Olivenbaum
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Ölbaum oder Olivebaum | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Systematik | ||||||||||||
|
||||||||||||
Wüsseschaftlich Name | ||||||||||||
Olea europaea | ||||||||||||
L. |
De Ölbaum (Oliva europæa) isch e Fruchtbaum wo im Gebiet vom Mittelmeer haimisch isch. Sini Frücht haisset Olive und us dene werd s Olivenöl presst.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Name
De Name vom Ölbomm (gr. ελάια; lat. olea) und de Olive (gr. έλαιον; lat. oliva; ahd. oliberi) ghöret wie s Wort för de Wii zumene ostmediterrane Substrat.
[ändere] Ussee
De Ölbaum isch e immergrüene Bomm wo 15 Meter hööch werde cha. Sin Stamm isch churz und wachst chrumm und verdrület. Bi alte Bömm chaner ine hohl werde. Sini chline längliche schmoole Blätter, wo uf de Untersite wiisslich glänzed, sind so baut, as d Verdunstig im haisse Summerwetter nume chlii isch. Zudem sind sini Wurzle wiit verzwigt, wa bi de Wasserversorgig hilft. Er macht vom Mai bis Juni Büscheli mit chliine wiisse Blüete, wo en agneeme Duft hend und recht vill geele Blüetestaub produzieret. Bestöibig erfolgt denn au dur de Wind. D Frücht haisset Olive und hend en Staichern. Si riifet langsam i de Trochezit und werdet geg End vom Joor violett-schwarz. D Ernt vo de no grüene Frücht foot im Oktober aa.
[ändere] Verbraitig und Aabau
De Ölbaum isch ideal as Mittelmeerklima apasst und wachst rund um s ganz Mittelmeer. Er chunt scho mit 200 mm Niderschlag im Johr uus. Weler nöd z vill Frost vertrait, findet me en nume i tüüfe Laage. D Urhaimet vom wilde Olivebaum isch nöd bikannt, vermuetet werd s östliche Mittelmeer. Dur Kultivation isch de Ölbaum um s ganze Mittelmeer haimisch worde und ghört hüt zum typische Landschaftsbild vo Mittelmeerländer wie d Türkai, Griecheland, Italie oder Spanie. Die vier Länder produzieret 80% vo de Olive weltwiit.
De Ölbomm liebt e trochne stainige und chalchhaltige Bode. Er werd i de Regle mit Stecklig zoge oder me tuet Zwiig uf de Stamm vomene alte Bomm pfropfe. Die junge Bömm werd spötestens noch 5 Joor miteme Abstand vo öppe 8 Meter inen Hain verpflanzet. Er wachst sehr langsam und trait früestens noch 15 Joor Frücht. Do de Ölbomm liechthungrig isch, mues mer en starch schniide, demit er gnueg Frücht macht. Er brucht aber sus relativ wenig Pfleeg, dezeu ghört s Dünge und au, as de uströchniti Bode noch de Trochezit guet ufglockeret werd, demit de erst Rege guet in Bode sickere cha. Ölbömm werdet meriri hundert Joor alt, die ältiste Exemplar schätzt me uf 2000 Joor!
De Ölbaum trait nu jedes zwait Johr vill Frücht. Normalerwiis verhaltet sich all Bömm vom gliche Olivehain gliich, so ases rotsam isch, mehriri Hain z haa, wo usenander liget, um i jedem Joor en guete Ertrag z gwüne.
[ändere] Verwendig
S wichtigste Erzügnis vom Ölbaum sind d Frücht wo sehr nahrhaft sind und s Öl, wo i de Chuchi brucht werd, aber au i de Kosmetik und i de Medizin. I de Antiki het s Öl zudem no als Brennmaterial för d Lampe dienet. D Blätter verwendet me au für medizinischi Zweck, si werdet denebet aber au as Gaissefuetter brucht. S Holz isch ebefalls brucht worde, spillt aber kai grossi Role, well de Bomm nu langsam wachst und d Frücht und s Öl vill wertvoller sind.
D Olive werdet je noch Region und gwünschtem Riifigrad imOktober bis Dezember gerntet und den sofort zu Öl presst. Die erst Chalt-Pressig vo de Frücht git s wertvollsti Olivenöl (Extra Vergine). Denn werd de entstandini Olivebrai warm gmacht und zum zwaite Mol presst, wa e minderwertigs Spiisöl git. Die driiti haissi Pressig git en Öl, wo nume no für technische Gibruch verwendet werde cha.
