Pools
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Pools is 'n lid van die Wes-Slawiese taalgroep. Dit word deur ongeveer 50 miljoen mense, vernaamlik in Pole, maar ook in die naburige gebiede in die aangrensende lande, gepraat.
Pools is 'n deur immigrante ingevoerde taal in lande soos die Verenigde Koninkryk, die Verenigde State, Australië en nog talle van andere lande wat ook Suid-Afrika insluit. Spore van Pools kan so ver terug as die 12de eeu gevind word, maar die moderne letterkundetaal dateer uit die 16de eeu, gebaseer op die dialek wat in die omgewing rond de stad Poznań.
Pools is nou verwant aan Tsjeggies, Slowaaks en Sorbies. Dit word in die Latynse alfabet geskryf met behulp van die volgende diakritiese tekens:
- ą ć ę ł ń ś ó ź ż
Daarby word met ą en ę nasale klinkers voorgestel, die ć, ń, ś, ź stel gepalataliseerde medeklinkers voor. Die ł word as die Engelse w uitgespreek, terwyl die Poolse w ongeveer die waarde van die Afrikaanse of Nederlandse v of f het.
Pools het weinig dialekte. Na die gedwonge verskuiwing van Pole na 1945 uit oostelike dele wat nou in Litaue, Wit-Rusland en die Oekraïne lê, het baie streeksvariante verdwyn. Afwykende streekstale is byvoorbeeld Kasjoebies (ten weste van Gdańsk) en die taal van die góraly in die Podhale.
[wysig] Kenmerke
Pools het sewe naamvalle. Naas die nominatief (1ste naamval), genitief (2de naamval), datief (3de naamval) en akkusatief (4de naamval) bestaan ook nog die instrumentalis en de lokatief. Die vokatief, 'n aanspreekvorm, is die sewende naamval, maar word nie veel gebruik nie. Pools het, anders as die Germaanse en Romaanse tale geen lidwoorde nie. Omdat selfstandige en byvoeglike naamwoorde sterk vervoeg word is dit ook nie nodig nie.
Werkwoorde is besonder lastig. Vir elke werkwoord is 'n perfekte vorm en 'n imperfekte vorm. Czytać = om te lees, imperfek. Czytam list (imperfek) = Ek is besig om 'n brief te lees) Przeczytam list (perfek) = Ek lees 'n brief .
Die Poolse taal behoort tot die Indo-Europese taal groep. 'n Verwantskap met Germaanse tale soos Afrikaans kan gesien word in woorde soos jeden, dwa, trzy (een, twee, drie). Daar is ook ander wat bekend lyk soos: On stoi = Hy staan. Ty jesteś = jy is. Maar die meeste woorde is vir ons onherkenbaar.
In die handel en die amptenary is baie woorde uit Duits ooorgeneem: handlowy = byvoeglike naamwoord uit die handel; ratusz = raadhuis; burmistrz = burgemeester; dach = dak; szuflada = (skuif)lade; buchalter = boekhouer. Teenwoordig kom ook andere woorde in Pools tereg. Ouere woorde sluit in 'uniwersytet' of 'profesor'. Moderne woorde is e-mail, komputer. Maar ' n selfoon heet meestal komórka ('letterlike vertaling van selfoon), 'n kar 'n samochód (letterlike vertaling van automobiel), en die aapstert of @-teken małpa (letterlik apie).
[wysig] Eksterne skakels
- Poolsetaal.pagina.nl - Pools bij Startpagina.nl (Nederlands)
Indo-Europese tale > Satem-tale > Slawiese tale > | ||
Wes-Slawiese tale: | Oos-Slawiese tale: | Suid-Slawiese tale: |
Kasjoebies | Polabies | Pools| | Slowaaks | Sorbies | Rusyn (Rusnak) | Tsjeggies | Oekraïens | Russies | Rusyn (Roeteens) | Wit-Russies | Bulgaars | Macedonies | Kerkslawies | Sloweens | Serwo-Kroaties (Bosnies, Kroaties, Serwies) |