Arabische Sprache
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Arabischi Sprooch« |
s Arabisch (اللغة العربية : al-luġatu l-ʿarabīya) isch aini vode wichtigste Sprooche vo de Welt. Es isch d Sprooch vom Islaam und werd i rund 25 Staate as ofizielli Sprooch anerchennt. As Weltsprooch ghört si zu de sechs Amtssproche vode UNO. S Arabische werd inere aigne Schrift gschribe und ghört zude Semitische Sprochgruppe innerhalb vode Afro-Asiatische Sprochfamili. Es tailt sich in zwo Variante, s klassische Arabisch vom Koran (mit em moderne Hocharabisch) und de verschidnige Dialekt, wo zum Tail recht starch vom klassische Arabisch abwiiche chönet.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Phonologie
[ändere] Umschriibig
Um för westlichi Forscher und Interessierti d Lesig vom Arabische aifacher z mache, het die Dütschi Morgeländischi Gsellschaft (DMG) en aigni Lutschrift usegee, wo uf de Site Arabisches Alphabet ufzaigt werd.
[ändere] Vokal
S klassische Arabisch kennt nu grad drai Churz- und drai Langvokal: /a : ā/, /i : ī/ und /u : ū/. I de maiste Dialekt bildet die, je noch lutliche Umgebig Allophon. /ay/ und /aw/ sind streng gnoo kai Diphthong, do im Arabsiche /j/ und /w/ sich wie Konsonante verhaltet.
[ändere] Konsonante
S klassische Arabisch het 28 Konsonante (und ai Allophon). I de Dialekt git s Unterschid, so het s Maltesische weniger, s Marokkanische mee Konsonante (bzw. Allophon).
Bilabial | Interdental | Lamino-dental | Postalveolar | Palatal | Velar | Uvular | Pharyngal | Glottal | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
nichtemph. | emphatisch | ||||||||||
Plosiv | stl. | t | tˁ | k | q | ʔ | |||||
sth. | b | d | dˁ | ʤ | |||||||
Frikativ | stl. | f | θ | s | sˁ | ʃ | x | ħ | h | ||
sth. | ð | z | ðˁ | ɣ | ʕ | ||||||
Nasal | m | n | |||||||||
Lateral | l1) | ||||||||||
Vibrant | r | ||||||||||
Approximant | w | j |
1) Die velarisierti („dunkli“) Variante [ɫ] existiert nu im Wort Allah (الله ; IPA: /ɒˈɫːɒːh/; DMG: Allāh "Gott").
[ändere] Silbestruktur und Wortbildig
Wie bi allne Semitische Sprooche bestönd die maiste Wörter us drai Konsonante (Triliteralität), wo d Grundbedütig agend; z.B. ktb "schriibe". Die Konsonante werdet mit Vokal noch bestimmte Muster ufgfüllt, worus sich die gnoieri Bidütig ergit; z.B. kataba "er het gschribe"; kitābun "Buech" oder mit Vorsilbe: yaktubu "er schribt". Um die Muster z erkläre het die arabischi Grammatik s Verb faʕala "er het gmacht" gnoo; z.B. fuʕulun, fuʕūlun oder ʾafʕālun sind (maist) Pluralforme (kutubun "Büecher";ʾaflāmun "Film"!), fāʕilun isch Partizip Aktiv (kātibun "hd. schreibend; Schriiber, Schriftsteller, Autor"), mafʕūlun isch Part. Passiv (maktūbun "gschribe; Gschribnigs, Brief") und mafʕalun sind Örtlichkaite (maktabun "Büro"). Nebet Präfix (Vorsilbe), kennt s Arabische au Suffix (Endige) und Infix: fuʕaylun (kutaybun "Büechli").
Die Muster chönet sowit goo, as si bestimmti Bedütigsgruppe bildet; z.B. fuʕālun för Vögel (ʕuqābun "Adler"; ġurābun "Raab"; summānatun "Wachtle"), fuʕʕālun för Pflanze (tuffāḥun "Öpfel"; rummānun "Granatöpfel") oder fuʕalāʾu för Personeguppe (ʕulamāʾu "die Glehrte"; wuzarāʾu "d Wezire, d Minister"; fuqarāʾu "die Arme").
