò kejì fún 2013 [[Etisalat Prize for Literature]],<ref>[https://prize.etisalat.com.ng/post.php?id=202 "Random facts about Yewande Omotoso"], Etisalat Prize for Literature, 3 January 2017.</ref> lẹ́yìn tí Omotoso bẹ̀rẹ̀ Etisalat Fellowship 2014 ní [[University of East Anglia]]<ref name="Sabi2">[https://www.sabinews.com/the-etisalat-prize-brought-recognition-yewande-omotoso/ "The Etisalat Prize brought recognition – Yewande Omotoso"], ''Sabi News'', 16 August 2015.</ref> tí ẹni tí ó gba ẹ̀bùn 2013, [[NoViolet Bulawayo]] fi sílẹ̀ fún un.<ref>James Murua, [http://www.jamesmurua.com/noviolet-bulwayo-gives-up-etisalat-fellowship-to-yewande-omotoso/ "Noviolet Bulwayo gives up Etisalat fellowship to Yewande Omotoso"], James Murua's Literature Blog, 16 April 2014.</ref> Omotoso jẹ́ 2013 Norman Mailer Fellow, ó sì gbá [[Miles Morland Scholarship]] ní 2014.<ref>[https://www.milesmorlandfoundation.com/morland-writing-scholarship-winners- "2014 Morland Scholarship Winners"], Miles Morland Foundation.</ref><ref>[http://www.uea.ac.uk/news-and-events/home/-/blogs/yewande-omotoso-wins-morland-writing-scholarship "Yewande Omotoso wins Morland Writing Scholarship"], University of East Anglia, 27 November 2014.</ref><ref>[http://www.jamesmurua.com/yewande-omotoso-sneak-peaks-new-novel/ "Yewande Omotoso new novel sneak peaked"], James Murua's Literature Blog, 12 April 2016.</ref> Gẹ́gẹ́ bí i ''Bom Boy'', ìwé ìtàn àròsọ rẹ̀ kejì, ''The Woman Next Door'' ([[Chatto and Windus]], 2016)<ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/2017/02/12/514495267/next-door-neighbors-gradually-learn-to-get-along-in-post-apartheid-cape-town|title='Next Door' Neighbors Gradually Learn To Get Along In Post-Apartheid Cape Town|date=12 February 2017|work=NPR|access-date=10 April 2017}}</ref> gba àyẹ̀wò tí ó dára, pẹ̀lú ''[[Publishers Weekly]]'' tí wọ́n pè é ní "this charming, touching, occasionally radiant tale of two prickly octogenarians: two women, one black and one white, neighbours who discover after 20 years of exchanging digs and insults that they might help each other... Omotoso captures the changing racial relations since the 1950s, as well as the immigrant experience through personal detail and small psychological insights into mixed emotions, the artist’s eye, and the widow’s remorse. Hers is a fresh voice as adept at evoking the peace of walking up a kopje as the cruelty of South Africa’s past."<ref>[http://www.publishersweekly.com/978-1-250-12457-9 "The Woman Next Door"], ''Publishers Weekly'', 12 May 2016.</ref> ''[[Irish Independent]]'' ṣe àpèjúwe''The Woman Next Door'' gẹ́gẹ́ bí i "a finely observed account of female prejudice, redemption and that often elusive commodity - friendship."<ref>Deirdre Conroy, [http://www.independent.ie/entertainment/books/fiction-the-woman-next-door-by-yewande-omotoso-34830915.html "Fiction: The Woman Next Door by Yewande Omotoso"], ''Irish Independent'', 27 June 2016.</ref> Wọ́n yàn án fún [[Bailey's Women's Prize for Fiction]] ní 2017,<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/books/gallery/2017/mar/08/baileys-prize-2017-longlist-in-pictures|title=Baileys prize 2017 longlist – in pictures|date=8 March 2017|work=The Guardian|access-date=10 April 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=https://womensprizeforfiction.co.uk/features/features/interviews/qa-yewande-omotoso|title=A Q&A with Yewande Omotoso|publisher=Women's Prize for Fiction|access-date=1 December 2021}}</ref> àti wọ́n yàn án fún [[International Dublin Literary Award]] ti 2018.<ref>[http://www.dublinliteraryaward.ie/news/the-2018-shortlist-is-announced-5th-april/ "The 2018 shortlist is announced, 5th April"], International Dublin Literary Award.</ref> Omotoso ti ṣe àfikún àwọn ìtàn àti ewì sí àtẹ̀jáde oríṣìíríṣìí, lára wọn ''Konch'', ''Noir Nation'', ''Speaking for the Generation: Contemporary Stories from Africa'', ''Contemporary African Women’s Poetry'',<ref name="TOW2" /> ''Kalahari Review'', ''The Moth Literary Journal'', ''One World Two'', the 2012 [[Caine Prize]] anthology,<ref>Jennifer Emelife, [http://www.praxismagonline.com/writing-day-tips-yewande-omotoso/ "My Writing Day (and other tips): Yewande Omotoso"], ''Praxis Magazine'', 10 February 2017.</ref> and ''[[Daughters of Africa#New Daughters of Africa|New Daughters of Africa]]'' (2019), tí [[Margaret Busby]] ṣe àtúntò rẹ̀.<ref>Michele Magwood, [https://www.wantedonline.co.za/navigator/leisure/2019-07-05-new-daughters-of-africa-is-a-powerful-collection-of-writing-by-women-from-the-continent/ "'New Daughters of Africa' Is a Powerful Collection of Writing by Women from the Continent"], ''Wanted'', 5 July 2019.</ref> Ó jẹ́ olùkópa láti ìgbà dé ìgbà àwọn ọdún iṣẹ́ ọnà, lára wọn ni [[Aké Arts and Book Festival]],<ref>[http://www.akefestival.org/index.php/the-festival/ake-festival-2016-guests/item/543-yewande-omotoso "Yewande Omotoso"] at Ake Festival, 2016.</ref> [[Edinburgh International Book Festival]]<ref>2016 Edinburgh International Book Festival Brochure.</ref> àti PEN American World Voices Festival.<ref>[https://worldvoices.pen.org/speaker/yewande-omotoso/ "Yewande Omotoso"], PEN American World Voices Festival.</ref> Wọ́n ti mọ Omotoso ní àwọn àwùjọ kan fún ìlò àtinúdá rẹ̀ fún àwọn àwòrán afìmọ̀sílára hàn bí ìbòjú juju tí wọ́n sọ lórúkọ ní déédéé .{{fact|date=June 2019}} == Ìwé ìtọ́kasí == * ''Bom Boy'', Modjaji Books, 2011. {{ISBN|978-1-920397-35-7}}<ref>[http://www.modjajibooks.co.za/titles/bom-boy/ ''Bom Boy''] at Modjaji Books.</ref> * ''The Woman Next Door'', Chatto and Windus, 2016.<ref>[https://www.penguin.co.uk/books/1109235/the-woman-next-door/ ''The Woman Next Door''] at [[Penguin Random House]].</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == <references /> hid2t0pxd0ezmis8bx1qng9730u1vtp 0 72433 557298 556933 2022-07-30T17:09:38Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder|name=Mahmud Hasan Deobandi|image=Mahmud Hasan Deobandi.jpg|honorific_prefix=Shaykh al-Hind, Mawlānā|office1=3rd Principal of [[Darul Uloom Deoband]]|term_start1=1890|term_end1=1915|predecessor1=Syed Ahmad Dehlavi|successor1=[[Anwar Shah Kashmiri]]|office2=2nd President of [[Jamiat Ulema-e-Hind]]|term_start2=November 1920|term_end2=30 November 1920|predecessor2=[[Kifayatullah Dehlawi]]|successor2=Kifayatullah Dehlawi|module={{Infobox religious biography|embed = yes|religion=Islam |birth_date = 1851 |birth_place = [[Bareilly]], [[Company rule in India|British India]] |death_date = {{date of death and age|1920|11|30|1851|df=y}} |death_place = [[Delhi]], British India |resting_place = [[Mazar-e-Qasmi]] |ethnicity = [[Indian people|Indian]] |alma_mater = [[Darul Uloom Deoband]] |main_interests = [[Tafsir|Exgesis]], [[Indian freedom movement]] |notable_ideas = [[Silk Letter Movement]] |notable_works = {{bulleted list|''Tarjuma Shaykh al-Hind''|''Adilla-e-Kāmilah''|''Īzah al-adillah''}} |teachers = [[Mahmud Deobandi]], [[Muhammad Qasim Nanautawi]] |influenced = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi|His students]], [[Deobandis]] |disciple_of = {{bulleted list|[[Imdadullah Muhajir Makki]]|[[Rashid Ahmad Gangohi]]}} |disciples = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi]] |denomination = [[Sunni]] |Madh'hab = [[Hanafi]] |movement = [[Deobandi]] |Sufi_order = [[Chishti Order|Chishtiya]]-[[Alauddin Sabir Kaliyari|Sabiriya]]-[[Imdadullah Muhajir Makki|Imdadiya]] |founder = [[Jamia Millia Islamia]] }}}}'''Mahmud Hasan Deobandi''' (tí a tún mọ̀ sí '''Shaykh al-Hind'''; 1851–1920) jẹ́ onímọ̀ Mùsùlùmí India àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ Ìrìn Òmìnira India, tí ó pẹ̀lú dá Yunifásítì Jamia Millia Islamia sílẹ̀ àti dá Silk Letter Movement fún òmìnira India. Ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ láti kẹ́kọ̀ọ́ ní ilé ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Darul Uloom Deoband. Àwọn olùkọ́ rẹ̀ jẹ́ Muhammad Qasim Nanautawi àti Mahmud Deobandi, ó sì ní àṣẹ nínú Sufism nípa Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi. Hasan ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ àgbà Darul Uloom Deoband, ó sì ṣẹ̀dàá àwọn ẹgbẹ́ bí i Jamiatul Ansar àti Nizaratul Maarif. Ó kọ ìtumọ̀ Kùránì ní Urdu, ó sì kọ àwọn ìwé ìwé bí i ''Adilla-e-Kāmilah'', ''Īzah al-adillah'', ''Ahsan al-Qirā'' àti ''Al-Jahd al-Muqill''. Ó kọ́ hadith ní Darul Uloom Deoband àti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''Sunan Abu Dawud''. Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni Ashraf Ali Thanwi, Anwar Shah Kashmiri, Hussain Ahmad Madani, Kifayatullah Dehlawi, Sanaullah Amritsari àti Ubaidullah Sindhi. Hasan jẹ́ olódì British Raj paraku. Ó bẹ̀rẹ̀ àwọn ìrìn láti borí agbára wọn ní India ṣùgbọ́n wọ́n mú u ní 1916, wọ́n sì tì í mọ́lé ní [[Malta]]. Wọ́n tú u sílẹ̀ ní 1920, wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" fún un (The Leader of India) láti ọwọ́ Khilafat committee. Ó kọ àwọn edicts ẹ̀sìn ní àtìlẹ́yìn Non-cooperation movement, ó sì rin ìrìn àjò lọ sí oríṣìíríṣìí apá ilẹ̀ India, láti gba àwọn Mùsùlùmí sí inú ìrìn òmìnira. Ó jẹ́ aṣáájú lórí ìpàdé gbogboogbò kejì ti Jamiat Ulema-e-Hind ní oṣù kọkànlá 1920, wọ́n sì yàn án ní Ààrẹ. Wọ́n sọ orúkọ Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College ní ìrántí r rẹ̀. Ní 2013, ìjọba India fi commemorative postal stamp lórí lẹ́tà ìrìn sílíìkìì rẹ̀ léde. == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé == Wọ́n bí Mahmud Hasan ní 1851 ní ìlú Bareilly (ní [[Uttar Pradesh]] òde-òní, India) sínú ìdílé Usmani Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Bàbá rẹ̀, Zulfiqar Ali Deobandi, tí wọ́n jọ dá Darul Uloom Deoband, jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n ní Bareilly College, ó sì ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i igbákejì aṣàyẹ̀wò madrasas.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Rizwi|1980|pp=93–94}} Hasan kẹ́kọ̀ọ́ kùránì pẹ̀lú Miyanji Manglori, àti [[Persian language|Persian]] pẹ̀lú Abdul Lateef.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Láàárín 1857 rebellion, wọ́n gbé bàbá rẹ̀ lọ sí Meerut, wọ́n sì ṣí Hasan lọ Deoband, níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Persian àti [[Arabic]] láti kọ́ọ̀sì Dars-e-Nizami pẹ̀lú ọ́ńkù rẹ̀, Mehtab Ali.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Ó di akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ ní Darul Uloom Deoband;{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} ó sì kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú Mahmud Deobandi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=46}} Ó káàdì ẹ̀kọ́ àìgbẹ̀fẹ̀ rẹ̀ ní 1869, ó sì lọ sí Meerut láti kẹ́kọ̀ọ́ ''Sihah Sittah'' pẹ̀lú Muhammad Qasim Nanautawi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=47}} Ó lọ àwọn àpérò hadith Nanautawi fún ọdún méjì, ó sì kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Arabic pẹ̀lú bàbá rẹ̀ ní àwọn àkókò ìsinmi .{{Sfn|Adrawi|2012|p=48}} Ó kẹ́kọ̀ọ́jáde ní 1872, ó sì gba ìwérí iyì ní 1873 ní ayẹyẹ ìkẹ́kọ̀ọ́jáde àkọ́kọ́ Darul Uloom Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=49}}{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}} Ó jẹ́ ọmọlẹ́yìn Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi nínú Sufism.{{Sfn|Adrawi|2012|p=68}} == Iṣẹ́ == === Darul Uloom Deoband === {{See also|Darul Uloom Deoband}}Wọ́n yan Hasan gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ ní Darul Uloom Deoband ní 1873, ọdún kan náà tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ̀.{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Ó di [[Head teacher|ọ̀gá olùkọ́]] ní 1890.{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=72}} Kò ro ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband gẹ́gẹ́ bí ibi ìkẹ́kọ̀ọ́ nìkan, ṣùgbọ́n ibi tí wọ́n dásílẹ̀ fún dídí ìpàdánù [[1857 rebellion]].{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} [[Fáìlì:Darul_Uloom_Deoband.jpg|thumb|A view of Darul Uloom Deoband]] Hasan dá Thamratut-Tarbiyat (The Fruit of the Upbringing) sílẹ̀ ní 1878.{{sfn|Deobandi|p=79}} Wọ́n dá a sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i ibi ọpọlọ láti kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́jáde Darul Uloom Deoband.<ref>{{cite news|last1=Hasan|first1=Nayab|title=حضرت شیخ الہند کا تصورِ فلاحِ امت|trans-title=Shaykhul Hind's Concept of the Progress of Ummah|url=https://urdu.millattimes.com/archives/21672|access-date=27 July 2021|work=Millat Times|date=1 December 2017|language=ur}}</ref> Ó wá gba ìrísí Jamiatul Ansar (Àwùjọ àwọn Olùrànlọ́wọ́), tí ó bẹ̀rẹ̀ ní 1909 pẹ̀lú ìpàdé rẹ̀ àkọ́kọ́ tí ó wáyé ní [[Moradabad]] tí [[Ahmad Hasan Amrohi]] sì darí.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}} Lẹ́gbẹ̀ẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Ubaidullah Sindhi]], Hasan bẹ̀rẹ̀ Nizaratul Ma'arif al-Qur'ānia (Ilé-ẹ̀kọ́ fún ìkẹ́kọ̀ọ́ Kùránì) ní oṣù kọkànlá 1913.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}}{{Sfn|Deobandi|2013|p=295}} Ó gbìyànjú láti ṣe àfikún agbára àwọn onímọ̀ Mùsùlùmí lórí àti láti ṣe ìsọfúnni àti kọ àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú èdè Gẹ̀ẹ́sì nípa Ìsìláàmù.{{Sfn|Khimjee|1999|p=92}} [[Hussain Ahmad Madani]] gbèrò pé "ìdí tí ó wà lẹ́yìn ìdásílẹ̀ Nizaratul Maarif ni láti jẹ́ kí àwọn ọ̀dọ́ Mùsùlùmí di onígbàgbọ́ tí ó rinlẹ̀, àti láti kìlọ̀ àti láti tọ́ wọn sọ́nà, pàápàá àwọn Mùsùlùmí tí ó kàwé nílànà àwọn Òyìnbó, ní àwọn ẹ̀kọ́ inú Kùránì ní ọ̀nà tó mọ́pọlọ dání tí yóò yọ ipa májèlé tí àwọn ìsọkiri tí ó lòdì sí ti Ìsìláàmù àti àwọn iyèméjì tí wọ́n rí ní ọ̀nà àìtọ́ nípa ìṣe ìgbàgbọ́ àti ọ̀nà Ìsìláàmù ní ayé òde-òní."{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=134–135}}{{Sfn|Deobandi|2002|p=45}} === Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì === {{main|Silk Letter Movement}}{{See also|Malta exiles|Partitioning of the Ottoman Empire}}Hasan fẹ́ gba agbára lọ́wọ́ British Raj ní India; láti ṣe èyí, ó tẹjúmọ́ agbègbè ilẹ̀ méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} Àkọ́kọ́ ni agbègbè àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró tí wọ́n ń gbé láàárín Afghanistan àti India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} [[Asir Adrawi]] sọ, "èyí ni ìbáyému onítàn pé àwọn ènìyàn tí wọ́n rọ́ wá India gba ọ̀nà náà, àti yíyàn tí Hasan yan agbègbè yìí fún ìrìn rẹ̀ jẹ́ dájúdájú ẹ̀rí tí ó ga jù nípa ìwọ̀túnwòsí rẹ̀ àti àfojúsùn."{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Agbègbè kejì wà láàárín India; ó fẹ́ nípá lórí àwọn adarí olóòótọ́ tí wọ́n bìkítà fún àwùjọ láti ṣe àtìlẹ́yìn fún èròǹgbà rẹ̀, àti nínú èyí ó ṣe àṣeyọrí díẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Lára àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ ní ipele àkọ́kọ́ ni àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ àti àwọn ẹnìkejì bí i [[Abdul Ghaffar Khan]], Abdur-Raheem Sindhi, [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=169–184}} Wọ́n ṣe ìgbédìde ètò Hasan sínú àwọn agbègbè iwájú àti àwọn tí wọ́n jẹ́ ẹ̀yà tí ó dá dúró.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí ipele kejì jẹ́ [[Mukhtar Ahmad Ansari]], Abdur-Raheem Raipuri àti Ahmadullah Panipati.{{Sfn|Adrawi|2012|p=186}} [[Muhammad Miyan Deobandi]] sọ, "Shaikhul Hind máa ń rọra wo àwọn ìwà àti agbára àwọn ọmọlẹ́yìn rẹ̀ àti àwọn ènìyàn tí wọ́n wá bá a. Ó yan àwọn ènìyàn kan láàárín wọn ó sì pàṣẹ fún wọn láti dé [[Yaghistan]] àti mú àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró náà kógun ja India."{{Sfn|Deobandi|2013|p=57}} Ètò tí wọ́n ṣe láti gbaradì fún àwọn ara inú India fún ìlòdìsí tí àwọn ìjọba Afghani àti Turkish bá pèsè ohun ogun fún àwọn ológun àti àwọn ènìyàn láàárín India dìde fún ìlòdìsí nígbà ìkọlù àwọn ológun yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Yaghistan jẹ́ àárín ìrìn Mahmud Hasan.{{Sfn|Tabassum|2006|p=47}} Akẹ́kọ̀ọ́ Hasan [[Ubaidullah Sindhi]] àti àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ ni wọ́n ṣe ètò [[Provisional Government of India]] , wọ́n sì yan [[Mahendra Pratap]] gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ.{{Sfn|Rizwi|1981|pp=137–138}} Hasan fúnra rẹ̀ rin ìrìn-àjò lọ sí [[Hijaz|Hejaz]] láti gba àtìlẹ́yìn àwọn German àti Turkish ní 1915.{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Ó kúrò ní [[Bombay]] ní ọjọ́ 18, oṣù kẹsàn-án 1915, àwọn tí wọ́n sì sìn ín ni àwọn onímọ̀ bí i Muhammad Mian Mansoor Ansari, [[Murtaza Hasan Chandpuri]], [[Muhammad Sahool Bhagalpuri]] àti Uzair Gul Peshawari.{{Sfn|Deobandi|2002|p=56}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=49}} Ní ọjọ́ 18, oṣù kẹwàá 1915, ó lọ sí [[Mecca]] níbi tí ó ti ní àwọn ìpàdé pẹ̀lú Ghalib Pasha, gómìnà Turkish, àti Anwar Pasha, tí ó jẹ́ mínísítà ààbò Turkey.{{Sfn|Deobandi|2002|p=58}}{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Ghalib Pasha fun ní ìdánilójú lórí ìrànlọ́wọ́, ó sì fún un ní lẹ́tà mẹ́ta, ọ̀kan tí wọ́n kọ sí àwọn Mùsùlùmí India, èkejì sí gómìnà Busra Pasha, àti ìkẹta sí Anwar Pasha.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan tún ní ìpàdé pẹ̀lú [[Djemal Pasha]], gómìnà Syria, tí ó gbà pẹ̀lú ohun tí Ghalib Pasha ti sọ.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan bẹ̀rù pé tí òun bá padà lọ India, àwọn Òyìnbó lè ti òun mọ́lé, ó sì bèrè kí wọ́n jẹ́ kí òun dé ibodè Afghanistan níbi tí òun ti lè dé Yaghistan.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Djemal wá nnkan sọ, ó sì sọ fún un pé tí ó bá ń bẹ̀rù àtìmọ́lé, ó lè dúró ní Hejaz àbí agbègbèkágbègbè Turkey mìíràn.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Ní ṣísẹ̀ntẹ̀lé, wọ́n lu awo ètò tí wọ́n pè ní Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì, wọ́n sì ti àwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà mọ́lé.{{Sfn|Adrawi|2012|p=184}} Wọ́n mú Hasan ní oṣù Kejìlá 1916 pẹ̀lú àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Hussain Ahmad Madani]] àti [[Uzair Gul Peshawari]], láti ọwọ́ [[Hussein bin Ali, Sharif of Mecca|Sharif Hussain]], the [[Sharif of Mecca]], tí wọ́n ṣe lòdì sí àwọn Turks tí wọ́n sì sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn Òyìnbó.{{Sfn|Wasti|2006|p=715}}{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Sharif náà wá fi wọ́n lé àwọn Òyìnbó lọ́wọ́,{{Sfn|Deobandi|2013|p=61}} wọ́n sì tì wọ́n mọ́lé ní [[Fort Verdala]] ní [[Malta]].<ref name="nakhuda">{{cite web|last1=Nakhuda|first1=Ismaeel|title=Where were Indian Muslim scholars interned in Malta?|url=https://www.basair.net/where-were-indian-muslim-scholars-interned-in-malta/|publisher=Basair|access-date=30 July 2021}}</ref> === Ìrìn Khilafat === {{Main|Khilafat movement}}Wọ́n tú Hasan sílẹ̀ ní oṣù karùn-ún 1920,<ref name="nakhuda" /> nígbà tí ó máa di ọjọ́ 8, oṣù kẹfà, 1920, ó ti dé [[Bombay]].{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Lára àwọn onímọ̀ ńlá àti olóṣèlú tí wọ́n kí i káàbọ̀ ni [[Abdul Bari Firangi Mahali]], [[Hafiz Muhammad Ahmad]], [[Kifayatullah Dehlawi]], [[Shaukat Ali (politician)|Shaukat Ali]] àti [[Mahatma Gandhi]].{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Wọ́n rí ìtúsílẹ̀ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ìgbéga ńlá sí [[Khilafat Movement|Ìrìn Khilafat]] {{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" gbé iyì fún un (Olórí India) láti ọwọ́ àjọ Khilafat.{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Hasan jẹ́ ìwúrí fún àwọn onímọ̀ ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband láti dara pọ̀ mọ́ ìrìn Khilafat náà.{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Ó ṣe òfin ẹ̀sìn láti yẹra fún àwọn ọjà Òyìnbó; tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Muhammadan Anglo-Oriental College]] máa ń ṣètò.{{Sfn|Adrawi|2012|p=287}} Nínú òfin rẹ̀, ó gba àwọn akẹ́kọ̀ọ́ níyànjú láti yẹra fún ṣíṣe àtìlẹ́yìn fún ìjọba lọ́nàkọnà, kí wọ́n yẹra fún àwọn ilé-ìwé àti ilé-ẹ̀kọ́ gíga tí ìjọba ń kówó lé, kí wọ́n sì yẹra fún àwọn iṣẹ́ ìjọba.{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Lẹ́yìn òfin rẹ̀ yìí, ọ̀pọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ni wọ́n kúrò ní ilé-ẹ̀kọ́ náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=79}} Òfin yìí ṣe àtìlẹ́yìn [[Non-cooperation movement]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Hasan wá rin ìrìn-àjò lọ sí [[Allahabad]], [[Fatehpur district|Fatehpur]], [[Ghazipur]], [[Faizabad]], [[Lucknow]] àti [[Moradabad]], ó sì tọ́ àwọn Mùsùlùmí sọ́nà ní àtìlẹ́yìn àwọn ìrìn náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=77}} === Jamia Millia Islamia === {{See also|Jamia Millia Islamia}}Wọ́n ní kí Hasan darí ayẹyẹ ìpìlẹ̀ [[Jamia Millia Islamia]], tí wọ́n mọ̀ sí National Muslim University ní àkókò náà.{{sfn|Deobandi|p=144}} Olùdásílẹ̀ Yunifásítì yìí ni Hasan pẹ̀lú [[Muhammad Ali Jauhar]] àti [[Hakim Ajmal Khan]],<ref>{{cite news|last1=Basheer|first1=Intifada P.|title=Jamia Millia Islamia: A University That Celebrates Diversity|url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-jamia-millia-islamia-a-university-that-celebrates-diversity/363184|access-date=30 July 2021|work=Outlook India|date=29 October 2020}}</ref> tí ìwúrí wọn jẹ́ àwọn ìbéèrè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Aligarh Muslim University]] (AMU) tí wọ́n ní ìjákulẹ̀ pẹ̀lú àwọn ìyàtọ̀ iṣẹ́ àwọn Òyìnbó AMU, tí wọ́n sì fẹ́ Yunifásítì tuntun.{{sfn|Deobandi|p=144}}<ref name="milli">{{cite news|title=Shaikhul-Hind Mahmood Hasan: symbol of freedom struggle|url=https://www.milligazette.com/news/13779-shaikhul-hind-mahmood-hasan-symbol-of-freedom-struggle/|access-date=27 July 2021|work=Milli Gazette|date=12 February 2016}}</ref> Àwọn ìránṣẹ́ Hasan, síbẹ̀síbẹ̀, gbà á níyànjú láti má gba ohun tí wọ́n fi lọ̀ ọ́ yìí nítorí ó ti ń ní àìlera, ó sì ti ń rẹ̀ ẹ́ látàrí àsìkò rẹ̀ ní àtìmọ́lé ní Malta.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}}{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan sọ, ní ìdáhùn sí àwọn ẹ̀rù wọn, "Tí jíjẹ Ààrẹ mi bá dùn àwọn Òyìnbó, nígbà náà ni màá kópa nínú ayẹyẹ yìí dájúdájú."{{sfn|Deobandi|p=144}} Wọ́n gbé e wá sí ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin ní Deoband nínú [[palanquin]], láti ibi tí ó ti rin ìrìn-àjò lọ sí [[Aligarh]].{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan ò rí ohunkóhun kọ, ó sì rán akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Shabbir Ahmad Usmani]] láti ṣètò ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀. Lẹ́yìn náà ni ó ṣe àwọn àtúnṣe àti àtúntò sí ọ̀rọ̀ tí wọ́n pèsè sílẹ̀, ó sì tẹ̀ ẹ́ jáde. Ní ọjọ́ 29, oṣù kẹwàá 1920, Usmani sì ka ọ̀rọ̀ yìí síta ní ayẹyẹ ìfilélẹ̀ Yunifásítì náà,{{Sfn|Adrawi|2012|p=291}} lẹ́yìn tí Hasan fi òkuta ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia lélẹ̀.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}} Hasan sọ nínú ọ̀rọ̀ náà pé "àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ìmọ̀ láàárín yín mọ̀ dájú pé àwọn olórí àti aṣáájú mi ò pa àṣẹ àìgbàgbọ́ lórí kíkọ́ èdè àjèjì àbí níní ẹ̀kọ́ sáyẹ́ǹsì àwọn ìran mìíràn. Bẹ́ẹ̀ni, wọ́n sọ ọ́ pé ipa ìkẹyìn ẹ̀kọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì ni pé àwọn tí wọ́n ń wá a yálà máa ń kun ara wọn nínú ti Kìrìtẹ̀ẹ́nì àbí kí wọ́n yọ ẹ̀sìn wọn tàbí àwọn ìdàkejì ẹ̀sìn jálẹ̀ àfojúdi àìgbàgbọ́ wọn, àbí kí wọ́n sin ìjọba wọn lọ́wọ́lọ́wọ́; nígbà náà ó dára láti wà nípò àìmọ̀ kàkà kí ènìyàn lọ fún irú ẹ̀kọ́ bẹ́ẹ̀."{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} Ó gbà pẹ̀lú [[Mahatma Gandhi]] tí ó sọ pé, "ẹ̀kọ́ gíga àwọn ilé-ẹ̀kọ́ yìí mọ́ bí i wàrà, ṣùgbọ́n tí wọ́n pò pọ̀ pẹ̀lú ìwọ̀nba májèlé díẹ̀" tí wọ́n sì kà sí Muslim National University, gẹ́gẹ́ bí i asẹ́ tí yóò ya májèlé yìí kúrò nínú ẹ̀kọ́.{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} === Jamiat Ulema-e-Hind === Hasan jẹ́ adarí lórí ìpàdé gbogboogbò kejì àwọn [[Jamiat Ulema-e-Hind]], tí ó wáyé ní oṣù kọkànlá 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=56}} Wọ́n yàn án gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ àwọn Jamiat, ipò tí kò ti lè ṣiṣẹ́ nítorí ikú rẹ̀ lẹ́yìn ọjọ́ díẹ̀ [ní ọjọ́ 30 oṣù kọkànlá ].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=74}} Wọ́n ṣe ìpàdé gbogboogbò yìí fún ọjọ́ mẹ́ta bẹ̀rẹ̀ láti ọjọ́ 19, oṣù kọkànlá, àti akẹ́kọ̀ọ́ Hasan, [[Shabbir Ahmad Usmani]] sì ka ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀ síta.{{Sfn|Adrawi|2012|p=295}} Hasan jà fún ìrẹ́pọ̀ [[Hindu]]-[[Muslim]]-[[Sikh]], ó sì sọ pé, tí àwọn ẹlẹ́ṣin Hindu àti àwọn Mùsùlùmí bá sowọ́pọ̀, gbígba òmìnira ò lè le.{{Sfn|Adrawi|2012|p=308}}{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} Àpérò ìkẹyìn tí Hasan lọ nìyìí.{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} == Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ == {{main|List of students of Mahmud Hasan Deobandi}}Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Hasan jẹ́ òǹkà ní ìlọ́po ẹgbẹ̀rún.{{Sfn|Qasmi|1999|p=64}} Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni [[Anwar Shah Kashmiri]], [[Asghar Hussain Deobandi]], [[Ashraf Ali Thanwi]], [[Husain Ahmad Madani]], [[Izaz Ali Amrohi]], [[Kifayatullah Dihlawi]], [[Manazir Ahsan Gilani]], [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Muhammad Shafi Deobandi]], [[Sanaullah Amritsari]], [[Shabbir Ahmad Usmani]], [[Syed Fakhruddin Ahmad]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2016|p=233}}{{Sfn|Rehman|1967|pp=217–218}} [[Ebrahim Moosa]] sọ pé "àwọn ọ̀wọ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ tí ó dára padà di mímọ̀ nínú ẹ̀ka madrasa, wọ́n sì ṣe àfikún sí ìgbé ayé àwùjọ ní apá Gúúsù Asia ní àwọn pápá tí ó fẹjú bí i ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn, ìṣèlú àti kíkọ́ ilé-ẹ̀kọ́."{{Sfn|Moosa|2015|p=72}} == Àwọn Iṣẹ́ rẹ̀ tí ó wà ní àkọsílẹ̀ == === Ṣíṣe ìtumọ̀ Kùránì === Hasan kọ ìtumọ̀ Kùránì ní [[Urdu]] ní ìfẹ̀gbẹ́kẹ̀gbẹ́ pẹ̀lú ti ìpìlẹ̀.<ref>{{cite journal|title=The Translations of the Quran|journal=The Islamic Quarterly|date=1996|volume=40–41|page=228|url=https://books.google.com/books?id=VhVWAAAAYAAJ&q=shaykh+al-hind+interlinear|publisher=Islamic Cultural Centre|location=London}}</ref> Lẹ́yìn náà ni ó bẹ̀rẹ̀ sí ṣe àlàyé ìtumọ̀ yìí pẹ̀lú àwọn àkọsílẹ̀ àlàyé, bí ó ṣe jẹ́ ó ṣẹ̀ parí orí kẹrin ''[[An-Nisa]]'', nígbà tí ó kú ní 1920.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=335–336}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Shabbir Ahmad Usmani]] ni ó parí [[Tafsir|Iṣẹ́ ìtúpalẹ̀ kíkún]] yìí, wọ́n sì tẹ̀ ẹ́ jáde gẹ́gẹ́ bí i ''Tafsir-e-Usmāni''.{{Sfn|Haqqani|2006|p=268}} Lẹ́yìn èyí ní àwọn ọ̀wọ́ onímọ̀ kan tú u sí èdè Persia, [[Mohammed Zahir Shah]] ni ó gbé iṣẹ́ fún wọn, ọba tí ó jẹ kẹ́yìn ní [[Afghanistan]].{{Sfn|Zaman|2018|p=292}} === Al-Abwāb wa Al-Tarājim li al-Bukhāri === Hasan jẹ́ olùkọ́ ''[[Sahih Bukhari]]'' ní Darul Uloom Deoband fún ìgbà pípẹ́ àti pé, nígbà tí ó wà ní ẹ̀wọ̀n ní [[Malta]], ó bẹ̀rẹ̀ sí kọ iṣẹ́ tí ń ṣàlàyé àwọn àkọ́lé orí rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} Nínú [[Hadith studies|ẹ̀kọ́ hàdíítì]], pípín àkọ́lé orí nínú àṣàyàn iṣẹ́ jẹ́ ohun tí wọ́n rí bí i sáyẹ́ǹsì tí ó yàtọ̀.<ref>{{cite web|title=Shaykh (Maulana) Muhammad Zakariyya Kandhlawi|url=https://central-mosque.com/index.php/History/shaykh-maulana-muhammad-zakariyya-kandhlawi-ra.html|publisher=Central Mosque|quote=Assigning chapter headings in a hadith collection is a science in itself, known among the scholars as al-abwab wa 'l-tarajim [chapters and explanations].}}</ref> Hasan bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ rẹ̀ pẹ̀lú òfin aléélẹ̀ márùndínlógún lórí orí ọ̀rọ̀ náà, lẹ́yìn náà ni ó sọ̀rọ̀ lórí àwọn ìṣe láti inú orí náà lórí ìfihàn àti ṣiṣẹ́ lórí orí tí ó wà fún ìmọ̀ lábọ̀. Wọ́n sọ iṣẹ́ náà ní ''al-abwāb wa al-tarājim li al-Bukhāri,''({{trans|''An Explanation of the Chapter Headings of Imam Bukhari's Sahih''}}) ó sì jẹ́ ojú ewé 52.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} === Adilla-e-Kāmilah === Bí ìrìn [[Ahl-i Hadith]] ṣe ń gbòòrò sí i ni India ni wọ́n ṣe bẹ̀rẹ̀ sí béèrè àṣẹ [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Onímọ̀ Ahl-i Hadith [[Muhammad Hussain Batalvi]] ṣe àkójọpọ̀ ìbéèrè mẹ́wàá {{Sfn|Adrawi|2012|p=344}}, ó sì ṣe ìkéde ìpè ìjà pẹ̀lú ẹ̀bùn fún àwọn tó bá ní ìdáhùn, pẹ̀lú rupees mẹ́wàá lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan. Wọ́n tẹ èyí jáde láti [[Amritsar]], wọ́n sì fi ránṣẹ́ lọ sí [[Darul Uloom Deoband]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Ìṣe Deoband ni láti yẹra fún àwọn ọ̀rọ̀ náà tí ó ń pín àwùjọ Mùsùlùmí, ṣùgbọ́n àwọn ènìyàn Ahl-i Hadith fi ipá mú ọ̀rọ̀ náà. Bákan náà, Hasan, ní ìbéèrè olùkọ́ rẹ̀ Nanautawi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} ní ìdáhùn béèrè àwọn ìbéèrè kan ní ọ̀nà ìwé, ''Adilla-e-Kāmilah'' ({{trans|''The Perfect Argument''}}), ní ìlérí pé, "tí ẹ bá dáhùn àwọn ìbéèrè wọ̀nyìí, a máa fún un yín ní ogún rupees lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan."