Dallo
De Biquipedia
Ro Dallo (m), dalle (m) ó dalla (f) ye una aina agricola, composada per una fuella corbada enarbrada en uno astil. Ye empregada ta segar (dallar ó redallar) l'erba, zerials, alfalz, fen ú ferrache t'o bestiar. l'Autual emprego de meyos mecanicos ha-la lebau ta l'oblido en os paises desembolicaus, encara que sobrebibex en muitas arias rurals i encara zelebran-se bels campionatos de dallanza, como en ro País Basco.
Ista aina ye clamada guadaña en castellán.
Contenius |
[Editar] Desiñanza
Iste instrumento tién á menester una desiñanza elaborata ta que l'emprego suyo esté efizient. Ro dallo composa-se d'una fuella i un astil.
Ra fuella fa forma d'arcada de radio gran, rematant en punta per ra suya extremidat liure. Gosa á estar feita d'azero ta dotar-la de resistenzia.
l'Astil ú mango gosa á ser de fusta y tién, á meidat d'a lonchitut suya, una trabiesa ta fer-la reganchable con ra mano dreita d'o segador, clamada ganchel. Á l'aniella d'o suyo extremo s'ibi colocan falcas (cuñas) ó cordellas tá modular ra inclinazión d'a fuella.
Os dallos tien toz ras mesmas dimensions i forma cheneralment. Ras esferenzias d'entre eras penden solament en ra forma d'a fuella i ra desposizión de l'astil. En Aragón, como en ra mallor parti d'España, predominan dalles de mango reuto.
Ras suyas midas penden d'entre bels 120 i 180 cm de liargo, i 80 ó 90 zentimetros de fuella, estant bels 10 cm l'amplaria dera fuella en ro puesto suyo de dallanza.
[Editar] Emprego

Ro dallaire tién que mober l'aina debuixant arcadas de dreita t'ezquierra, preoduzint á cada dallazo ra talladura d'una fexa d'erba ó zerial, que restará dipositada en ro canto ezquierro formant bela suerte de monticlo.
Ros resultaus d'a faina penden d'o treballo ú abilidat d'o segador, estant posible en bels casos plegar ta dallar belas 30 ú 35 arias de prau si ras condezions d'o terren semplifican ra faina.
l'Emprego continuau d'o dallo li'n deteriora ro canto, fent-lo reblar asabelas prisas, i fuerza t'os dallaires t'aturar ra siega continuament i asmolar-ne ra fuella. Ista autibidat ye complexa, y prezisa d'experienzia por partis d'o treballador, ent'impedir ra trencadura u deformazión exzesiba de l'azero en picar-l'ie con ras farbetas.
[Editar] Asmoladura

Una faina important ent'a suya correuta funzión ye l'asmoladura ó trucado. Con obxetibo que ra talladura siga efizient, i que l'aina dalle l'erba con suabidat, ye impreszindible asmolar-la á sobent, porque ras piedras i branquetas d'o suelo li'n esgastan prou ra fuella.
Ista autibidat fa-se normalment trucant lebers colpes en ro canto tallant d'a fuella con uno martiello (martiel) espezialment feito ta ista faina, i á baxo, una suerte clau espezial (farbeta) de testa roma que fa l'efeuto d'enclusa
Una autra maniera más rapida, encara que prou menos efizient, ye l'emprego d'una piedra d'asmolar. Ista operazión puede-se fer més á sobent i permetix no retirar-se d'a faina de siega ta fer-la.