Jedes Wort fangt immer mit aimainzige Konsonant aa, wobi /j/, /w/ und de herti Stimmiisatz ebefalls als Konsonant betrachtet werdet. Me as zwai Konsnante anenand sind nöd erlaubt. Vili Grundwörter folget em Muster fVʕlun (V = Vokal): šamsun "Sune"; nuǧmun "Stern"; riǧlun "Fuess".
[ändere] Dialekt und Verbraitig
E Iitailig i lokaali Dialekt wie zum Biispil im Dütsche isch nu bedingt mögli, do d Sproochverhältnis komplizierter sind, well sich s Arabische ainersitz i Soziolekt und anderersits i Dialekt uuftailt.
[ändere] Soziolekt
- Klassisch Arabisch isch d Sprooch vom Islam und werd vode bildete Lüt und a bestimmte Aläss gredt. Es isch im allgemaine au d Schriftsprooch.
- Mediterrans Stadt-Arabisch werd i de maiste Städt rund um s Mittelmeer gredt, aber nöd i allne.
- Beduine-Arabisch vertailt sich i weniger fruchtbare wüesteähnliche Zone im ganze Sproochgebiet.
- Buure-Arabisch wiist, do die Gruppe im Gegesatz zude drai obere Gruppe wenig mobil isch, die stärchste lokaale Unterschiid uuf.
- Fraue-Arabisch: I gwüssne Ort (z.B. Tunis) redet d Fraue e liecht anderi Version as d Mane.
- Judeo-Arabisch und Christe-Arabisch. An Orte wo vill Jude oder Christe lebet (z.B. Baghdad), redet die sebe en Soziolekt, wo sich vo de muslimische Mitbürger unterschaidet.
[ändere] Lokaali Dialekt
S Arabisch vo de sesshafte Bevölkerig cha geographisch unterschide werde i:
- Andalusisch (im 16. Jh. usgstorbe; Spanie): isch im Mittelalter z Spanie gredt worde. Es isch e Variante vom Maghrebinische.
- Hassaniya (Mauretanie): en wenig bekannte Dialekt.
- Maghrebinisch (Marokko, Algerie, West-Libye): S Maghrebinische het d Berber-Sprooche verdrängt.
- Maltesisch (Malta): S Maltesische werd mit latinische Buechstabe gschribe und het vill italienischi Fremdwörter.
- Ägyptisch (Ägypten, Ost-Libye): De Dialekt vode Stadt Kairo isch de wichtigst und bikanntist arabisch Dialekt. S Ägyptische isch nöd mitem Alt-Ägyptische vode Pharaone verwandt. Seb lebt witer im Koptische.
- Sudanisch (Sudan).
- Levantinisch(Palästina, Israel, Jordanie, Libanon. Syrie). Do het s Arabisch s Aramäische verdrängt.
- Irakisch (Irak) het vill persischi und kuridsche Wörter ufgnoo.
- Golf-Arabisch (Kuwait, Bahrain, d Emiraaat, Oman, östl. Saudi-Arabie). En Dialekt mit starche Beduine-Element.
- Saudi-Arabisch (westl. Saudi Arabie, inkl. Mekka).
- Yemenitisch (Jeme). De Dialekt het die alti sabäischi Sprooch überlageret.
- Chliini isolierti Sprochgruppe usserhalb vom gschlossne arabische Sproochrumm vertailet sich vo Zypere (im Dorf Kormakiti), öber d Türkai und de Iran bis Usbekistan.
Innerhalb vom gschlossne arabische Sprochrumm, wo sich vom Atlantik bis zum Persische Golf (الخليج العربي al-ḫalīdš al-ʿarabī !Arabische Golf"!) erstreckt, befindet sich meriri Sprochgruppe:
- Berber z Nordafrika.
- Koptisch (†) z Ägypte.
- Hebräisch erst sit de Gründig vom Staat Israel.
- Aramäisch im Nööche Oste.
- Mehri, e südsemitischi Sprooch im Yeme und im Oman.
[ändere] Büecher
- Wolfdietrich Fischer: Grammatik des klassischen Arabisch; Harassowitz, Wiesbaden (1987); ISBN: 3-447-02609-X.
IKategorie:Sproch