D Olive chönet nöd frisch abem Bomm ggesse werde, well si zimli bitter sind. Drum mönd si längeri Zit innere alkalische Chochsalzlösig gwässeret werde, um d Bitterstoof z entferne. Nöd selte werdet d Olive no vorem Verchauf mariniert.
D Ernt erfolgt entweder dur ablese vo Hand, dur abschloo mit eme Stecke oder dur schüttle, wa hüt mit spezielle Maschine passiert. En usgwachsne Ölbomm liferet öppe 60 Kilo Olive, wa denn guet 9 Liter Öl git.
[ändere] Produktion
Statistik vo de Olive Produktion im Joor 206: Die vier wichtigste Länder produzieret 80% vode Olive und de ganz Mittelmeerruum 95%. Wiiteri Länder wo Olive aabauet sind:Frankriich, Kroatie, Albanie, de Libanon, Jordanie, Palästina, Libye, de Iraan, Argentinie, Peru und Kalifornie sowie Südafrika und au Australie.
Joor 2006 | Produktion (Tonne) |
Kultivierti Flächi (Hektar) |
Ertrag (t/ha) |
---|---|---|---|
Welt | 17 317 089 | 8 597 064 | 20,1 |
1. Spanie | 6 160 100 | 2 400 000 | 25,7 |
2. Italie | 3 149 830 | 1 140 685 | 27,6 |
3. Griecheland | 2 400 000 | 765 000 | 31,4 |
4. Türkai | 1 800 000 | 594 000 | 30,3 |
5. Syrie | 998 988 | 498 981 | 20,0 |
6. Tunesie | 500 000 | 1 500 000 | 3,3 |
7. Marokko | 470 000 | 550 000 | 8,5 |
8. Ägypte | 318 339 | 49 888 | 63,8 |
9. Algerie | 300 000 | 178 000 | 16,9 |
10. Portugal | 280 000 | 430 000 | 6,5 |
[ändere] Gschicht
De Ölbaum isch beraits i de Bronzezit kultiviert worde. Und sini Frücht und s Öl hend zu de Grundnahrigsmittel ghört, nebet Chorn, Wii und Fige. S Olivenöl het bi de Mykener e üsserst wichtigi Rolle gspilt und es isch för kosmetische und kultischi Zweck parfümiert worde.
Offebar isch d Kultivation vom Ölbaum noch de Bronzezit zrugg gange und de Ölbomm spilt bim Homer nu e chliini Role. Doch mit em ernoite ufblüehe vode griechische Kultur het de Ölbomm wider grossi Bidütig öberchoo und de athenisch Gsetzgeber Solon het de Athener erlaubt, as si Olivenöl uusfüere döfet, e Zaiche, as d Produktion gnueg gross gsii isch. Wiiteri wichtige Aabaugebiet sind d Geged vo Milet und d Insle Samos gsii. Griechischi Choloniste hend de Ölbomm vermuetli im 7. Jh.v.Chr. uf Sizilie und Massalia (Marseille) broocht.
I de Römerzit sind die attische Olive wihin birüehmt gsii. Wiiteri wichtigi Aabaugibiet sind gsii: Istrie, Venafrum und Bætica. De Schriftstelle Columelle hett de Ölbomm as de »erst vo allne Bömm« betitlet.
[ändere] Mythologii und Religioo
Die villsitigi Verwendig vode Produkt vom Ölbaum - Nahrig, Öllampe, Sunneschutz und Kosmetik, Medizin - hend de Ölbomm zumene Gegestand vo Verehrig mache loo. No hüt gelt en Olivezwiig as Zaiche vom Fride.
Bi de alte Grieche isch de Ölbaum a de Göttin Athena hailig gsii. Nochem Mythos hend sich de Poseidon und d Athena drum gstriite, wem Attika, s Umland vode Stadt Athen ghöri. Do het de Poseidon e Quele i de Stadt entspringe lo, d Athena aber het en Ölbomm uf de Akropolis wachse loo. Do hend d Athener entschide, as de Ölbomm witus nützlicher sai, as d Quelle und d Athene zude Stadtgöttin erhobe. De Ölbomm isch in Attika so hailig gsii, ases per Gsetz verbote gsii isch, en Ölbomm umzhaue, au wenn er an aim selber ghört het. De hailig Hain Olympia isch mit wilde Ölbömm bewachse gsii. Us de Ölzwiig vo dene sind d Sigerchränz vo de Siiger gwunde worde.