Türkiyə Respublikası
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
|
||||
Şüar: Yurtta Sulh, Cihanda Sulh | ||||
![]() |
||||
Rəsmi dil | Türk dili | |||
Paytaxt | Ankara | |||
Qurucusu | Mustafa Kamal Atatürk | |||
Prezident | Əhməd Necdət Sezər | |||
Baş Nazir | Rəcəp Tayyip Ərdoğan | |||
Ərazi - Ümumi - % Su |
36-cı yer 780,580 km² 1.3% |
|||
Əhali - Ümumi (2003) - Əhali sıxlığı |
17-ci yer 68,109,469 86.2/km² |
|||
Respublika günü Müstəqillik günü |
29 Oktyabr 1923 |
|||
Pul vahidi | Yeni Türk Lirası1 | |||
Saat qurşağı | UTC +2 | |||
Milli Himn | İstiqlal Marşı | |||
Internet TLD | .tr | |||
Telefon kodu | 90 | |||
12005-ci il 1 Yanvar-da Türk Lirası deyişti Yeni Türk Lirası oldu. |
Türkiyə Respublikası (Türkiyə Türkçəsi: Türkiye Cumhuriyeti), Cənub qərbi Asiya-da yerləşən ölkədi, hansıki 3%-i Cənubşərqi Avropadadı.
Mündəricat |
[redaktə / تحریر] Coğrafiya
→ Türkiyə Respublikası coğrafiyası
Asiyanın cənubi-qərbində, Qara Dəniz və Aralıq dənizinin arasındakı, Anadolu yarımadasındadı yerləşir. Ərazisi (daxili su hövzələri ilə birlikdə) 780,580 km² təşkil edir.
Türkiyə şərqdən Gürcüstan, Ermənistan, Azərbaycan və İran ilə, cənubdan İraq və Suriya ilə, qərbdən isə Yunanıstan və Bolqarıstan ilə sərhəddir. Ölkənin Mərmərə, Egey, Aralıq və Qara dənizlərlə əhatə olunması dünya okeanına çıxış verir.
Ən böyük dağı Ağrı dağıdır, ən büyük gölü isə Van gölüdür.
Ölkə 7 bölgəyə və 81 vilayətə ayrılır.
İqlim olaraq Cənubda Aralıq dənizi kıyısında Aralıq iqlimi müşahidə olunur.
[redaktə / تحریر] Tarix
→ Türk Tarixi
Müasir Türkiyənin yerləşdiyi Anadolu yarımadası tarix boyu çoxlu sivilizasiyaların mərkəzi olmuşdur. Burada Osmanlı dövlətinin qurulmasından əvvəl Bizans İmperiyası mövcud olmuşdur. 1299-cu ildən başlanmış quruculuq işləri nəticəsində 1326-cı ildə mərkəzi Bursa olan Osmanlı dövləti quruldu. Ərazilərin genişlənməsi ilə paytaxt Ədirnəyə, daha sonra 1453-cü ildə Konstantinopolun tutulması ilə şəhərin adı dəyişdirildi və paytaxt İstanbul elan edildi. Ümumiyyətlə dünya tarixində Osmanlı İmperiyası ən uzunömürlü (600 ildən çox) və ən böyük imperiyalardan (Osmanlı İmperiyasının 3 qitədə ərazii olmuşdur) biri hesab olunur.
XIX əsrin sonlarında imperiya tərkibində seperatçılığın güclənməsi və Avropa ərazisində Osmanlının vaxtaşırı məğlubiyyəti İmperiyanı hədsiz zəiflətdi. Zəiləməkdə olan İmperiya I Dünya müharibəsini salamat başa vura bilmədi.
Müharibədən sonrakı dövrdə Avropa dövlətlərinin öz aralarında imzaladıqları müqavilələrin faktiki məqsədi Osmanlının bölüşdürülməsi idi. İzmir Yunanıstanın payına düşmüşdü və 15 may 1919-cu ildə Yunanlar İzmirə daxil oldular. Bundan sonra Türkiyədə Mustafa Kamal Atatürkün başçılğı ilə Azadlıq müharibəsi başladı.
1923-cü il 29 Oktyabrda Türkiyə Respublika elan edildi.
[redaktə / تحریر] Siyasət
[redaktə / تحریر] İqtisadiyyat
[redaktə / تحریر] Dil
→ Türkiyə Türkcəsi
Türkiyə Respublikası rəsmi dövlət dili Türkiyə Türkcəsi-dir. Türkiyə türkcəsi Azərbaycan türkcesi ilə cox yaxın bir dil-dir. Türkiyədə rəsmi olaraq İstanbul şivəsi əsas alınmışdır ama Anadoludaki xalk hələ Azerbaycan türkçəsinə yaxın şivələri danışırlar.
[redaktə / تحریر] Din
Türkiyə Respublikası-nda müxtəlif dini konfessiyalar fəaliyyət göstərir. Ən geniş yayılmışi İslamdir. Türkiyə respuplikasının 99.9% İslam dininə mənsubdur.
[redaktə / تحریر] Təhsil
[redaktə / تحریر] Universitet
Türkiyə-de 85 üniversitet var.