{{Sfn|Adrawi|2012|p=339}} === Īzah al-Adillah === Lẹ́yìn ''Adilla-e-Kāmilah'' Mahmud Hasan , onímọ̀ Ahl-i Hadith kan, Ahmad Hasan Amrohwi kọ ''Misbāh al-Adillah'' ({{trans|''A Lantern to the Argument''}}) ní ìdáhùn sí ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} Onímọ̀ Deobandi yìí dúró fún àkókò díẹ̀ fún ìdáhùn kankan láti ọ̀dọ̀ oníbèérè àkọ́kọ́ , Muhammad Hussain Batalwi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} tí ó kéde lẹ́yìn náà pé iṣẹ́ Amrohwi kún ojú òṣùwọ̀n, àti pé òun ní ti òun ti ko gbogbo èrò láti kọ àwọn ìbéèrè náà kúrò ní ọkàn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Izāh al-Adillah'' ({{trans|''Elucidation of the Argument''}}); àsọyé lórí iṣẹ́ rẹ̀ ìṣáájú ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} === Ahsan al-Qirā === Hasan ti sọ̀rọ̀ lóri níní ìrun [[Jumu'ah|àdúrà ọjọ́-ẹtì]] ní àwọn abúlé àti ìletò nínú ìwé yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} [[Syed Nazeer Husain]] tí gbé ọ̀rọ̀ yìí dìde, ó sì ti ṣe àtẹ̀jáde àkọsílẹ̀ ẹ̀sìn tí ó sọ pé kò sí ìsọnípàtó ibikíbi [fún àwọn àdúrà ọjọ́ Etì]. Ó sọ pé, níbikíbi tí ó kéré jù ènìyàn méjì bá ti péjọ, àwọn àdúrà ọjọ́ Etì ti ṣe pàtàkì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Amòfin àti onímọ̀ [[Hanafi]], [[Rashid Ahmad Gangohi]], kọ [[fatwa]] ó lé ní ojú ewé mẹ́rìnlá ní ìdáhùn, tí ó pè ní ''Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Strongest Ring''}}) láti ojú ìwòye [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Iṣẹ́ Gangohi gba àtúpalẹ̀ lámèyítọ́ láti ọ̀dọ̀ àwọn onímọ̀ [[Ahl-i Hadith]]; púpọ̀ èyí tí àbájáde wọ́n jẹ́ àwọn àríyànjiyàn kan náà.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Akẹ́kọ̀ọ́ Gangohi, Mahmud Hasan rò ó pé èdè inú àwọn iṣẹ́ wọ̀nyìí jẹ́ ti àfojúdi, ó sì kọ ìwé tí ó gùn, tí wọ́n pè ní ''Ahsan al-Qirā fī Tawzīḥ Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Best Discourse in The Elucidation of The Strongest Ring''}}), ní ìdáhùn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=346}} === Al-Jahd al-Muqill === [[Shah Ismail Dehlvi]] àti àwọn ẹmẹ̀wà rẹ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí àtúntò àwọn Mùsùlùmí láti [[Bidʻah]] (àwọn àrà ẹ̀sìn tuntun), gba ìbẹnu-àtẹ́-lù ńlá láti ọ̀dọ̀ àwọn ènìyàn tí wọ́n ní àjọṣepọ̀ pẹ̀lú àwọn àrà tuntun wọ̀nyìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Wọ́n fi ẹ̀sùn ìsọ̀rọ̀ òdì sí ẹ̀sìn Dehlvi, wọ́n sì yọ ọ́ kúrò nínú Ìsìláàmù.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Bákan náà, onímọ̀ Ìsìláàmù [[Ahmad Hasan Kanpuri]], kọ ''Tanzih al-Raḥmān'' ({{trans|''The Glorification of the Merciful''}}), inú èyí tí ó ti dárúkọ Dehlvi láti jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ ẹgbẹ́ agbẹ́sìnlérí [[Muʿtazila]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Al-Jahd al-Muqill fī Tanzīhi al-Mu'izzi wa al-muzill'' ({{trans|''An Effort of an Insignificant on the Glorification of One who Graces and Disgraces''}}), ní ìpele méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} Ìwé náà sọ̀rọ̀ lórí àwọn àwọn ìṣesí àti àbùdá [[Allah]] pẹ̀lú àwọn kókó ọ̀rọ̀ [[Ilm al-Kalam]], ní títẹ̀lé ìsọ̀rọ̀sí àsọyé [[Al-Taftazani]], ''Sharah Aqā'id-e-Nasafi'', lórí ìgbàgbọ́ [[Abu Hafs Umar al-Nasafi|al-Nasafi]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Hasan ti dáhùn sí àwọn ẹ̀sùn tí wọ́n fi kan Shah Ismail Dehlvi àti àwọn onímọ̀ mìíràn bẹ́ẹ̀, pẹ̀lú lílo Ilm al-Kalam.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} === Tas'hīh Abu Dawūd === Wọ́n ṣe ìpamọ́ àwọn ìwé àfọwọ́kọ tó wà ní àkọsílẹ̀ ní yàrá ìkàwé ìran Ìsìláàmù, pẹ̀lú ọ̀pọ̀ rẹ̀ tí wọ́n dìmú ní [[Mecca]] àti [[Medina]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Onímọ̀ India, [[Ahmad Ali Saharanpuri]] ṣe ẹ̀dà àwọn ìwé àfọwọ́kọ náà tí ó wà ní Mecca, ó sì kà wọ́n lẹ́yìn náà pẹ̀lú [[Shah Muhammad Ishaq]]. Nígbà tí ó padà sí India, ó bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe àtẹ̀jáde àwọn ẹ̀dá àtúnṣe àtẹ̀jáde àfọwọ́kọ àwọn [[hadith]] wọ̀nyìí láti ilé iṣẹ́ atẹ̀wé rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2016|pp=22–23}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]] tẹ̀síwájú lórí ìṣe ṣíṣe ẹ̀dá àwọn ìwé àfọwọ́kọ hàdíítì títí tí gbogbo ìwé náà fi di títẹ̀jáde ní India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Lẹ́yìn náà, ìdí wà láti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''[[Sunan Abu Dawud]]'', ọ̀kan lára àwọn ìwé mẹ́fà pàtàkì jùlọ [[Sihah Sittah|hadith]]. Àmọ́ ṣá, àwọn àtúnṣe tí wọ́n tẹ̀ jáde àti àkọsílẹ̀ ìwé àfọwọ́kọ tó ṣáájú yàtọ̀ gedegbe sí ara wọn .{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Hasan, fún ìdí yìí gba gbogbo ìwé àfọwọ́kọ tí ó wà nílẹ̀, ó ṣe àtúnṣe àwọn ọ̀rọ̀ náà, ó sì ṣe àtẹ̀jáde àtúnṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ní ọ̀nà ìwé. Àwọn wọ̀nyìí ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 1900 láti ilé-iṣẹ́ atẹ̀wé Mujtabai ní Delhi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=370}} == Àwọn Ìtọ́kasí == kxsj4imvql3nnmqykysd7rohh5g466v 557305 557298 2022-07-30T17:53:35Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder|name=Mahmud Hasan Deobandi|image=Mahmud Hasan Deobandi.jpg|honorific_prefix=Shaykh al-Hind, Mawlānā|office1=3rd Principal of [[Darul Uloom Deoband]]|term_start1=1890|term_end1=1915|predecessor1=Syed Ahmad Dehlavi|successor1=[[Anwar Shah Kashmiri]]|office2=2nd President of [[Jamiat Ulema-e-Hind]]|term_start2=November 1920|term_end2=30 November 1920|predecessor2=[[Kifayatullah Dehlawi]]|successor2=Kifayatullah Dehlawi|module={{Infobox religious biography|embed = yes|religion=Islam |birth_date = 1851 |birth_place = [[Bareilly]], [[Company rule in India|British India]] |death_date = {{date of death and age|1920|11|30|1851|df=y}} |death_place = [[Delhi]], British India |resting_place = [[Mazar-e-Qasmi]] |ethnicity = [[Indian people|Indian]] |alma_mater = [[Darul Uloom Deoband]] |main_interests = [[Tafsir|Exgesis]], [[Indian freedom movement]] |notable_ideas = [[Silk Letter Movement]] |notable_works = {{bulleted list|''Tarjuma Shaykh al-Hind''|''Adilla-e-Kāmilah''|''Īzah al-adillah''}} |teachers = [[Mahmud Deobandi]], [[Muhammad Qasim Nanautawi]] |influenced = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi|His students]], [[Deobandis]] |disciple_of = {{bulleted list|[[Imdadullah Muhajir Makki]]|[[Rashid Ahmad Gangohi]]}} |disciples = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi]] |denomination = [[Sunni]] |Madh'hab = [[Hanafi]] |movement = [[Deobandi]] |Sufi_order = [[Chishti Order|Chishtiya]]-[[Alauddin Sabir Kaliyari|Sabiriya]]-[[Imdadullah Muhajir Makki|Imdadiya]] |founder = [[Jamia Millia Islamia]] }}}}'''Mahmud Hasan Deobandi''' (tí a tún mọ̀ sí '''Shaykh al-Hind'''; 1851–1920) jẹ́ onímọ̀ Mùsùlùmí India àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ Ìrìn Òmìnira India, tí ó pẹ̀lú dá Yunifásítì Jamia Millia Islamia sílẹ̀ àti dá Silk Letter Movement fún òmìnira India. Ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ láti kẹ́kọ̀ọ́ ní ilé ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Darul Uloom Deoband. Àwọn olùkọ́ rẹ̀ jẹ́ Muhammad Qasim Nanautawi àti Mahmud Deobandi, ó sì ní àṣẹ nínú Sufism nípa Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi. Hasan ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ àgbà Darul Uloom Deoband, ó sì ṣẹ̀dàá àwọn ẹgbẹ́ bí i Jamiatul Ansar àti Nizaratul Maarif. Ó kọ ìtumọ̀ Kùránì ní Urdu, ó sì kọ àwọn ìwé ìwé bí i ''Adilla-e-Kāmilah'', ''Īzah al-adillah'', ''Ahsan al-Qirā'' àti ''Al-Jahd al-Muqill''. Ó kọ́ hadith ní Darul Uloom Deoband àti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''Sunan Abu Dawud''. Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni Ashraf Ali Thanwi, Anwar Shah Kashmiri, Hussain Ahmad Madani, Kifayatullah Dehlawi, Sanaullah Amritsari àti Ubaidullah Sindhi. Hasan jẹ́ olódì British Raj paraku. Ó bẹ̀rẹ̀ àwọn ìrìn láti borí agbára wọn ní India ṣùgbọ́n wọ́n mú u ní 1916, wọ́n sì tì í mọ́lé ní [[Malta]]. Wọ́n tú u sílẹ̀ ní 1920, wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" fún un (The Leader of India) láti ọwọ́ Khilafat committee. Ó kọ àwọn edicts ẹ̀sìn ní àtìlẹ́yìn Non-cooperation movement, ó sì rin ìrìn àjò lọ sí oríṣìíríṣìí apá ilẹ̀ India, láti gba àwọn Mùsùlùmí sí inú ìrìn òmìnira. Ó jẹ́ aṣáájú lórí ìpàdé gbogboogbò kejì ti Jamiat Ulema-e-Hind ní oṣù kọkànlá 1920, wọ́n sì yàn án ní Ààrẹ. Wọ́n sọ orúkọ Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College ní ìrántí r rẹ̀. Ní 2013, ìjọba India fi commemorative postal stamp lórí lẹ́tà ìrìn sílíìkìì rẹ̀ léde. == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé == Wọ́n bí Mahmud Hasan ní 1851 ní ìlú Bareilly (ní [[Uttar Pradesh]] òde-òní, India) sínú ìdílé Usmani Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Bàbá rẹ̀, Zulfiqar Ali Deobandi, tí wọ́n jọ dá Darul Uloom Deoband, jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n ní Bareilly College, ó sì ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i igbákejì aṣàyẹ̀wò madrasas.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Rizwi|1980|pp=93–94}} Hasan kẹ́kọ̀ọ́ kùránì pẹ̀lú Miyanji Manglori, àti [[Persian language|Persian]] pẹ̀lú Abdul Lateef.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Láàárín 1857 rebellion, wọ́n gbé bàbá rẹ̀ lọ sí Meerut, wọ́n sì ṣí Hasan lọ Deoband, níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Persian àti [[Arabic]] láti kọ́ọ̀sì Dars-e-Nizami pẹ̀lú ọ́ńkù rẹ̀, Mehtab Ali.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Ó di akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ ní Darul Uloom Deoband;{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} ó sì kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú Mahmud Deobandi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=46}} Ó káàdì ẹ̀kọ́ àìgbẹ̀fẹ̀ rẹ̀ ní 1869, ó sì lọ sí Meerut láti kẹ́kọ̀ọ́ ''Sihah Sittah'' pẹ̀lú Muhammad Qasim Nanautawi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=47}} Ó lọ àwọn àpérò hadith Nanautawi fún ọdún méjì, ó sì kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Arabic pẹ̀lú bàbá rẹ̀ ní àwọn àkókò ìsinmi .{{Sfn|Adrawi|2012|p=48}} Ó kẹ́kọ̀ọ́jáde ní 1872, ó sì gba ìwérí iyì ní 1873 ní ayẹyẹ ìkẹ́kọ̀ọ́jáde àkọ́kọ́ Darul Uloom Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=49}}{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}} Ó jẹ́ ọmọlẹ́yìn Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi nínú Sufism.{{Sfn|Adrawi|2012|p=68}} == Iṣẹ́ == === Darul Uloom Deoband === {{See also|Darul Uloom Deoband}}Wọ́n yan Hasan gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ ní Darul Uloom Deoband ní 1873, ọdún kan náà tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ̀.{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Ó di [[Head teacher|ọ̀gá olùkọ́]] ní 1890.{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=72}} Kò ro ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband gẹ́gẹ́ bí ibi ìkẹ́kọ̀ọ́ nìkan, ṣùgbọ́n ibi tí wọ́n dásílẹ̀ fún dídí ìpàdánù [[1857 rebellion]].{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} [[Fáìlì:Darul_Uloom_Deoband.jpg|thumb|A view of Darul Uloom Deoband]] Hasan dá Thamratut-Tarbiyat (The Fruit of the Upbringing) sílẹ̀ ní 1878.{{sfn|Deobandi|p=79}} Wọ́n dá a sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i ibi ọpọlọ láti kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́jáde Darul Uloom Deoband.<ref>{{cite news|last1=Hasan|first1=Nayab|title=حضرت شیخ الہند کا تصورِ فلاحِ امت|trans-title=Shaykhul Hind's Concept of the Progress of Ummah|url=https://urdu.millattimes.com/archives/21672|access-date=27 July 2021|work=Millat Times|date=1 December 2017|language=ur}}</ref> Ó wá gba ìrísí Jamiatul Ansar (Àwùjọ àwọn Olùrànlọ́wọ́), tí ó bẹ̀rẹ̀ ní 1909 pẹ̀lú ìpàdé rẹ̀ àkọ́kọ́ tí ó wáyé ní [[Moradabad]] tí [[Ahmad Hasan Amrohi]] sì darí.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}} Lẹ́gbẹ̀ẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Ubaidullah Sindhi]], Hasan bẹ̀rẹ̀ Nizaratul Ma'arif al-Qur'ānia (Ilé-ẹ̀kọ́ fún ìkẹ́kọ̀ọ́ Kùránì) ní oṣù kọkànlá 1913.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}}{{Sfn|Deobandi|2013|p=295}} Ó gbìyànjú láti ṣe àfikún agbára àwọn onímọ̀ Mùsùlùmí lórí àti láti ṣe ìsọfúnni àti kọ àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú èdè Gẹ̀ẹ́sì nípa Ìsìláàmù.{{Sfn|Khimjee|1999|p=92}} [[Hussain Ahmad Madani]] gbèrò pé "ìdí tí ó wà lẹ́yìn ìdásílẹ̀ Nizaratul Maarif ni láti jẹ́ kí àwọn ọ̀dọ́ Mùsùlùmí di onígbàgbọ́ tí ó rinlẹ̀, àti láti kìlọ̀ àti láti tọ́ wọn sọ́nà, pàápàá àwọn Mùsùlùmí tí ó kàwé nílànà àwọn Òyìnbó, ní àwọn ẹ̀kọ́ inú Kùránì ní ọ̀nà tó mọ́pọlọ dání tí yóò yọ ipa májèlé tí àwọn ìsọkiri tí ó lòdì sí ti Ìsìláàmù àti àwọn iyèméjì tí wọ́n rí ní ọ̀nà àìtọ́ nípa ìṣe ìgbàgbọ́ àti ọ̀nà Ìsìláàmù ní ayé òde-òní."{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=134–135}}{{Sfn|Deobandi|2002|p=45}} === Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì === {{main|Silk Letter Movement}}{{See also|Malta exiles|Partitioning of the Ottoman Empire}}Hasan fẹ́ gba agbára lọ́wọ́ British Raj ní India; láti ṣe èyí, ó tẹjúmọ́ agbègbè ilẹ̀ méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} Àkọ́kọ́ ni agbègbè àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró tí wọ́n ń gbé láàárín Afghanistan àti India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} [[Asir Adrawi]] sọ, "èyí ni ìbáyému onítàn pé àwọn ènìyàn tí wọ́n rọ́ wá India gba ọ̀nà náà, àti yíyàn tí Hasan yan agbègbè yìí fún ìrìn rẹ̀ jẹ́ dájúdájú ẹ̀rí tí ó ga jù nípa ìwọ̀túnwòsí rẹ̀ àti àfojúsùn."{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Agbègbè kejì wà láàárín India; ó fẹ́ nípá lórí àwọn adarí olóòótọ́ tí wọ́n bìkítà fún àwùjọ láti ṣe àtìlẹ́yìn fún èròǹgbà rẹ̀, àti nínú èyí ó ṣe àṣeyọrí díẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Lára àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ ní ipele àkọ́kọ́ ni àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ àti àwọn ẹnìkejì bí i [[Abdul Ghaffar Khan]], Abdur-Raheem Sindhi, [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=169–184}} Wọ́n ṣe ìgbédìde ètò Hasan sínú àwọn agbègbè iwájú àti àwọn tí wọ́n jẹ́ ẹ̀yà tí ó dá dúró.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí ipele kejì jẹ́ [[Mukhtar Ahmad Ansari]], Abdur-Raheem Raipuri àti Ahmadullah Panipati.{{Sfn|Adrawi|2012|p=186}} [[Muhammad Miyan Deobandi]] sọ, "Shaikhul Hind máa ń rọra wo àwọn ìwà àti agbára àwọn ọmọlẹ́yìn rẹ̀ àti àwọn ènìyàn tí wọ́n wá bá a. Ó yan àwọn ènìyàn kan láàárín wọn ó sì pàṣẹ fún wọn láti dé [[Yaghistan]] àti mú àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró náà kógun ja India."{{Sfn|Deobandi|2013|p=57}} Ètò tí wọ́n ṣe láti gbaradì fún àwọn ara inú India fún ìlòdìsí tí àwọn ìjọba Afghani àti Turkish bá pèsè ohun ogun fún àwọn ológun àti àwọn ènìyàn láàárín India dìde fún ìlòdìsí nígbà ìkọlù àwọn ológun yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Yaghistan jẹ́ àárín ìrìn Mahmud Hasan.{{Sfn|Tabassum|2006|p=47}} Akẹ́kọ̀ọ́ Hasan [[Ubaidullah Sindhi]] àti àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ ni wọ́n ṣe ètò [[Provisional Government of India]] , wọ́n sì yan [[Mahendra Pratap]] gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ.{{Sfn|Rizwi|1981|pp=137–138}} Hasan fúnra rẹ̀ rin ìrìn-àjò lọ sí [[Hijaz|Hejaz]] láti gba àtìlẹ́yìn àwọn German àti Turkish ní 1915.{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Ó kúrò ní [[Bombay]] ní ọjọ́ 18, oṣù kẹsàn-án 1915, àwọn tí wọ́n sì sìn ín ni àwọn onímọ̀ bí i Muhammad Mian Mansoor Ansari, [[Murtaza Hasan Chandpuri]], [[Muhammad Sahool Bhagalpuri]] àti Uzair Gul Peshawari.{{Sfn|Deobandi|2002|p=56}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=49}} Ní ọjọ́ 18, oṣù kẹwàá 1915, ó lọ sí [[Mecca]] níbi tí ó ti ní àwọn ìpàdé pẹ̀lú Ghalib Pasha, gómìnà Turkish, àti Anwar Pasha, tí ó jẹ́ mínísítà ààbò Turkey.{{Sfn|Deobandi|2002|p=58}}{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Ghalib Pasha fun ní ìdánilójú lórí ìrànlọ́wọ́, ó sì fún un ní lẹ́tà mẹ́ta, ọ̀kan tí wọ́n kọ sí àwọn Mùsùlùmí India, èkejì sí gómìnà Busra Pasha, àti ìkẹta sí Anwar Pasha.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan tún ní ìpàdé pẹ̀lú [[Djemal Pasha]], gómìnà Syria, tí ó gbà pẹ̀lú ohun tí Ghalib Pasha ti sọ.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan bẹ̀rù pé tí òun bá padà lọ India, àwọn Òyìnbó lè ti òun mọ́lé, ó sì bèrè kí wọ́n jẹ́ kí òun dé ibodè Afghanistan níbi tí òun ti lè dé Yaghistan.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Djemal wá nnkan sọ, ó sì sọ fún un pé tí ó bá ń bẹ̀rù àtìmọ́lé, ó lè dúró ní Hejaz àbí agbègbèkágbègbè Turkey mìíràn.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Ní ṣísẹ̀ntẹ̀lé, wọ́n lu awo ètò tí wọ́n pè ní Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì, wọ́n sì ti àwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà mọ́lé.{{Sfn|Adrawi|2012|p=184}} Wọ́n mú Hasan ní oṣù Kejìlá 1916 pẹ̀lú àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Hussain Ahmad Madani]] àti [[Uzair Gul Peshawari]], láti ọwọ́ [[Hussein bin Ali, Sharif of Mecca|Sharif Hussain]], the [[Sharif of Mecca]], tí wọ́n ṣe lòdì sí àwọn Turks tí wọ́n sì sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn Òyìnbó.{{Sfn|Wasti|2006|p=715}}{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Sharif náà wá fi wọ́n lé àwọn Òyìnbó lọ́wọ́,{{Sfn|Deobandi|2013|p=61}} wọ́n sì tì wọ́n mọ́lé ní [[Fort Verdala]] ní [[Malta]].<ref name="nakhuda">{{cite web|last1=Nakhuda|first1=Ismaeel|title=Where were Indian Muslim scholars interned in Malta?|url=https://www.basair.net/where-were-indian-muslim-scholars-interned-in-malta/|publisher=Basair|access-date=30 July 2021}}</ref> === Ìrìn Khilafat === {{Main|Khilafat movement}}Wọ́n tú Hasan sílẹ̀ ní oṣù karùn-ún 1920,<ref name="nakhuda" /> nígbà tí ó máa di ọjọ́ 8, oṣù kẹfà, 1920, ó ti dé [[Bombay]].{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Lára àwọn onímọ̀ ńlá àti olóṣèlú tí wọ́n kí i káàbọ̀ ni [[Abdul Bari Firangi Mahali]], [[Hafiz Muhammad Ahmad]], [[Kifayatullah Dehlawi]], [[Shaukat Ali (politician)|Shaukat Ali]] àti [[Mahatma Gandhi]].{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Wọ́n rí ìtúsílẹ̀ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ìgbéga ńlá sí [[Khilafat Movement|Ìrìn Khilafat]] {{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" gbé iyì fún un (Olórí India) láti ọwọ́ àjọ Khilafat.{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Hasan jẹ́ ìwúrí fún àwọn onímọ̀ ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband láti dara pọ̀ mọ́ ìrìn Khilafat náà.{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Ó ṣe òfin ẹ̀sìn láti yẹra fún àwọn ọjà Òyìnbó; tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Muhammadan Anglo-Oriental College]] máa ń ṣètò.{{Sfn|Adrawi|2012|p=287}} Nínú òfin rẹ̀, ó gba àwọn akẹ́kọ̀ọ́ níyànjú láti yẹra fún ṣíṣe àtìlẹ́yìn fún ìjọba lọ́nàkọnà, kí wọ́n yẹra fún àwọn ilé-ìwé àti ilé-ẹ̀kọ́ gíga tí ìjọba ń kówó lé, kí wọ́n sì yẹra fún àwọn iṣẹ́ ìjọba.{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Lẹ́yìn òfin rẹ̀ yìí, ọ̀pọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ni wọ́n kúrò ní ilé-ẹ̀kọ́ náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=79}} Òfin yìí ṣe àtìlẹ́yìn [[Non-cooperation movement]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Hasan wá rin ìrìn-àjò lọ sí [[Allahabad]], [[Fatehpur district|Fatehpur]], [[Ghazipur]], [[Faizabad]], [[Lucknow]] àti [[Moradabad]], ó sì tọ́ àwọn Mùsùlùmí sọ́nà ní àtìlẹ́yìn àwọn ìrìn náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=77}} === Jamia Millia Islamia === {{See also|Jamia Millia Islamia}}Wọ́n ní kí Hasan darí ayẹyẹ ìpìlẹ̀ [[Jamia Millia Islamia]], tí wọ́n mọ̀ sí National Muslim University ní àkókò náà.{{sfn|Deobandi|p=144}} Olùdásílẹ̀ Yunifásítì yìí ni Hasan pẹ̀lú [[Muhammad Ali Jauhar]] àti [[Hakim Ajmal Khan]],<ref>{{cite news|last1=Basheer|first1=Intifada P.|title=Jamia Millia Islamia: A University That Celebrates Diversity|url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-jamia-millia-islamia-a-university-that-celebrates-diversity/363184|access-date=30 July 2021|work=Outlook India|date=29 October 2020}}</ref> tí ìwúrí wọn jẹ́ àwọn ìbéèrè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Aligarh Muslim University]] (AMU) tí wọ́n ní ìjákulẹ̀ pẹ̀lú àwọn ìyàtọ̀ iṣẹ́ àwọn Òyìnbó AMU, tí wọ́n sì fẹ́ Yunifásítì tuntun.{{sfn|Deobandi|p=144}}<ref name="milli">{{cite news|title=Shaikhul-Hind Mahmood Hasan: symbol of freedom struggle|url=https://www.milligazette.com/news/13779-shaikhul-hind-mahmood-hasan-symbol-of-freedom-struggle/|access-date=27 July 2021|work=Milli Gazette|date=12 February 2016}}</ref> Àwọn ìránṣẹ́ Hasan, síbẹ̀síbẹ̀, gbà á níyànjú láti má gba ohun tí wọ́n fi lọ̀ ọ́ yìí nítorí ó ti ń ní àìlera, ó sì ti ń rẹ̀ ẹ́ látàrí àsìkò rẹ̀ ní àtìmọ́lé ní Malta.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}}{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan sọ, ní ìdáhùn sí àwọn ẹ̀rù wọn, "Tí jíjẹ Ààrẹ mi bá dùn àwọn Òyìnbó, nígbà náà ni màá kópa nínú ayẹyẹ yìí dájúdájú."{{sfn|Deobandi|p=144}} Wọ́n gbé e wá sí ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin ní Deoband nínú [[palanquin]], láti ibi tí ó ti rin ìrìn-àjò lọ sí [[Aligarh]].{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan ò rí ohunkóhun kọ, ó sì rán akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Shabbir Ahmad Usmani]] láti ṣètò ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀. Lẹ́yìn náà ni ó ṣe àwọn àtúnṣe àti àtúntò sí ọ̀rọ̀ tí wọ́n pèsè sílẹ̀, ó sì tẹ̀ ẹ́ jáde. Ní ọjọ́ 29, oṣù kẹwàá 1920, Usmani sì ka ọ̀rọ̀ yìí síta ní ayẹyẹ ìfilélẹ̀ Yunifásítì náà,{{Sfn|Adrawi|2012|p=291}} lẹ́yìn tí Hasan fi òkuta ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia lélẹ̀.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}} Hasan sọ nínú ọ̀rọ̀ náà pé "àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ìmọ̀ láàárín yín mọ̀ dájú pé àwọn olórí àti aṣáájú mi ò pa àṣẹ àìgbàgbọ́ lórí kíkọ́ èdè àjèjì àbí níní ẹ̀kọ́ sáyẹ́ǹsì àwọn ìran mìíràn. Bẹ́ẹ̀ni, wọ́n sọ ọ́ pé ipa ìkẹyìn ẹ̀kọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì ni pé àwọn tí wọ́n ń wá a yálà máa ń kun ara wọn nínú ti Kìrìtẹ̀ẹ́nì àbí kí wọ́n yọ ẹ̀sìn wọn tàbí àwọn ìdàkejì ẹ̀sìn jálẹ̀ àfojúdi àìgbàgbọ́ wọn, àbí kí wọ́n sin ìjọba wọn lọ́wọ́lọ́wọ́; nígbà náà ó dára láti wà nípò àìmọ̀ kàkà kí ènìyàn lọ fún irú ẹ̀kọ́ bẹ́ẹ̀."{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} Ó gbà pẹ̀lú [[Mahatma Gandhi]] tí ó sọ pé, "ẹ̀kọ́ gíga àwọn ilé-ẹ̀kọ́ yìí mọ́ bí i wàrà, ṣùgbọ́n tí wọ́n pò pọ̀ pẹ̀lú ìwọ̀nba májèlé díẹ̀" tí wọ́n sì kà sí Muslim National University, gẹ́gẹ́ bí i asẹ́ tí yóò ya májèlé yìí kúrò nínú ẹ̀kọ́.{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} === Jamiat Ulema-e-Hind === Hasan jẹ́ adarí lórí ìpàdé gbogboogbò kejì àwọn [[Jamiat Ulema-e-Hind]], tí ó wáyé ní oṣù kọkànlá 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=56}} Wọ́n yàn án gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ àwọn Jamiat, ipò tí kò ti lè ṣiṣẹ́ nítorí ikú rẹ̀ lẹ́yìn ọjọ́ díẹ̀ [ní ọjọ́ 30 oṣù kọkànlá ].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=74}} Wọ́n ṣe ìpàdé gbogboogbò yìí fún ọjọ́ mẹ́ta bẹ̀rẹ̀ láti ọjọ́ 19, oṣù kọkànlá, àti akẹ́kọ̀ọ́ Hasan, [[Shabbir Ahmad Usmani]] sì ka ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀ síta.{{Sfn|Adrawi|2012|p=295}} Hasan jà fún ìrẹ́pọ̀ [[Hindu]]-[[Muslim]]-[[Sikh]], ó sì sọ pé, tí àwọn ẹlẹ́ṣin Hindu àti àwọn Mùsùlùmí bá sowọ́pọ̀, gbígba òmìnira ò lè le.{{Sfn|Adrawi|2012|p=308}}{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} Àpérò ìkẹyìn tí Hasan lọ nìyìí.{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} == Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ == {{main|List of students of Mahmud Hasan Deobandi}}Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Hasan jẹ́ òǹkà ní ìlọ́po ẹgbẹ̀rún.{{Sfn|Qasmi|1999|p=64}} Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni [[Anwar Shah Kashmiri]], [[Asghar Hussain Deobandi]], [[Ashraf Ali Thanwi]], [[Husain Ahmad Madani]], [[Izaz Ali Amrohi]], [[Kifayatullah Dihlawi]], [[Manazir Ahsan Gilani]], [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Muhammad Shafi Deobandi]], [[Sanaullah Amritsari]], [[Shabbir Ahmad Usmani]], [[Syed Fakhruddin Ahmad]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2016|p=233}}{{Sfn|Rehman|1967|pp=217–218}} [[Ebrahim Moosa]] sọ pé "àwọn ọ̀wọ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ tí ó dára padà di mímọ̀ nínú ẹ̀ka madrasa, wọ́n sì ṣe àfikún sí ìgbé ayé àwùjọ ní apá Gúúsù Asia ní àwọn pápá tí ó fẹjú bí i ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn, ìṣèlú àti kíkọ́ ilé-ẹ̀kọ́."{{Sfn|Moosa|2015|p=72}} == Àwọn Iṣẹ́ rẹ̀ tí ó wà ní àkọsílẹ̀ == === Ṣíṣe ìtumọ̀ Kùránì === Hasan kọ ìtumọ̀ Kùránì ní [[Urdu]] ní ìfẹ̀gbẹ́kẹ̀gbẹ́ pẹ̀lú ti ìpìlẹ̀.<ref>{{cite journal|title=The Translations of the Quran|journal=The Islamic Quarterly|date=1996|volume=40–41|page=228|url=https://books.google.com/books?id=VhVWAAAAYAAJ&q=shaykh+al-hind+interlinear|publisher=Islamic Cultural Centre|location=London}}</ref> Lẹ́yìn náà ni ó bẹ̀rẹ̀ sí ṣe àlàyé ìtumọ̀ yìí pẹ̀lú àwọn àkọsílẹ̀ àlàyé, bí ó ṣe jẹ́ ó ṣẹ̀ parí orí kẹrin ''[[An-Nisa]]'', nígbà tí ó kú ní 1920.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=335–336}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Shabbir Ahmad Usmani]] ni ó parí [[Tafsir|Iṣẹ́ ìtúpalẹ̀ kíkún]] yìí, wọ́n sì tẹ̀ ẹ́ jáde gẹ́gẹ́ bí i ''Tafsir-e-Usmāni''.{{Sfn|Haqqani|2006|p=268}} Lẹ́yìn èyí ní àwọn ọ̀wọ́ onímọ̀ kan tú u sí èdè Persia, [[Mohammed Zahir Shah]] ni ó gbé iṣẹ́ fún wọn, ọba tí ó jẹ kẹ́yìn ní [[Afghanistan]].{{Sfn|Zaman|2018|p=292}} === Al-Abwāb wa Al-Tarājim li al-Bukhāri === Hasan jẹ́ olùkọ́ ''[[Sahih Bukhari]]'' ní Darul Uloom Deoband fún ìgbà pípẹ́ àti pé, nígbà tí ó wà ní ẹ̀wọ̀n ní [[Malta]], ó bẹ̀rẹ̀ sí kọ iṣẹ́ tí ń ṣàlàyé àwọn àkọ́lé orí rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} Nínú [[Hadith studies|ẹ̀kọ́ hàdíítì]], pípín àkọ́lé orí nínú àṣàyàn iṣẹ́ jẹ́ ohun tí wọ́n rí bí i sáyẹ́ǹsì tí ó yàtọ̀.<ref>{{cite web|title=Shaykh (Maulana) Muhammad Zakariyya Kandhlawi|url=https://central-mosque.com/index.php/History/shaykh-maulana-muhammad-zakariyya-kandhlawi-ra.html|publisher=Central Mosque|quote=Assigning chapter headings in a hadith collection is a science in itself, known among the scholars as al-abwab wa 'l-tarajim [chapters and explanations].}}</ref> Hasan bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ rẹ̀ pẹ̀lú òfin aléélẹ̀ márùndínlógún lórí orí ọ̀rọ̀ náà, lẹ́yìn náà ni ó sọ̀rọ̀ lórí àwọn ìṣe láti inú orí náà lórí ìfihàn àti ṣiṣẹ́ lórí orí tí ó wà fún ìmọ̀ lábọ̀. Wọ́n sọ iṣẹ́ náà ní ''al-abwāb wa al-tarājim li al-Bukhāri,''({{trans|''An Explanation of the Chapter Headings of Imam Bukhari's Sahih''}}) ó sì jẹ́ ojú ewé 52.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} === Adilla-e-Kāmilah === Bí ìrìn [[Ahl-i Hadith]] ṣe ń gbòòrò sí i ni India ni wọ́n ṣe bẹ̀rẹ̀ sí béèrè àṣẹ [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Onímọ̀ Ahl-i Hadith [[Muhammad Hussain Batalvi]] ṣe àkójọpọ̀ ìbéèrè mẹ́wàá {{Sfn|Adrawi|2012|p=344}}, ó sì ṣe ìkéde ìpè ìjà pẹ̀lú ẹ̀bùn fún àwọn tó bá ní ìdáhùn, pẹ̀lú rupees mẹ́wàá lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan. Wọ́n tẹ èyí jáde láti [[Amritsar]], wọ́n sì fi ránṣẹ́ lọ sí [[Darul Uloom Deoband]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Ìṣe Deoband ni láti yẹra fún àwọn ọ̀rọ̀ náà tí ó ń pín àwùjọ Mùsùlùmí, ṣùgbọ́n àwọn ènìyàn Ahl-i Hadith fi ipá mú ọ̀rọ̀ náà. Bákan náà, Hasan, ní ìbéèrè olùkọ́ rẹ̀ Nanautawi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} ní ìdáhùn béèrè àwọn ìbéèrè kan ní ọ̀nà ìwé, ''Adilla-e-Kāmilah'' ({{trans|''The Perfect Argument''}}), ní ìlérí pé, "tí ẹ bá dáhùn àwọn ìbéèrè wọ̀nyìí, a máa fún un yín ní ogún rupees lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan."{{Sfn|Adrawi|2012|p=339}} === Īzah al-Adillah === Lẹ́yìn ''Adilla-e-Kāmilah'' Mahmud Hasan , onímọ̀ Ahl-i Hadith kan, Ahmad Hasan Amrohwi kọ ''Misbāh al-Adillah'' ({{trans|''A Lantern to the Argument''}}) ní ìdáhùn sí ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} Onímọ̀ Deobandi yìí dúró fún àkókò díẹ̀ fún ìdáhùn kankan láti ọ̀dọ̀ oníbèérè àkọ́kọ́ , Muhammad Hussain Batalwi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} tí ó kéde lẹ́yìn náà pé iṣẹ́ Amrohwi kún ojú òṣùwọ̀n, àti pé òun ní ti òun ti ko gbogbo èrò láti kọ àwọn ìbéèrè náà kúrò ní ọkàn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Izāh al-Adillah'' ({{trans|''Elucidation of the Argument''}}); àsọyé lórí iṣẹ́ rẹ̀ ìṣáájú ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} === Ahsan al-Qirā === Hasan ti sọ̀rọ̀ lóri níní ìrun [[Jumu'ah|àdúrà ọjọ́-ẹtì]] ní àwọn abúlé àti ìletò nínú ìwé yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} [[Syed Nazeer Husain]] tí gbé ọ̀rọ̀ yìí dìde, ó sì ti ṣe àtẹ̀jáde àkọsílẹ̀ ẹ̀sìn tí ó sọ pé kò sí ìsọnípàtó ibikíbi [fún àwọn àdúrà ọjọ́ Etì]. Ó sọ pé, níbikíbi tí ó kéré jù ènìyàn méjì bá ti péjọ, àwọn àdúrà ọjọ́ Etì ti ṣe pàtàkì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Amòfin àti onímọ̀ [[Hanafi]], [[Rashid Ahmad Gangohi]], kọ [[fatwa]] ó lé ní ojú ewé mẹ́rìnlá ní ìdáhùn, tí ó pè ní ''Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Strongest Ring''}}) láti ojú ìwòye [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Iṣẹ́ Gangohi gba àtúpalẹ̀ lámèyítọ́ láti ọ̀dọ̀ àwọn onímọ̀ [[Ahl-i Hadith]]; púpọ̀ èyí tí àbájáde wọ́n jẹ́ àwọn àríyànjiyàn kan náà.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Akẹ́kọ̀ọ́ Gangohi, Mahmud Hasan rò ó pé èdè inú àwọn iṣẹ́ wọ̀nyìí jẹ́ ti àfojúdi, ó sì kọ ìwé tí ó gùn, tí wọ́n pè ní ''Ahsan al-Qirā fī Tawzīḥ Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Best Discourse in The Elucidation of The Strongest Ring''}}), ní ìdáhùn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=346}} === Al-Jahd al-Muqill === [[Shah Ismail Dehlvi]] àti àwọn ẹmẹ̀wà rẹ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí àtúntò àwọn Mùsùlùmí láti [[Bidʻah]] (àwọn àrà ẹ̀sìn tuntun), gba ìbẹnu-àtẹ́-lù ńlá láti ọ̀dọ̀ àwọn ènìyàn tí wọ́n ní àjọṣepọ̀ pẹ̀lú àwọn àrà tuntun wọ̀nyìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Wọ́n fi ẹ̀sùn ìsọ̀rọ̀ òdì sí ẹ̀sìn Dehlvi, wọ́n sì yọ ọ́ kúrò nínú Ìsìláàmù.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Bákan náà, onímọ̀ Ìsìláàmù [[Ahmad Hasan Kanpuri]], kọ ''Tanzih al-Raḥmān'' ({{trans|''The Glorification of the Merciful''}}), inú èyí tí ó ti dárúkọ Dehlvi láti jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ ẹgbẹ́ agbẹ́sìnlérí [[Muʿtazila]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Al-Jahd al-Muqill fī Tanzīhi al-Mu'izzi wa al-muzill'' ({{trans|''An Effort of an Insignificant on the Glorification of One who Graces and Disgraces''}}), ní ìpele méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} Ìwé náà sọ̀rọ̀ lórí àwọn àwọn ìṣesí àti àbùdá [[Allah]] pẹ̀lú àwọn kókó ọ̀rọ̀ [[Ilm al-Kalam]], ní títẹ̀lé ìsọ̀rọ̀sí àsọyé [[Al-Taftazani]], ''Sharah Aqā'id-e-Nasafi'', lórí ìgbàgbọ́ [[Abu Hafs Umar al-Nasafi|al-Nasafi]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Hasan ti dáhùn sí àwọn ẹ̀sùn tí wọ́n fi kan Shah Ismail Dehlvi àti àwọn onímọ̀ mìíràn bẹ́ẹ̀, pẹ̀lú lílo Ilm al-Kalam.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} === Tas'hīh Abu Dawūd === Wọ́n ṣe ìpamọ́ àwọn ìwé àfọwọ́kọ tó wà ní àkọsílẹ̀ ní yàrá ìkàwé ìran Ìsìláàmù, pẹ̀lú ọ̀pọ̀ rẹ̀ tí wọ́n dìmú ní [[Mecca]] àti [[Medina]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Onímọ̀ India, [[Ahmad Ali Saharanpuri]] ṣe ẹ̀dà àwọn ìwé àfọwọ́kọ náà tí ó wà ní Mecca, ó sì kà wọ́n lẹ́yìn náà pẹ̀lú [[Shah Muhammad Ishaq]]. Nígbà tí ó padà sí India, ó bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe àtẹ̀jáde àwọn ẹ̀dá àtúnṣe àtẹ̀jáde àfọwọ́kọ àwọn [[hadith]] wọ̀nyìí láti ilé iṣẹ́ atẹ̀wé rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2016|pp=22–23}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]] tẹ̀síwájú lórí ìṣe ṣíṣe ẹ̀dá àwọn ìwé àfọwọ́kọ hàdíítì títí tí gbogbo ìwé náà fi di títẹ̀jáde ní India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Lẹ́yìn náà, ìdí wà láti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''[[Sunan Abu Dawud]]'', ọ̀kan lára àwọn ìwé mẹ́fà pàtàkì jùlọ [[Sihah Sittah|hadith]]. Àmọ́ ṣá, àwọn àtúnṣe tí wọ́n tẹ̀ jáde àti àkọsílẹ̀ ìwé àfọwọ́kọ tó ṣáájú yàtọ̀ gedegbe sí ara wọn .{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Hasan, fún ìdí yìí gba gbogbo ìwé àfọwọ́kọ tí ó wà nílẹ̀, ó ṣe àtúnṣe àwọn ọ̀rọ̀ náà, ó sì ṣe àtẹ̀jáde àtúnṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ní ọ̀nà ìwé. Àwọn wọ̀nyìí ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 1900 láti ilé-iṣẹ́ atẹ̀wé Mujtabai ní Delhi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=370}} == Ikú àti Ẹ̀yin rẹ̀ == [[Fáìlì:Maulana_Mahmud_Hasan_gate_at_JMI.jpg|thumb|The Maulana Mahmud Hasan gate of [[Jamia Millia Islamia]].]] Ní ọjọ́ 30, oṣù kẹwàá 1920, ọjọ́ kan lẹ́yìn ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia ní Aligarh, Hasan rin ìrìn àjò lọ sí [[Delhi]] ní ìbéèrè [[Mukhtar Ahmad Ansari]]. Ọjọ́ púpọ̀ lẹ́yìn náà, ìlera rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sí í dínkù, ó sì gba ìtọ́jú láti ọwọ́ Ansari ní ilé rẹ̀ ní [[Daryaganj]].{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=24-25}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=309}} Ó kú ní ọjọ́ 30, oṣù kọkànlá, 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Bí wọ́n ṣe kéde ìròyìn ikú rẹ̀, àwọn Hindu àti àwọn Mùsùlùmí ti àwọn ilé ìtajà wọn, wọ́n sì péjọ síta ilé Ansari láti ṣe ìjúbà sí Hasan.{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=26}} Ansari wá béèrè lọ́wọ́ arákùnrin Hasan, Hakeem Muhammad Hasan tí ó bá fẹ́ kí wọ́n sin Mahmud Hasan sí Delhi pẹ̀lú ìpèsè ètò sí [[Mehdiyan|ilẹ̀ ìsìnkú Mehdiyan]], tàbí tí ó bá fẹ́ láti sin ín sí [[Deoband]] pẹ̀lú ìpèsè ètò fún gbígbé òkú náà lọ.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Wọ́n pinnu láti sin ín sí Deoband nítorí ìfẹ́ rẹ̀ pé kí wọ́n sin ín sí ìtòsí sàárè olùkọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Wọ́n gba àwọn àdúrà ìsìnkú rẹ̀ ní ọ̀pọ̀ ìgbà. Àwọn ará Delhi ṣe àwọn àdúrà náà ní ìta ilé Ansari, àti lẹ́yìn náà wọ́n gbé òkú náà lọ sí Deoband. Bí wọ́n ṣe dé ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Delhi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn péjọ, wọ́n sì ṣe àdúrà ìsìnkú. Bákan náà, wọ́n ṣe àdúrà ní [[Meerut City railway station|ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin Meerut]] àti [[Meerut Cantt railway station|ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Meerut Cantt]] .{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Àdúrà ìsìnkú rẹ̀ karùn-ún àti ìkẹyìn ni àbúrò rẹ̀ Hakeem Muhammad Hasan darí, wọ́n sì sin ín sí [[Qasmi cemetery|ilẹ̀ ìsìnkú Qasmi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Mahmud Hasan ti ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀yẹ. [[Ashraf Ali Thanwi]] pè é ní "Shaykh al'-'Ālam" (Olórí ayé).<ref name="thanwi">{{cite book|last1=Thanwi|first1=Ashraf Ali|editor1-last=Usmani|editor1-first=Mahmood Ashraf|title=Malfūzāt Hakīm al-Ummat|volume=5|publisher=Idāra Tālīfāt-e-Ashrafia|location=Multan|page=300|url=https://archive.org/details/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volumes1To12-ShaykhAshrafAli/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volume5-ShaykhAshrafAliThanvir.a|language=ur}}</ref> Thanwi sọ pé , "Ní òye tiwa, òun ni olórí India, [[Sindh]], àwọn [[Arabs|Arab]] àti àwọn [[Ajam]]".<ref name="thanwi" /> Wọ́n sọ ilé-ẹ̀kọ́ ìwòsàn ní [[Saharanpur]] ní [[Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College]] lẹ́yìn rẹ̀.<ref>{{cite news|title=Saharanpur medical college to be named after Madni|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Saharanpur-medical-college-to-be-named-after-Madni/articleshow/26286915.cms|access-date=27 July 2021|work=Times of India|date=24 November 2013}}</ref> Ní oṣù kìíní 2013, Ààrẹ India, [[Pranab Mukherjee]] ṣe àgbéjáde ontẹ̀ ìfìwéránṣẹ́ lórí [[Silk Letter Movement]] Hassan ní ìrántí .<ref name="bs">{{cite news|title=Prez releases special stamp on 'Silk Letter Movement'|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/prez-releases-special-stamp-on-silk-letter-movement-113011100608_1.html|access-date=29 July 2021|work=Business Standard|date=29 January 2013}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == q0a2llwaonn62kkn8zfejw6tnb26jb5 557306 557305 2022-07-30T17:56:15Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder|name=Mahmud Hasan Deobandi|image=Mahmud Hasan Deobandi.jpg|honorific_prefix=Shaykh al-Hind, Mawlānā|office1=3rd Principal of [[Darul Uloom Deoband]]|term_start1=1890|term_end1=1915|predecessor1=Syed Ahmad Dehlavi|successor1=[[Anwar Shah Kashmiri]]|office2=2nd President of [[Jamiat Ulema-e-Hind]]|term_start2=November 1920|term_end2=30 November 1920|predecessor2=[[Kifayatullah Dehlawi]]|successor2=Kifayatullah Dehlawi|module={{Infobox religious biography|embed = yes|religion=Islam |birth_date = 1851 |birth_place = [[Bareilly]], [[Company rule in India|British India]] |death_date = {{date of death and age|1920|11|30|1851|df=y}} |death_place = [[Delhi]], British India |resting_place = [[Mazar-e-Qasmi]] |ethnicity = [[Indian people|Indian]] |alma_mater = [[Darul Uloom Deoband]] |main_interests = [[Tafsir|Exgesis]], [[Indian freedom movement]] |notable_ideas = [[Silk Letter Movement]] |notable_works = {{bulleted list|''Tarjuma Shaykh al-Hind''|''Adilla-e-Kāmilah''|''Īzah al-adillah''}} |teachers = [[Mahmud Deobandi]], [[Muhammad Qasim Nanautawi]] |influenced = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi|His students]], [[Deobandis]] |disciple_of = {{bulleted list|[[Imdadullah Muhajir Makki]]|[[Rashid Ahmad Gangohi]]}} |disciples = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi]] |denomination = [[Sunni]] |Madh'hab = [[Hanafi]] |movement = [[Deobandi]] |Sufi_order = [[Chishti Order|Chishtiya]]-[[Alauddin Sabir Kaliyari|Sabiriya]]-[[Imdadullah Muhajir Makki|Imdadiya]] |founder = [[Jamia Millia Islamia]] }}}}'''Mahmud Hasan Deobandi''' (tí a tún mọ̀ sí '''Shaykh al-Hind'''; 1851–1920) jẹ́ onímọ̀ Mùsùlùmí India àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ Ìrìn Òmìnira India, tí ó pẹ̀lú dá Yunifásítì Jamia Millia Islamia sílẹ̀ àti dá Silk Letter Movement fún òmìnira India. Ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ láti kẹ́kọ̀ọ́ ní ilé ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Darul Uloom Deoband. Àwọn olùkọ́ rẹ̀ jẹ́ Muhammad Qasim Nanautawi àti Mahmud Deobandi, ó sì ní àṣẹ nínú Sufism nípa Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi. Hasan ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ àgbà Darul Uloom Deoband, ó sì ṣẹ̀dàá àwọn ẹgbẹ́ bí i Jamiatul Ansar àti Nizaratul Maarif. Ó kọ ìtumọ̀ Kùránì ní Urdu, ó sì kọ àwọn ìwé ìwé bí i ''Adilla-e-Kāmilah'', ''Īzah al-adillah'', ''Ahsan al-Qirā'' àti ''Al-Jahd al-Muqill''. Ó kọ́ hadith ní Darul Uloom Deoband àti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''Sunan Abu Dawud''. Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni Ashraf Ali Thanwi, Anwar Shah Kashmiri, Hussain Ahmad Madani, Kifayatullah Dehlawi, Sanaullah Amritsari àti Ubaidullah Sindhi. Hasan jẹ́ olódì British Raj paraku. Ó bẹ̀rẹ̀ àwọn ìrìn láti borí agbára wọn ní India ṣùgbọ́n wọ́n mú u ní 1916, wọ́n sì tì í mọ́lé ní [[Malta]]. Wọ́n tú u sílẹ̀ ní 1920, wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" fún un (The Leader of India) láti ọwọ́ Khilafat committee. Ó kọ àwọn edicts ẹ̀sìn ní àtìlẹ́yìn Non-cooperation movement, ó sì rin ìrìn àjò lọ sí oríṣìíríṣìí apá ilẹ̀ India, láti gba àwọn Mùsùlùmí sí inú ìrìn òmìnira. Ó jẹ́ aṣáájú lórí ìpàdé gbogboogbò kejì ti Jamiat Ulema-e-Hind ní oṣù kọkànlá 1920, wọ́n sì yàn án ní Ààrẹ. Wọ́n sọ orúkọ Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College ní ìrántí r rẹ̀. Ní 2013, ìjọba India fi commemorative postal stamp lórí lẹ́tà ìrìn sílíìkìì rẹ̀ léde. == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé == Wọ́n bí Mahmud Hasan ní 1851 ní ìlú Bareilly (ní [[Uttar Pradesh]] òde-òní, India) sínú ìdílé Usmani Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Bàbá rẹ̀, Zulfiqar Ali Deobandi, tí wọ́n jọ dá Darul Uloom Deoband, jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n ní Bareilly College, ó sì ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i igbákejì aṣàyẹ̀wò madrasas.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Rizwi|1980|pp=93–94}} Hasan kẹ́kọ̀ọ́ kùránì pẹ̀lú Miyanji Manglori, àti [[Persian language|Persian]] pẹ̀lú Abdul Lateef.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Láàárín 1857 rebellion, wọ́n gbé bàbá rẹ̀ lọ sí Meerut, wọ́n sì ṣí Hasan lọ Deoband, níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Persian àti [[Arabic]] láti kọ́ọ̀sì Dars-e-Nizami pẹ̀lú ọ́ńkù rẹ̀, Mehtab Ali.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Ó di akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ ní Darul Uloom Deoband;{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} ó sì kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú Mahmud Deobandi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=46}} Ó káàdì ẹ̀kọ́ àìgbẹ̀fẹ̀ rẹ̀ ní 1869, ó sì lọ sí Meerut láti kẹ́kọ̀ọ́ ''Sihah Sittah'' pẹ̀lú Muhammad Qasim Nanautawi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=47}} Ó lọ àwọn àpérò hadith Nanautawi fún ọdún méjì, ó sì kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Arabic pẹ̀lú bàbá rẹ̀ ní àwọn àkókò ìsinmi .{{Sfn|Adrawi|2012|p=48}} Ó kẹ́kọ̀ọ́jáde ní 1872, ó sì gba ìwérí iyì ní 1873 ní ayẹyẹ ìkẹ́kọ̀ọ́jáde àkọ́kọ́ Darul Uloom Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=49}}{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}} Ó jẹ́ ọmọlẹ́yìn Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi nínú Sufism.{{Sfn|Adrawi|2012|p=68}} == Iṣẹ́ == === Darul Uloom Deoband === {{See also|Darul Uloom Deoband}}Wọ́n yan Hasan gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ ní Darul Uloom Deoband ní 1873, ọdún kan náà tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ̀.{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Ó di [[Head teacher|ọ̀gá olùkọ́]] ní 1890.{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=72}} Kò ro ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband gẹ́gẹ́ bí ibi ìkẹ́kọ̀ọ́ nìkan, ṣùgbọ́n ibi tí wọ́n dásílẹ̀ fún dídí ìpàdánù [[1857 rebellion]].{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} [[Fáìlì:Darul_Uloom_Deoband.jpg|thumb|A view of Darul Uloom Deoband]] Hasan dá Thamratut-Tarbiyat (The Fruit of the Upbringing) sílẹ̀ ní 1878.{{sfn|Deobandi|p=79}} Wọ́n dá a sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i ibi ọpọlọ láti kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́jáde Darul Uloom Deoband.<ref>{{cite news|last1=Hasan|first1=Nayab|title=حضرت شیخ الہند کا تصورِ فلاحِ امت|trans-title=Shaykhul Hind's Concept of the Progress of Ummah|url=https://urdu.millattimes.com/archives/21672|access-date=27 July 2021|work=Millat Times|date=1 December 2017|language=ur}}</ref> Ó wá gba ìrísí Jamiatul Ansar (Àwùjọ àwọn Olùrànlọ́wọ́), tí ó bẹ̀rẹ̀ ní 1909 pẹ̀lú ìpàdé rẹ̀ àkọ́kọ́ tí ó wáyé ní [[Moradabad]] tí [[Ahmad Hasan Amrohi]] sì darí.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}} Lẹ́gbẹ̀ẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Ubaidullah Sindhi]], Hasan bẹ̀rẹ̀ Nizaratul Ma'arif al-Qur'ānia (Ilé-ẹ̀kọ́ fún ìkẹ́kọ̀ọ́ Kùránì) ní oṣù kọkànlá 1913.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}}{{Sfn|Deobandi|2013|p=295}} Ó gbìyànjú láti ṣe àfikún agbára àwọn onímọ̀ Mùsùlùmí lórí àti láti ṣe ìsọfúnni àti kọ àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú èdè Gẹ̀ẹ́sì nípa Ìsìláàmù.{{Sfn|Khimjee|1999|p=92}} [[Hussain Ahmad Madani]] gbèrò pé "ìdí tí ó wà lẹ́yìn ìdásílẹ̀ Nizaratul Maarif ni láti jẹ́ kí àwọn ọ̀dọ́ Mùsùlùmí di onígbàgbọ́ tí ó rinlẹ̀, àti láti kìlọ̀ àti láti tọ́ wọn sọ́nà, pàápàá àwọn Mùsùlùmí tí ó kàwé nílànà àwọn Òyìnbó, ní àwọn ẹ̀kọ́ inú Kùránì ní ọ̀nà tó mọ́pọlọ dání tí yóò yọ ipa májèlé tí àwọn ìsọkiri tí ó lòdì sí ti Ìsìláàmù àti àwọn iyèméjì tí wọ́n rí ní ọ̀nà àìtọ́ nípa ìṣe ìgbàgbọ́ àti ọ̀nà Ìsìláàmù ní ayé òde-òní."{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=134–135}}{{Sfn|Deobandi|2002|p=45}} === Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì === {{main|Silk Letter Movement}}{{See also|Malta exiles|Partitioning of the Ottoman Empire}}Hasan fẹ́ gba agbára lọ́wọ́ British Raj ní India; láti ṣe èyí, ó tẹjúmọ́ agbègbè ilẹ̀ méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} Àkọ́kọ́ ni agbègbè àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró tí wọ́n ń gbé láàárín Afghanistan àti India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} [[Asir Adrawi]] sọ, "èyí ni ìbáyému onítàn pé àwọn ènìyàn tí wọ́n rọ́ wá India gba ọ̀nà náà, àti yíyàn tí Hasan yan agbègbè yìí fún ìrìn rẹ̀ jẹ́ dájúdájú ẹ̀rí tí ó ga jù nípa ìwọ̀túnwòsí rẹ̀ àti àfojúsùn."{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Agbègbè kejì wà láàárín India; ó fẹ́ nípá lórí àwọn adarí olóòótọ́ tí wọ́n bìkítà fún àwùjọ láti ṣe àtìlẹ́yìn fún èròǹgbà rẹ̀, àti nínú èyí ó ṣe àṣeyọrí díẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Lára àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ ní ipele àkọ́kọ́ ni àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ àti àwọn ẹnìkejì bí i [[Abdul Ghaffar Khan]], Abdur-Raheem Sindhi, [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=169–184}} Wọ́n ṣe ìgbédìde ètò Hasan sínú àwọn agbègbè iwájú àti àwọn tí wọ́n jẹ́ ẹ̀yà tí ó dá dúró.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí ipele kejì jẹ́ [[Mukhtar Ahmad Ansari]], Abdur-Raheem Raipuri àti Ahmadullah Panipati.{{Sfn|Adrawi|2012|p=186}} [[Muhammad Miyan Deobandi]] sọ, "Shaikhul Hind máa ń rọra wo àwọn ìwà àti agbára àwọn ọmọlẹ́yìn rẹ̀ àti àwọn ènìyàn tí wọ́n wá bá a. Ó yan àwọn ènìyàn kan láàárín wọn ó sì pàṣẹ fún wọn láti dé [[Yaghistan]] àti mú àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró náà kógun ja India."{{Sfn|Deobandi|2013|p=57}} Ètò tí wọ́n ṣe láti gbaradì fún àwọn ara inú India fún ìlòdìsí tí àwọn ìjọba Afghani àti Turkish bá pèsè ohun ogun fún àwọn ológun àti àwọn ènìyàn láàárín India dìde fún ìlòdìsí nígbà ìkọlù àwọn ológun yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Yaghistan jẹ́ àárín ìrìn Mahmud Hasan.{{Sfn|Tabassum|2006|p=47}} Akẹ́kọ̀ọ́ Hasan [[Ubaidullah Sindhi]] àti àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ ni wọ́n ṣe ètò [[Provisional Government of India]] , wọ́n sì yan [[Mahendra Pratap]] gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ.{{Sfn|Rizwi|1981|pp=137–138}} Hasan fúnra rẹ̀ rin ìrìn-àjò lọ sí [[Hijaz|Hejaz]] láti gba àtìlẹ́yìn àwọn German àti Turkish ní 1915.{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Ó kúrò ní [[Bombay]] ní ọjọ́ 18, oṣù kẹsàn-án 1915, àwọn tí wọ́n sì sìn ín ni àwọn onímọ̀ bí i Muhammad Mian Mansoor Ansari, [[Murtaza Hasan Chandpuri]], [[Muhammad Sahool Bhagalpuri]] àti Uzair Gul Peshawari.{{Sfn|Deobandi|2002|p=56}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=49}} Ní ọjọ́ 18, oṣù kẹwàá 1915, ó lọ sí [[Mecca]] níbi tí ó ti ní àwọn ìpàdé pẹ̀lú Ghalib Pasha, gómìnà Turkish, àti Anwar Pasha, tí ó jẹ́ mínísítà ààbò Turkey.{{Sfn|Deobandi|2002|p=58}}{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Ghalib Pasha fun ní ìdánilójú lórí ìrànlọ́wọ́, ó sì fún un ní lẹ́tà mẹ́ta, ọ̀kan tí wọ́n kọ sí àwọn Mùsùlùmí India, èkejì sí gómìnà Busra Pasha, àti ìkẹta sí Anwar Pasha.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan tún ní ìpàdé pẹ̀lú [[Djemal Pasha]], gómìnà Syria, tí ó gbà pẹ̀lú ohun tí Ghalib Pasha ti sọ.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan bẹ̀rù pé tí òun bá padà lọ India, àwọn Òyìnbó lè ti òun mọ́lé, ó sì bèrè kí wọ́n jẹ́ kí òun dé ibodè Afghanistan níbi tí òun ti lè dé Yaghistan.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Djemal wá nnkan sọ, ó sì sọ fún un pé tí ó bá ń bẹ̀rù àtìmọ́lé, ó lè dúró ní Hejaz àbí agbègbèkágbègbè Turkey mìíràn.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Ní ṣísẹ̀ntẹ̀lé, wọ́n lu awo ètò tí wọ́n pè ní Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì, wọ́n sì ti àwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà mọ́lé.{{Sfn|Adrawi|2012|p=184}} Wọ́n mú Hasan ní oṣù Kejìlá 1916 pẹ̀lú àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Hussain Ahmad Madani]] àti [[Uzair Gul Peshawari]], láti ọwọ́ [[Hussein bin Ali, Sharif of Mecca|Sharif Hussain]], the [[Sharif of Mecca]], tí wọ́n ṣe lòdì sí àwọn Turks tí wọ́n sì sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn Òyìnbó.{{Sfn|Wasti|2006|p=715}}{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Sharif náà wá fi wọ́n lé àwọn Òyìnbó lọ́wọ́,{{Sfn|Deobandi|2013|p=61}} wọ́n sì tì wọ́n mọ́lé ní [[Fort Verdala]] ní [[Malta]].<ref name="nakhuda">{{cite web|last1=Nakhuda|first1=Ismaeel|title=Where were Indian Muslim scholars interned in Malta?|url=https://www.basair.net/where-were-indian-muslim-scholars-interned-in-malta/|publisher=Basair|access-date=30 July 2021}}</ref> === Ìrìn Khilafat === {{Main|Khilafat movement}}Wọ́n tú Hasan sílẹ̀ ní oṣù karùn-ún 1920,<ref name="nakhuda" /> nígbà tí ó máa di ọjọ́ 8, oṣù kẹfà, 1920, ó ti dé [[Bombay]].{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Lára àwọn onímọ̀ ńlá àti olóṣèlú tí wọ́n kí i káàbọ̀ ni [[Abdul Bari Firangi Mahali]], [[Hafiz Muhammad Ahmad]], [[Kifayatullah Dehlawi]], [[Shaukat Ali (politician)|Shaukat Ali]] àti [[Mahatma Gandhi]].{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Wọ́n rí ìtúsílẹ̀ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ìgbéga ńlá sí [[Khilafat Movement|Ìrìn Khilafat]] {{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" gbé iyì fún un (Olórí India) láti ọwọ́ àjọ Khilafat.{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Hasan jẹ́ ìwúrí fún àwọn onímọ̀ ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband láti dara pọ̀ mọ́ ìrìn Khilafat náà.{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Ó ṣe òfin ẹ̀sìn láti yẹra fún àwọn ọjà Òyìnbó; tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Muhammadan Anglo-Oriental College]] máa ń ṣètò.{{Sfn|Adrawi|2012|p=287}} Nínú òfin rẹ̀, ó gba àwọn akẹ́kọ̀ọ́ níyànjú láti yẹra fún ṣíṣe àtìlẹ́yìn fún ìjọba lọ́nàkọnà, kí wọ́n yẹra fún àwọn ilé-ìwé àti ilé-ẹ̀kọ́ gíga tí ìjọba ń kówó lé, kí wọ́n sì yẹra fún àwọn iṣẹ́ ìjọba.{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Lẹ́yìn òfin rẹ̀ yìí, ọ̀pọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ni wọ́n kúrò ní ilé-ẹ̀kọ́ náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=79}} Òfin yìí ṣe àtìlẹ́yìn [[Non-cooperation movement]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Hasan wá rin ìrìn-àjò lọ sí [[Allahabad]], [[Fatehpur district|Fatehpur]], [[Ghazipur]], [[Faizabad]], [[Lucknow]] àti [[Moradabad]], ó sì tọ́ àwọn Mùsùlùmí sọ́nà ní àtìlẹ́yìn àwọn ìrìn náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=77}} === Jamia Millia Islamia === {{See also|Jamia Millia Islamia}}Wọ́n ní kí Hasan darí ayẹyẹ ìpìlẹ̀ [[Jamia Millia Islamia]], tí wọ́n mọ̀ sí National Muslim University ní àkókò náà.{{sfn|Deobandi|p=144}} Olùdásílẹ̀ Yunifásítì yìí ni Hasan pẹ̀lú [[Muhammad Ali Jauhar]] àti [[Hakim Ajmal Khan]],<ref>{{cite news|last1=Basheer|first1=Intifada P.|title=Jamia Millia Islamia: A University That Celebrates Diversity|url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-jamia-millia-islamia-a-university-that-celebrates-diversity/363184|access-date=30 July 2021|work=Outlook India|date=29 October 2020}}</ref> tí ìwúrí wọn jẹ́ àwọn ìbéèrè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Aligarh Muslim University]] (AMU) tí wọ́n ní ìjákulẹ̀ pẹ̀lú àwọn ìyàtọ̀ iṣẹ́ àwọn Òyìnbó AMU, tí wọ́n sì fẹ́ Yunifásítì tuntun.{{sfn|Deobandi|p=144}}<ref name="milli">{{cite news|title=Shaikhul-Hind Mahmood Hasan: symbol of freedom struggle|url=https://www.milligazette.com/news/13779-shaikhul-hind-mahmood-hasan-symbol-of-freedom-struggle/|access-date=27 July 2021|work=Milli Gazette|date=12 February 2016}}</ref> Àwọn ìránṣẹ́ Hasan, síbẹ̀síbẹ̀, gbà á níyànjú láti má gba ohun tí wọ́n fi lọ̀ ọ́ yìí nítorí ó ti ń ní àìlera, ó sì ti ń rẹ̀ ẹ́ látàrí àsìkò rẹ̀ ní àtìmọ́lé ní Malta.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}}{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan sọ, ní ìdáhùn sí àwọn ẹ̀rù wọn, "Tí jíjẹ Ààrẹ mi bá dùn àwọn Òyìnbó, nígbà náà ni màá kópa nínú ayẹyẹ yìí dájúdájú."{{sfn|Deobandi|p=144}} Wọ́n gbé e wá sí ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin ní Deoband nínú [[palanquin]], láti ibi tí ó ti rin ìrìn-àjò lọ sí [[Aligarh]].{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan ò rí ohunkóhun kọ, ó sì rán akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Shabbir Ahmad Usmani]] láti ṣètò ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀. Lẹ́yìn náà ni ó ṣe àwọn àtúnṣe àti àtúntò sí ọ̀rọ̀ tí wọ́n pèsè sílẹ̀, ó sì tẹ̀ ẹ́ jáde. Ní ọjọ́ 29, oṣù kẹwàá 1920, Usmani sì ka ọ̀rọ̀ yìí síta ní ayẹyẹ ìfilélẹ̀ Yunifásítì náà,{{Sfn|Adrawi|2012|p=291}} lẹ́yìn tí Hasan fi òkuta ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia lélẹ̀.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}} Hasan sọ nínú ọ̀rọ̀ náà pé "àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ìmọ̀ láàárín yín mọ̀ dájú pé àwọn olórí àti aṣáájú mi ò pa àṣẹ àìgbàgbọ́ lórí kíkọ́ èdè àjèjì àbí níní ẹ̀kọ́ sáyẹ́ǹsì àwọn ìran mìíràn. Bẹ́ẹ̀ni, wọ́n sọ ọ́ pé ipa ìkẹyìn ẹ̀kọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì ni pé àwọn tí wọ́n ń wá a yálà máa ń kun ara wọn nínú ti Kìrìtẹ̀ẹ́nì àbí kí wọ́n yọ ẹ̀sìn wọn tàbí àwọn ìdàkejì ẹ̀sìn jálẹ̀ àfojúdi àìgbàgbọ́ wọn, àbí kí wọ́n sin ìjọba wọn lọ́wọ́lọ́wọ́; nígbà náà ó dára láti wà nípò àìmọ̀ kàkà kí ènìyàn lọ fún irú ẹ̀kọ́ bẹ́ẹ̀."{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} Ó gbà pẹ̀lú [[Mahatma Gandhi]] tí ó sọ pé, "ẹ̀kọ́ gíga àwọn ilé-ẹ̀kọ́ yìí mọ́ bí i wàrà, ṣùgbọ́n tí wọ́n pò pọ̀ pẹ̀lú ìwọ̀nba májèlé díẹ̀" tí wọ́n sì kà sí Muslim National University, gẹ́gẹ́ bí i asẹ́ tí yóò ya májèlé yìí kúrò nínú ẹ̀kọ́.{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} === Jamiat Ulema-e-Hind === Hasan jẹ́ adarí lórí ìpàdé gbogboogbò kejì àwọn [[Jamiat Ulema-e-Hind]], tí ó wáyé ní oṣù kọkànlá 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=56}} Wọ́n yàn án gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ àwọn Jamiat, ipò tí kò ti lè ṣiṣẹ́ nítorí ikú rẹ̀ lẹ́yìn ọjọ́ díẹ̀ [ní ọjọ́ 30 oṣù kọkànlá ].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=74}} Wọ́n ṣe ìpàdé gbogboogbò yìí fún ọjọ́ mẹ́ta bẹ̀rẹ̀ láti ọjọ́ 19, oṣù kọkànlá, àti akẹ́kọ̀ọ́ Hasan, [[Shabbir Ahmad Usmani]] sì ka ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀ síta.{{Sfn|Adrawi|2012|p=295}} Hasan jà fún ìrẹ́pọ̀ [[Hindu]]-[[Muslim]]-[[Sikh]], ó sì sọ pé, tí àwọn ẹlẹ́ṣin Hindu àti àwọn Mùsùlùmí bá sowọ́pọ̀, gbígba òmìnira ò lè le.{{Sfn|Adrawi|2012|p=308}}{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} Àpérò ìkẹyìn tí Hasan lọ nìyìí.{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} == Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ == {{main|List of students of Mahmud Hasan Deobandi}}Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Hasan jẹ́ òǹkà ní ìlọ́po ẹgbẹ̀rún.{{Sfn|Qasmi|1999|p=64}} Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni [[Anwar Shah Kashmiri]], [[Asghar Hussain Deobandi]], [[Ashraf Ali Thanwi]], [[Husain Ahmad Madani]], [[Izaz Ali Amrohi]], [[Kifayatullah Dihlawi]], [[Manazir Ahsan Gilani]], [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Muhammad Shafi Deobandi]], [[Sanaullah Amritsari]], [[Shabbir Ahmad Usmani]], [[Syed Fakhruddin Ahmad]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2016|p=233}}{{Sfn|Rehman|1967|pp=217–218}} [[Ebrahim Moosa]] sọ pé "àwọn ọ̀wọ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ tí ó dára padà di mímọ̀ nínú ẹ̀ka madrasa, wọ́n sì ṣe àfikún sí ìgbé ayé àwùjọ ní apá Gúúsù Asia ní àwọn pápá tí ó fẹjú bí i ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn, ìṣèlú àti kíkọ́ ilé-ẹ̀kọ́."