Saparmurad Niyazov

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا


Bu məqalə hələlik qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

بومقاله هله لیک قارالاما حالیندادیر، مقاله نی تکمیل اتمه ایله ویکیپدیا نی زنگینلشدیرین


Lütfən bu şablonu daha dəqiqləri ilə əvəz edin


Saparmurad Niyazov (Türkmənbaşı) (1940-2006)

19 fevral 1940 – cı ildə Aşqabadda dünyaya gələn Saparmurad Niyazovun atası İkinci Dünya Müharibəsində həlak olmuşdur. Ailəsinin digər üzvləri 1948 – ci ildə Aşqabad zəlzələsində dünyalarını dəyişdilər. Niyazov yetimxanada verildi. Sonralar uzaq bir qohumu tərəfindən yetimxanadan alınan Niyazov Leninqrad Texnika İnstitutunu bitirərək enerji mühəndisi oldu.

1962 – ci ildə Kommunist Partiyasının üzvü olan Niyazov 1985 – ci ildə SSRİ- nin rəhbəri Mixail Qorbaçovun Türkmənistan KP – nin birinci katibi Məhəmməd Qapusovu işdən azad etdikdən sonra birinci katib təyin edildi. Sonralar rəhbərlik etdiyi Türkmənistan Kommunist Partiyasının adını dəyişərək Türkmənistan Demokratik Partiyası etdi. Dünya tarixinin ən qəribə diktatorlarından olan Türkmənbaşı 1991 – ci ildə SSRİ dağıldıqdan sonra Türkmənistanın prezidenti seçildi. 20 ildən çox ölkəsini idarə edən diktator həmişə qəribə qərarları ilə gündəmə gəlməkdə idi.

Ayların və həftənin günlərinin adını dəyişdirdi Türkmənistanın “ömürlük prezidenti” elan edilən Türkmənbaşı keçmişdən qalan ay və gün adlarını dəyişdirdi. Yanvar ayına öz adını verən Türkmənbaşı, aprel ayına da anasının adını verdi. Beləliklə Türkmənistanda aylar belə adlanır: Türkmənbaşı (yanvar), Bayraq (fevral), Novruz (mart), Qurbansultan (aprel), Məxdumqulu (may), Oğuz (iyun), Qorqudata (iyul), Alparslan (avqust), Ruhnamə (sentyabr), Qaraşsızlıq (oktyabr), Sultansəncər (noyabr), Bitaraflıq (dekabr). Həftənin günlərini də belə adlandırmışdı: Başgün (bazar ertəsi), Yaşgün (çərşənbə axşamı), Xoşgün (çərşənbə), Soğapgün (cümə axşamı), Ana (cümə), Ruhgün (şənbə), Dinçgün (bazar) Küçələrə, fermalara, at ilxılarına, dünyadakı ən uzun kanala, bir şəhərə, gəmilərə, hətta Aydakı bir kraterə öz adını vermişdi. Şəkili araq və konyak şüşələrinin, müxtəlif qida məhsullarının paketlərinin üzərini bəzəməkdə idi. Kəlamları ölkənin bütün künc-bucağına həkk edilmişdi. Ölkənin ən yüksək zirvəsinə Türkmənbaşının adı verilmişdi. Qiymətli daşları çox sevən Türkmənbaşı taxdığı iri qaşlı üzüklərlə, qalstukunun qiymətli daşlarla bəzədilmiş sancaqları ilə nəzərləri cəlb etməkdə idi. Bununla bərabər ölkəsində qızıl diş qoyulmasını qadağan etmişdi. Müxtəlif mərasimlərdə incəsənət işçilərinə və tələbələrə pul paylayan Türkmənbaşı Aşqabadın mərkəzindəki Puşkin adına teatrı uçuraraq yerində türk aşığı Qaracaoğlanın heykəlini qoymuşdu. Niyazovun doğma kəndi Qıpçaqda tikdirdiyi məscid Orta Asiyada ən böyük məsciddir. Bu məscidə anası Qurbansultanın adını vermişdir.

Ruhnamə - “müqəddəs kitab”... Saparmurat Türkmənbaşının qələmə aldığı 3 illik əməyinin nəticəsi “Ruhnamə” kitabı 2001 – ci ildə işıq üzü gördü. "Ruhnamə" həmin il Türkmənistanın müstəqillik günü münasibəti ilə xalqa paylandı. Türkmənbaşı “Ruhnamə” kitabını üç dəfə ürəkdən oxuyanın cənnətə girəcəyini söyləyərək “hər sabah-axşam davamlı "Ruhnamə" kitabını oxuyan insanın könlü açılar və o insan Allaha daha yaxın olar” – deyə bildirmişdi. Niyazov “Ruhnamə” ilə bərabər yeddi kitabın müəllifi idi.

Digər qəribə qərarları Türkmənistanın yüksək vəzifəli dövlət məmurlarını çox qəribə tərzdə cəzalandırardı. Onları ən aşağı vəzifələrə təyin edərdi. Hətta bəzi nazirləri öz sahələrində aşağı vəzifələrə təyin edərək təcrübə keçmələri üçün şərait yaradardı. Türkmən gənclərinə qızıl diş taxmağı qadağan etdi. Aşqabadın xaricindəki xəstəxanaları bağladaraq xəstə türkmənləri Aşqabada gəlib müalicə olunmaları üçün göstəriş verdi və bir gündə 15 min tibb işçisini işdən azad etdi. “Sıravi türkmənlər kitab oxumurlar” – deyərək Aşqabadın kənarındakı bütün kitabxanaları bağladı. Doktorların Hipokrat andını tərk edərək Türkmənbaşıya and içmələri barədə qərar verdi. Zorakılığı təbliğ etdiyi üçün kompüter oyunlarını qadağan etdi. Televiziyada qadın diktorların makiyajdan istifadə etməsini qadağan etdi. Hər il avqust ayının ikinci bazar gününü Türkmən Qarpızı günü elan etdi. "Ruhnamə" adlı kitab yazaraq bunu anlayaraq oxuyanın cənnətə gedəcəyini bildirdi. Bundan əlavə 2010 – cu ildə tamamlanacaq Ruhnamə Universitetinin yaradılmasına qərar verdi. Bu universitetə qəbul ediləcək tələbələr Ruhnaməni əzbər bilmələri əsas şərdir. Gənc türkmənlərin saqqal saxlamasını qadağan etdi. 2001 – ci ildə ad günü münasibəti ilə peyğəmbərliyini elan etmək istədi (ölkə gənclər təşkilatının – keçmiş komsomolun təklifi ilə). Ancaq etirazları görüncə fikrindən daşındı. Atatürk adını almaq istədi, ancaq Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinin nəzakətli xəbərdarlığından sonra bu fikirdən də daşındı. Ata və anasını milli qəhrəman elan etdi. Türkmən çörəyinə anası Qurbansultanın adını verdi. Bir türkmən qızı ilə evlənmək istəyən xarici vətəndaşdan 50 min dollar alınmasına qərar verdi. 20 dekabr 2006 – cı il tarixində Saparmurad Türkmənbaşı Atamurad oğlu Niyazov ürək çatımazlığından qəflətən vəfat etdi.

Bəziləri onun “QƏLBSİZ” olduğu zənn etməkdə idi. Amma qəfil ölüm səbəbi onun belə olmadığını göstərdi.