[redaktə / تحریر] Bayramlar ve xüsusi günlər
[redaktə / تحریر] Rəsmi bayramlar
- 1 Yanvar - Yeni il
- 23 Aprel - Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
- 19 May - Atatürk'ü Anma Gençlik və Spor Bayramı
- 30 Avqust - Zafer Bayramı
- 29 Oktyabr - Respublika Bayramı
[redaktə / تحریر] Dini bayramlar
- Ramazan bayramı (3 gün)
- Qurban bayramı (4 gün)
[redaktə / تحریر] Şəkillər
[redaktə / تحریر] Mənbələr
[redaktə / تحریر] Xarici keçidlər
- Türkiyə şəkilləri
- Türkiyə İqtisadiyyat
- Turkey - Türkiyə keçidlər
- Turkey Sport
- Turkey Guide
- Turkiye Haritasi
![]() |
Türkiyə Respublikasının Vilayətləri | ![]() |
---|---|---|
Adana | Adıyaman | Afyonkarahisar | Ağrı | Aksaray | Amasya | Ankara | Antalya | Ardahan | Artvin | Aydın | Balıkesir | Bartın | Batman | Bayburt | Bilecik | Bingöl | Bitlis | Bolu | Burdur | Bursa | Çanaqqala | Çankırı Çorum | Denizli | Diyarbəkr | Düzce | Elazığ | Erzincan | Eskişehir | Ədirnə | Ərzurum | Giresun | Gümüşhane | Hakkari | Hatay | İğdır | İsparta | İstanbul | İzmir | Kahramanmaraş | Karabük | Karaman | Kastamonu | Kayseri | Kırıkkale | Kırklareli | Kırşehir | Kilis | Kocaeli | Konya | Kütahya | Malatya | Manisa | Mardin | Mersin | Muğla | Muş | Nevşehir | Niğde | Ordu | Osmaniye | Qars | Qaziantep | Rize | Sakarya | Samsun | Siirt | Sinop Sivas | Şırnak | Tekirdağ | Tokat | Trabzon | Tunceli | Şanlıurfa | Uşak | Van | Yalova | Yozgat | Zonquldak |
|
|
---|---|
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
|
Türk Dövlətləri: Azərbaycan | Qazaxıstan | Qırğızıstan | Şimali Kipr Türk Respublikası | Özbəkistan | Türkiyə | Türkmənistan |
|
Muxtar Türk Qurumları: Altay | Başqırdıstan | Çuvaşıstan | Dağıstan | Şərqi Türküstan | Dolqan-Mens | Qaqauz | Xakasiya | Qaraqalpaq | Kabardin-Balkar | Krım | Naxçıvan | Tatarıstan | Tuva | Saxa |
|
![]() |
---|---|
İttifaq üzvləri: Almaniya | Avstriya | Belçika | Bolqarıstan | Böyük Britaniya | Cənubi Kipr | Çex Respublikası | Danimarka | Estoniya | Finlandiya | Fransa | İrlandiya | İspaniya | İsveç | İtaliya | Latviya | Litva | Lüksemburq | Macarıstan | Malta | Niderland | Polşa | Portuqaliya | Rumıniya | Slovakiya | Sloveniya | Yunanıstan |
|
Digər namizəd ölkələr: Türkiyə | Xorvatiya | Makedoniya Respublikası |
Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) | ![]() |
---|---|
ABŞ | Almaniya | Belçika | Böyük Britaniya | Bolqarıstan | Çex Respublikası | Danimarka | Estoniya | Fransa | İspaniya | İtaliya | İslandiya | Kanada | Latviya | Litva | Lüksemburq | Macarıstan | Niderland | Norveç | Polşa | Portuqaliya | Rumıniya | Slovakiya | Sloveniya | Türkiyə | Yunanıstan |
İslam Konfransı Təşkilatı (OCI) | ![]() |
---|---|
Albaniya | Azərbaycan | Bəhreyn | Banqladeş | Benin | Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri | Bruney | Burkina Faso | Comoros | Cibuti | Çad | Əfqanıstan | Əlcəzair | Fələstin | Fil Dişi Sahili | İndoneziya | İran | İraq | İordaniya | Kamerun | Küveyt | Qabon | Qambiya | Qatar | Qayana | Qazaxıstan | Qırğızısıtan | Qvineya | Qvineya Bisau | Livan | Liviya | Malayziya | Maldiv Adaları | Mali | Mavritaniya | Mərakeş | Misir | Mozambik | Niger | Nigeriya | Oman | Özbəkistan | Pakistan | Səudiyyə Ərəbistanı | Seneqal | Syerra Leone | Somali | Sudan | Surinam | Suriya | Tacikistan | Toqo | Tunis | Türkiyə | Türkmənistan | Uqanda | Yəmən | |
|
Müşahidəçilər: Bosniya və Hersoqovina | Mərkəzi Afrika | Rusiya | Şimali Kipr Türk Respublikası | Tayland |
|
Müşahidəçi Təşkilatlar: Afrika Birliyi | Birləşmiş Millətlər | Ərəb Birliyi | ECO | Bitərəf Dövlətlər Hərəkatı |
Koordinat: 39° 10′ Şi, 35° 40′ Şə