{{Sfn|Moosa|2015|p=72}} == Àwọn Iṣẹ́ rẹ̀ tí ó wà ní àkọsílẹ̀ == === Ṣíṣe ìtumọ̀ Kùránì === Hasan kọ ìtumọ̀ Kùránì ní [[Urdu]] ní ìfẹ̀gbẹ́kẹ̀gbẹ́ pẹ̀lú ti ìpìlẹ̀.<ref>{{cite journal|title=The Translations of the Quran|journal=The Islamic Quarterly|date=1996|volume=40–41|page=228|url=https://books.google.com/books?id=VhVWAAAAYAAJ&q=shaykh+al-hind+interlinear|publisher=Islamic Cultural Centre|location=London}}</ref> Lẹ́yìn náà ni ó bẹ̀rẹ̀ sí ṣe àlàyé ìtumọ̀ yìí pẹ̀lú àwọn àkọsílẹ̀ àlàyé, bí ó ṣe jẹ́ ó ṣẹ̀ parí orí kẹrin ''[[An-Nisa]]'', nígbà tí ó kú ní 1920.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=335–336}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Shabbir Ahmad Usmani]] ni ó parí [[Tafsir|Iṣẹ́ ìtúpalẹ̀ kíkún]] yìí, wọ́n sì tẹ̀ ẹ́ jáde gẹ́gẹ́ bí i ''Tafsir-e-Usmāni''.{{Sfn|Haqqani|2006|p=268}} Lẹ́yìn èyí ní àwọn ọ̀wọ́ onímọ̀ kan tú u sí èdè Persia, [[Mohammed Zahir Shah]] ni ó gbé iṣẹ́ fún wọn, ọba tí ó jẹ kẹ́yìn ní [[Afghanistan]].{{Sfn|Zaman|2018|p=292}} === Al-Abwāb wa Al-Tarājim li al-Bukhāri === Hasan jẹ́ olùkọ́ ''[[Sahih Bukhari]]'' ní Darul Uloom Deoband fún ìgbà pípẹ́ àti pé, nígbà tí ó wà ní ẹ̀wọ̀n ní [[Malta]], ó bẹ̀rẹ̀ sí kọ iṣẹ́ tí ń ṣàlàyé àwọn àkọ́lé orí rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} Nínú [[Hadith studies|ẹ̀kọ́ hàdíítì]], pípín àkọ́lé orí nínú àṣàyàn iṣẹ́ jẹ́ ohun tí wọ́n rí bí i sáyẹ́ǹsì tí ó yàtọ̀.<ref>{{cite web|title=Shaykh (Maulana) Muhammad Zakariyya Kandhlawi|url=https://central-mosque.com/index.php/History/shaykh-maulana-muhammad-zakariyya-kandhlawi-ra.html|publisher=Central Mosque|quote=Assigning chapter headings in a hadith collection is a science in itself, known among the scholars as al-abwab wa 'l-tarajim [chapters and explanations].}}</ref> Hasan bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ rẹ̀ pẹ̀lú òfin aléélẹ̀ márùndínlógún lórí orí ọ̀rọ̀ náà, lẹ́yìn náà ni ó sọ̀rọ̀ lórí àwọn ìṣe láti inú orí náà lórí ìfihàn àti ṣiṣẹ́ lórí orí tí ó wà fún ìmọ̀ lábọ̀. Wọ́n sọ iṣẹ́ náà ní ''al-abwāb wa al-tarājim li al-Bukhāri,''({{trans|''An Explanation of the Chapter Headings of Imam Bukhari's Sahih''}}) ó sì jẹ́ ojú ewé 52.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} === Adilla-e-Kāmilah === Bí ìrìn [[Ahl-i Hadith]] ṣe ń gbòòrò sí i ni India ni wọ́n ṣe bẹ̀rẹ̀ sí béèrè àṣẹ [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Onímọ̀ Ahl-i Hadith [[Muhammad Hussain Batalvi]] ṣe àkójọpọ̀ ìbéèrè mẹ́wàá {{Sfn|Adrawi|2012|p=344}}, ó sì ṣe ìkéde ìpè ìjà pẹ̀lú ẹ̀bùn fún àwọn tó bá ní ìdáhùn, pẹ̀lú rupees mẹ́wàá lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan. Wọ́n tẹ èyí jáde láti [[Amritsar]], wọ́n sì fi ránṣẹ́ lọ sí [[Darul Uloom Deoband]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Ìṣe Deoband ni láti yẹra fún àwọn ọ̀rọ̀ náà tí ó ń pín àwùjọ Mùsùlùmí, ṣùgbọ́n àwọn ènìyàn Ahl-i Hadith fi ipá mú ọ̀rọ̀ náà. Bákan náà, Hasan, ní ìbéèrè olùkọ́ rẹ̀ Nanautawi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} ní ìdáhùn béèrè àwọn ìbéèrè kan ní ọ̀nà ìwé, ''Adilla-e-Kāmilah'' ({{trans|''The Perfect Argument''}}), ní ìlérí pé, "tí ẹ bá dáhùn àwọn ìbéèrè wọ̀nyìí, a máa fún un yín ní ogún rupees lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan."{{Sfn|Adrawi|2012|p=339}} === Īzah al-Adillah === Lẹ́yìn ''Adilla-e-Kāmilah'' Mahmud Hasan , onímọ̀ Ahl-i Hadith kan, Ahmad Hasan Amrohwi kọ ''Misbāh al-Adillah'' ({{trans|''A Lantern to the Argument''}}) ní ìdáhùn sí ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} Onímọ̀ Deobandi yìí dúró fún àkókò díẹ̀ fún ìdáhùn kankan láti ọ̀dọ̀ oníbèérè àkọ́kọ́ , Muhammad Hussain Batalwi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} tí ó kéde lẹ́yìn náà pé iṣẹ́ Amrohwi kún ojú òṣùwọ̀n, àti pé òun ní ti òun ti ko gbogbo èrò láti kọ àwọn ìbéèrè náà kúrò ní ọkàn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Izāh al-Adillah'' ({{trans|''Elucidation of the Argument''}}); àsọyé lórí iṣẹ́ rẹ̀ ìṣáájú ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} === Ahsan al-Qirā === Hasan ti sọ̀rọ̀ lóri níní ìrun [[Jumu'ah|àdúrà ọjọ́-ẹtì]] ní àwọn abúlé àti ìletò nínú ìwé yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} [[Syed Nazeer Husain]] tí gbé ọ̀rọ̀ yìí dìde, ó sì ti ṣe àtẹ̀jáde àkọsílẹ̀ ẹ̀sìn tí ó sọ pé kò sí ìsọnípàtó ibikíbi [fún àwọn àdúrà ọjọ́ Etì]. Ó sọ pé, níbikíbi tí ó kéré jù ènìyàn méjì bá ti péjọ, àwọn àdúrà ọjọ́ Etì ti ṣe pàtàkì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Amòfin àti onímọ̀ [[Hanafi]], [[Rashid Ahmad Gangohi]], kọ [[fatwa]] ó lé ní ojú ewé mẹ́rìnlá ní ìdáhùn, tí ó pè ní ''Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Strongest Ring''}}) láti ojú ìwòye [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Iṣẹ́ Gangohi gba àtúpalẹ̀ lámèyítọ́ láti ọ̀dọ̀ àwọn onímọ̀ [[Ahl-i Hadith]]; púpọ̀ èyí tí àbájáde wọ́n jẹ́ àwọn àríyànjiyàn kan náà.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Akẹ́kọ̀ọ́ Gangohi, Mahmud Hasan rò ó pé èdè inú àwọn iṣẹ́ wọ̀nyìí jẹ́ ti àfojúdi, ó sì kọ ìwé tí ó gùn, tí wọ́n pè ní ''Ahsan al-Qirā fī Tawzīḥ Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Best Discourse in The Elucidation of The Strongest Ring''}}), ní ìdáhùn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=346}} === Al-Jahd al-Muqill === [[Shah Ismail Dehlvi]] àti àwọn ẹmẹ̀wà rẹ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí àtúntò àwọn Mùsùlùmí láti [[Bidʻah]] (àwọn àrà ẹ̀sìn tuntun), gba ìbẹnu-àtẹ́-lù ńlá láti ọ̀dọ̀ àwọn ènìyàn tí wọ́n ní àjọṣepọ̀ pẹ̀lú àwọn àrà tuntun wọ̀nyìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Wọ́n fi ẹ̀sùn ìsọ̀rọ̀ òdì sí ẹ̀sìn Dehlvi, wọ́n sì yọ ọ́ kúrò nínú Ìsìláàmù.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Bákan náà, onímọ̀ Ìsìláàmù [[Ahmad Hasan Kanpuri]], kọ ''Tanzih al-Raḥmān'' ({{trans|''The Glorification of the Merciful''}}), inú èyí tí ó ti dárúkọ Dehlvi láti jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ ẹgbẹ́ agbẹ́sìnlérí [[Muʿtazila]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Al-Jahd al-Muqill fī Tanzīhi al-Mu'izzi wa al-muzill'' ({{trans|''An Effort of an Insignificant on the Glorification of One who Graces and Disgraces''}}), ní ìpele méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} Ìwé náà sọ̀rọ̀ lórí àwọn àwọn ìṣesí àti àbùdá [[Allah]] pẹ̀lú àwọn kókó ọ̀rọ̀ [[Ilm al-Kalam]], ní títẹ̀lé ìsọ̀rọ̀sí àsọyé [[Al-Taftazani]], ''Sharah Aqā'id-e-Nasafi'', lórí ìgbàgbọ́ [[Abu Hafs Umar al-Nasafi|al-Nasafi]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Hasan ti dáhùn sí àwọn ẹ̀sùn tí wọ́n fi kan Shah Ismail Dehlvi àti àwọn onímọ̀ mìíràn bẹ́ẹ̀, pẹ̀lú lílo Ilm al-Kalam.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} === Tas'hīh Abu Dawūd === Wọ́n ṣe ìpamọ́ àwọn ìwé àfọwọ́kọ tó wà ní àkọsílẹ̀ ní yàrá ìkàwé ìran Ìsìláàmù, pẹ̀lú ọ̀pọ̀ rẹ̀ tí wọ́n dìmú ní [[Mecca]] àti [[Medina]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Onímọ̀ India, [[Ahmad Ali Saharanpuri]] ṣe ẹ̀dà àwọn ìwé àfọwọ́kọ náà tí ó wà ní Mecca, ó sì kà wọ́n lẹ́yìn náà pẹ̀lú [[Shah Muhammad Ishaq]]. Nígbà tí ó padà sí India, ó bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe àtẹ̀jáde àwọn ẹ̀dá àtúnṣe àtẹ̀jáde àfọwọ́kọ àwọn [[hadith]] wọ̀nyìí láti ilé iṣẹ́ atẹ̀wé rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2016|pp=22–23}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]] tẹ̀síwájú lórí ìṣe ṣíṣe ẹ̀dá àwọn ìwé àfọwọ́kọ hàdíítì títí tí gbogbo ìwé náà fi di títẹ̀jáde ní India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Lẹ́yìn náà, ìdí wà láti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''[[Sunan Abu Dawud]]'', ọ̀kan lára àwọn ìwé mẹ́fà pàtàkì jùlọ [[Sihah Sittah|hadith]]. Àmọ́ ṣá, àwọn àtúnṣe tí wọ́n tẹ̀ jáde àti àkọsílẹ̀ ìwé àfọwọ́kọ tó ṣáájú yàtọ̀ gedegbe sí ara wọn .{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Hasan, fún ìdí yìí gba gbogbo ìwé àfọwọ́kọ tí ó wà nílẹ̀, ó ṣe àtúnṣe àwọn ọ̀rọ̀ náà, ó sì ṣe àtẹ̀jáde àtúnṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ní ọ̀nà ìwé. Àwọn wọ̀nyìí ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 1900 láti ilé-iṣẹ́ atẹ̀wé Mujtabai ní Delhi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=370}} == Ikú àti Ẹ̀yin rẹ̀ == [[Fáìlì:Maulana_Mahmud_Hasan_gate_at_JMI.jpg|thumb|The Maulana Mahmud Hasan gate of [[Jamia Millia Islamia]].]] Ní ọjọ́ 30, oṣù kẹwàá 1920, ọjọ́ kan lẹ́yìn ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia ní Aligarh, Hasan rin ìrìn àjò lọ sí [[Delhi]] ní ìbéèrè [[Mukhtar Ahmad Ansari]]. Ọjọ́ púpọ̀ lẹ́yìn náà, ìlera rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sí í dínkù, ó sì gba ìtọ́jú láti ọwọ́ Ansari ní ilé rẹ̀ ní [[Daryaganj]].{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=24-25}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=309}} Ó kú ní ọjọ́ 30, oṣù kọkànlá, 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Bí wọ́n ṣe kéde ìròyìn ikú rẹ̀, àwọn Hindu àti àwọn Mùsùlùmí ti àwọn ilé ìtajà wọn, wọ́n sì péjọ síta ilé Ansari láti ṣe ìjúbà sí Hasan.{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=26}} Ansari wá béèrè lọ́wọ́ arákùnrin Hasan, Hakeem Muhammad Hasan tí ó bá fẹ́ kí wọ́n sin Mahmud Hasan sí Delhi pẹ̀lú ìpèsè ètò sí [[Mehdiyan|ilẹ̀ ìsìnkú Mehdiyan]], tàbí tí ó bá fẹ́ láti sin ín sí [[Deoband]] pẹ̀lú ìpèsè ètò fún gbígbé òkú náà lọ.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Wọ́n pinnu láti sin ín sí Deoband nítorí ìfẹ́ rẹ̀ pé kí wọ́n sin ín sí ìtòsí sàárè olùkọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Wọ́n gba àwọn àdúrà ìsìnkú rẹ̀ ní ọ̀pọ̀ ìgbà. Àwọn ará Delhi ṣe àwọn àdúrà náà ní ìta ilé Ansari, àti lẹ́yìn náà wọ́n gbé òkú náà lọ sí Deoband. Bí wọ́n ṣe dé ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Delhi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn péjọ, wọ́n sì ṣe àdúrà ìsìnkú. Bákan náà, wọ́n ṣe àdúrà ní [[Meerut City railway station|ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin Meerut]] àti [[Meerut Cantt railway station|ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Meerut Cantt]] .{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Àdúrà ìsìnkú rẹ̀ karùn-ún àti ìkẹyìn ni àbúrò rẹ̀ Hakeem Muhammad Hasan darí, wọ́n sì sin ín sí [[Qasmi cemetery|ilẹ̀ ìsìnkú Qasmi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Mahmud Hasan ti ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀yẹ. [[Ashraf Ali Thanwi]] pè é ní "Shaykh al'-'Ālam" (Olórí ayé).<ref name="thanwi">{{cite book|last1=Thanwi|first1=Ashraf Ali|editor1-last=Usmani|editor1-first=Mahmood Ashraf|title=Malfūzāt Hakīm al-Ummat|volume=5|publisher=Idāra Tālīfāt-e-Ashrafia|location=Multan|page=300|url=https://archive.org/details/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volumes1To12-ShaykhAshrafAli/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volume5-ShaykhAshrafAliThanvir.a|language=ur}}</ref> Thanwi sọ pé , "Ní òye tiwa, òun ni olórí India, [[Sindh]], àwọn [[Arabs|Arab]] àti àwọn [[Ajam]]".<ref name="thanwi" /> Wọ́n sọ ilé-ẹ̀kọ́ ìwòsàn ní [[Saharanpur]] ní [[Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College]] lẹ́yìn rẹ̀.<ref>{{cite news|title=Saharanpur medical college to be named after Madni|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Saharanpur-medical-college-to-be-named-after-Madni/articleshow/26286915.cms|access-date=27 July 2021|work=Times of India|date=24 November 2013}}</ref> Ní oṣù kìíní 2013, Ààrẹ India, [[Pranab Mukherjee]] ṣe àgbéjáde ontẹ̀ ìfìwéránṣẹ́ lórí [[Silk Letter Movement]] Hassan ní ìrántí .<ref name="bs">{{cite news|title=Prez releases special stamp on 'Silk Letter Movement'|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/prez-releases-special-stamp-on-silk-letter-movement-113011100608_1.html|access-date=29 July 2021|work=Business Standard|date=29 January 2013}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == <references /> === Ìwé Ìtọ́kasí === {{refbegin|30em|indent=yes}} * {{cite book|last1=Adrawi|first1=Asīr|author1-link=Asir Adrawi|title=Hazrat Shaykhul Hind Hayāt awr Kārnāme|trans-title=Shaykhul Hind: Life and works|publisher=Shaykhul Hind Academy|location=[[Deoband]]|date=April 2012|language=ur}} * {{cite book|last1=Adrawi|first1=Asir|author1-link=Asir Adrawi|title=Karwān-e-Rafta: Tazkirah Mashāhīr-e-Hind|trans-title=The Caravan of the Past: Discussing Indian scholars|date=April 2016|publisher=Darul Muallifeen|location=Deoband|edition=2nd|language=ur}} * {{Citation|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|author1-link=Muhammad Miyan Deobandi|title=Ulama-e-Haq awr Unke Mujahidana Karname|trans-title=The True Scholars and Their Revolutionarly Struggles|volume=1|location=Deoband|publisher=Faisal Publications}} * {{cite book|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|translator=Muhammadullah Qasmi|title=Silk Letter Movement|publisher=Shaikhul Hind Academy in association with Manak Publications|isbn=978-93-7831-322-6|edition=1st|date=2013|language=en}} * {{cite book|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|title=Asīrān-e-Mālta|trans-title=The Prisoners of Malta|date=January 2002|publisher=Kutub Khana Naimia|location=Deoband|language=ur}} * {{cite journal|last1=Haqqani|first1=Abdul Qayyum|title=Allama Shabbir Ahmad Usmani Number|journal=Monthly al-Qāsim|date=January 2006|volume=9|publisher=Al-Qasim Academy, Jamia Abu Hurairah|location=[[Nowshera, Khyber Pakhtunkhwa|Nowshera]]|language=ur}} * {{cite thesis|last1=Khimjee|first1=Husein Akberali|title=The legacy of the early twentieth-century Khilafat movement in India|date=1999|publisher=University of Toronto|url=https://tspace.library.utoronto.ca/handle/1807/13102|access-date=28 July 2021}} * {{cite book|last1=Moosa|first1=Ebrahim|author1-link=Ebrahim Moosa|title=What is a Madrasa?|date=2015|publisher=Edinburgh University Press|location=[[Edinburgh]]|url=https://edinburghuniversitypress.com/book-what-is-a-madrasa.html|url-access=subscription|isbn=978-14-6962-013-8}} * {{cite book|last1=Nizami|first1=Zafar Ahmad|author-link1=Zafar Ahmad Nizami|title=Memārān-e-Jamia|trans-title=The Builders of the Jamia|date=2011|publisher=Maktaba Jamia|location=New Delhi|isbn=978-81-7587-475-6|language=ur|oclc=649685329}} * {{cite book|title=Āzādi-e-Hind Ki Jaddojahd Mai MusalamanoN Ka Kirdār 1857-1947: Delhi|trans-title=The Role of Muslims in the Indian Freedom Struggle, 1857-1947: Delhi|last1=Nizami|first1=Zafar Ahmad|editor-last=Khan|editor-first=Rafaqat Ali|date=2018|publisher=Institute of Objective Studies|location=[[New Delhi]]|isbn=978-93-84973-07-0|language=ur}} * {{cite book|last1=Qasmi|first1=Muhammad Tayyib|author1-link=Muhammad Tayyib Qasmi|editor1-last=Bukhari|editor1-first=Muhammad Akbar Shah|title=50 Misāli Shakhsiyāt|trans-title=Fifty Exemplary Personalities|date=July 1999|publisher=Maktaba Faiz-ul-Quran|location=Deoband|language=ur}} * {{cite book|last1=Rehman|first1=Mufti Azizur|title=Tadhkirah Mashāyikh-e-Deoband|trans-title=Discussing the Elders of Deoband|url=https://archive.org/details/TazkiraMashaikhDeobandByMuftiAzizurRehman|date=July 1967|publisher=Madani Darul Taleef|location=Bijnor|pages=213–231|edition=2nd|oclc=19927541}} * {{cite book|last1=Rizwi|first1=Syed Mehboob|author1-link=Syed Mehboob Rizwi|translator=Murtaz Hussain F Qureshi|volume=1|title=History of Dar al Ulum Deoband|url=https://archive.org/details/HistoryOfTheDarAlUlumDeoband1980Volume1|date=1980|publisher=Idara-e-Ehtemam|location=Darul Uloom Deoband|edition=1st}} * {{cite book|last1=Rizwi|first1=Syed Mehboob|translator=Murtaz Hussain F Qureshi|volume=2|title=History of Dar al-Ulum Deoband|url=https://archive.org/details/TheHistoryOfDarAlUlumDeoband1981VolumeTwo|date=1981|publisher=Idara-e-Ehtemam|location=Darul Uloom Deoband|edition=1st}} * {{cite book|last1=Saad Shuja'abadi|first1=Abu Muhammad Sana'ullah|title=Ulama-e-Deoband Ke Aakhri Lamhaat|trans-title=The Last Times of the Deobandi Scholars|publisher=Maktaba Rasheediya|date=2015|location=Saharanpur}} * {{cite book|last1=Salam|first1=Ziya Us|last2=Parvaiz|first2=Mohammad Aslam|title=Madrasas in the Age of Islamophobia|date=February 2020|publisher=SAGE Publications|isbn=978-93-5328-929-4|edition=1st|url=https://us.sagepub.com/en-us/nam/madrasas-in-the-age-of-islamophobia/book272358|url-access=subscription}} * {{cite book|last=Tabassum|first=Farhat|title=Deoband Ulema's Movement for the Freedom of India|url=https://books.google.com/books?id=uxFuAAAAMAAJ|year=2006|publisher=Jamiat Ulama-i-Hind in association with Manak Publications|location=New Delhi|isbn=81-7827-147-8|edition=1st}} * {{cite thesis|last1=Tayyab|first1=Mohammad|title=The Role of Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmud-Ul-Hasan in the Indian Freedom Movement|date=1990|publisher=Aligarh Muslim University|location=Aligarh|oclc=1012388751}} * {{cite journal|last1=Trivedi|first1=Raj Kumar|title=Turco-German intrigue in India in Workd War I|journal=Proceedings of the Indian History Congress|volume=43|page=659|url=https://www.jstor.org/stable/44141303|url-access=subscription|date=1982|access-date=30 July 2021|publisher=Indian History Congress|jstor=44141303}} * {{cite book|last1=Wasif Dehlavi|first1=Hafizur Rahman|author1-link=Hafizur Rahman Wasif Dehlavi|title=Jamī'at-i Ulamā par ek tārīk̲h̲ī tabṣirah|trans-title=A Historical Review the Jamiat Ulama|date=1970|language=ur|oclc=16907808}} * {{cite journal|last1=Wasti|first1=Syed Tanvir|title=The Political Aspirations of Indian Muslims and the Ottoman Nexus|journal=Middle Eastern Studies|date=September 2006|volume=42|issue=5|pages=709–722|url=https://www.jstor.org/stable/4284490|url-access=subscription|access-date=27 July 2021|publisher=[[Taylor & Francis]]|doi=10.1080/00263200600826331|jstor=4284490|s2cid=144026442}} * {{cite journal|last1=Zaman|first1=Muhammad Qasim|editor1-last=Gräf|editor1-first=Bettina|editor2-last=Krawietz|editor2-first=Birgit|editor3-last=Amir-Moazami|editor3-first=Schirin|editor2-link=Birgit Krawietz|title=Ways of Knowing Muslim Cultures and Societies: Studies in Honour of Gudrun Krämer|journal=Social, Economic and Political Studies of the Middle East and Asia|date=24 December 2018|volume=122|page=280-297|url=https://brill.com/view/title/38936|url-access=subscription|access-date=28 July 2021|publisher=Brill}} {{refend}} f42sdwwupmwiggk82yz0wqact50e59i 557307 557306 2022-07-30T17:57:44Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder|name=Mahmud Hasan Deobandi|image=Mahmud Hasan Deobandi.jpg|honorific_prefix=Shaykh al-Hind, Mawlānā|office1=3rd Principal of [[Darul Uloom Deoband]]|term_start1=1890|term_end1=1915|predecessor1=Syed Ahmad Dehlavi|successor1=[[Anwar Shah Kashmiri]]|office2=2nd President of [[Jamiat Ulema-e-Hind]]|term_start2=November 1920|term_end2=30 November 1920|predecessor2=[[Kifayatullah Dehlawi]]|successor2=Kifayatullah Dehlawi|module={{Infobox religious biography|embed = yes|religion=Islam |birth_date = 1851 |birth_place = [[Bareilly]], [[Company rule in India|British India]] |death_date = {{date of death and age|1920|11|30|1851|df=y}} |death_place = [[Delhi]], British India |resting_place = [[Mazar-e-Qasmi]] |ethnicity = [[Indian people|Indian]] |alma_mater = [[Darul Uloom Deoband]] |main_interests = [[Tafsir|Exgesis]], [[Indian freedom movement]] |notable_ideas = [[Silk Letter Movement]] |notable_works = {{bulleted list|''Tarjuma Shaykh al-Hind''|''Adilla-e-Kāmilah''|''Īzah al-adillah''}} |teachers = [[Mahmud Deobandi]], [[Muhammad Qasim Nanautawi]] |influenced = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi|His students]], [[Deobandis]] |disciple_of = {{bulleted list|[[Imdadullah Muhajir Makki]]|[[Rashid Ahmad Gangohi]]}} |disciples = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi]] |denomination = [[Sunni]] |Madh'hab = [[Hanafi]] |movement = [[Deobandi]] |Sufi_order = [[Chishti Order|Chishtiya]]-[[Alauddin Sabir Kaliyari|Sabiriya]]-[[Imdadullah Muhajir Makki|Imdadiya]] |founder = [[Jamia Millia Islamia]] }}}}'''Mahmud Hasan Deobandi''' (tí a tún mọ̀ sí '''Shaykh al-Hind'''; 1851–1920) jẹ́ onímọ̀ Mùsùlùmí India àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ Ìrìn Òmìnira India, tí ó pẹ̀lú dá Yunifásítì Jamia Millia Islamia sílẹ̀ àti dá Silk Letter Movement fún òmìnira India. Ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ láti kẹ́kọ̀ọ́ ní ilé ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Darul Uloom Deoband. Àwọn olùkọ́ rẹ̀ jẹ́ Muhammad Qasim Nanautawi àti Mahmud Deobandi, ó sì ní àṣẹ nínú Sufism nípa Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi. Hasan ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ àgbà Darul Uloom Deoband, ó sì ṣẹ̀dàá àwọn ẹgbẹ́ bí i Jamiatul Ansar àti Nizaratul Maarif. Ó kọ ìtumọ̀ Kùránì ní Urdu, ó sì kọ àwọn ìwé ìwé bí i ''Adilla-e-Kāmilah'', ''Īzah al-adillah'', ''Ahsan al-Qirā'' àti ''Al-Jahd al-Muqill''. Ó kọ́ hadith ní Darul Uloom Deoband àti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''Sunan Abu Dawud''. Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni Ashraf Ali Thanwi, Anwar Shah Kashmiri, Hussain Ahmad Madani, Kifayatullah Dehlawi, Sanaullah Amritsari àti Ubaidullah Sindhi. Hasan jẹ́ olódì British Raj paraku. Ó bẹ̀rẹ̀ àwọn ìrìn láti borí agbára wọn ní India ṣùgbọ́n wọ́n mú u ní 1916, wọ́n sì tì í mọ́lé ní [[Malta]]. Wọ́n tú u sílẹ̀ ní 1920, wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" fún un (The Leader of India) láti ọwọ́ Khilafat committee. Ó kọ àwọn edicts ẹ̀sìn ní àtìlẹ́yìn Non-cooperation movement, ó sì rin ìrìn àjò lọ sí oríṣìíríṣìí apá ilẹ̀ India, láti gba àwọn Mùsùlùmí sí inú ìrìn òmìnira. Ó jẹ́ aṣáájú lórí ìpàdé gbogboogbò kejì ti Jamiat Ulema-e-Hind ní oṣù kọkànlá 1920, wọ́n sì yàn án ní Ààrẹ. Wọ́n sọ orúkọ Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College ní ìrántí r rẹ̀. Ní 2013, ìjọba India fi commemorative postal stamp lórí lẹ́tà ìrìn sílíìkìì rẹ̀ léde. == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé == Wọ́n bí Mahmud Hasan ní 1851 ní ìlú Bareilly (ní [[Uttar Pradesh]] òde-òní, India) sínú ìdílé Usmani Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Bàbá rẹ̀, Zulfiqar Ali Deobandi, tí wọ́n jọ dá Darul Uloom Deoband, jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n ní Bareilly College, ó sì ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i igbákejì aṣàyẹ̀wò madrasas.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Rizwi|1980|pp=93–94}} Hasan kẹ́kọ̀ọ́ kùránì pẹ̀lú Miyanji Manglori, àti [[Persian language|Persian]] pẹ̀lú Abdul Lateef.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Láàárín 1857 rebellion, wọ́n gbé bàbá rẹ̀ lọ sí Meerut, wọ́n sì ṣí Hasan lọ Deoband, níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Persian àti [[Arabic]] láti kọ́ọ̀sì Dars-e-Nizami pẹ̀lú ọ́ńkù rẹ̀, Mehtab Ali.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Ó di akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ ní Darul Uloom Deoband;{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} ó sì kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú Mahmud Deobandi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=46}} Ó káàdì ẹ̀kọ́ àìgbẹ̀fẹ̀ rẹ̀ ní 1869, ó sì lọ sí Meerut láti kẹ́kọ̀ọ́ ''Sihah Sittah'' pẹ̀lú Muhammad Qasim Nanautawi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=47}} Ó lọ àwọn àpérò hadith Nanautawi fún ọdún méjì, ó sì kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Arabic pẹ̀lú bàbá rẹ̀ ní àwọn àkókò ìsinmi .{{Sfn|Adrawi|2012|p=48}} Ó kẹ́kọ̀ọ́jáde ní 1872, ó sì gba ìwérí iyì ní 1873 ní ayẹyẹ ìkẹ́kọ̀ọ́jáde àkọ́kọ́ Darul Uloom Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=49}}{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}} Ó jẹ́ ọmọlẹ́yìn Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi nínú Sufism.{{Sfn|Adrawi|2012|p=68}} == Iṣẹ́ == === Darul Uloom Deoband === {{See also|Darul Uloom Deoband}}Wọ́n yan Hasan gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ ní Darul Uloom Deoband ní 1873, ọdún kan náà tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ̀.{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Ó di [[Head teacher|ọ̀gá olùkọ́]] ní 1890.{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=72}} Kò ro ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband gẹ́gẹ́ bí ibi ìkẹ́kọ̀ọ́ nìkan, ṣùgbọ́n ibi tí wọ́n dásílẹ̀ fún dídí ìpàdánù [[1857 rebellion]].{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} [[Fáìlì:Darul_Uloom_Deoband.jpg|thumb|A view of Darul Uloom Deoband]] Hasan dá Thamratut-Tarbiyat (The Fruit of the Upbringing) sílẹ̀ ní 1878.{{sfn|Deobandi|p=79}} Wọ́n dá a sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i ibi ọpọlọ láti kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́jáde Darul Uloom Deoband.<ref>{{cite news|last1=Hasan|first1=Nayab|title=حضرت شیخ الہند کا تصورِ فلاحِ امت|trans-title=Shaykhul Hind's Concept of the Progress of Ummah|url=https://urdu.millattimes.com/archives/21672|access-date=27 July 2021|work=Millat Times|date=1 December 2017|language=ur}}</ref> Ó wá gba ìrísí Jamiatul Ansar (Àwùjọ àwọn Olùrànlọ́wọ́), tí ó bẹ̀rẹ̀ ní 1909 pẹ̀lú ìpàdé rẹ̀ àkọ́kọ́ tí ó wáyé ní [[Moradabad]] tí [[Ahmad Hasan Amrohi]] sì darí.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}} Lẹ́gbẹ̀ẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Ubaidullah Sindhi]], Hasan bẹ̀rẹ̀ Nizaratul Ma'arif al-Qur'ānia (Ilé-ẹ̀kọ́ fún ìkẹ́kọ̀ọ́ Kùránì) ní oṣù kọkànlá 1913.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}}{{Sfn|Deobandi|2013|p=295}} Ó gbìyànjú láti ṣe àfikún agbára àwọn onímọ̀ Mùsùlùmí lórí àti láti ṣe ìsọfúnni àti kọ àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú èdè Gẹ̀ẹ́sì nípa Ìsìláàmù.{{Sfn|Khimjee|1999|p=92}} [[Hussain Ahmad Madani]] gbèrò pé "ìdí tí ó wà lẹ́yìn ìdásílẹ̀ Nizaratul Maarif ni láti jẹ́ kí àwọn ọ̀dọ́ Mùsùlùmí di onígbàgbọ́ tí ó rinlẹ̀, àti láti kìlọ̀ àti láti tọ́ wọn sọ́nà, pàápàá àwọn Mùsùlùmí tí ó kàwé nílànà àwọn Òyìnbó, ní àwọn ẹ̀kọ́ inú Kùránì ní ọ̀nà tó mọ́pọlọ dání tí yóò yọ ipa májèlé tí àwọn ìsọkiri tí ó lòdì sí ti Ìsìláàmù àti àwọn iyèméjì tí wọ́n rí ní ọ̀nà àìtọ́ nípa ìṣe ìgbàgbọ́ àti ọ̀nà Ìsìláàmù ní ayé òde-òní."{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=134–135}}{{Sfn|Deobandi|2002|p=45}} === Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì === {{main|Silk Letter Movement}}{{See also|Malta exiles|Partitioning of the Ottoman Empire}}Hasan fẹ́ gba agbára lọ́wọ́ British Raj ní India; láti ṣe èyí, ó tẹjúmọ́ agbègbè ilẹ̀ méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} Àkọ́kọ́ ni agbègbè àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró tí wọ́n ń gbé láàárín Afghanistan àti India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} [[Asir Adrawi]] sọ, "èyí ni ìbáyému onítàn pé àwọn ènìyàn tí wọ́n rọ́ wá India gba ọ̀nà náà, àti yíyàn tí Hasan yan agbègbè yìí fún ìrìn rẹ̀ jẹ́ dájúdájú ẹ̀rí tí ó ga jù nípa ìwọ̀túnwòsí rẹ̀ àti àfojúsùn."{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Agbègbè kejì wà láàárín India; ó fẹ́ nípá lórí àwọn adarí olóòótọ́ tí wọ́n bìkítà fún àwùjọ láti ṣe àtìlẹ́yìn fún èròǹgbà rẹ̀, àti nínú èyí ó ṣe àṣeyọrí díẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Lára àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ ní ipele àkọ́kọ́ ni àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ àti àwọn ẹnìkejì bí i [[Abdul Ghaffar Khan]], Abdur-Raheem Sindhi, [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=169–184}} Wọ́n ṣe ìgbédìde ètò Hasan sínú àwọn agbègbè iwájú àti àwọn tí wọ́n jẹ́ ẹ̀yà tí ó dá dúró.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí ipele kejì jẹ́ [[Mukhtar Ahmad Ansari]], Abdur-Raheem Raipuri àti Ahmadullah Panipati.{{Sfn|Adrawi|2012|p=186}} [[Muhammad Miyan Deobandi]] sọ, "Shaikhul Hind máa ń rọra wo àwọn ìwà àti agbára àwọn ọmọlẹ́yìn rẹ̀ àti àwọn ènìyàn tí wọ́n wá bá a. Ó yan àwọn ènìyàn kan láàárín wọn ó sì pàṣẹ fún wọn láti dé [[Yaghistan]] àti mú àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró náà kógun ja India."{{Sfn|Deobandi|2013|p=57}} Ètò tí wọ́n ṣe láti gbaradì fún àwọn ara inú India fún ìlòdìsí tí àwọn ìjọba Afghani àti Turkish bá pèsè ohun ogun fún àwọn ológun àti àwọn ènìyàn láàárín India dìde fún ìlòdìsí nígbà ìkọlù àwọn ológun yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Yaghistan jẹ́ àárín ìrìn Mahmud Hasan.{{Sfn|Tabassum|2006|p=47}} Akẹ́kọ̀ọ́ Hasan [[Ubaidullah Sindhi]] àti àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ ni wọ́n ṣe ètò [[Provisional Government of India]] , wọ́n sì yan [[Mahendra Pratap]] gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ.{{Sfn|Rizwi|1981|pp=137–138}} Hasan fúnra rẹ̀ rin ìrìn-àjò lọ sí [[Hijaz|Hejaz]] láti gba àtìlẹ́yìn àwọn German àti Turkish ní 1915.{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Ó kúrò ní [[Bombay]] ní ọjọ́ 18, oṣù kẹsàn-án 1915, àwọn tí wọ́n sì sìn ín ni àwọn onímọ̀ bí i Muhammad Mian Mansoor Ansari, [[Murtaza Hasan Chandpuri]], [[Muhammad Sahool Bhagalpuri]] àti Uzair Gul Peshawari.{{Sfn|Deobandi|2002|p=56}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=49}} Ní ọjọ́ 18, oṣù kẹwàá 1915, ó lọ sí [[Mecca]] níbi tí ó ti ní àwọn ìpàdé pẹ̀lú Ghalib Pasha, gómìnà Turkish, àti Anwar Pasha, tí ó jẹ́ mínísítà ààbò Turkey.{{Sfn|Deobandi|2002|p=58}}{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Ghalib Pasha fun ní ìdánilójú lórí ìrànlọ́wọ́, ó sì fún un ní lẹ́tà mẹ́ta, ọ̀kan tí wọ́n kọ sí àwọn Mùsùlùmí India, èkejì sí gómìnà Busra Pasha, àti ìkẹta sí Anwar Pasha.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan tún ní ìpàdé pẹ̀lú [[Djemal Pasha]], gómìnà Syria, tí ó gbà pẹ̀lú ohun tí Ghalib Pasha ti sọ.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan bẹ̀rù pé tí òun bá padà lọ India, àwọn Òyìnbó lè ti òun mọ́lé, ó sì bèrè kí wọ́n jẹ́ kí òun dé ibodè Afghanistan níbi tí òun ti lè dé Yaghistan.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Djemal wá nnkan sọ, ó sì sọ fún un pé tí ó bá ń bẹ̀rù àtìmọ́lé, ó lè dúró ní Hejaz àbí agbègbèkágbègbè Turkey mìíràn.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Ní ṣísẹ̀ntẹ̀lé, wọ́n lu awo ètò tí wọ́n pè ní Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì, wọ́n sì ti àwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà mọ́lé.{{Sfn|Adrawi|2012|p=184}} Wọ́n mú Hasan ní oṣù Kejìlá 1916 pẹ̀lú àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Hussain Ahmad Madani]] àti [[Uzair Gul Peshawari]], láti ọwọ́ [[Hussein bin Ali, Sharif of Mecca|Sharif Hussain]], the [[Sharif of Mecca]], tí wọ́n ṣe lòdì sí àwọn Turks tí wọ́n sì sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn Òyìnbó.{{Sfn|Wasti|2006|p=715}}{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Sharif náà wá fi wọ́n lé àwọn Òyìnbó lọ́wọ́,{{Sfn|Deobandi|2013|p=61}} wọ́n sì tì wọ́n mọ́lé ní [[Fort Verdala]] ní [[Malta]].<ref name="nakhuda">{{cite web|last1=Nakhuda|first1=Ismaeel|title=Where were Indian Muslim scholars interned in Malta?|url=https://www.basair.net/where-were-indian-muslim-scholars-interned-in-malta/|publisher=Basair|access-date=30 July 2021}}</ref> === Ìrìn Khilafat === {{Main|Khilafat movement}}Wọ́n tú Hasan sílẹ̀ ní oṣù karùn-ún 1920,<ref name="nakhuda" /> nígbà tí ó máa di ọjọ́ 8, oṣù kẹfà, 1920, ó ti dé [[Bombay]].{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Lára àwọn onímọ̀ ńlá àti olóṣèlú tí wọ́n kí i káàbọ̀ ni [[Abdul Bari Firangi Mahali]], [[Hafiz Muhammad Ahmad]], [[Kifayatullah Dehlawi]], [[Shaukat Ali (politician)|Shaukat Ali]] àti [[Mahatma Gandhi]].{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Wọ́n rí ìtúsílẹ̀ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ìgbéga ńlá sí [[Khilafat Movement|Ìrìn Khilafat]] {{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" gbé iyì fún un (Olórí India) láti ọwọ́ àjọ Khilafat.{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Hasan jẹ́ ìwúrí fún àwọn onímọ̀ ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband láti dara pọ̀ mọ́ ìrìn Khilafat náà.{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Ó ṣe òfin ẹ̀sìn láti yẹra fún àwọn ọjà Òyìnbó; tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Muhammadan Anglo-Oriental College]] máa ń ṣètò.{{Sfn|Adrawi|2012|p=287}} Nínú òfin rẹ̀, ó gba àwọn akẹ́kọ̀ọ́ níyànjú láti yẹra fún ṣíṣe àtìlẹ́yìn fún ìjọba lọ́nàkọnà, kí wọ́n yẹra fún àwọn ilé-ìwé àti ilé-ẹ̀kọ́ gíga tí ìjọba ń kówó lé, kí wọ́n sì yẹra fún àwọn iṣẹ́ ìjọba.{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Lẹ́yìn òfin rẹ̀ yìí, ọ̀pọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ni wọ́n kúrò ní ilé-ẹ̀kọ́ náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=79}} Òfin yìí ṣe àtìlẹ́yìn [[Non-cooperation movement]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Hasan wá rin ìrìn-àjò lọ sí [[Allahabad]], [[Fatehpur district|Fatehpur]], [[Ghazipur]], [[Faizabad]], [[Lucknow]] àti [[Moradabad]], ó sì tọ́ àwọn Mùsùlùmí sọ́nà ní àtìlẹ́yìn àwọn ìrìn náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=77}} === Jamia Millia Islamia === {{See also|Jamia Millia Islamia}}Wọ́n ní kí Hasan darí ayẹyẹ ìpìlẹ̀ [[Jamia Millia Islamia]], tí wọ́n mọ̀ sí National Muslim University ní àkókò náà.{{sfn|Deobandi|p=144}} Olùdásílẹ̀ Yunifásítì yìí ni Hasan pẹ̀lú [[Muhammad Ali Jauhar]] àti [[Hakim Ajmal Khan]],<ref>{{cite news|last1=Basheer|first1=Intifada P.|title=Jamia Millia Islamia: A University That Celebrates Diversity|url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-jamia-millia-islamia-a-university-that-celebrates-diversity/363184|access-date=30 July 2021|work=Outlook India|date=29 October 2020}}</ref> tí ìwúrí wọn jẹ́ àwọn ìbéèrè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Aligarh Muslim University]] (AMU) tí wọ́n ní ìjákulẹ̀ pẹ̀lú àwọn ìyàtọ̀ iṣẹ́ àwọn Òyìnbó AMU, tí wọ́n sì fẹ́ Yunifásítì tuntun.{{sfn|Deobandi|p=144}}<ref name="milli">{{cite news|title=Shaikhul-Hind Mahmood Hasan: symbol of freedom struggle|url=https://www.milligazette.com/news/13779-shaikhul-hind-mahmood-hasan-symbol-of-freedom-struggle/|access-date=27 July 2021|work=Milli Gazette|date=12 February 2016}}</ref> Àwọn ìránṣẹ́ Hasan, síbẹ̀síbẹ̀, gbà á níyànjú láti má gba ohun tí wọ́n fi lọ̀ ọ́ yìí nítorí ó ti ń ní àìlera, ó sì ti ń rẹ̀ ẹ́ látàrí àsìkò rẹ̀ ní àtìmọ́lé ní Malta.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}}{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan sọ, ní ìdáhùn sí àwọn ẹ̀rù wọn, "Tí jíjẹ Ààrẹ mi bá dùn àwọn Òyìnbó, nígbà náà ni màá kópa nínú ayẹyẹ yìí dájúdájú."{{sfn|Deobandi|p=144}} Wọ́n gbé e wá sí ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin ní Deoband nínú [[palanquin]], láti ibi tí ó ti rin ìrìn-àjò lọ sí [[Aligarh]].{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan ò rí ohunkóhun kọ, ó sì rán akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Shabbir Ahmad Usmani]] láti ṣètò ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀. Lẹ́yìn náà ni ó ṣe àwọn àtúnṣe àti àtúntò sí ọ̀rọ̀ tí wọ́n pèsè sílẹ̀, ó sì tẹ̀ ẹ́ jáde. Ní ọjọ́ 29, oṣù kẹwàá 1920, Usmani sì ka ọ̀rọ̀ yìí síta ní ayẹyẹ ìfilélẹ̀ Yunifásítì náà,{{Sfn|Adrawi|2012|p=291}} lẹ́yìn tí Hasan fi òkuta ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia lélẹ̀.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}} Hasan sọ nínú ọ̀rọ̀ náà pé "àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ìmọ̀ láàárín yín mọ̀ dájú pé àwọn olórí àti aṣáájú mi ò pa àṣẹ àìgbàgbọ́ lórí kíkọ́ èdè àjèjì àbí níní ẹ̀kọ́ sáyẹ́ǹsì àwọn ìran mìíràn. Bẹ́ẹ̀ni, wọ́n sọ ọ́ pé ipa ìkẹyìn ẹ̀kọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì ni pé àwọn tí wọ́n ń wá a yálà máa ń kun ara wọn nínú ti Kìrìtẹ̀ẹ́nì àbí kí wọ́n yọ ẹ̀sìn wọn tàbí àwọn ìdàkejì ẹ̀sìn jálẹ̀ àfojúdi àìgbàgbọ́ wọn, àbí kí wọ́n sin ìjọba wọn lọ́wọ́lọ́wọ́; nígbà náà ó dára láti wà nípò àìmọ̀ kàkà kí ènìyàn lọ fún irú ẹ̀kọ́ bẹ́ẹ̀."{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} Ó gbà pẹ̀lú [[Mahatma Gandhi]] tí ó sọ pé, "ẹ̀kọ́ gíga àwọn ilé-ẹ̀kọ́ yìí mọ́ bí i wàrà, ṣùgbọ́n tí wọ́n pò pọ̀ pẹ̀lú ìwọ̀nba májèlé díẹ̀" tí wọ́n sì kà sí Muslim National University, gẹ́gẹ́ bí i asẹ́ tí yóò ya májèlé yìí kúrò nínú ẹ̀kọ́.{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} === Jamiat Ulema-e-Hind === Hasan jẹ́ adarí lórí ìpàdé gbogboogbò kejì àwọn [[Jamiat Ulema-e-Hind]], tí ó wáyé ní oṣù kọkànlá 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=56}} Wọ́n yàn án gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ àwọn Jamiat, ipò tí kò ti lè ṣiṣẹ́ nítorí ikú rẹ̀ lẹ́yìn ọjọ́ díẹ̀ [ní ọjọ́ 30 oṣù kọkànlá ].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=74}} Wọ́n ṣe ìpàdé gbogboogbò yìí fún ọjọ́ mẹ́ta bẹ̀rẹ̀ láti ọjọ́ 19, oṣù kọkànlá, àti akẹ́kọ̀ọ́ Hasan, [[Shabbir Ahmad Usmani]] sì ka ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀ síta.{{Sfn|Adrawi|2012|p=295}} Hasan jà fún ìrẹ́pọ̀ [[Hindu]]-[[Muslim]]-[[Sikh]], ó sì sọ pé, tí àwọn ẹlẹ́ṣin Hindu àti àwọn Mùsùlùmí bá sowọ́pọ̀, gbígba òmìnira ò lè le.{{Sfn|Adrawi|2012|p=308}}{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} Àpérò ìkẹyìn tí Hasan lọ nìyìí.{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} == Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ == {{main|List of students of Mahmud Hasan Deobandi}}Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Hasan jẹ́ òǹkà ní ìlọ́po ẹgbẹ̀rún.{{Sfn|Qasmi|1999|p=64}} Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni [[Anwar Shah Kashmiri]], [[Asghar Hussain Deobandi]], [[Ashraf Ali Thanwi]], [[Husain Ahmad Madani]], [[Izaz Ali Amrohi]], [[Kifayatullah Dihlawi]], [[Manazir Ahsan Gilani]], [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Muhammad Shafi Deobandi]], [[Sanaullah Amritsari]], [[Shabbir Ahmad Usmani]], [[Syed Fakhruddin Ahmad]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2016|p=233}}{{Sfn|Rehman|1967|pp=217–218}} [[Ebrahim Moosa]] sọ pé "àwọn ọ̀wọ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ tí ó dára padà di mímọ̀ nínú ẹ̀ka madrasa, wọ́n sì ṣe àfikún sí ìgbé ayé àwùjọ ní apá Gúúsù Asia ní àwọn pápá tí ó fẹjú bí i ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn, ìṣèlú àti kíkọ́ ilé-ẹ̀kọ́."{{Sfn|Moosa|2015|p=72}} == Àwọn Iṣẹ́ rẹ̀ tí ó wà ní àkọsílẹ̀ == === Ṣíṣe ìtumọ̀ Kùránì === Hasan kọ ìtumọ̀ Kùránì ní [[Urdu]] ní ìfẹ̀gbẹ́kẹ̀gbẹ́ pẹ̀lú ti ìpìlẹ̀.<ref>{{cite journal|title=The Translations of the Quran|journal=The Islamic Quarterly|date=1996|volume=40–41|page=228|url=https://books.google.com/books?id=VhVWAAAAYAAJ&q=shaykh+al-hind+interlinear|publisher=Islamic Cultural Centre|location=London}}</ref> Lẹ́yìn náà ni ó bẹ̀rẹ̀ sí ṣe àlàyé ìtumọ̀ yìí pẹ̀lú àwọn àkọsílẹ̀ àlàyé, bí ó ṣe jẹ́ ó ṣẹ̀ parí orí kẹrin ''[[An-Nisa]]'', nígbà tí ó kú ní 1920.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=335–336}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Shabbir Ahmad Usmani]] ni ó parí [[Tafsir|Iṣẹ́ ìtúpalẹ̀ kíkún]] yìí, wọ́n sì tẹ̀ ẹ́ jáde gẹ́gẹ́ bí i ''Tafsir-e-Usmāni''.{{Sfn|Haqqani|2006|p=268}} Lẹ́yìn èyí ní àwọn ọ̀wọ́ onímọ̀ kan tú u sí èdè Persia, [[Mohammed Zahir Shah]] ni ó gbé iṣẹ́ fún wọn, ọba tí ó jẹ kẹ́yìn ní [[Afghanistan]].{{Sfn|Zaman|2018|p=292}} === Al-Abwāb wa Al-Tarājim li al-Bukhāri === Hasan jẹ́ olùkọ́ ''[[Sahih Bukhari]]'' ní Darul Uloom Deoband fún ìgbà pípẹ́ àti pé, nígbà tí ó wà ní ẹ̀wọ̀n ní [[Malta]], ó bẹ̀rẹ̀ sí kọ iṣẹ́ tí ń ṣàlàyé àwọn àkọ́lé orí rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} Nínú [[Hadith studies|ẹ̀kọ́ hàdíítì]], pípín àkọ́lé orí nínú àṣàyàn iṣẹ́ jẹ́ ohun tí wọ́n rí bí i sáyẹ́ǹsì tí ó yàtọ̀.<ref>{{cite web|title=Shaykh (Maulana) Muhammad Zakariyya Kandhlawi|url=https://central-mosque.com/index.php/History/shaykh-maulana-muhammad-zakariyya-kandhlawi-ra.html|publisher=Central Mosque|quote=Assigning chapter headings in a hadith collection is a science in itself, known among the scholars as al-abwab wa 'l-tarajim [chapters and explanations].}}</ref> Hasan bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ rẹ̀ pẹ̀lú òfin aléélẹ̀ márùndínlógún lórí orí ọ̀rọ̀ náà, lẹ́yìn náà ni ó sọ̀rọ̀ lórí àwọn ìṣe láti inú orí náà lórí ìfihàn àti ṣiṣẹ́ lórí orí tí ó wà fún ìmọ̀ lábọ̀. Wọ́n sọ iṣẹ́ náà ní ''al-abwāb wa al-tarājim li al-Bukhāri,''({{trans|''An Explanation of the Chapter Headings of Imam Bukhari's Sahih''}}) ó sì jẹ́ ojú ewé 52.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} === Adilla-e-Kāmilah === Bí ìrìn [[Ahl-i Hadith]] ṣe ń gbòòrò sí i ni India ni wọ́n ṣe bẹ̀rẹ̀ sí béèrè àṣẹ [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Onímọ̀ Ahl-i Hadith [[Muhammad Hussain Batalvi]] ṣe àkójọpọ̀ ìbéèrè mẹ́wàá {{Sfn|Adrawi|2012|p=344}}, ó sì ṣe ìkéde ìpè ìjà pẹ̀lú ẹ̀bùn fún àwọn tó bá ní ìdáhùn, pẹ̀lú rupees mẹ́wàá lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan. Wọ́n tẹ èyí jáde láti [[Amritsar]], wọ́n sì fi ránṣẹ́ lọ sí [[Darul Uloom Deoband]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Ìṣe Deoband ni láti yẹra fún àwọn ọ̀rọ̀ náà tí ó ń pín àwùjọ Mùsùlùmí, ṣùgbọ́n àwọn ènìyàn Ahl-i Hadith fi ipá mú ọ̀rọ̀ náà. Bákan náà, Hasan, ní ìbéèrè olùkọ́ rẹ̀ Nanautawi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} ní ìdáhùn béèrè àwọn ìbéèrè kan ní ọ̀nà ìwé, ''Adilla-e-Kāmilah'' ({{trans|''The Perfect Argument''}}), ní ìlérí pé, "tí ẹ bá dáhùn àwọn ìbéèrè wọ̀nyìí, a máa fún un yín ní ogún rupees lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan."{{Sfn|Adrawi|2012|p=339}} === Īzah al-Adillah === Lẹ́yìn ''Adilla-e-Kāmilah'' Mahmud Hasan , onímọ̀ Ahl-i Hadith kan, Ahmad Hasan Amrohwi kọ ''Misbāh al-Adillah'' ({{trans|''A Lantern to the Argument''}}) ní ìdáhùn sí ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} Onímọ̀ Deobandi yìí dúró fún àkókò díẹ̀ fún ìdáhùn kankan láti ọ̀dọ̀ oníbèérè àkọ́kọ́ , Muhammad Hussain Batalwi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} tí ó kéde lẹ́yìn náà pé iṣẹ́ Amrohwi kún ojú òṣùwọ̀n, àti pé òun ní ti òun ti ko gbogbo èrò láti kọ àwọn ìbéèrè náà kúrò ní ọkàn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Izāh al-Adillah'' ({{trans|''Elucidation of the Argument''}}); àsọyé lórí iṣẹ́ rẹ̀ ìṣáájú ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} === Ahsan al-Qirā === Hasan ti sọ̀rọ̀ lóri níní ìrun [[Jumu'ah|àdúrà ọjọ́-ẹtì]] ní àwọn abúlé àti ìletò nínú ìwé yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} [[Syed Nazeer Husain]] tí gbé ọ̀rọ̀ yìí dìde, ó sì ti ṣe àtẹ̀jáde àkọsílẹ̀ ẹ̀sìn tí ó sọ pé kò sí ìsọnípàtó ibikíbi [fún àwọn àdúrà ọjọ́ Etì]. Ó sọ pé, níbikíbi tí ó kéré jù ènìyàn méjì bá ti péjọ, àwọn àdúrà ọjọ́ Etì ti ṣe pàtàkì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Amòfin àti onímọ̀ [[Hanafi]], [[Rashid Ahmad Gangohi]], kọ [[fatwa]] ó lé ní ojú ewé mẹ́rìnlá ní ìdáhùn, tí ó pè ní ''Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Strongest Ring''}}) láti ojú ìwòye [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Iṣẹ́ Gangohi gba àtúpalẹ̀ lámèyítọ́ láti ọ̀dọ̀ àwọn onímọ̀ [[Ahl-i Hadith]]; púpọ̀ èyí tí àbájáde wọ́n jẹ́ àwọn àríyànjiyàn kan náà.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Akẹ́kọ̀ọ́ Gangohi, Mahmud Hasan rò ó pé èdè inú àwọn iṣẹ́ wọ̀nyìí jẹ́ ti àfojúdi, ó sì kọ ìwé tí ó gùn, tí wọ́n pè ní ''Ahsan al-Qirā fī Tawzīḥ Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Best Discourse in The Elucidation of The Strongest Ring''}}), ní ìdáhùn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=346}} === Al-Jahd al-Muqill === [[Shah Ismail Dehlvi]] àti àwọn ẹmẹ̀wà rẹ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí àtúntò àwọn Mùsùlùmí láti [[Bidʻah]] (àwọn àrà ẹ̀sìn tuntun), gba ìbẹnu-àtẹ́-lù ńlá láti ọ̀dọ̀ àwọn ènìyàn tí wọ́n ní àjọṣepọ̀ pẹ̀lú àwọn àrà tuntun wọ̀nyìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Wọ́n fi ẹ̀sùn ìsọ̀rọ̀ òdì sí ẹ̀sìn Dehlvi, wọ́n sì yọ ọ́ kúrò nínú Ìsìláàmù.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Bákan náà, onímọ̀ Ìsìláàmù [[Ahmad Hasan Kanpuri]], kọ ''Tanzih al-Raḥmān'' ({{trans|''The Glorification of the Merciful''}}), inú èyí tí ó ti dárúkọ Dehlvi láti jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ ẹgbẹ́ agbẹ́sìnlérí [[Muʿtazila]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Al-Jahd al-Muqill fī Tanzīhi al-Mu'izzi wa al-muzill'' ({{trans|''An Effort of an Insignificant on the Glorification of One who Graces and Disgraces''}}), ní ìpele méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} Ìwé náà sọ̀rọ̀ lórí àwọn àwọn ìṣesí àti àbùdá [[Allah]] pẹ̀lú àwọn kókó ọ̀rọ̀ [[Ilm al-Kalam]], ní títẹ̀lé ìsọ̀rọ̀sí àsọyé [[Al-Taftazani]], ''Sharah Aqā'id-e-Nasafi'', lórí ìgbàgbọ́ [[Abu Hafs Umar al-Nasafi|al-Nasafi]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Hasan ti dáhùn sí àwọn ẹ̀sùn tí wọ́n fi kan Shah Ismail Dehlvi àti àwọn onímọ̀ mìíràn bẹ́ẹ̀, pẹ̀lú lílo Ilm al-Kalam.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} === Tas'hīh Abu Dawūd === Wọ́n ṣe ìpamọ́ àwọn ìwé àfọwọ́kọ tó wà ní àkọsílẹ̀ ní yàrá ìkàwé ìran Ìsìláàmù, pẹ̀lú ọ̀pọ̀ rẹ̀ tí wọ́n dìmú ní [[Mecca]] àti [[Medina]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Onímọ̀ India, [[Ahmad Ali Saharanpuri]] ṣe ẹ̀dà àwọn ìwé àfọwọ́kọ náà tí ó wà ní Mecca, ó sì kà wọ́n lẹ́yìn náà pẹ̀lú [[Shah Muhammad Ishaq]]. Nígbà tí ó padà sí India, ó bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe àtẹ̀jáde àwọn ẹ̀dá àtúnṣe àtẹ̀jáde àfọwọ́kọ àwọn [[hadith]] wọ̀nyìí láti ilé iṣẹ́ atẹ̀wé rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2016|pp=22–23}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]] tẹ̀síwájú lórí ìṣe ṣíṣe ẹ̀dá àwọn ìwé àfọwọ́kọ hàdíítì títí tí gbogbo ìwé náà fi di títẹ̀jáde ní India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Lẹ́yìn náà, ìdí wà láti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''[[Sunan Abu Dawud]]'', ọ̀kan lára àwọn ìwé mẹ́fà pàtàkì jùlọ [[Sihah Sittah|hadith]]. Àmọ́ ṣá, àwọn àtúnṣe tí wọ́n tẹ̀ jáde àti àkọsílẹ̀ ìwé àfọwọ́kọ tó ṣáájú yàtọ̀ gedegbe sí ara wọn .{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Hasan, fún ìdí yìí gba gbogbo ìwé àfọwọ́kọ tí ó wà nílẹ̀, ó ṣe àtúnṣe àwọn ọ̀rọ̀ náà, ó sì ṣe àtẹ̀jáde àtúnṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ní ọ̀nà ìwé. Àwọn wọ̀nyìí ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 1900 láti ilé-iṣẹ́ atẹ̀wé Mujtabai ní Delhi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=370}} == Ikú àti Ẹ̀yin rẹ̀ == [[Fáìlì:Maulana_Mahmud_Hasan_gate_at_JMI.jpg|thumb|The Maulana Mahmud Hasan gate of [[Jamia Millia Islamia]].]] Ní ọjọ́ 30, oṣù kẹwàá 1920, ọjọ́ kan lẹ́yìn ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia ní Aligarh, Hasan rin ìrìn àjò lọ sí [[Delhi]] ní ìbéèrè [[Mukhtar Ahmad Ansari]]. Ọjọ́ púpọ̀ lẹ́yìn náà, ìlera rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sí í dínkù, ó sì gba ìtọ́jú láti ọwọ́ Ansari ní ilé rẹ̀ ní [[Daryaganj]].{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=24-25}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=309}} Ó kú ní ọjọ́ 30, oṣù kọkànlá, 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Bí wọ́n ṣe kéde ìròyìn ikú rẹ̀, àwọn Hindu àti àwọn Mùsùlùmí ti àwọn ilé ìtajà wọn, wọ́n sì péjọ síta ilé Ansari láti ṣe ìjúbà sí Hasan.{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=26}} Ansari wá béèrè lọ́wọ́ arákùnrin Hasan, Hakeem Muhammad Hasan tí ó bá fẹ́ kí wọ́n sin Mahmud Hasan sí Delhi pẹ̀lú ìpèsè ètò sí [[Mehdiyan|ilẹ̀ ìsìnkú Mehdiyan]], tàbí tí ó bá fẹ́ láti sin ín sí [[Deoband]] pẹ̀lú ìpèsè ètò fún gbígbé òkú náà lọ.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Wọ́n pinnu láti sin ín sí Deoband nítorí ìfẹ́ rẹ̀ pé kí wọ́n sin ín sí ìtòsí sàárè olùkọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Wọ́n gba àwọn àdúrà ìsìnkú rẹ̀ ní ọ̀pọ̀ ìgbà. Àwọn ará Delhi ṣe àwọn àdúrà náà ní ìta ilé Ansari, àti lẹ́yìn náà wọ́n gbé òkú náà lọ sí Deoband. Bí wọ́n ṣe dé ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Delhi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn péjọ, wọ́n sì ṣe àdúrà ìsìnkú. Bákan náà, wọ́n ṣe àdúrà ní [[Meerut City railway station|ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin Meerut]] àti [[Meerut Cantt railway station|ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Meerut Cantt]] .{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Àdúrà ìsìnkú rẹ̀ karùn-ún àti ìkẹyìn ni àbúrò rẹ̀ Hakeem Muhammad Hasan darí, wọ́n sì sin ín sí [[Qasmi cemetery|ilẹ̀ ìsìnkú Qasmi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Mahmud Hasan ti ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀yẹ. [[Ashraf Ali Thanwi]] pè é ní "Shaykh al'-'Ālam" (Olórí ayé).<ref name="thanwi">{{cite book|last1=Thanwi|first1=Ashraf Ali|editor1-last=Usmani|editor1-first=Mahmood Ashraf|title=Malfūzāt Hakīm al-Ummat|volume=5|publisher=Idāra Tālīfāt-e-Ashrafia|location=Multan|page=300|url=https://archive.org/details/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volumes1To12-ShaykhAshrafAli/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volume5-ShaykhAshrafAliThanvir.a|language=ur}}</ref> Thanwi sọ pé , "Ní òye tiwa, òun ni olórí India, [[Sindh]], àwọn [[Arabs|Arab]] àti àwọn [[Ajam]]".<ref name="thanwi" /> Wọ́n sọ ilé-ẹ̀kọ́ ìwòsàn ní [[Saharanpur]] ní [[Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College]] lẹ́yìn rẹ̀.<ref>{{cite news|title=Saharanpur medical college to be named after Madni|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Saharanpur-medical-college-to-be-named-after-Madni/articleshow/26286915.cms|access-date=27 July 2021|work=Times of India|date=24 November 2013}}</ref> Ní oṣù kìíní 2013, Ààrẹ India, [[Pranab Mukherjee]] ṣe àgbéjáde ontẹ̀ ìfìwéránṣẹ́ lórí [[Silk Letter Movement]] Hassan ní ìrántí .<ref name="bs">{{cite news|title=Prez releases special stamp on 'Silk Letter Movement'|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/prez-releases-special-stamp-on-silk-letter-movement-113011100608_1.html|access-date=29 July 2021|work=Business Standard|date=29 January 2013}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == <references /> === Ìwé Ìtọ́kasí === {{refbegin|30em|indent=yes}} * {{cite book|last1=Adrawi|first1=Asīr|author1-link=Asir Adrawi|title=Hazrat Shaykhul Hind Hayāt awr Kārnāme|trans-title=Shaykhul Hind: Life and works|publisher=Shaykhul Hind Academy|location=[[Deoband]]|date=April 2012|language=ur}} * {{cite book|last1=Adrawi|first1=Asir|author1-link=Asir Adrawi|title=Karwān-e-Rafta: Tazkirah Mashāhīr-e-Hind|trans-title=The Caravan of the Past: Discussing Indian scholars|date=April 2016|publisher=Darul Muallifeen|location=Deoband|edition=2nd|language=ur}} * {{Citation|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|author1-link=Muhammad Miyan Deobandi|title=Ulama-e-Haq awr Unke Mujahidana Karname|trans-title=The True Scholars and Their Revolutionarly Struggles|volume=1|location=Deoband|publisher=Faisal Publications}} * {{cite book|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|translator=Muhammadullah Qasmi|title=Silk Letter Movement|publisher=Shaikhul Hind Academy in association with Manak Publications|isbn=978-93-7831-322-6|edition=1st|date=2013|language=en}} * {{cite book|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|title=Asīrān-e-Mālta|trans-title=The Prisoners of Malta|date=January 2002|publisher=Kutub Khana Naimia|location=Deoband|language=ur}} * {{cite journal|last1=Haqqani|first1=Abdul Qayyum|title=Allama Shabbir Ahmad Usmani Number|journal=Monthly al-Qāsim|date=January 2006|volume=9|publisher=Al-Qasim Academy, Jamia Abu Hurairah|location=[[Nowshera, Khyber Pakhtunkhwa|Nowshera]]|language=ur}} * {{cite thesis|last1=Khimjee|first1=Husein Akberali|title=The legacy of the early twentieth-century Khilafat movement in India|date=1999|publisher=University of Toronto|url=https://tspace.library.utoronto.ca/handle/1807/13102|access-date=28 July 2021}} * {{cite book|last1=Moosa|first1=Ebrahim|author1-link=Ebrahim Moosa|title=What is a Madrasa?|date=2015|publisher=Edinburgh University Press|location=[[Edinburgh]]|url=https://edinburghuniversitypress.com/book-what-is-a-madrasa.html|url-access=subscription|isbn=978-14-6962-013-8}} * {{cite book|last1=Nizami|first1=Zafar Ahmad|author-link1=Zafar Ahmad Nizami|title=Memārān-e-Jamia|trans-title=The Builders of the Jamia|date=2011|publisher=Maktaba Jamia|location=New Delhi|isbn=978-81-7587-475-6|language=ur|oclc=649685329}} * {{cite book|title=Āzādi-e-Hind Ki Jaddojahd Mai MusalamanoN Ka Kirdār 1857-1947: Delhi|trans-title=The Role of Muslims in the Indian Freedom Struggle, 1857-1947: Delhi|last1=Nizami|first1=Zafar Ahmad|editor-last=Khan|editor-first=Rafaqat Ali|date=2018|publisher=Institute of Objective Studies|location=[[New Delhi]]|isbn=978-93-84973-07-0|language=ur}} * {{cite book|last1=Qasmi|first1=Muhammad Tayyib|author1-link=Muhammad Tayyib Qasmi|editor1-last=Bukhari|editor1-first=Muhammad Akbar Shah|title=50 Misāli Shakhsiyāt|trans-title=Fifty Exemplary Personalities|date=July 1999|publisher=Maktaba Faiz-ul-Quran|location=Deoband|language=ur}} * {{cite book|last1=Rehman|first1=Mufti Azizur|title=Tadhkirah Mashāyikh-e-Deoband|trans-title=Discussing the Elders of Deoband|url=https://archive.org/details/TazkiraMashaikhDeobandByMuftiAzizurRehman|date=July 1967|publisher=Madani Darul Taleef|location=Bijnor|pages=213–231|edition=2nd|oclc=19927541}} * {{cite book|last1=Rizwi|first1=Syed Mehboob|author1-link=Syed Mehboob Rizwi|translator=Murtaz Hussain F Qureshi|volume=1|title=History of Dar al Ulum Deoband|url=https://archive.org/details/HistoryOfTheDarAlUlumDeoband1980Volume1|date=1980|publisher=Idara-e-Ehtemam|location=Darul Uloom Deoband|edition=1st}} * {{cite book|last1=Rizwi|first1=Syed Mehboob|translator=Murtaz Hussain F Qureshi|volume=2|title=History of Dar al-Ulum Deoband|url=https://archive.org/details/TheHistoryOfDarAlUlumDeoband1981VolumeTwo|date=1981|publisher=Idara-e-Ehtemam|location=Darul Uloom Deoband|edition=1st}} * {{cite book|last1=Saad Shuja'abadi|first1=Abu Muhammad Sana'ullah|title=Ulama-e-Deoband Ke Aakhri Lamhaat|trans-title=The Last Times of the Deobandi Scholars|publisher=Maktaba Rasheediya|date=2015|location=Saharanpur}} * {{cite book|last1=Salam|first1=Ziya Us|last2=Parvaiz|first2=Mohammad Aslam|title=Madrasas in the Age of Islamophobia|date=February 2020|publisher=SAGE Publications|isbn=978-93-5328-929-4|edition=1st|url=https://us.sagepub.com/en-us/nam/madrasas-in-the-age-of-islamophobia/book272358|url-access=subscription}} * {{cite book|last=Tabassum|first=Farhat|title=Deoband Ulema's Movement for the Freedom of India|url=https://books.google.com/books?id=uxFuAAAAMAAJ|year=2006|publisher=Jamiat Ulama-i-Hind in association with Manak Publications|location=New Delhi|isbn=81-7827-147-8|edition=1st}} * {{cite thesis|last1=Tayyab|first1=Mohammad|title=The Role of Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmud-Ul-Hasan in the Indian Freedom Movement|date=1990|publisher=Aligarh Muslim University|location=Aligarh|oclc=1012388751}} * {{cite journal|last1=Trivedi|first1=Raj Kumar|title=Turco-German intrigue in India in Workd War I|journal=Proceedings of the Indian History Congress|volume=43|page=659|url=https://www.jstor.org/stable/44141303|url-access=subscription|date=1982|access-date=30 July 2021|publisher=Indian History Congress|jstor=44141303}} * {{cite book|last1=Wasif Dehlavi|first1=Hafizur Rahman|author1-link=Hafizur Rahman Wasif Dehlavi|title=Jamī'at-i Ulamā par ek tārīk̲h̲ī tabṣirah|trans-title=A Historical Review the Jamiat Ulama|date=1970|language=ur|oclc=16907808}} * {{cite journal|last1=Wasti|first1=Syed Tanvir|title=The Political Aspirations of Indian Muslims and the Ottoman Nexus|journal=Middle Eastern Studies|date=September 2006|volume=42|issue=5|pages=709–722|url=https://www.jstor.org/stable/4284490|url-access=subscription|access-date=27 July 2021|publisher=[[Taylor & Francis]]|doi=10.1080/00263200600826331|jstor=4284490|s2cid=144026442}} * {{cite journal|last1=Zaman|first1=Muhammad Qasim|editor1-last=Gräf|editor1-first=Bettina|editor2-last=Krawietz|editor2-first=Birgit|editor3-last=Amir-Moazami|editor3-first=Schirin|editor2-link=Birgit Krawietz|title=Ways of Knowing Muslim Cultures and Societies: Studies in Honour of Gudrun Krämer|journal=Social, Economic and Political Studies of the Middle East and Asia|date=24 December 2018|volume=122|page=280-297|url=https://brill.com/view/title/38936|url-access=subscription|access-date=28 July 2021|publisher=Brill}} {{refend}}í a bá fẹ́ kà sí i T 0840l07i9zedcee323jv4ge6ygurqmg 557308 557307 2022-07-30T17:59:13Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder|name=Mahmud Hasan Deobandi|image=Mahmud Hasan Deobandi.jpg|honorific_prefix=Shaykh al-Hind, Mawlānā|office1=3rd Principal of [[Darul Uloom Deoband]]|term_start1=1890|term_end1=1915|predecessor1=Syed Ahmad Dehlavi|successor1=[[Anwar Shah Kashmiri]]|office2=2nd President of [[Jamiat Ulema-e-Hind]]|term_start2=November 1920|term_end2=30 November 1920|predecessor2=[[Kifayatullah Dehlawi]]|successor2=Kifayatullah Dehlawi|module={{Infobox religious biography|embed = yes|religion=Islam |birth_date = 1851 |birth_place = [[Bareilly]], [[Company rule in India|British India]] |death_date = {{date of death and age|1920|11|30|1851|df=y}} |death_place = [[Delhi]], British India |resting_place = [[Mazar-e-Qasmi]] |ethnicity = [[Indian people|Indian]] |alma_mater = [[Darul Uloom Deoband]] |main_interests = [[Tafsir|Exgesis]], [[Indian freedom movement]] |notable_ideas = [[Silk Letter Movement]] |notable_works = {{bulleted list|''Tarjuma Shaykh al-Hind''|''Adilla-e-Kāmilah''|''Īzah al-adillah''}} |teachers = [[Mahmud Deobandi]], [[Muhammad Qasim Nanautawi]] |influenced = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi|His students]], [[Deobandis]] |disciple_of = {{bulleted list|[[Imdadullah Muhajir Makki]]|[[Rashid Ahmad Gangohi]]}} |disciples = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi]] |denomination = [[Sunni]] |Madh'hab = [[Hanafi]] |movement = [[Deobandi]] |Sufi_order = [[Chishti Order|Chishtiya]]-[[Alauddin Sabir Kaliyari|Sabiriya]]-[[Imdadullah Muhajir Makki|Imdadiya]] |founder = [[Jamia Millia Islamia]] }}}}'''Mahmud Hasan Deobandi''' (tí a tún mọ̀ sí '''Shaykh al-Hind'''; 1851–1920) jẹ́ onímọ̀ Mùsùlùmí India àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ Ìrìn Òmìnira India, tí ó pẹ̀lú dá Yunifásítì Jamia Millia Islamia sílẹ̀ àti dá Silk Letter Movement fún òmìnira India. Ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ láti kẹ́kọ̀ọ́ ní ilé ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Darul Uloom Deoband. Àwọn olùkọ́ rẹ̀ jẹ́ Muhammad Qasim Nanautawi àti Mahmud Deobandi, ó sì ní àṣẹ nínú Sufism nípa Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi. Hasan ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ àgbà Darul Uloom Deoband, ó sì ṣẹ̀dàá àwọn ẹgbẹ́ bí i Jamiatul Ansar àti Nizaratul Maarif. Ó kọ ìtumọ̀ Kùránì ní Urdu, ó sì kọ àwọn ìwé ìwé bí i ''Adilla-e-Kāmilah'', ''Īzah al-adillah'', ''Ahsan al-Qirā'' àti ''Al-Jahd al-Muqill''. Ó kọ́ hadith ní Darul Uloom Deoband àti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''Sunan Abu Dawud''. Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni Ashraf Ali Thanwi, Anwar Shah Kashmiri, Hussain Ahmad Madani, Kifayatullah Dehlawi, Sanaullah Amritsari àti Ubaidullah Sindhi. Hasan jẹ́ olódì British Raj paraku. Ó bẹ̀rẹ̀ àwọn ìrìn láti borí agbára wọn ní India ṣùgbọ́n wọ́n mú u ní 1916, wọ́n sì tì í mọ́lé ní [[Malta]]. Wọ́n tú u sílẹ̀ ní 1920, wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" fún un (The Leader of India) láti ọwọ́ Khilafat committee. Ó kọ àwọn edicts ẹ̀sìn ní àtìlẹ́yìn Non-cooperation movement, ó sì rin ìrìn àjò lọ sí oríṣìíríṣìí apá ilẹ̀ India, láti gba àwọn Mùsùlùmí sí inú ìrìn òmìnira. Ó jẹ́ aṣáájú lórí ìpàdé gbogboogbò kejì ti Jamiat Ulema-e-Hind ní oṣù kọkànlá 1920, wọ́n sì yàn án ní Ààrẹ. Wọ́n sọ orúkọ Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College ní ìrántí r rẹ̀. Ní 2013, ìjọba India fi commemorative postal stamp lórí lẹ́tà ìrìn sílíìkìì rẹ̀ léde. == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé == Wọ́n bí Mahmud Hasan ní 1851 ní ìlú Bareilly (ní [[Uttar Pradesh]] òde-òní, India) sínú ìdílé Usmani Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Bàbá rẹ̀, Zulfiqar Ali Deobandi, tí wọ́n jọ dá Darul Uloom Deoband, jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n ní Bareilly College, ó sì ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i igbákejì aṣàyẹ̀wò madrasas.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Rizwi|1980|pp=93–94}} Hasan kẹ́kọ̀ọ́ kùránì pẹ̀lú Miyanji Manglori, àti [[Persian language|Persian]] pẹ̀lú Abdul Lateef.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Láàárín 1857 rebellion, wọ́n gbé bàbá rẹ̀ lọ sí Meerut, wọ́n sì ṣí Hasan lọ Deoband, níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Persian àti [[Arabic]] láti kọ́ọ̀sì Dars-e-Nizami pẹ̀lú ọ́ńkù rẹ̀, Mehtab Ali.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Ó di akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ ní Darul Uloom Deoband;{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} ó sì kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú Mahmud Deobandi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=46}} Ó káàdì ẹ̀kọ́ àìgbẹ̀fẹ̀ rẹ̀ ní 1869, ó sì lọ sí Meerut láti kẹ́kọ̀ọ́ ''Sihah Sittah'' pẹ̀lú Muhammad Qasim Nanautawi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=47}} Ó lọ àwọn àpérò hadith Nanautawi fún ọdún méjì, ó sì kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Arabic pẹ̀lú bàbá rẹ̀ ní àwọn àkókò ìsinmi .{{Sfn|Adrawi|2012|p=48}} Ó kẹ́kọ̀ọ́jáde ní 1872, ó sì gba ìwérí iyì ní 1873 ní ayẹyẹ ìkẹ́kọ̀ọ́jáde àkọ́kọ́ Darul Uloom Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=49}}{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}} Ó jẹ́ ọmọlẹ́yìn Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi nínú Sufism.{{Sfn|Adrawi|2012|p=68}} == Iṣẹ́ == === Darul Uloom Deoband === {{See also|Darul Uloom Deoband}}Wọ́n yan Hasan gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ ní Darul Uloom Deoband ní 1873, ọdún kan náà tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ̀.{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Ó di [[Head teacher|ọ̀gá olùkọ́]] ní 1890.{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=72}} Kò ro ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband gẹ́gẹ́ bí ibi ìkẹ́kọ̀ọ́ nìkan, ṣùgbọ́n ibi tí wọ́n dásílẹ̀ fún dídí ìpàdánù [[1857 rebellion]].{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} [[Fáìlì:Darul_Uloom_Deoband.jpg|thumb|A view of Darul Uloom Deoband]] Hasan dá Thamratut-Tarbiyat (The Fruit of the Upbringing) sílẹ̀ ní 1878.{{sfn|Deobandi|p=79}} Wọ́n dá a sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i ibi ọpọlọ láti kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́jáde Darul Uloom Deoband.<ref>{{cite news|last1=Hasan|first1=Nayab|title=حضرت شیخ الہند کا تصورِ فلاحِ امت|trans-title=Shaykhul Hind's Concept of the Progress of Ummah|url=https://urdu.millattimes.com/archives/21672|access-date=27 July 2021|work=Millat Times|date=1 December 2017|language=ur}}</ref> Ó wá gba ìrísí Jamiatul Ansar (Àwùjọ àwọn Olùrànlọ́wọ́), tí ó bẹ̀rẹ̀ ní 1909 pẹ̀lú ìpàdé rẹ̀ àkọ́kọ́ tí ó wáyé ní [[Moradabad]] tí [[Ahmad Hasan Amrohi]] sì darí.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}} Lẹ́gbẹ̀ẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Ubaidullah Sindhi]], Hasan bẹ̀rẹ̀ Nizaratul Ma'arif al-Qur'ānia (Ilé-ẹ̀kọ́ fún ìkẹ́kọ̀ọ́ Kùránì) ní oṣù kọkànlá 1913.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}}{{Sfn|Deobandi|2013|p=295}} Ó gbìyànjú láti ṣe àfikún agbára àwọn onímọ̀ Mùsùlùmí lórí àti láti ṣe ìsọfúnni àti kọ àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú èdè Gẹ̀ẹ́sì nípa Ìsìláàmù.{{Sfn|Khimjee|1999|p=92}} [[Hussain Ahmad Madani]] gbèrò pé "ìdí tí ó wà lẹ́yìn ìdásílẹ̀ Nizaratul Maarif ni láti jẹ́ kí àwọn ọ̀dọ́ Mùsùlùmí di onígbàgbọ́ tí ó rinlẹ̀, àti láti kìlọ̀ àti láti tọ́ wọn sọ́nà, pàápàá àwọn Mùsùlùmí tí ó kàwé nílànà àwọn Òyìnbó, ní àwọn ẹ̀kọ́ inú Kùránì ní ọ̀nà tó mọ́pọlọ dání tí yóò yọ ipa májèlé tí àwọn ìsọkiri tí ó lòdì sí ti Ìsìláàmù àti àwọn iyèméjì tí wọ́n rí ní ọ̀nà àìtọ́ nípa ìṣe ìgbàgbọ́ àti ọ̀nà Ìsìláàmù ní ayé òde-òní."{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=134–135}}{{Sfn|Deobandi|2002|p=45}} === Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì === {{main|Silk Letter Movement}}{{See also|Malta exiles|Partitioning of the Ottoman Empire}}Hasan fẹ́ gba agbára lọ́wọ́ British Raj ní India; láti ṣe èyí, ó tẹjúmọ́ agbègbè ilẹ̀ méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} Àkọ́kọ́ ni agbègbè àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró tí wọ́n ń gbé láàárín Afghanistan àti India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} [[Asir Adrawi]] sọ, "èyí ni ìbáyému onítàn pé àwọn ènìyàn tí wọ́n rọ́ wá India gba ọ̀nà náà, àti yíyàn tí Hasan yan agbègbè yìí fún ìrìn rẹ̀ jẹ́ dájúdájú ẹ̀rí tí ó ga jù nípa ìwọ̀túnwòsí rẹ̀ àti àfojúsùn."{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Agbègbè kejì wà láàárín India; ó fẹ́ nípá lórí àwọn adarí olóòótọ́ tí wọ́n bìkítà fún àwùjọ láti ṣe àtìlẹ́yìn fún èròǹgbà rẹ̀, àti nínú èyí ó ṣe àṣeyọrí díẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Lára àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ ní ipele àkọ́kọ́ ni àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ àti àwọn ẹnìkejì bí i [[Abdul Ghaffar Khan]], Abdur-Raheem Sindhi, [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=169–184}} Wọ́n ṣe ìgbédìde ètò Hasan sínú àwọn agbègbè iwájú àti àwọn tí wọ́n jẹ́ ẹ̀yà tí ó dá dúró.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí ipele kejì jẹ́ [[Mukhtar Ahmad Ansari]], Abdur-Raheem Raipuri àti Ahmadullah Panipati.{{Sfn|Adrawi|2012|p=186}} [[Muhammad Miyan Deobandi]] sọ, "Shaikhul Hind máa ń rọra wo àwọn ìwà àti agbára àwọn ọmọlẹ́yìn rẹ̀ àti àwọn ènìyàn tí wọ́n wá bá a. Ó yan àwọn ènìyàn kan láàárín wọn ó sì pàṣẹ fún wọn láti dé [[Yaghistan]] àti mú àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró náà kógun ja India."{{Sfn|Deobandi|2013|p=57}} Ètò tí wọ́n ṣe láti gbaradì fún àwọn ara inú India fún ìlòdìsí tí àwọn ìjọba Afghani àti Turkish bá pèsè ohun ogun fún àwọn ológun àti àwọn ènìyàn láàárín India dìde fún ìlòdìsí nígbà ìkọlù àwọn ológun yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Yaghistan jẹ́ àárín ìrìn Mahmud Hasan.{{Sfn|Tabassum|2006|p=47}} Akẹ́kọ̀ọ́ Hasan [[Ubaidullah Sindhi]] àti àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ ni wọ́n ṣe ètò [[Provisional Government of India]] , wọ́n sì yan [[Mahendra Pratap]] gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ.{{Sfn|Rizwi|1981|pp=137–138}} Hasan fúnra rẹ̀ rin ìrìn-àjò lọ sí [[Hijaz|Hejaz]] láti gba àtìlẹ́yìn àwọn German àti Turkish ní 1915.{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Ó kúrò ní [[Bombay]] ní ọjọ́ 18, oṣù kẹsàn-án 1915, àwọn tí wọ́n sì sìn ín ni àwọn onímọ̀ bí i Muhammad Mian Mansoor Ansari, [[Murtaza Hasan Chandpuri]], [[Muhammad Sahool Bhagalpuri]] àti Uzair Gul Peshawari.{{Sfn|Deobandi|2002|p=56}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=49}} Ní ọjọ́ 18, oṣù kẹwàá 1915, ó lọ sí [[Mecca]] níbi tí ó ti ní àwọn ìpàdé pẹ̀lú Ghalib Pasha, gómìnà Turkish, àti Anwar Pasha, tí ó jẹ́ mínísítà ààbò Turkey.{{Sfn|Deobandi|2002|p=58}}{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Ghalib Pasha fun ní ìdánilójú lórí ìrànlọ́wọ́, ó sì fún un ní lẹ́tà mẹ́ta, ọ̀kan tí wọ́n kọ sí àwọn Mùsùlùmí India, èkejì sí gómìnà Busra Pasha, àti ìkẹta sí Anwar Pasha.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan tún ní ìpàdé pẹ̀lú [[Djemal Pasha]], gómìnà Syria, tí ó gbà pẹ̀lú ohun tí Ghalib Pasha ti sọ.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan bẹ̀rù pé tí òun bá padà lọ India, àwọn Òyìnbó lè ti òun mọ́lé, ó sì bèrè kí wọ́n jẹ́ kí òun dé ibodè Afghanistan níbi tí òun ti lè dé Yaghistan.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Djemal wá nnkan sọ, ó sì sọ fún un pé tí ó bá ń bẹ̀rù àtìmọ́lé, ó lè dúró ní Hejaz àbí agbègbèkágbègbè Turkey mìíràn.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Ní ṣísẹ̀ntẹ̀lé, wọ́n lu awo ètò tí wọ́n pè ní Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì, wọ́n sì ti àwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà mọ́lé.{{Sfn|Adrawi|2012|p=184}} Wọ́n mú Hasan ní oṣù Kejìlá 1916 pẹ̀lú àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Hussain Ahmad Madani]] àti [[Uzair Gul Peshawari]], láti ọwọ́ [[Hussein bin Ali, Sharif of Mecca|Sharif Hussain]], the [[Sharif of Mecca]], tí wọ́n ṣe lòdì sí àwọn Turks tí wọ́n sì sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn Òyìnbó.{{Sfn|Wasti|2006|p=715}}{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Sharif náà wá fi wọ́n lé àwọn Òyìnbó lọ́wọ́,{{Sfn|Deobandi|2013|p=61}} wọ́n sì tì wọ́n mọ́lé ní [[Fort Verdala]] ní [[Malta]].<ref name="nakhuda">{{cite web|last1=Nakhuda|first1=Ismaeel|title=Where were Indian Muslim scholars interned in Malta?|url=https://www.basair.net/where-were-indian-muslim-scholars-interned-in-malta/|publisher=Basair|access-date=30 July 2021}}</ref> === Ìrìn Khilafat === {{Main|Khilafat movement}}Wọ́n tú Hasan sílẹ̀ ní oṣù karùn-ún 1920,<ref name="nakhuda" /> nígbà tí ó máa di ọjọ́ 8, oṣù kẹfà, 1920, ó ti dé [[Bombay]].{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Lára àwọn onímọ̀ ńlá àti olóṣèlú tí wọ́n kí i káàbọ̀ ni [[Abdul Bari Firangi Mahali]], [[Hafiz Muhammad Ahmad]], [[Kifayatullah Dehlawi]], [[Shaukat Ali (politician)|Shaukat Ali]] àti [[Mahatma Gandhi]].{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Wọ́n rí ìtúsílẹ̀ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ìgbéga ńlá sí [[Khilafat Movement|Ìrìn Khilafat]] {{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" gbé iyì fún un (Olórí India) láti ọwọ́ àjọ Khilafat.{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Hasan jẹ́ ìwúrí fún àwọn onímọ̀ ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband láti dara pọ̀ mọ́ ìrìn Khilafat náà.{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Ó ṣe òfin ẹ̀sìn láti yẹra fún àwọn ọjà Òyìnbó; tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Muhammadan Anglo-Oriental College]] máa ń ṣètò.{{Sfn|Adrawi|2012|p=287}} Nínú òfin rẹ̀, ó gba àwọn akẹ́kọ̀ọ́ níyànjú láti yẹra fún ṣíṣe àtìlẹ́yìn fún ìjọba lọ́nàkọnà, kí wọ́n yẹra fún àwọn ilé-ìwé àti ilé-ẹ̀kọ́ gíga tí ìjọba ń kówó lé, kí wọ́n sì yẹra fún àwọn iṣẹ́ ìjọba.{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Lẹ́yìn òfin rẹ̀ yìí, ọ̀pọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ni wọ́n kúrò ní ilé-ẹ̀kọ́ náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=79}} Òfin yìí ṣe àtìlẹ́yìn [[Non-cooperation movement]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Hasan wá rin ìrìn-àjò lọ sí [[Allahabad]], [[Fatehpur district|Fatehpur]], [[Ghazipur]], [[Faizabad]], [[Lucknow]] àti [[Moradabad]], ó sì tọ́ àwọn Mùsùlùmí sọ́nà ní àtìlẹ́yìn àwọn ìrìn náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=77}} === Jamia Millia Islamia === {{See also|Jamia Millia Islamia}}Wọ́n ní kí Hasan darí ayẹyẹ ìpìlẹ̀ [[Jamia Millia Islamia]], tí wọ́n mọ̀ sí National Muslim University ní àkókò náà.{{sfn|Deobandi|p=144}} Olùdásílẹ̀ Yunifásítì yìí ni Hasan pẹ̀lú [[Muhammad Ali Jauhar]] àti [[Hakim Ajmal Khan]],<ref>{{cite news|last1=Basheer|first1=Intifada P.|title=Jamia Millia Islamia: A University That Celebrates Diversity|url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-jamia-millia-islamia-a-university-that-celebrates-diversity/363184|access-date=30 July 2021|work=Outlook India|date=29 October 2020}}</ref> tí ìwúrí wọn jẹ́ àwọn ìbéèrè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Aligarh Muslim University]] (AMU) tí wọ́n ní ìjákulẹ̀ pẹ̀lú àwọn ìyàtọ̀ iṣẹ́ àwọn Òyìnbó AMU, tí wọ́n sì fẹ́ Yunifásítì tuntun.{{sfn|Deobandi|p=144}}<ref name="milli">{{cite news|title=Shaikhul-Hind Mahmood Hasan: symbol of freedom struggle|url=https://www.milligazette.com/news/13779-shaikhul-hind-mahmood-hasan-symbol-of-freedom-struggle/|access-date=27 July 2021|work=Milli Gazette|date=12 February 2016}}</ref> Àwọn ìránṣẹ́ Hasan, síbẹ̀síbẹ̀, gbà á níyànjú láti má gba ohun tí wọ́n fi lọ̀ ọ́ yìí nítorí ó ti ń ní àìlera, ó sì ti ń rẹ̀ ẹ́ látàrí àsìkò rẹ̀ ní àtìmọ́lé ní Malta.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}}{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan sọ, ní ìdáhùn sí àwọn ẹ̀rù wọn, "Tí jíjẹ Ààrẹ mi bá dùn àwọn Òyìnbó, nígbà náà ni màá kópa nínú ayẹyẹ yìí dájúdájú."{{sfn|Deobandi|p=144}} Wọ́n gbé e wá sí ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin ní Deoband nínú [[palanquin]], láti ibi tí ó ti rin ìrìn-àjò lọ sí [[Aligarh]].{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan ò rí ohunkóhun kọ, ó sì rán akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Shabbir Ahmad Usmani]] láti ṣètò ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀. Lẹ́yìn náà ni ó ṣe àwọn àtúnṣe àti àtúntò sí ọ̀rọ̀ tí wọ́n pèsè sílẹ̀, ó sì tẹ̀ ẹ́ jáde. Ní ọjọ́ 29, oṣù kẹwàá 1920, Usmani sì ka ọ̀rọ̀ yìí síta ní ayẹyẹ ìfilélẹ̀ Yunifásítì náà,{{Sfn|Adrawi|2012|p=291}} lẹ́yìn tí Hasan fi òkuta ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia lélẹ̀.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}} Hasan sọ nínú ọ̀rọ̀ náà pé "àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ìmọ̀ láàárín yín mọ̀ dájú pé àwọn olórí àti aṣáájú mi ò pa àṣẹ àìgbàgbọ́ lórí kíkọ́ èdè àjèjì àbí níní ẹ̀kọ́ sáyẹ́ǹsì àwọn ìran mìíràn. Bẹ́ẹ̀ni, wọ́n sọ ọ́ pé ipa ìkẹyìn ẹ̀kọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì ni pé àwọn tí wọ́n ń wá a yálà máa ń kun ara wọn nínú ti Kìrìtẹ̀ẹ́nì àbí kí wọ́n yọ ẹ̀sìn wọn tàbí àwọn ìdàkejì ẹ̀sìn jálẹ̀ àfojúdi àìgbàgbọ́ wọn, àbí kí wọ́n sin ìjọba wọn lọ́wọ́lọ́wọ́; nígbà náà ó dára láti wà nípò àìmọ̀ kàkà kí ènìyàn lọ fún irú ẹ̀kọ́ bẹ́ẹ̀."{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} Ó gbà pẹ̀lú [[Mahatma Gandhi]] tí ó sọ pé, "ẹ̀kọ́ gíga àwọn ilé-ẹ̀kọ́ yìí mọ́ bí i wàrà, ṣùgbọ́n tí wọ́n pò pọ̀ pẹ̀lú ìwọ̀nba májèlé díẹ̀" tí wọ́n sì kà sí Muslim National University, gẹ́gẹ́ bí i asẹ́ tí yóò ya májèlé yìí kúrò nínú ẹ̀kọ́.{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} === Jamiat Ulema-e-Hind === Hasan jẹ́ adarí lórí ìpàdé gbogboogbò kejì àwọn [[Jamiat Ulema-e-Hind]], tí ó wáyé ní oṣù kọkànlá 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=56}} Wọ́n yàn án gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ àwọn Jamiat, ipò tí kò ti lè ṣiṣẹ́ nítorí ikú rẹ̀ lẹ́yìn ọjọ́ díẹ̀ [ní ọjọ́ 30 oṣù kọkànlá ].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=74}} Wọ́n ṣe ìpàdé gbogboogbò yìí fún ọjọ́ mẹ́ta bẹ̀rẹ̀ láti ọjọ́ 19, oṣù kọkànlá, àti akẹ́kọ̀ọ́ Hasan, [[Shabbir Ahmad Usmani]] sì ka ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀ síta.{{Sfn|Adrawi|2012|p=295}} Hasan jà fún ìrẹ́pọ̀ [[Hindu]]-[[Muslim]]-[[Sikh]], ó sì sọ pé, tí àwọn ẹlẹ́ṣin Hindu àti àwọn Mùsùlùmí bá sowọ́pọ̀, gbígba òmìnira ò lè le.{{Sfn|Adrawi|2012|p=308}}{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} Àpérò ìkẹyìn tí Hasan lọ nìyìí.{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} == Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ == {{main|List of students of Mahmud Hasan Deobandi}}Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Hasan jẹ́ òǹkà ní ìlọ́po ẹgbẹ̀rún.{{Sfn|Qasmi|1999|p=64}} Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni [[Anwar Shah Kashmiri]], [[Asghar Hussain Deobandi]], [[Ashraf Ali Thanwi]], [[Husain Ahmad Madani]], [[Izaz Ali Amrohi]], [[Kifayatullah Dihlawi]], [[Manazir Ahsan Gilani]], [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Muhammad Shafi Deobandi]], [[Sanaullah Amritsari]], [[Shabbir Ahmad Usmani]], [[Syed Fakhruddin Ahmad]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2016|p=233}}{{Sfn|Rehman|1967|pp=217–218}} [[Ebrahim Moosa]] sọ pé "àwọn ọ̀wọ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ tí ó dára padà di mímọ̀ nínú ẹ̀ka madrasa, wọ́n sì ṣe àfikún sí ìgbé ayé àwùjọ ní apá Gúúsù Asia ní àwọn pápá tí ó fẹjú bí i ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn, ìṣèlú àti kíkọ́ ilé-ẹ̀kọ́."{{Sfn|Moosa|2015|p=72}} == Àwọn Iṣẹ́ rẹ̀ tí ó wà ní àkọsílẹ̀ == === Ṣíṣe ìtumọ̀ Kùránì === Hasan kọ ìtumọ̀ Kùránì ní [[Urdu]] ní ìfẹ̀gbẹ́kẹ̀gbẹ́ pẹ̀lú ti ìpìlẹ̀.<ref>{{cite journal|title=The Translations of the Quran|journal=The Islamic Quarterly|date=1996|volume=40–41|page=228|url=https://books.google.com/books?id=VhVWAAAAYAAJ&q=shaykh+al-hind+interlinear|publisher=Islamic Cultural Centre|location=London}}</ref> Lẹ́yìn náà ni ó bẹ̀rẹ̀ sí ṣe àlàyé ìtumọ̀ yìí pẹ̀lú àwọn àkọsílẹ̀ àlàyé, bí ó ṣe jẹ́ ó ṣẹ̀ parí orí kẹrin ''[[An-Nisa]]'', nígbà tí ó kú ní 1920.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=335–336}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Shabbir Ahmad Usmani]] ni ó parí [[Tafsir|Iṣẹ́ ìtúpalẹ̀ kíkún]] yìí, wọ́n sì tẹ̀ ẹ́ jáde gẹ́gẹ́ bí i ''Tafsir-e-Usmāni''.{{Sfn|Haqqani|2006|p=268}} Lẹ́yìn èyí ní àwọn ọ̀wọ́ onímọ̀ kan tú u sí èdè Persia, [[Mohammed Zahir Shah]] ni ó gbé iṣẹ́ fún wọn, ọba tí ó jẹ kẹ́yìn ní [[Afghanistan]].{{Sfn|Zaman|2018|p=292}} === Al-Abwāb wa Al-Tarājim li al-Bukhāri === Hasan jẹ́ olùkọ́ ''[[Sahih Bukhari]]'' ní Darul Uloom Deoband fún ìgbà pípẹ́ àti pé, nígbà tí ó wà ní ẹ̀wọ̀n ní [[Malta]], ó bẹ̀rẹ̀ sí kọ iṣẹ́ tí ń ṣàlàyé àwọn àkọ́lé orí rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} Nínú [[Hadith studies|ẹ̀kọ́ hàdíítì]], pípín àkọ́lé orí nínú àṣàyàn iṣẹ́ jẹ́ ohun tí wọ́n rí bí i sáyẹ́ǹsì tí ó yàtọ̀.<ref>{{cite web|title=Shaykh (Maulana) Muhammad Zakariyya Kandhlawi|url=https://central-mosque.com/index.php/History/shaykh-maulana-muhammad-zakariyya-kandhlawi-ra.html|publisher=Central Mosque|quote=Assigning chapter headings in a hadith collection is a science in itself, known among the scholars as al-abwab wa 'l-tarajim [chapters and explanations].}}</ref> Hasan bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ rẹ̀ pẹ̀lú òfin aléélẹ̀ márùndínlógún lórí orí ọ̀rọ̀ náà, lẹ́yìn náà ni ó sọ̀rọ̀ lórí àwọn ìṣe láti inú orí náà lórí ìfihàn àti ṣiṣẹ́ lórí orí tí ó wà fún ìmọ̀ lábọ̀. Wọ́n sọ iṣẹ́ náà ní ''al-abwāb wa al-tarājim li al-Bukhāri,''({{trans|''An Explanation of the Chapter Headings of Imam Bukhari's Sahih''}}) ó sì jẹ́ ojú ewé 52.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} === Adilla-e-Kāmilah === Bí ìrìn [[Ahl-i Hadith]] ṣe ń gbòòrò sí i ni India ni wọ́n ṣe bẹ̀rẹ̀ sí béèrè àṣẹ [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Onímọ̀ Ahl-i Hadith [[Muhammad Hussain Batalvi]] ṣe àkójọpọ̀ ìbéèrè mẹ́wàá {{Sfn|Adrawi|2012|p=344}}, ó sì ṣe ìkéde ìpè ìjà pẹ̀lú ẹ̀bùn fún àwọn tó bá ní ìdáhùn, pẹ̀lú rupees mẹ́wàá lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan. Wọ́n tẹ èyí jáde láti [[Amritsar]], wọ́n sì fi ránṣẹ́ lọ sí [[Darul Uloom Deoband]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Ìṣe Deoband ni láti yẹra fún àwọn ọ̀rọ̀ náà tí ó ń pín àwùjọ Mùsùlùmí, ṣùgbọ́n àwọn ènìyàn Ahl-i Hadith fi ipá mú ọ̀rọ̀ náà. Bákan náà, Hasan, ní ìbéèrè olùkọ́ rẹ̀ Nanautawi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} ní ìdáhùn béèrè àwọn ìbéèrè kan ní ọ̀nà ìwé, ''Adilla-e-Kāmilah'' ({{trans|''The Perfect Argument''}}), ní ìlérí pé, "tí ẹ bá dáhùn àwọn ìbéèrè wọ̀nyìí, a máa fún un yín ní ogún rupees lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan."{{Sfn|Adrawi|2012|p=339}} === Īzah al-Adillah === Lẹ́yìn ''Adilla-e-Kāmilah'' Mahmud Hasan , onímọ̀ Ahl-i Hadith kan, Ahmad Hasan Amrohwi kọ ''Misbāh al-Adillah'' ({{trans|''A Lantern to the Argument''}}) ní ìdáhùn sí ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} Onímọ̀ Deobandi yìí dúró fún àkókò díẹ̀ fún ìdáhùn kankan láti ọ̀dọ̀ oníbèérè àkọ́kọ́ , Muhammad Hussain Batalwi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} tí ó kéde lẹ́yìn náà pé iṣẹ́ Amrohwi kún ojú òṣùwọ̀n, àti pé òun ní ti òun ti ko gbogbo èrò láti kọ àwọn ìbéèrè náà kúrò ní ọkàn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Izāh al-Adillah'' ({{trans|''Elucidation of the Argument''}}); àsọyé lórí iṣẹ́ rẹ̀ ìṣáájú ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} === Ahsan al-Qirā === Hasan ti sọ̀rọ̀ lóri níní ìrun [[Jumu'ah|àdúrà ọjọ́-ẹtì]] ní àwọn abúlé àti ìletò nínú ìwé yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} [[Syed Nazeer Husain]] tí gbé ọ̀rọ̀ yìí dìde, ó sì ti ṣe àtẹ̀jáde àkọsílẹ̀ ẹ̀sìn tí ó sọ pé kò sí ìsọnípàtó ibikíbi [fún àwọn àdúrà ọjọ́ Etì]. Ó sọ pé, níbikíbi tí ó kéré jù ènìyàn méjì bá ti péjọ, àwọn àdúrà ọjọ́ Etì ti ṣe pàtàkì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Amòfin àti onímọ̀ [[Hanafi]], [[Rashid Ahmad Gangohi]], kọ [[fatwa]] ó lé ní ojú ewé mẹ́rìnlá ní ìdáhùn, tí ó pè ní ''Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Strongest Ring''}}) láti ojú ìwòye [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Iṣẹ́ Gangohi gba àtúpalẹ̀ lámèyítọ́ láti ọ̀dọ̀ àwọn onímọ̀ [[Ahl-i Hadith]]; púpọ̀ èyí tí àbájáde wọ́n jẹ́ àwọn àríyànjiyàn kan náà.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Akẹ́kọ̀ọ́ Gangohi, Mahmud Hasan rò ó pé èdè inú àwọn iṣẹ́ wọ̀nyìí jẹ́ ti àfojúdi, ó sì kọ ìwé tí ó gùn, tí wọ́n pè ní ''Ahsan al-Qirā fī Tawzīḥ Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Best Discourse in The Elucidation of The Strongest Ring''}}), ní ìdáhùn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=346}} === Al-Jahd al-Muqill === [[Shah Ismail Dehlvi]] àti àwọn ẹmẹ̀wà rẹ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí àtúntò àwọn Mùsùlùmí láti [[Bidʻah]] (àwọn àrà ẹ̀sìn tuntun), gba ìbẹnu-àtẹ́-lù ńlá láti ọ̀dọ̀ àwọn ènìyàn tí wọ́n ní àjọṣepọ̀ pẹ̀lú àwọn àrà tuntun wọ̀nyìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Wọ́n fi ẹ̀sùn ìsọ̀rọ̀ òdì sí ẹ̀sìn Dehlvi, wọ́n sì yọ ọ́ kúrò nínú Ìsìláàmù.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Bákan náà, onímọ̀ Ìsìláàmù [[Ahmad Hasan Kanpuri]], kọ ''Tanzih al-Raḥmān'' ({{trans|''The Glorification of the Merciful''}}), inú èyí tí ó ti dárúkọ Dehlvi láti jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ ẹgbẹ́ agbẹ́sìnlérí [[Muʿtazila]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Al-Jahd al-Muqill fī Tanzīhi al-Mu'izzi wa al-muzill'' ({{trans|''An Effort of an Insignificant on the Glorification of One who Graces and Disgraces''}}), ní ìpele méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} Ìwé náà sọ̀rọ̀ lórí àwọn àwọn ìṣesí àti àbùdá [[Allah]] pẹ̀lú àwọn kókó ọ̀rọ̀ [[Ilm al-Kalam]], ní títẹ̀lé ìsọ̀rọ̀sí àsọyé [[Al-Taftazani]], ''Sharah Aqā'id-e-Nasafi'', lórí ìgbàgbọ́ [[Abu Hafs Umar al-Nasafi|al-Nasafi]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Hasan ti dáhùn sí àwọn ẹ̀sùn tí wọ́n fi kan Shah Ismail Dehlvi àti àwọn onímọ̀ mìíràn bẹ́ẹ̀, pẹ̀lú lílo Ilm al-Kalam.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} === Tas'hīh Abu Dawūd === Wọ́n ṣe ìpamọ́ àwọn ìwé àfọwọ́kọ tó wà ní àkọsílẹ̀ ní yàrá ìkàwé ìran Ìsìláàmù, pẹ̀lú ọ̀pọ̀ rẹ̀ tí wọ́n dìmú ní [[Mecca]] àti [[Medina]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Onímọ̀ India, [[Ahmad Ali Saharanpuri]] ṣe ẹ̀dà àwọn ìwé àfọwọ́kọ náà tí ó wà ní Mecca, ó sì kà wọ́n lẹ́yìn náà pẹ̀lú [[Shah Muhammad Ishaq]]. Nígbà tí ó padà sí India, ó bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe àtẹ̀jáde àwọn ẹ̀dá àtúnṣe àtẹ̀jáde àfọwọ́kọ àwọn [[hadith]] wọ̀nyìí láti ilé iṣẹ́ atẹ̀wé rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2016|pp=22–23}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]] tẹ̀síwájú lórí ìṣe ṣíṣe ẹ̀dá àwọn ìwé àfọwọ́kọ hàdíítì títí tí gbogbo ìwé náà fi di títẹ̀jáde ní India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Lẹ́yìn náà, ìdí wà láti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''[[Sunan Abu Dawud]]'', ọ̀kan lára àwọn ìwé mẹ́fà pàtàkì jùlọ [[Sihah Sittah|hadith]]. Àmọ́ ṣá, àwọn àtúnṣe tí wọ́n tẹ̀ jáde àti àkọsílẹ̀ ìwé àfọwọ́kọ tó ṣáájú yàtọ̀ gedegbe sí ara wọn .{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Hasan, fún ìdí yìí gba gbogbo ìwé àfọwọ́kọ tí ó wà nílẹ̀, ó ṣe àtúnṣe àwọn ọ̀rọ̀ náà, ó sì ṣe àtẹ̀jáde àtúnṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ní ọ̀nà ìwé. Àwọn wọ̀nyìí ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 1900 láti ilé-iṣẹ́ atẹ̀wé Mujtabai ní Delhi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=370}} == Ikú àti Ẹ̀yin rẹ̀ == [[Fáìlì:Maulana_Mahmud_Hasan_gate_at_JMI.jpg|thumb|The Maulana Mahmud Hasan gate of [[Jamia Millia Islamia]].]] Ní ọjọ́ 30, oṣù kẹwàá 1920, ọjọ́ kan lẹ́yìn ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia ní Aligarh, Hasan rin ìrìn àjò lọ sí [[Delhi]] ní ìbéèrè [[Mukhtar Ahmad Ansari]]. Ọjọ́ púpọ̀ lẹ́yìn náà, ìlera rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sí í dínkù, ó sì gba ìtọ́jú láti ọwọ́ Ansari ní ilé rẹ̀ ní [[Daryaganj]].{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=24-25}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=309}} Ó kú ní ọjọ́ 30, oṣù kọkànlá, 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Bí wọ́n ṣe kéde ìròyìn ikú rẹ̀, àwọn Hindu àti àwọn Mùsùlùmí ti àwọn ilé ìtajà wọn, wọ́n sì péjọ síta ilé Ansari láti ṣe ìjúbà sí Hasan.{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=26}} Ansari wá béèrè lọ́wọ́ arákùnrin Hasan, Hakeem Muhammad Hasan tí ó bá fẹ́ kí wọ́n sin Mahmud Hasan sí Delhi pẹ̀lú ìpèsè ètò sí [[Mehdiyan|ilẹ̀ ìsìnkú Mehdiyan]], tàbí tí ó bá fẹ́ láti sin ín sí [[Deoband]] pẹ̀lú ìpèsè ètò fún gbígbé òkú náà lọ.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Wọ́n pinnu láti sin ín sí Deoband nítorí ìfẹ́ rẹ̀ pé kí wọ́n sin ín sí ìtòsí sàárè olùkọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Wọ́n gba àwọn àdúrà ìsìnkú rẹ̀ ní ọ̀pọ̀ ìgbà. Àwọn ará Delhi ṣe àwọn àdúrà náà ní ìta ilé Ansari, àti lẹ́yìn náà wọ́n gbé òkú náà lọ sí Deoband. Bí wọ́n ṣe dé ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Delhi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn péjọ, wọ́n sì ṣe àdúrà ìsìnkú. Bákan náà, wọ́n ṣe àdúrà ní [[Meerut City railway station|ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin Meerut]] àti [[Meerut Cantt railway station|ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Meerut Cantt]] .{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Àdúrà ìsìnkú rẹ̀ karùn-ún àti ìkẹyìn ni àbúrò rẹ̀ Hakeem Muhammad Hasan darí, wọ́n sì sin ín sí [[Qasmi cemetery|ilẹ̀ ìsìnkú Qasmi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Mahmud Hasan ti ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀yẹ. [[Ashraf Ali Thanwi]] pè é ní "Shaykh al'-'Ālam" (Olórí ayé).<ref name="thanwi">{{cite book|last1=Thanwi|first1=Ashraf Ali|editor1-last=Usmani|editor1-first=Mahmood Ashraf|title=Malfūzāt Hakīm al-Ummat|volume=5|publisher=Idāra Tālīfāt-e-Ashrafia|location=Multan|page=300|url=https://archive.org/details/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volumes1To12-ShaykhAshrafAli/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volume5-ShaykhAshrafAliThanvir.a|language=ur}}</ref> Thanwi sọ pé , "Ní òye tiwa, òun ni olórí India, [[Sindh]], àwọn [[Arabs|Arab]] àti àwọn [[Ajam]]".<ref name="thanwi" /> Wọ́n sọ ilé-ẹ̀kọ́ ìwòsàn ní [[Saharanpur]] ní [[Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College]] lẹ́yìn rẹ̀.<ref>{{cite news|title=Saharanpur medical college to be named after Madni|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Saharanpur-medical-college-to-be-named-after-Madni/articleshow/26286915.cms|access-date=27 July 2021|work=Times of India|date=24 November 2013}}</ref> Ní oṣù kìíní 2013, Ààrẹ India, [[Pranab Mukherjee]] ṣe àgbéjáde ontẹ̀ ìfìwéránṣẹ́ lórí [[Silk Letter Movement]] Hassan ní ìrántí .<ref name="bs">{{cite news|title=Prez releases special stamp on 'Silk Letter Movement'|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/prez-releases-special-stamp-on-silk-letter-movement-113011100608_1.html|access-date=29 July 2021|work=Business Standard|date=29 January 2013}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == <references /> === Tí a bá fẹ́ kà sí i === * {{cite book|last1=Arshad|first1=Mawlāna Abdur Rasheed|editor1-last=Deobandi|editor1-first=Nawaz|editor1-link=Nawaz Deobandi|title=Sawaneh Ulama-e-Deoband|publisher=Nawaz Publications|location=[[Deoband]]|volume=2|pages=434–522|date=January 2000|language=ur|chapter=Shaykhul Hind Mawlānā Maḥmūd Ḥasan}} * {{cite book|last1=Metcalf|first1=Barbara D.|author1-link=Barbara D. Metcalf|title=Islamic Revival in British India: Deoband, 1860–1900|date=1982|publisher=Princeton University Press|location=[[Princeton, New Jersey|Princeton]]|isbn=0-691-05343-X|oclc=889252131}} * {{Cite thesis|last=Mujab|first=Muhammad|url=|title=Islamic sciences in india and indonesia: a comparative study|journal=|publisher=Department of Sunni Theology, [[Aligarh Muslim University]]|year=2001|location=[[India]]|pages=161–167|language=|hdl=10603/58830}} robifvwhvjjtk0hhicys6lavgf7748b 557309 557308 2022-07-30T18:01:40Z Bolaji Olusoji 24027 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder|name=Mahmud Hasan Deobandi|image=Mahmud Hasan Deobandi.jpg|honorific_prefix=Shaykh al-Hind, Mawlānā|office1=3rd Principal of [[Darul Uloom Deoband]]|term_start1=1890|term_end1=1915|predecessor1=Syed Ahmad Dehlavi|successor1=[[Anwar Shah Kashmiri]]|office2=2nd President of [[Jamiat Ulema-e-Hind]]|term_start2=November 1920|term_end2=30 November 1920|predecessor2=[[Kifayatullah Dehlawi]]|successor2=Kifayatullah Dehlawi|module={{Infobox religious biography|embed = yes|religion=Islam |birth_date = 1851 |birth_place = [[Bareilly]], [[Company rule in India|British India]] |death_date = {{date of death and age|1920|11|30|1851|df=y}} |death_place = [[Delhi]], British India |resting_place = [[Mazar-e-Qasmi]] |ethnicity = [[Indian people|Indian]] |alma_mater = [[Darul Uloom Deoband]] |main_interests = [[Tafsir|Exgesis]], [[Indian freedom movement]] |notable_ideas = [[Silk Letter Movement]] |notable_works = {{bulleted list|''Tarjuma Shaykh al-Hind''|''Adilla-e-Kāmilah''|''Īzah al-adillah''}} |teachers = [[Mahmud Deobandi]], [[Muhammad Qasim Nanautawi]] |influenced = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi|His students]], [[Deobandis]] |disciple_of = {{bulleted list|[[Imdadullah Muhajir Makki]]|[[Rashid Ahmad Gangohi]]}} |disciples = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi]] |denomination = [[Sunni]] |Madh'hab = [[Hanafi]] |movement = [[Deobandi]] |Sufi_order = [[Chishti Order|Chishtiya]]-[[Alauddin Sabir Kaliyari|Sabiriya]]-[[Imdadullah Muhajir Makki|Imdadiya]] |founder = [[Jamia Millia Islamia]] }}}}'''Mahmud Hasan Deobandi''' (tí a tún mọ̀ sí '''Shaykh al-Hind'''; 1851–1920) jẹ́ onímọ̀ Mùsùlùmí India àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ Ìrìn Òmìnira India, tí ó pẹ̀lú dá Yunifásítì Jamia Millia Islamia sílẹ̀ àti dá Silk Letter Movement fún òmìnira India. Ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ láti kẹ́kọ̀ọ́ ní ilé ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Darul Uloom Deoband. Àwọn olùkọ́ rẹ̀ jẹ́ Muhammad Qasim Nanautawi àti Mahmud Deobandi, ó sì ní àṣẹ nínú Sufism nípa Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi. Hasan ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ àgbà Darul Uloom Deoband, ó sì ṣẹ̀dàá àwọn ẹgbẹ́ bí i Jamiatul Ansar àti Nizaratul Maarif. Ó kọ ìtumọ̀ Kùránì ní Urdu, ó sì kọ àwọn ìwé ìwé bí i ''Adilla-e-Kāmilah'', ''Īzah al-adillah'', ''Ahsan al-Qirā'' àti ''Al-Jahd al-Muqill''. Ó kọ́ hadith ní Darul Uloom Deoband àti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''Sunan Abu Dawud''. Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni Ashraf Ali Thanwi, Anwar Shah Kashmiri, Hussain Ahmad Madani, Kifayatullah Dehlawi, Sanaullah Amritsari àti Ubaidullah Sindhi. Hasan jẹ́ olódì British Raj paraku. Ó bẹ̀rẹ̀ àwọn ìrìn láti borí agbára wọn ní India ṣùgbọ́n wọ́n mú u ní 1916, wọ́n sì tì í mọ́lé ní [[Malta]]. Wọ́n tú u sílẹ̀ ní 1920, wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" fún un (The Leader of India) láti ọwọ́ Khilafat committee. Ó kọ àwọn edicts ẹ̀sìn ní àtìlẹ́yìn Non-cooperation movement, ó sì rin ìrìn àjò lọ sí oríṣìíríṣìí apá ilẹ̀ India, láti gba àwọn Mùsùlùmí sí inú ìrìn òmìnira. Ó jẹ́ aṣáájú lórí ìpàdé gbogboogbò kejì ti Jamiat Ulema-e-Hind ní oṣù kọkànlá 1920, wọ́n sì yàn án ní Ààrẹ. Wọ́n sọ orúkọ Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College ní ìrántí r rẹ̀. Ní 2013, ìjọba India fi commemorative postal stamp lórí lẹ́tà ìrìn sílíìkìì rẹ̀ léde. == Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ayé == Wọ́n bí Mahmud Hasan ní 1851 ní ìlú Bareilly (ní [[Uttar Pradesh]] òde-òní, India) sínú ìdílé Usmani Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Bàbá rẹ̀, Zulfiqar Ali Deobandi, tí wọ́n jọ dá Darul Uloom Deoband, jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n ní Bareilly College, ó sì ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí i igbákejì aṣàyẹ̀wò madrasas.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}}{{Sfn|Rizwi|1980|pp=93–94}} Hasan kẹ́kọ̀ọ́ kùránì pẹ̀lú Miyanji Manglori, àti [[Persian language|Persian]] pẹ̀lú Abdul Lateef.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Láàárín 1857 rebellion, wọ́n gbé bàbá rẹ̀ lọ sí Meerut, wọ́n sì ṣí Hasan lọ Deoband, níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Persian àti [[Arabic]] láti kọ́ọ̀sì Dars-e-Nizami pẹ̀lú ọ́ńkù rẹ̀, Mehtab Ali.{{Sfn|Adrawi|2012|p=45}} Ó di akẹ́kọ̀ọ́ àkọ́kọ́ ní Darul Uloom Deoband;{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} ó sì kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú Mahmud Deobandi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=46}} Ó káàdì ẹ̀kọ́ àìgbẹ̀fẹ̀ rẹ̀ ní 1869, ó sì lọ sí Meerut láti kẹ́kọ̀ọ́ ''Sihah Sittah'' pẹ̀lú Muhammad Qasim Nanautawi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=47}} Ó lọ àwọn àpérò hadith Nanautawi fún ọdún méjì, ó sì kẹ́kọ̀ọ́ lítíréṣọ̀ Arabic pẹ̀lú bàbá rẹ̀ ní àwọn àkókò ìsinmi .{{Sfn|Adrawi|2012|p=48}} Ó kẹ́kọ̀ọ́jáde ní 1872, ó sì gba ìwérí iyì ní 1873 ní ayẹyẹ ìkẹ́kọ̀ọ́jáde àkọ́kọ́ Darul Uloom Deoband.{{Sfn|Adrawi|2012|p=49}}{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}} Ó jẹ́ ọmọlẹ́yìn Imdadullah Muhajir Makki àti Rashid Ahmad Gangohi nínú Sufism.{{Sfn|Adrawi|2012|p=68}} == Iṣẹ́ == === Darul Uloom Deoband === {{See also|Darul Uloom Deoband}}Wọ́n yan Hasan gẹ́gẹ́ bí i olùkọ́ ní Darul Uloom Deoband ní 1873, ọdún kan náà tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ̀.{{Sfn|Tayyab|1990|p=18}} Ó di [[Head teacher|ọ̀gá olùkọ́]] ní 1890.{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=72}} Kò ro ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband gẹ́gẹ́ bí ibi ìkẹ́kọ̀ọ́ nìkan, ṣùgbọ́n ibi tí wọ́n dásílẹ̀ fún dídí ìpàdánù [[1857 rebellion]].{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=48–49}} [[Fáìlì:Darul_Uloom_Deoband.jpg|thumb|A view of Darul Uloom Deoband]] Hasan dá Thamratut-Tarbiyat (The Fruit of the Upbringing) sílẹ̀ ní 1878.{{sfn|Deobandi|p=79}} Wọ́n dá a sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí i ibi ọpọlọ láti kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́jáde Darul Uloom Deoband.<ref>{{cite news|last1=Hasan|first1=Nayab|title=حضرت شیخ الہند کا تصورِ فلاحِ امت|trans-title=Shaykhul Hind's Concept of the Progress of Ummah|url=https://urdu.millattimes.com/archives/21672|access-date=27 July 2021|work=Millat Times|date=1 December 2017|language=ur}}</ref> Ó wá gba ìrísí Jamiatul Ansar (Àwùjọ àwọn Olùrànlọ́wọ́), tí ó bẹ̀rẹ̀ ní 1909 pẹ̀lú ìpàdé rẹ̀ àkọ́kọ́ tí ó wáyé ní [[Moradabad]] tí [[Ahmad Hasan Amrohi]] sì darí.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}} Lẹ́gbẹ̀ẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Ubaidullah Sindhi]], Hasan bẹ̀rẹ̀ Nizaratul Ma'arif al-Qur'ānia (Ilé-ẹ̀kọ́ fún ìkẹ́kọ̀ọ́ Kùránì) ní oṣù kọkànlá 1913.{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|p=134}}{{Sfn|Deobandi|2013|p=295}} Ó gbìyànjú láti ṣe àfikún agbára àwọn onímọ̀ Mùsùlùmí lórí àti láti ṣe ìsọfúnni àti kọ àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú èdè Gẹ̀ẹ́sì nípa Ìsìláàmù.{{Sfn|Khimjee|1999|p=92}} [[Hussain Ahmad Madani]] gbèrò pé "ìdí tí ó wà lẹ́yìn ìdásílẹ̀ Nizaratul Maarif ni láti jẹ́ kí àwọn ọ̀dọ́ Mùsùlùmí di onígbàgbọ́ tí ó rinlẹ̀, àti láti kìlọ̀ àti láti tọ́ wọn sọ́nà, pàápàá àwọn Mùsùlùmí tí ó kàwé nílànà àwọn Òyìnbó, ní àwọn ẹ̀kọ́ inú Kùránì ní ọ̀nà tó mọ́pọlọ dání tí yóò yọ ipa májèlé tí àwọn ìsọkiri tí ó lòdì sí ti Ìsìláàmù àti àwọn iyèméjì tí wọ́n rí ní ọ̀nà àìtọ́ nípa ìṣe ìgbàgbọ́ àti ọ̀nà Ìsìláàmù ní ayé òde-òní."{{Sfn|Salam|Parvaiz|2020|pp=134–135}}{{Sfn|Deobandi|2002|p=45}} === Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì === {{main|Silk Letter Movement}}{{See also|Malta exiles|Partitioning of the Ottoman Empire}}Hasan fẹ́ gba agbára lọ́wọ́ British Raj ní India; láti ṣe èyí, ó tẹjúmọ́ agbègbè ilẹ̀ méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} Àkọ́kọ́ ni agbègbè àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró tí wọ́n ń gbé láàárín Afghanistan àti India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=167}} [[Asir Adrawi]] sọ, "èyí ni ìbáyému onítàn pé àwọn ènìyàn tí wọ́n rọ́ wá India gba ọ̀nà náà, àti yíyàn tí Hasan yan agbègbè yìí fún ìrìn rẹ̀ jẹ́ dájúdájú ẹ̀rí tí ó ga jù nípa ìwọ̀túnwòsí rẹ̀ àti àfojúsùn."{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Agbègbè kejì wà láàárín India; ó fẹ́ nípá lórí àwọn adarí olóòótọ́ tí wọ́n bìkítà fún àwùjọ láti ṣe àtìlẹ́yìn fún èròǹgbà rẹ̀, àti nínú èyí ó ṣe àṣeyọrí díẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=168}} Lára àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ ní ipele àkọ́kọ́ ni àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ àti àwọn ẹnìkejì bí i [[Abdul Ghaffar Khan]], Abdur-Raheem Sindhi, [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=169–184}} Wọ́n ṣe ìgbédìde ètò Hasan sínú àwọn agbègbè iwájú àti àwọn tí wọ́n jẹ́ ẹ̀yà tí ó dá dúró.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Àwọn onímọ̀ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí ipele kejì jẹ́ [[Mukhtar Ahmad Ansari]], Abdur-Raheem Raipuri àti Ahmadullah Panipati.{{Sfn|Adrawi|2012|p=186}} [[Muhammad Miyan Deobandi]] sọ, "Shaikhul Hind máa ń rọra wo àwọn ìwà àti agbára àwọn ọmọlẹ́yìn rẹ̀ àti àwọn ènìyàn tí wọ́n wá bá a. Ó yan àwọn ènìyàn kan láàárín wọn ó sì pàṣẹ fún wọn láti dé [[Yaghistan]] àti mú àwọn ẹ̀yà tí ó dá dúró náà kógun ja India."{{Sfn|Deobandi|2013|p=57}} Ètò tí wọ́n ṣe láti gbaradì fún àwọn ara inú India fún ìlòdìsí tí àwọn ìjọba Afghani àti Turkish bá pèsè ohun ogun fún àwọn ológun àti àwọn ènìyàn láàárín India dìde fún ìlòdìsí nígbà ìkọlù àwọn ológun yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=185}} Yaghistan jẹ́ àárín ìrìn Mahmud Hasan.{{Sfn|Tabassum|2006|p=47}} Akẹ́kọ̀ọ́ Hasan [[Ubaidullah Sindhi]] àti àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ ni wọ́n ṣe ètò [[Provisional Government of India]] , wọ́n sì yan [[Mahendra Pratap]] gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ.{{Sfn|Rizwi|1981|pp=137–138}} Hasan fúnra rẹ̀ rin ìrìn-àjò lọ sí [[Hijaz|Hejaz]] láti gba àtìlẹ́yìn àwọn German àti Turkish ní 1915.{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Ó kúrò ní [[Bombay]] ní ọjọ́ 18, oṣù kẹsàn-án 1915, àwọn tí wọ́n sì sìn ín ni àwọn onímọ̀ bí i Muhammad Mian Mansoor Ansari, [[Murtaza Hasan Chandpuri]], [[Muhammad Sahool Bhagalpuri]] àti Uzair Gul Peshawari.{{Sfn|Deobandi|2002|p=56}}{{Sfn|Tayyab|1990|p=49}} Ní ọjọ́ 18, oṣù kẹwàá 1915, ó lọ sí [[Mecca]] níbi tí ó ti ní àwọn ìpàdé pẹ̀lú Ghalib Pasha, gómìnà Turkish, àti Anwar Pasha, tí ó jẹ́ mínísítà ààbò Turkey.{{Sfn|Deobandi|2002|p=58}}{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Ghalib Pasha fun ní ìdánilójú lórí ìrànlọ́wọ́, ó sì fún un ní lẹ́tà mẹ́ta, ọ̀kan tí wọ́n kọ sí àwọn Mùsùlùmí India, èkejì sí gómìnà Busra Pasha, àti ìkẹta sí Anwar Pasha.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan tún ní ìpàdé pẹ̀lú [[Djemal Pasha]], gómìnà Syria, tí ó gbà pẹ̀lú ohun tí Ghalib Pasha ti sọ.{{Sfn|Deobandi|2013|pp=59–60}} Hasan bẹ̀rù pé tí òun bá padà lọ India, àwọn Òyìnbó lè ti òun mọ́lé, ó sì bèrè kí wọ́n jẹ́ kí òun dé ibodè Afghanistan níbi tí òun ti lè dé Yaghistan.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Djemal wá nnkan sọ, ó sì sọ fún un pé tí ó bá ń bẹ̀rù àtìmọ́lé, ó lè dúró ní Hejaz àbí agbègbèkágbègbè Turkey mìíràn.{{Sfn|Deobandi|2013|p=59-60}} Ní ṣísẹ̀ntẹ̀lé, wọ́n lu awo ètò tí wọ́n pè ní Ìrìn Lẹ́tà Sílíìkì, wọ́n sì ti àwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà mọ́lé.{{Sfn|Adrawi|2012|p=184}} Wọ́n mú Hasan ní oṣù Kejìlá 1916 pẹ̀lú àwọn ẹlẹgbẹ́ rẹ̀ àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Hussain Ahmad Madani]] àti [[Uzair Gul Peshawari]], láti ọwọ́ [[Hussein bin Ali, Sharif of Mecca|Sharif Hussain]], the [[Sharif of Mecca]], tí wọ́n ṣe lòdì sí àwọn Turks tí wọ́n sì sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn Òyìnbó.{{Sfn|Wasti|2006|p=715}}{{Sfn|Trivedi|1982|p=659}} Sharif náà wá fi wọ́n lé àwọn Òyìnbó lọ́wọ́,{{Sfn|Deobandi|2013|p=61}} wọ́n sì tì wọ́n mọ́lé ní [[Fort Verdala]] ní [[Malta]].<ref name="nakhuda">{{cite web|last1=Nakhuda|first1=Ismaeel|title=Where were Indian Muslim scholars interned in Malta?|url=https://www.basair.net/where-were-indian-muslim-scholars-interned-in-malta/|publisher=Basair|access-date=30 July 2021}}</ref> === Ìrìn Khilafat === {{Main|Khilafat movement}}Wọ́n tú Hasan sílẹ̀ ní oṣù karùn-ún 1920,<ref name="nakhuda" /> nígbà tí ó máa di ọjọ́ 8, oṣù kẹfà, 1920, ó ti dé [[Bombay]].{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Lára àwọn onímọ̀ ńlá àti olóṣèlú tí wọ́n kí i káàbọ̀ ni [[Abdul Bari Firangi Mahali]], [[Hafiz Muhammad Ahmad]], [[Kifayatullah Dehlawi]], [[Shaukat Ali (politician)|Shaukat Ali]] àti [[Mahatma Gandhi]].{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Wọ́n rí ìtúsílẹ̀ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ìgbéga ńlá sí [[Khilafat Movement|Ìrìn Khilafat]] {{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} wọ́n sì fi oyè "Shaykh al-Hind" gbé iyì fún un (Olórí India) láti ọwọ́ àjọ Khilafat.{{Sfn|Tayyab|1990|p=76}} Hasan jẹ́ ìwúrí fún àwọn onímọ̀ ilé-ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn Deoband láti dara pọ̀ mọ́ ìrìn Khilafat náà.{{Sfn|Khimjee|1999|p=144}} Ó ṣe òfin ẹ̀sìn láti yẹra fún àwọn ọjà Òyìnbó; tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Muhammadan Anglo-Oriental College]] máa ń ṣètò.{{Sfn|Adrawi|2012|p=287}} Nínú òfin rẹ̀, ó gba àwọn akẹ́kọ̀ọ́ níyànjú láti yẹra fún ṣíṣe àtìlẹ́yìn fún ìjọba lọ́nàkọnà, kí wọ́n yẹra fún àwọn ilé-ìwé àti ilé-ẹ̀kọ́ gíga tí ìjọba ń kówó lé, kí wọ́n sì yẹra fún àwọn iṣẹ́ ìjọba.{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Lẹ́yìn òfin rẹ̀ yìí, ọ̀pọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ni wọ́n kúrò ní ilé-ẹ̀kọ́ náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=79}} Òfin yìí ṣe àtìlẹ́yìn [[Non-cooperation movement]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=290}} Hasan wá rin ìrìn-àjò lọ sí [[Allahabad]], [[Fatehpur district|Fatehpur]], [[Ghazipur]], [[Faizabad]], [[Lucknow]] àti [[Moradabad]], ó sì tọ́ àwọn Mùsùlùmí sọ́nà ní àtìlẹ́yìn àwọn ìrìn náà.{{Sfn|Tayyab|1990|p=77}} === Jamia Millia Islamia === {{See also|Jamia Millia Islamia}}Wọ́n ní kí Hasan darí ayẹyẹ ìpìlẹ̀ [[Jamia Millia Islamia]], tí wọ́n mọ̀ sí National Muslim University ní àkókò náà.{{sfn|Deobandi|p=144}} Olùdásílẹ̀ Yunifásítì yìí ni Hasan pẹ̀lú [[Muhammad Ali Jauhar]] àti [[Hakim Ajmal Khan]],<ref>{{cite news|last1=Basheer|first1=Intifada P.|title=Jamia Millia Islamia: A University That Celebrates Diversity|url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-jamia-millia-islamia-a-university-that-celebrates-diversity/363184|access-date=30 July 2021|work=Outlook India|date=29 October 2020}}</ref> tí ìwúrí wọn jẹ́ àwọn ìbéèrè àwọn akẹ́kọ̀ọ́ [[Aligarh Muslim University]] (AMU) tí wọ́n ní ìjákulẹ̀ pẹ̀lú àwọn ìyàtọ̀ iṣẹ́ àwọn Òyìnbó AMU, tí wọ́n sì fẹ́ Yunifásítì tuntun.{{sfn|Deobandi|p=144}}<ref name="milli">{{cite news|title=Shaikhul-Hind Mahmood Hasan: symbol of freedom struggle|url=https://www.milligazette.com/news/13779-shaikhul-hind-mahmood-hasan-symbol-of-freedom-struggle/|access-date=27 July 2021|work=Milli Gazette|date=12 February 2016}}</ref> Àwọn ìránṣẹ́ Hasan, síbẹ̀síbẹ̀, gbà á níyànjú láti má gba ohun tí wọ́n fi lọ̀ ọ́ yìí nítorí ó ti ń ní àìlera, ó sì ti ń rẹ̀ ẹ́ látàrí àsìkò rẹ̀ ní àtìmọ́lé ní Malta.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}}{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan sọ, ní ìdáhùn sí àwọn ẹ̀rù wọn, "Tí jíjẹ Ààrẹ mi bá dùn àwọn Òyìnbó, nígbà náà ni màá kópa nínú ayẹyẹ yìí dájúdájú."{{sfn|Deobandi|p=144}} Wọ́n gbé e wá sí ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin ní Deoband nínú [[palanquin]], láti ibi tí ó ti rin ìrìn-àjò lọ sí [[Aligarh]].{{sfn|Deobandi|p=144}} Hasan ò rí ohunkóhun kọ, ó sì rán akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Shabbir Ahmad Usmani]] láti ṣètò ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀. Lẹ́yìn náà ni ó ṣe àwọn àtúnṣe àti àtúntò sí ọ̀rọ̀ tí wọ́n pèsè sílẹ̀, ó sì tẹ̀ ẹ́ jáde. Ní ọjọ́ 29, oṣù kẹwàá 1920, Usmani sì ka ọ̀rọ̀ yìí síta ní ayẹyẹ ìfilélẹ̀ Yunifásítì náà,{{Sfn|Adrawi|2012|p=291}} lẹ́yìn tí Hasan fi òkuta ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia lélẹ̀.{{Sfn|Nizami|2011|p=29}} Hasan sọ nínú ọ̀rọ̀ náà pé "àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ìmọ̀ láàárín yín mọ̀ dájú pé àwọn olórí àti aṣáájú mi ò pa àṣẹ àìgbàgbọ́ lórí kíkọ́ èdè àjèjì àbí níní ẹ̀kọ́ sáyẹ́ǹsì àwọn ìran mìíràn. Bẹ́ẹ̀ni, wọ́n sọ ọ́ pé ipa ìkẹyìn ẹ̀kọ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì ni pé àwọn tí wọ́n ń wá a yálà máa ń kun ara wọn nínú ti Kìrìtẹ̀ẹ́nì àbí kí wọ́n yọ ẹ̀sìn wọn tàbí àwọn ìdàkejì ẹ̀sìn jálẹ̀ àfojúdi àìgbàgbọ́ wọn, àbí kí wọ́n sin ìjọba wọn lọ́wọ́lọ́wọ́; nígbà náà ó dára láti wà nípò àìmọ̀ kàkà kí ènìyàn lọ fún irú ẹ̀kọ́ bẹ́ẹ̀."{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} Ó gbà pẹ̀lú [[Mahatma Gandhi]] tí ó sọ pé, "ẹ̀kọ́ gíga àwọn ilé-ẹ̀kọ́ yìí mọ́ bí i wàrà, ṣùgbọ́n tí wọ́n pò pọ̀ pẹ̀lú ìwọ̀nba májèlé díẹ̀" tí wọ́n sì kà sí Muslim National University, gẹ́gẹ́ bí i asẹ́ tí yóò ya májèlé yìí kúrò nínú ẹ̀kọ́.{{Sfn|Nizami|2011|p=33}} === Jamiat Ulema-e-Hind === Hasan jẹ́ adarí lórí ìpàdé gbogboogbò kejì àwọn [[Jamiat Ulema-e-Hind]], tí ó wáyé ní oṣù kọkànlá 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=56}} Wọ́n yàn án gẹ́gẹ́ bí Ààrẹ àwọn Jamiat, ipò tí kò ti lè ṣiṣẹ́ nítorí ikú rẹ̀ lẹ́yìn ọjọ́ díẹ̀ [ní ọjọ́ 30 oṣù kọkànlá ].{{Sfn|Wasif Dehlavi|1970|p=74}} Wọ́n ṣe ìpàdé gbogboogbò yìí fún ọjọ́ mẹ́ta bẹ̀rẹ̀ láti ọjọ́ 19, oṣù kọkànlá, àti akẹ́kọ̀ọ́ Hasan, [[Shabbir Ahmad Usmani]] sì ka ọ̀rọ̀ Ààrẹ rẹ̀ síta.{{Sfn|Adrawi|2012|p=295}} Hasan jà fún ìrẹ́pọ̀ [[Hindu]]-[[Muslim]]-[[Sikh]], ó sì sọ pé, tí àwọn ẹlẹ́ṣin Hindu àti àwọn Mùsùlùmí bá sowọ́pọ̀, gbígba òmìnira ò lè le.{{Sfn|Adrawi|2012|p=308}}{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} Àpérò ìkẹyìn tí Hasan lọ nìyìí.{{Sfn|Nizami|2018|p=132}} == Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ == {{main|List of students of Mahmud Hasan Deobandi}}Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Hasan jẹ́ òǹkà ní ìlọ́po ẹgbẹ̀rún.{{Sfn|Qasmi|1999|p=64}} Lára àwọn akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ gbòógì ni [[Anwar Shah Kashmiri]], [[Asghar Hussain Deobandi]], [[Ashraf Ali Thanwi]], [[Husain Ahmad Madani]], [[Izaz Ali Amrohi]], [[Kifayatullah Dihlawi]], [[Manazir Ahsan Gilani]], [[Muhammad Mian Mansoor Ansari]], [[Muhammad Shafi Deobandi]], [[Sanaullah Amritsari]], [[Shabbir Ahmad Usmani]], [[Syed Fakhruddin Ahmad]], [[Ubaidullah Sindhi]] àti [[Uzair Gul Peshawari]].{{Sfn|Rizwi|1981|p=20}}{{Sfn|Adrawi|2016|p=233}}{{Sfn|Rehman|1967|pp=217–218}} [[Ebrahim Moosa]] sọ pé "àwọn ọ̀wọ́ akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ tí ó dára padà di mímọ̀ nínú ẹ̀ka madrasa, wọ́n sì ṣe àfikún sí ìgbé ayé àwùjọ ní apá Gúúsù Asia ní àwọn pápá tí ó fẹjú bí i ẹ̀kọ́ ẹ̀sìn, ìṣèlú àti kíkọ́ ilé-ẹ̀kọ́."{{Sfn|Moosa|2015|p=72}} == Àwọn Iṣẹ́ rẹ̀ tí ó wà ní àkọsílẹ̀ == === Ṣíṣe ìtumọ̀ Kùránì === Hasan kọ ìtumọ̀ Kùránì ní [[Urdu]] ní ìfẹ̀gbẹ́kẹ̀gbẹ́ pẹ̀lú ti ìpìlẹ̀.<ref>{{cite journal|title=The Translations of the Quran|journal=The Islamic Quarterly|date=1996|volume=40–41|page=228|url=https://books.google.com/books?id=VhVWAAAAYAAJ&q=shaykh+al-hind+interlinear|publisher=Islamic Cultural Centre|location=London}}</ref> Lẹ́yìn náà ni ó bẹ̀rẹ̀ sí ṣe àlàyé ìtumọ̀ yìí pẹ̀lú àwọn àkọsílẹ̀ àlàyé, bí ó ṣe jẹ́ ó ṣẹ̀ parí orí kẹrin ''[[An-Nisa]]'', nígbà tí ó kú ní 1920.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=335–336}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀, [[Shabbir Ahmad Usmani]] ni ó parí [[Tafsir|Iṣẹ́ ìtúpalẹ̀ kíkún]] yìí, wọ́n sì tẹ̀ ẹ́ jáde gẹ́gẹ́ bí i ''Tafsir-e-Usmāni''.{{Sfn|Haqqani|2006|p=268}} Lẹ́yìn èyí ní àwọn ọ̀wọ́ onímọ̀ kan tú u sí èdè Persia, [[Mohammed Zahir Shah]] ni ó gbé iṣẹ́ fún wọn, ọba tí ó jẹ kẹ́yìn ní [[Afghanistan]].{{Sfn|Zaman|2018|p=292}} === Al-Abwāb wa Al-Tarājim li al-Bukhāri === Hasan jẹ́ olùkọ́ ''[[Sahih Bukhari]]'' ní Darul Uloom Deoband fún ìgbà pípẹ́ àti pé, nígbà tí ó wà ní ẹ̀wọ̀n ní [[Malta]], ó bẹ̀rẹ̀ sí kọ iṣẹ́ tí ń ṣàlàyé àwọn àkọ́lé orí rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} Nínú [[Hadith studies|ẹ̀kọ́ hàdíítì]], pípín àkọ́lé orí nínú àṣàyàn iṣẹ́ jẹ́ ohun tí wọ́n rí bí i sáyẹ́ǹsì tí ó yàtọ̀.<ref>{{cite web|title=Shaykh (Maulana) Muhammad Zakariyya Kandhlawi|url=https://central-mosque.com/index.php/History/shaykh-maulana-muhammad-zakariyya-kandhlawi-ra.html|publisher=Central Mosque|quote=Assigning chapter headings in a hadith collection is a science in itself, known among the scholars as al-abwab wa 'l-tarajim [chapters and explanations].}}</ref> Hasan bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ rẹ̀ pẹ̀lú òfin aléélẹ̀ márùndínlógún lórí orí ọ̀rọ̀ náà, lẹ́yìn náà ni ó sọ̀rọ̀ lórí àwọn ìṣe láti inú orí náà lórí ìfihàn àti ṣiṣẹ́ lórí orí tí ó wà fún ìmọ̀ lábọ̀. Wọ́n sọ iṣẹ́ náà ní ''al-abwāb wa al-tarājim li al-Bukhāri,''({{trans|''An Explanation of the Chapter Headings of Imam Bukhari's Sahih''}}) ó sì jẹ́ ojú ewé 52.{{Sfn|Adrawi|2012|p=336}} === Adilla-e-Kāmilah === Bí ìrìn [[Ahl-i Hadith]] ṣe ń gbòòrò sí i ni India ni wọ́n ṣe bẹ̀rẹ̀ sí béèrè àṣẹ [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Onímọ̀ Ahl-i Hadith [[Muhammad Hussain Batalvi]] ṣe àkójọpọ̀ ìbéèrè mẹ́wàá {{Sfn|Adrawi|2012|p=344}}, ó sì ṣe ìkéde ìpè ìjà pẹ̀lú ẹ̀bùn fún àwọn tó bá ní ìdáhùn, pẹ̀lú rupees mẹ́wàá lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan. Wọ́n tẹ èyí jáde láti [[Amritsar]], wọ́n sì fi ránṣẹ́ lọ sí [[Darul Uloom Deoband]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=338}} Ìṣe Deoband ni láti yẹra fún àwọn ọ̀rọ̀ náà tí ó ń pín àwùjọ Mùsùlùmí, ṣùgbọ́n àwọn ènìyàn Ahl-i Hadith fi ipá mú ọ̀rọ̀ náà. Bákan náà, Hasan, ní ìbéèrè olùkọ́ rẹ̀ Nanautawi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} ní ìdáhùn béèrè àwọn ìbéèrè kan ní ọ̀nà ìwé, ''Adilla-e-Kāmilah'' ({{trans|''The Perfect Argument''}}), ní ìlérí pé, "tí ẹ bá dáhùn àwọn ìbéèrè wọ̀nyìí, a máa fún un yín ní ogún rupees lórí ìbéèrè kọ̀ọ̀kan."{{Sfn|Adrawi|2012|p=339}} === Īzah al-Adillah === Lẹ́yìn ''Adilla-e-Kāmilah'' Mahmud Hasan , onímọ̀ Ahl-i Hadith kan, Ahmad Hasan Amrohwi kọ ''Misbāh al-Adillah'' ({{trans|''A Lantern to the Argument''}}) ní ìdáhùn sí ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=351}} Onímọ̀ Deobandi yìí dúró fún àkókò díẹ̀ fún ìdáhùn kankan láti ọ̀dọ̀ oníbèérè àkọ́kọ́ , Muhammad Hussain Batalwi,{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} tí ó kéde lẹ́yìn náà pé iṣẹ́ Amrohwi kún ojú òṣùwọ̀n, àti pé òun ní ti òun ti ko gbogbo èrò láti kọ àwọn ìbéèrè náà kúrò ní ọkàn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Izāh al-Adillah'' ({{trans|''Elucidation of the Argument''}}); àsọyé lórí iṣẹ́ rẹ̀ ìṣáájú ''Adilla-e-Kāmilah''.{{Sfn|Adrawi|2012|p=352}} === Ahsan al-Qirā === Hasan ti sọ̀rọ̀ lóri níní ìrun [[Jumu'ah|àdúrà ọjọ́-ẹtì]] ní àwọn abúlé àti ìletò nínú ìwé yìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} [[Syed Nazeer Husain]] tí gbé ọ̀rọ̀ yìí dìde, ó sì ti ṣe àtẹ̀jáde àkọsílẹ̀ ẹ̀sìn tí ó sọ pé kò sí ìsọnípàtó ibikíbi [fún àwọn àdúrà ọjọ́ Etì]. Ó sọ pé, níbikíbi tí ó kéré jù ènìyàn méjì bá ti péjọ, àwọn àdúrà ọjọ́ Etì ti ṣe pàtàkì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Amòfin àti onímọ̀ [[Hanafi]], [[Rashid Ahmad Gangohi]], kọ [[fatwa]] ó lé ní ojú ewé mẹ́rìnlá ní ìdáhùn, tí ó pè ní ''Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Strongest Ring''}}) láti ojú ìwòye [[Hanafi|Hanafi school of thought]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Iṣẹ́ Gangohi gba àtúpalẹ̀ lámèyítọ́ láti ọ̀dọ̀ àwọn onímọ̀ [[Ahl-i Hadith]]; púpọ̀ èyí tí àbájáde wọ́n jẹ́ àwọn àríyànjiyàn kan náà.{{Sfn|Adrawi|2012|p=345}} Akẹ́kọ̀ọ́ Gangohi, Mahmud Hasan rò ó pé èdè inú àwọn iṣẹ́ wọ̀nyìí jẹ́ ti àfojúdi, ó sì kọ ìwé tí ó gùn, tí wọ́n pè ní ''Ahsan al-Qirā fī Tawzīḥ Awthaq al-'Urā'' ({{trans|''The Best Discourse in The Elucidation of The Strongest Ring''}}), ní ìdáhùn.{{Sfn|Adrawi|2012|p=346}} === Al-Jahd al-Muqill === [[Shah Ismail Dehlvi]] àti àwọn ẹmẹ̀wà rẹ tí wọ́n ṣiṣẹ́ lórí àtúntò àwọn Mùsùlùmí láti [[Bidʻah]] (àwọn àrà ẹ̀sìn tuntun), gba ìbẹnu-àtẹ́-lù ńlá láti ọ̀dọ̀ àwọn ènìyàn tí wọ́n ní àjọṣepọ̀ pẹ̀lú àwọn àrà tuntun wọ̀nyìí.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Wọ́n fi ẹ̀sùn ìsọ̀rọ̀ òdì sí ẹ̀sìn Dehlvi, wọ́n sì yọ ọ́ kúrò nínú Ìsìláàmù.{{Sfn|Adrawi|2012|p=347}} Bákan náà, onímọ̀ Ìsìláàmù [[Ahmad Hasan Kanpuri]], kọ ''Tanzih al-Raḥmān'' ({{trans|''The Glorification of the Merciful''}}), inú èyí tí ó ti dárúkọ Dehlvi láti jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ ẹgbẹ́ agbẹ́sìnlérí [[Muʿtazila]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Mahmud Hasan, ní ìdáhùn, kọ ''Al-Jahd al-Muqill fī Tanzīhi al-Mu'izzi wa al-muzill'' ({{trans|''An Effort of an Insignificant on the Glorification of One who Graces and Disgraces''}}), ní ìpele méjì.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} Ìwé náà sọ̀rọ̀ lórí àwọn àwọn ìṣesí àti àbùdá [[Allah]] pẹ̀lú àwọn kókó ọ̀rọ̀ [[Ilm al-Kalam]], ní títẹ̀lé ìsọ̀rọ̀sí àsọyé [[Al-Taftazani]], ''Sharah Aqā'id-e-Nasafi'', lórí ìgbàgbọ́ [[Abu Hafs Umar al-Nasafi|al-Nasafi]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=348}} Hasan ti dáhùn sí àwọn ẹ̀sùn tí wọ́n fi kan Shah Ismail Dehlvi àti àwọn onímọ̀ mìíràn bẹ́ẹ̀, pẹ̀lú lílo Ilm al-Kalam.{{Sfn|Adrawi|2012|p=349}} === Tas'hīh Abu Dawūd === Wọ́n ṣe ìpamọ́ àwọn ìwé àfọwọ́kọ tó wà ní àkọsílẹ̀ ní yàrá ìkàwé ìran Ìsìláàmù, pẹ̀lú ọ̀pọ̀ rẹ̀ tí wọ́n dìmú ní [[Mecca]] àti [[Medina]].{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Onímọ̀ India, [[Ahmad Ali Saharanpuri]] ṣe ẹ̀dà àwọn ìwé àfọwọ́kọ náà tí ó wà ní Mecca, ó sì kà wọ́n lẹ́yìn náà pẹ̀lú [[Shah Muhammad Ishaq]]. Nígbà tí ó padà sí India, ó bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe àtẹ̀jáde àwọn ẹ̀dá àtúnṣe àtẹ̀jáde àfọwọ́kọ àwọn [[hadith]] wọ̀nyìí láti ilé iṣẹ́ atẹ̀wé rẹ̀.{{Sfn|Adrawi|2016|pp=22–23}} Akẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]] tẹ̀síwájú lórí ìṣe ṣíṣe ẹ̀dá àwọn ìwé àfọwọ́kọ hàdíítì títí tí gbogbo ìwé náà fi di títẹ̀jáde ní India.{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Lẹ́yìn náà, ìdí wà láti ṣe àtúnṣe ẹ̀dà ''[[Sunan Abu Dawud]]'', ọ̀kan lára àwọn ìwé mẹ́fà pàtàkì jùlọ [[Sihah Sittah|hadith]]. Àmọ́ ṣá, àwọn àtúnṣe tí wọ́n tẹ̀ jáde àti àkọsílẹ̀ ìwé àfọwọ́kọ tó ṣáájú yàtọ̀ gedegbe sí ara wọn .{{Sfn|Adrawi|2012|p=369}} Hasan, fún ìdí yìí gba gbogbo ìwé àfọwọ́kọ tí ó wà nílẹ̀, ó ṣe àtúnṣe àwọn ọ̀rọ̀ náà, ó sì ṣe àtẹ̀jáde àtúnṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ní ọ̀nà ìwé. Àwọn wọ̀nyìí ni wọ́n tẹ̀ jáde ní 1900 láti ilé-iṣẹ́ atẹ̀wé Mujtabai ní Delhi.{{Sfn|Adrawi|2012|p=370}} == Ikú àti Ẹ̀yin rẹ̀ == [[Fáìlì:Maulana_Mahmud_Hasan_gate_at_JMI.jpg|thumb|The Maulana Mahmud Hasan gate of [[Jamia Millia Islamia]].]] Ní ọjọ́ 30, oṣù kẹwàá 1920, ọjọ́ kan lẹ́yìn ìpìlẹ̀ Jamia Millia Islamia ní Aligarh, Hasan rin ìrìn àjò lọ sí [[Delhi]] ní ìbéèrè [[Mukhtar Ahmad Ansari]]. Ọjọ́ púpọ̀ lẹ́yìn náà, ìlera rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sí í dínkù, ó sì gba ìtọ́jú láti ọwọ́ Ansari ní ilé rẹ̀ ní [[Daryaganj]].{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=24-25}}{{Sfn|Adrawi|2012|p=309}} Ó kú ní ọjọ́ 30, oṣù kọkànlá, 1920 ní [[Delhi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Bí wọ́n ṣe kéde ìròyìn ikú rẹ̀, àwọn Hindu àti àwọn Mùsùlùmí ti àwọn ilé ìtajà wọn, wọ́n sì péjọ síta ilé Ansari láti ṣe ìjúbà sí Hasan.{{Sfn|Saad Shuja'abadi|2015|p=26}} Ansari wá béèrè lọ́wọ́ arákùnrin Hasan, Hakeem Muhammad Hasan tí ó bá fẹ́ kí wọ́n sin Mahmud Hasan sí Delhi pẹ̀lú ìpèsè ètò sí [[Mehdiyan|ilẹ̀ ìsìnkú Mehdiyan]], tàbí tí ó bá fẹ́ láti sin ín sí [[Deoband]] pẹ̀lú ìpèsè ètò fún gbígbé òkú náà lọ.{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–311}} Wọ́n pinnu láti sin ín sí Deoband nítorí ìfẹ́ rẹ̀ pé kí wọ́n sin ín sí ìtòsí sàárè olùkọ́ rẹ̀ [[Muhammad Qasim Nanautawi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Wọ́n gba àwọn àdúrà ìsìnkú rẹ̀ ní ọ̀pọ̀ ìgbà. Àwọn ará Delhi ṣe àwọn àdúrà náà ní ìta ilé Ansari, àti lẹ́yìn náà wọ́n gbé òkú náà lọ sí Deoband. Bí wọ́n ṣe dé ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Delhi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn péjọ, wọ́n sì ṣe àdúrà ìsìnkú. Bákan náà, wọ́n ṣe àdúrà ní [[Meerut City railway station|ibùdókọ̀ ọkọ ojú-irin Meerut]] àti [[Meerut Cantt railway station|ibùdókọ̀ ọkọ̀ ojú-irin Meerut Cantt]] .{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Àdúrà ìsìnkú rẹ̀ karùn-ún àti ìkẹyìn ni àbúrò rẹ̀ Hakeem Muhammad Hasan darí, wọ́n sì sin ín sí [[Qasmi cemetery|ilẹ̀ ìsìnkú Qasmi]].{{Sfn|Adrawi|2012|pp=310–312}} Mahmud Hasan ti ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀yẹ. [[Ashraf Ali Thanwi]] pè é ní "Shaykh al'-'Ālam" (Olórí ayé).<ref name="thanwi">{{cite book|last1=Thanwi|first1=Ashraf Ali|editor1-last=Usmani|editor1-first=Mahmood Ashraf|title=Malfūzāt Hakīm al-Ummat|volume=5|publisher=Idāra Tālīfāt-e-Ashrafia|location=Multan|page=300|url=https://archive.org/details/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volumes1To12-ShaykhAshrafAli/Malfoozat-e-Hakeem-ul-Ummatr.a-Volume5-ShaykhAshrafAliThanvir.a|language=ur}}</ref> Thanwi sọ pé , "Ní òye tiwa, òun ni olórí India, [[Sindh]], àwọn [[Arabs|Arab]] àti àwọn [[Ajam]]".<ref name="thanwi" /> Wọ́n sọ ilé-ẹ̀kọ́ ìwòsàn ní [[Saharanpur]] ní [[Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmood Hasan Medical College]] lẹ́yìn rẹ̀.<ref>{{cite news|title=Saharanpur medical college to be named after Madni|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Saharanpur-medical-college-to-be-named-after-Madni/articleshow/26286915.cms|access-date=27 July 2021|work=Times of India|date=24 November 2013}}</ref> Ní oṣù kìíní 2013, Ààrẹ India, [[Pranab Mukherjee]] ṣe àgbéjáde ontẹ̀ ìfìwéránṣẹ́ lórí [[Silk Letter Movement]] Hassan ní ìrántí .<ref name="bs">{{cite news|title=Prez releases special stamp on 'Silk Letter Movement'|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/prez-releases-special-stamp-on-silk-letter-movement-113011100608_1.html|access-date=29 July 2021|work=Business Standard|date=29 January 2013}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == <references /> === Àwọn ìwé ìtọ́kasí === {{refbegin|30em|indent=yes}} * {{cite book|last1=Adrawi|first1=Asīr|author1-link=Asir Adrawi|title=Hazrat Shaykhul Hind Hayāt awr Kārnāme|trans-title=Shaykhul Hind: Life and works|publisher=Shaykhul Hind Academy|location=[[Deoband]]|date=April 2012|language=ur}} * {{cite book|last1=Adrawi|first1=Asir|author1-link=Asir Adrawi|title=Karwān-e-Rafta: Tazkirah Mashāhīr-e-Hind|trans-title=The Caravan of the Past: Discussing Indian scholars|date=April 2016|publisher=Darul Muallifeen|location=Deoband|edition=2nd|language=ur}} * {{Citation|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|author1-link=Muhammad Miyan Deobandi|title=Ulama-e-Haq awr Unke Mujahidana Karname|trans-title=The True Scholars and Their Revolutionarly Struggles|volume=1|location=Deoband|publisher=Faisal Publications}} * {{cite book|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|translator=Muhammadullah Qasmi|title=Silk Letter Movement|publisher=Shaikhul Hind Academy in association with Manak Publications|isbn=978-93-7831-322-6|edition=1st|date=2013|language=en}} * {{cite book|last1=Deobandi|first1=Muhammad Miyan|title=Asīrān-e-Mālta|trans-title=The Prisoners of Malta|date=January 2002|publisher=Kutub Khana Naimia|location=Deoband|language=ur}} * {{cite journal|last1=Haqqani|first1=Abdul Qayyum|title=Allama Shabbir Ahmad Usmani Number|journal=Monthly al-Qāsim|date=January 2006|volume=9|publisher=Al-Qasim Academy, Jamia Abu Hurairah|location=[[Nowshera, Khyber Pakhtunkhwa|Nowshera]]|language=ur}} * {{cite thesis|last1=Khimjee|first1=Husein Akberali|title=The legacy of the early twentieth-century Khilafat movement in India|date=1999|publisher=University of Toronto|url=https://tspace.library.utoronto.ca/handle/1807/13102|access-date=28 July 2021}} * {{cite book|last1=Moosa|first1=Ebrahim|author1-link=Ebrahim Moosa|title=What is a Madrasa?|date=2015|publisher=Edinburgh University Press|location=[[Edinburgh]]|url=https://edinburghuniversitypress.com/book-what-is-a-madrasa.html|url-access=subscription|isbn=978-14-6962-013-8}} * {{cite book|last1=Nizami|first1=Zafar Ahmad|author-link1=Zafar Ahmad Nizami|title=Memārān-e-Jamia|trans-title=The Builders of the Jamia|date=2011|publisher=Maktaba Jamia|location=New Delhi|isbn=978-81-7587-475-6|language=ur|oclc=649685329}} * {{cite book|title=Āzādi-e-Hind Ki Jaddojahd Mai MusalamanoN Ka Kirdār 1857-1947: Delhi|trans-title=The Role of Muslims in the Indian Freedom Struggle, 1857-1947: Delhi|last1=Nizami|first1=Zafar Ahmad|editor-last=Khan|editor-first=Rafaqat Ali|date=2018|publisher=Institute of Objective Studies|location=[[New Delhi]]|isbn=978-93-84973-07-0|language=ur}} * {{cite book|last1=Qasmi|first1=Muhammad Tayyib|author1-link=Muhammad Tayyib Qasmi|editor1-last=Bukhari|editor1-first=Muhammad Akbar Shah|title=50 Misāli Shakhsiyāt|trans-title=Fifty Exemplary Personalities|date=July 1999|publisher=Maktaba Faiz-ul-Quran|location=Deoband|language=ur}} * {{cite book|last1=Rehman|first1=Mufti Azizur|title=Tadhkirah Mashāyikh-e-Deoband|trans-title=Discussing the Elders of Deoband|url=https://archive.org/details/TazkiraMashaikhDeobandByMuftiAzizurRehman|date=July 1967|publisher=Madani Darul Taleef|location=Bijnor|pages=213–231|edition=2nd|oclc=19927541}} * {{cite book|last1=Rizwi|first1=Syed Mehboob|author1-link=Syed Mehboob Rizwi|translator=Murtaz Hussain F Qureshi|volume=1|title=History of Dar al Ulum Deoband|url=https://archive.org/details/HistoryOfTheDarAlUlumDeoband1980Volume1|date=1980|publisher=Idara-e-Ehtemam|location=Darul Uloom Deoband|edition=1st}} * {{cite book|last1=Rizwi|first1=Syed Mehboob|translator=Murtaz Hussain F Qureshi|volume=2|title=History of Dar al-Ulum Deoband|url=https://archive.org/details/TheHistoryOfDarAlUlumDeoband1981VolumeTwo|date=1981|publisher=Idara-e-Ehtemam|location=Darul Uloom Deoband|edition=1st}} * {{cite book|last1=Saad Shuja'abadi|first1=Abu Muhammad Sana'ullah|title=Ulama-e-Deoband Ke Aakhri Lamhaat|trans-title=The Last Times of the Deobandi Scholars|publisher=Maktaba Rasheediya|date=2015|location=Saharanpur}} * {{cite book|last1=Salam|first1=Ziya Us|last2=Parvaiz|first2=Mohammad Aslam|title=Madrasas in the Age of Islamophobia|date=February 2020|publisher=SAGE Publications|isbn=978-93-5328-929-4|edition=1st|url=https://us.sagepub.com/en-us/nam/madrasas-in-the-age-of-islamophobia/book272358|url-access=subscription}} * {{cite book|last=Tabassum|first=Farhat|title=Deoband Ulema's Movement for the Freedom of India|url=https://books.google.com/books?id=uxFuAAAAMAAJ|year=2006|publisher=Jamiat Ulama-i-Hind in association with Manak Publications|location=New Delhi|isbn=81-7827-147-8|edition=1st}} * {{cite thesis|last1=Tayyab|first1=Mohammad|title=The Role of Shaikh-Ul-Hind Maulana Mahmud-Ul-Hasan in the Indian Freedom Movement|date=1990|publisher=Aligarh Muslim University|location=Aligarh|oclc=1012388751}} * {{cite journal|last1=Trivedi|first1=Raj Kumar|title=Turco-German intrigue in India in Workd War I|journal=Proceedings of the Indian History Congress|volume=43|page=659|url=https://www.jstor.org/stable/44141303|url-access=subscription|date=1982|access-date=30 July 2021|publisher=Indian History Congress|jstor=44141303}} * {{cite book|last1=Wasif Dehlavi|first1=Hafizur Rahman|author1-link=Hafizur Rahman Wasif Dehlavi|title=Jamī'at-i Ulamā par ek tārīk̲h̲ī tabṣirah|trans-title=A Historical Review the Jamiat Ulama|date=1970|language=ur|oclc=16907808}} * {{cite journal|last1=Wasti|first1=Syed Tanvir|title=The Political Aspirations of Indian Muslims and the Ottoman Nexus|journal=Middle Eastern Studies|date=September 2006|volume=42|issue=5|pages=709–722|url=https://www.jstor.org/stable/4284490|url-access=subscription|access-date=27 July 2021|publisher=[[Taylor & Francis]]|doi=10.1080/00263200600826331|jstor=4284490|s2cid=144026442}} * {{cite journal|last1=Zaman|first1=Muhammad Qasim|editor1-last=Gräf|editor1-first=Bettina|editor2-last=Krawietz|editor2-first=Birgit|editor3-last=Amir-Moazami|editor3-first=Schirin|editor2-link=Birgit Krawietz|title=Ways of Knowing Muslim Cultures and Societies: Studies in Honour of Gudrun Krämer|journal=Social, Economic and Political Studies of the Middle East and Asia|date=24 December 2018|volume=122|page=280-297|url=https://brill.com/view/title/38936|url-access=subscription|access-date=28 July 2021|publisher=Brill}} {{refend}} === Tí a bá fẹ́ kà sí i === * {{cite book|last1=Arshad|first1=Mawlāna Abdur Rasheed|editor1-last=Deobandi|editor1-first=Nawaz|editor1-link=Nawaz Deobandi|title=Sawaneh Ulama-e-Deoband|publisher=Nawaz Publications|location=[[Deoband]]|volume=2|pages=434–522|date=January 2000|language=ur|chapter=Shaykhul Hind Mawlānā Maḥmūd Ḥasan}} * {{cite book|last1=Metcalf|first1=Barbara D.|author1-link=Barbara D. Metcalf|title=Islamic Revival in British India: Deoband, 1860–1900|date=1982|publisher=Princeton University Press|location=[[Princeton, New Jersey|Princeton]]|isbn=0-691-05343-X|oclc=889252131}} * {{Cite thesis|last=Mujab|first=Muhammad|url=|title=Islamic sciences in india and indonesia: a comparative study|journal=|publisher=Department of Sunni Theology, [[Aligarh Muslim University]]|year=2001|location=[[India]]|pages=161–167|language=|hdl=10603/58830}} e7tulygp1z39iqql7djpnl729k63fqf 0 72437 557295 556899 2022-07-30T14:35:35Z Ọmọladéabídèmí99 19677 wikitext text/x-wiki {{short description|Nigerian businesswoman}} {{Use dmy dates|date=November 2017}} {{Infobox person | image = | image_size = | name = Amy Jadesimi | other_names = | caption = | birth_date = {{Birth year and age|1976}}<ref name="Bio"/> | birth_place = Nigeria | alma_mater = '''[[University of Oxford]]'''<br/>([[Bachelor of Arts]] in [[Physiology]])<br/>([[Bachelor of Medicine and Bachelor of Surgery]])<br/>'''[[Stanford University]]'''<br/>([[Master of Business Administration]]) | occupation = [[Physician]], [[entrepreneur]], business executive | years_active = 2004–present | known_for = | networth = | title = [[Chief Executive Officer]] of [[LADOL|Lagos Deep Offshore Logistics Base]] | parents = [[Oladipo Jadesimi]]<br> Alero Okotie-Eboh | relatives = [[Emma Thynn, Marchioness of Bath]] (paternal half-sister)<br>[[Festus Okotie-Eboh]] (maternal grandfather) }} '''Amy Jadesimi''' (ibí 1976) jẹ́ oníṣòwò orílé èdè Nàìjíríà àti Adarí Àgbà fún ilé iṣé Deep Offshore Logistics Base tí ó wà ní ìpínlè Èkó LADOL, èyí tí bí jẹ́ ilé iṣé aládání tí ó ń ṣe iṣé Logistics àti Engineering ní ogbà tí wón mọ̀ sí Port Of Lagos.<ref name="Bio">{{cite web|last=Laura Secorun Palet |url=http://www.ozy.com/rising-stars/amy-jadesimi-a-one-woman-economic-engine/38752 |title=Amy Jdesimi: A One-Woman Economic Engine | accessdate=3 November 2017 |date=22 January 2015 |publisher=The Daily Dose (Ozy.com)}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == ixyl1qbxqmcmexasesnh8rcc908r966 557296 557295 2022-07-30T14:36:14Z Ọmọladéabídèmí99 19677 Ọmọladéabídèmí99 ṣeyípòdà ojúewé [[Amu jadesinmi]] sí [[Amy Jadesimi]] wikitext text/x-wiki {{short description|Nigerian businesswoman}} {{Use dmy dates|date=November 2017}} {{Infobox person | image = | image_size = | name = Amy Jadesimi | other_names = | caption = | birth_date = {{Birth year and age|1976}}<ref name="Bio"/> | birth_place = Nigeria | alma_mater = '''[[University of Oxford]]'''<br/>([[Bachelor of Arts]] in [[Physiology]])<br/>([[Bachelor of Medicine and Bachelor of Surgery]])<br/>'''[[Stanford University]]'''<br/>([[Master of Business Administration]]) | occupation = [[Physician]], [[entrepreneur]], business executive | years_active = 2004–present | known_for = | networth = | title = [[Chief Executive Officer]] of [[LADOL|Lagos Deep Offshore Logistics Base]] | parents = [[Oladipo Jadesimi]]<br> Alero Okotie-Eboh | relatives = [[Emma Thynn, Marchioness of Bath]] (paternal half-sister)<br>[[Festus Okotie-Eboh]] (maternal grandfather) }} '''Amy Jadesimi''' (ibí 1976) jẹ́ oníṣòwò orílé èdè Nàìjíríà àti Adarí Àgbà fún ilé iṣé Deep Offshore Logistics Base tí ó wà ní ìpínlè Èkó LADOL, èyí tí bí jẹ́ ilé iṣé aládání tí ó ń ṣe iṣé Logistics àti Engineering ní ogbà tí wón mọ̀ sí Port Of Lagos.<ref name="Bio">{{cite web|last=Laura Secorun Palet |url=http://www.ozy.com/rising-stars/amy-jadesimi-a-one-woman-economic-engine/38752 |title=Amy Jdesimi: A One-Woman Economic Engine | accessdate=3 November 2017 |date=22 January 2015 |publisher=The Daily Dose (Ozy.com)}}</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == ixyl1qbxqmcmexasesnh8rcc908r966 0 72445 557297 2022-07-30T14:36:14Z Ọmọladéabídèmí99 19677 Ọmọladéabídèmí99 ṣeyípòdà ojúewé [[Amu jadesinmi]] sí [[Amy Jadesimi]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Amy Jadesimi]] tqybpero4uiobu59vjhkf57t23ggyr6 0 72447 557304 2022-07-30T17:45:49Z Abinuwaye 24045 Ṣ'èdá ojúewé pẹ̀lú "{{short description|Nigerian Disc Jockey and Record Producer}}{{Other uses|Cuppy (disambiguation){{!}}Cuppy}} {{Use dmy dates|date=April 2022}}{{Infobox musical artist|name=DJ Cuppy|image=Cuppy_2021.png|alt=|caption=Cuppy at Global Citizen Festival: Power The Movement|image_size=|landscape=<!-- yes, if wide image, otherwise leave blank -->|birth_name=Florence Ifeoluwa Otedola|alias=<!-- per Infobox musical artist, this parameter is for listing official stage n..." wikitext text/x-wiki {{short description|Nigerian Disc Jockey and Record Producer}}{{Other uses|Cuppy (disambiguation){{!}}Cuppy}} {{Use dmy dates|date=April 2022}}{{Infobox musical artist|name=DJ Cuppy|image=Cuppy_2021.png|alt=|caption=Cuppy at Global Citizen Festival: Power The Movement|image_size=|landscape=<!-- yes, if wide image, otherwise leave blank -->|birth_name=Florence Ifeoluwa Otedola|alias=<!-- per Infobox musical artist, this parameter is for listing official stage names for the act or solo artist other than the name in the |name= parameter." -->|birth_date={{Birth date and age|1992|11|11|df=y}}|birth_place=[[Lagos]], Nigeria|father=|genre=[[Afrobeats]]|occupation={{flatlist| * [[Disc Jockey|DJ]] * [[record producer]] * [[remixer]] }}|instrument=Mixer|years_active=2013–present|label=Red Velvet Music Group|associated_acts=|website=http://djcuppy.com/}}'''Florence Ifeoluwa Otedola''' (tí wọ́n bí ní ọjọ́ kọkànlá oṣù kọkànlá, ọdun 1992), tí àwọn ènìyàn mọ̀ sí '''DJ Cuppy''', tàbí léèfé sí '''Cuppy''', jẹ́ dííji àti Atọ́kùn Nàìjíríà. Òun ni ọmọ gbajúgbajà Olówò Nàìjíríà [[Femi Otedola]].<ref>{{cite news|title=DJ Cuppy congratulates dad on sale of Forte Oil, asks what is next for him|url=https://www.legit.ng/1244742-dj-cuppy-congratulates-dad-on-sale-of-forte-oil-wonders.html|work=[[Legit.ng]]|date=21 June 2019|language=en}}</ref> Ó dàgbà sí Èkó leyin náà ló lọ sí ìlú aya-ọba nígbà tí ó pé ọmọ ọdún mẹ́tàlá . 6lnai1hqdhylgpxcanu1aobbvcs52qw 557311 557304 2022-07-30T18:11:34Z Abinuwaye 24045 wikitext text/x-wiki {{short description|Nigerian Disc Jockey and Record Producer}}{{Other uses|Cuppy (disambiguation){{!}}Cuppy}} {{Use dmy dates|date=April 2022}}{{Infobox musical artist|name=DJ Cuppy|image=Cuppy_2021.png|alt=|caption=Cuppy at Global Citizen Festival: Power The Movement|image_size=|landscape=<!-- yes, if wide image, otherwise leave blank -->|birth_name=Florence Ifeoluwa Otedola|alias=<!-- per Infobox musical artist, this parameter is for listing official stage names for the act or solo artist other than the name in the |name= parameter." -->|birth_date={{Birth date and age|1992|11|11|df=y}}|birth_place=[[Lagos]], Nigeria|father=|genre=[[Afrobeats]]|occupation={{flatlist| * [[Disc Jockey|DJ]] * [[record producer]] * [[remixer]] }}|instrument=Mixer|years_active=2013–present|label=Red Velvet Music Group|associated_acts=|website=http://djcuppy.com/}}'''Florence Ifeoluwa Otedola''' (tí wọ́n bí ní ọjọ́ kọkànlá oṣù kọkànlá, ọdun 1992), tí àwọn ènìyàn mọ̀ sí '''DJ Cuppy''', tàbí léèfé sí '''Cuppy''', jẹ́ dííji àti Atọ́kùn Nàìjíríà. Òun ni ọmọ gbajúgbajà Olówò Nàìjíríà [[Femi Otedola]].<ref>{{cite news|title=DJ Cuppy congratulates dad on sale of Forte Oil, asks what is next for him|url=https://www.legit.ng/1244742-dj-cuppy-congratulates-dad-on-sale-of-forte-oil-wonders.html|work=[[Legit.ng]]|date=21 June 2019|language=en}}</ref> Ó dàgbà sí Èkó leyin náà ló lọ sí ìlú aya-ọba nígbà tí ó pé ọmọ ọdún mẹ́tàlá. == Ìbẹ̀rẹ̀ ayé àti Ẹ̀kọ́ rẹ̀. == Cuppy gbé ní Ìlúpéjú fún ọdún mẹ́fà kí ó tó padà lọ sí [[Ikeja|Ìkẹjà]] níbi tó ti lọ sí [[Grange School, Ikeja|Grange School, Ìkẹjà]]. Ó padà lọ sí ìlú Aya-ọba fún GCSEs àti A-Levels.<ref name="This Day Live">{{cite web|title=DJ Cuppy: I Love Travelling Because I Learn So Much|url=http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-i-love-travelling-because-i-learn-so-much/206512/|publisher=This Day Live|access-date=28 May 2015|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150528142237/http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-i-love-travelling-because-i-learn-so-much/206512/|archivedate=28 May 2015}}</ref> Ó jáde ní [[King's College London]] ní Oṣù kéje, ọdún 2014, pẹ̀lú pálí rẹ̀ ní ìmọ̀ òwò àti economics.<ref name="Hip Hop World Magazine">{{cite web|title=DJ Cuppy Graduates from King's College London|url=http://hiphopworldmagazine.com/dj-cuppy-graduates-from-kings-college-london/|publisher=Hip Hop World Magazine|access-date=28 May 2015|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150528141100/http://hiphopworldmagazine.com/dj-cuppy-graduates-from-kings-college-london/|archivedate=28 May 2015}}</ref><ref name="This Day Live (Forbes)">{{cite web|title=DJ CUPPY FEATURED IN FORBES|url=http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-featured-in-forbes/208384/|publisher=This Day Live|access-date=28 May 2015|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150528140528/http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-featured-in-forbes/208384/|archivedate=28 May 2015}}</ref> Ó dẹ̀ gba pálí Másítàsì rẹ̀ ní Ìmọ̀ orin nínu òwò ní [[New York University]] ní ọdún 2015.<ref name="Vanguard">{{cite web|last1=Egole|first1=Anozie|title=DJ Cuppy joins Roc Nation!|url=http://www.vanguardngr.com/2014/10/dj-cuppy-joins-roc-nation/|publisher=Vanguard|access-date=28 May 2015}}</ref><ref name="BellaNaija">{{cite web|title=She Did It! DJ Cuppy is a Graduate of NYU|url=https://www.bellanaija.com/2016/05/she-did-it-dj-cuppy-is-a-graduate-of-nyu/|publisher=BellaNaija|access-date=17 May 2016}}</ref> Ní oṣù kẹwàá ọdún 2021, Cuppy ṣé akitiyan fún pálí Másítàsì rẹ̀ ní ìmọ̀ Adúláwọ̀ ní [[University of Oxford]].<ref>Olonilua, Ademola (18 October 2021) [https://punchng.com/dj-cuppy-celebrates-matriculation-into-oxford-university/ DJ Cuppy celebrates matriculation into Oxford University]. ''[[The Punch]]''. Retrieved October 18, 2021.</ref> == Àwọn Ìtọ́kasí == snyifv95pb7lt289a4301fkqw90t3pe 557334 557311 2022-07-30T21:28:11Z Abinuwaye 24045 wikitext text/x-wiki {{short description|Nigerian Disc Jockey and Record Producer}}{{Other uses|Cuppy (disambiguation){{!}}Cuppy}} {{Use dmy dates|date=April 2022}}{{Infobox musical artist|name=DJ Cuppy|image=Cuppy_2021.png|alt=|caption=Cuppy at Global Citizen Festival: Power The Movement|image_size=|landscape=<!-- yes, if wide image, otherwise leave blank -->|birth_name=Florence Ifeoluwa Otedola|alias=<!-- per Infobox musical artist, this parameter is for listing official stage names for the act or solo artist other than the name in the |name= parameter." -->|birth_date={{Birth date and age|1992|11|11|df=y}}|birth_place=[[Lagos]], Nigeria|father=|genre=[[Afrobeats]]|occupation={{flatlist| * [[Disc Jockey|DJ]] * [[record producer]] * [[remixer]] }}|instrument=Mixer|years_active=2013–present|label=Red Velvet Music Group|associated_acts=|website=http://djcuppy.com/}}'''Florence Ifeoluwa Otedola''' (tí wọ́n bí ní ọjọ́ kọkànlá oṣù kọkànlá, ọdun 1992), tí àwọn ènìyàn mọ̀ sí '''DJ Cuppy''', tàbí léèfé sí '''Cuppy''', jẹ́ dííji àti Atọ́kùn Nàìjíríà. Òun ni ọmọ gbajúgbajà Olówò Nàìjíríà [[Femi Otedola]].<ref>{{cite news|title=DJ Cuppy congratulates dad on sale of Forte Oil, asks what is next for him|url=https://www.legit.ng/1244742-dj-cuppy-congratulates-dad-on-sale-of-forte-oil-wonders.html|work=[[Legit.ng]]|date=21 June 2019|language=en}}</ref> Ó dàgbà sí Èkó leyin náà ló lọ sí ìlú aya-ọba nígbà tí ó pé ọmọ ọdún mẹ́tàlá. == Ìbẹ̀rẹ̀ ayé àti Ẹ̀kọ́ rẹ̀. == Cuppy gbé ní Ìlúpéjú fún ọdún mẹ́fà kí ó tó padà lọ sí [[Ikeja|Ìkẹjà]] níbi tó ti lọ sí [[Grange School, Ikeja|Grange School, Ìkẹjà]]. Ó padà lọ sí ìlú Aya-ọba fún GCSEs àti A-Levels.<ref name="This Day Live">{{cite web|title=DJ Cuppy: I Love Travelling Because I Learn So Much|url=http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-i-love-travelling-because-i-learn-so-much/206512/|publisher=This Day Live|access-date=28 May 2015|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150528142237/http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-i-love-travelling-because-i-learn-so-much/206512/|archivedate=28 May 2015}}</ref> Ó jáde ní [[King's College London]] ní Oṣù kéje, ọdún 2014, pẹ̀lú pálí rẹ̀ ní ìmọ̀ òwò àti economics.<ref name="Hip Hop World Magazine">{{cite web|title=DJ Cuppy Graduates from King's College London|url=http://hiphopworldmagazine.com/dj-cuppy-graduates-from-kings-college-london/|publisher=Hip Hop World Magazine|access-date=28 May 2015|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150528141100/http://hiphopworldmagazine.com/dj-cuppy-graduates-from-kings-college-london/|archivedate=28 May 2015}}</ref><ref name="This Day Live (Forbes)">{{cite web|title=DJ CUPPY FEATURED IN FORBES|url=http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-featured-in-forbes/208384/|publisher=This Day Live|access-date=28 May 2015|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150528140528/http://www.thisdaylive.com/articles/dj-cuppy-featured-in-forbes/208384/|archivedate=28 May 2015}}</ref> Ó dẹ̀ gba pálí Másítàsì rẹ̀ ní Ìmọ̀ orin nínu òwò ní [[New York University]] ní ọdún 2015.<ref name="Vanguard">{{cite web|last1=Egole|first1=Anozie|title=DJ Cuppy joins Roc Nation!|url=http://www.vanguardngr.com/2014/10/dj-cuppy-joins-roc-nation/|publisher=Vanguard|access-date=28 May 2015}}</ref><ref name="BellaNaija">{{cite web|title=She Did It! DJ Cuppy is a Graduate of NYU|url=https://www.bellanaija.com/2016/05/she-did-it-dj-cuppy-is-a-graduate-of-nyu/|publisher=BellaNaija|access-date=17 May 2016}}</ref> Ní oṣù kẹwàá ọdún 2021, Cuppy ṣé akitiyan fún pálí Másítàsì rẹ̀ ní ìmọ̀ adúláwọ̀ ní [[University of Oxford]].<ref>Olonilua, Ademola (18 October 2021) [https://punchng.com/dj-cuppy-celebrates-matriculation-into-oxford-university/ DJ Cuppy celebrates matriculation into Oxford University]. ''[[The Punch]]''. Retrieved October 18, 2021.</ref> === Álúbọ̀mù rẹ̀ === {| class="wikitable" |+Original Copy ''(2020)'' !Title !Featured Artistes |- |Epe |feat. [[Efya]] |- |Jollof on the Jet |feat. [[Rema (singer)|Rema]] & [[Rayvanny]] |- |Wale |feat [[Wyclef Jean]] |- |Feel Good |feat. [[Fireboy DML]] |- |Cold Heart Killer |feat. [[Darkoo]] |- |Original Copy (Interlude) | |- |Karma |feat. [[Stonebwoy]] |- |Litty Lit |feat. [[Teni (singer)|Teni]] |- |54 |feat. [[Julian Marley]] & [[Sir Shina Peters]] |- |Guilty Pleasure |feat. [[Nonso Amadi]] |- |P.O.Y. |feat. [[Ycee]] & [[Ms Banks]] |- |Labalaba |feat. [[Seyi Shay]] |} === Àwọn orin rẹ̀ === {| class="wikitable" |+ !Title !Artistes !Year |- |Green Light |Cuppy featuring [[Tekno (musician)|Tekno]] |2017 |- |Vybe |Cuppy featuring [[Sarkodie (rapper)|Sarkodie]] |2018 |- |Currency |Cuppy featuring [[L.A.X (musician)|L.A.X]] |2018 |- |Werk |Cuppy featuring [[Skuki]] |2018 |- |Abena |Cuppy featuring [[Kwesi Arthur]], [[Shaydee]], Ceeza Milli |2019 |- |Gelato<ref>{{Cite web|url=https://9jabaz.com/checkout-dj-cuppy-gelato-ft-zlatan/|title=CHECKOUT: Dj Cuppy - Gelato ft Zlatan|last=liano|date=2019-08-19|website=9jabaz|language=en-US|access-date=2019-08-19}}</ref> |Cuppy Featuring [[Zlatan Ibile]] |2019 |- |Jollof on the Jet<ref>{{Cite web|title=Premiere: Nigerian Star Cuppy Lives It Up With Rema And RayVanny On "Jollof On The Jet"|url=https://www.complex.com/music/2020/07/premiere-cuppy-jollof-on-the-jet-feat-rema-rayvanny|access-date=2020-07-17|website=Complex|language=en}}</ref> |Cuppy featuring [[Rema (musician)|Rema]] and [[Rayvanny]] |2020 |- |"Karma" |Cuppy featuring [[Stonebwoy]] |2020 |- |Fkn Around |Cuppy featuring [[Megan Thee Stallion]] |2020 |- |Litty Lit |Cuppy featuring [[Teni (singer)|Teni]] |2020 |} == Àwọn Ìtọ́kasí == 05knhe5mxg3i8fl0mfjpvkcsco3yuwo