Uqo Çavez
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
بومقاله هله لیک قارالاما حالیندادیر، مقاله نی تکمیل اتمه ایله ویکیپدیا نی زنگینلشدیرین
SAAF-28 iyul 1954-cü ildə anadan olmuş Uqo Rafael Çaves Fria, Kuba lideri Fidel Kastronun yaxın dostu və ölkəsində yoxsulların haqlarını qoruyan ilk Venesuela lideri olaraq tanınır. “Le Monde Diplomatique” müxbiri İqnasio Ramonet Uqo Çaves haqqında bunları deyir:
“Uqo Çavesin adı Latın Amerikasında dillərdən düşməyən bir addır. 1992-ci ildə hələ ordu komandanı ikən çevriliş etmək istəmiş, lakin, sonralar 1998-ci ilin dekabr ayında Venesuela dövlətinin prezidenti seçilə bilmişdir. Venesuela solçuları tərəfindən dəstəklənən Çavez əsasını qoyduğu “sülhməramlı və demokratik inqilab”la qloballaşma tərəfdarlarını narahat edir. “Beşinci Respublika Hərəkatı” partiyasının lideri Çavesdən öncə ölkədə “Demokratik Hərəkət Cəmiyyəti” ilə “Xristian Demokrat” partiyaları fəal idi. Venesuela istehsal etdiyi neftdən 25 il ərzində 300 milyard dollar qazanmasına baxmayaraq ölkənin yarısı yoxsulluqdan, üçdə biri isə işsizlikdən qurtula bilməmişdir. Buna görə Çavesin qırx il boyunca korrupsiyanın və xaosun baş alıb getdiyi ölkədəki yeni çıxışı ona göstərilən marağın başlıca səbəbi sayılır. Çaves Prezident sarayından verdiyi açıqlamada bunları demişdir: “Biz eyni vaxtda ölümü və doğumu yaşayırıq. Köhnə rejimin ölümü ilə yeni və fərqli bir prosesin doğuşu. Bu doğum özündə bütün xalqın ümidini daşıyır. Köhnə rejim yəni ölüm uzun idi. Yenisi isə hələ də həyata keçməyib. Ancaq bu böhran bir inqilab yaradacaqdır.” Mövcud iqtisadi böhran ilə birlikdə inqilab nə cür ola bilər? Çaves bunu belə açıqlayırdı: “ Venesuela ilk mərhələdə xüsusən də səlahiyyətli şəxslər səviyəsində kütləvi sağlam düşüncənin yoxluğu səbəbilə əxlaqi bir böhran yaşayır. Demokratiya sadəcə siyasi mənada bərabərlik deyil. O eyni zamanda və xüsusən də kütləvi,ekonomik və mədəni bərabərlikdir. Bolivar tərzi inqilabın hədəfi budur. Mən kasıb insanların prezidenti olmaq istəyirəm.” The New York Times və İnternational Herald Tribuna kimi bəzi beynəlxalq mətbuat orqanları Çavesi “Avtoritar bir radikal solçu”, “diktatorluğa sürükləyici ” və “ yeni tərzdə bir inqilab hazırlayıcısı” olaraq görürlər. Çaves isə “ Bu ittihamlar məni maraqlandırmır” deyir və belə əlavə edir : “Bizim etməyə çalışdığımız şey simvolik demokratiyadan gerçək əmələ keçişdir ki, bununla bağlı ciddi bir yanlışlıq yoxdur.” Çaves iqtisadiyyat sahəsində neo-liberal modeldən uzaqlaşmaq və qloballaşmaya qarşı çıxmaq istəyir. Çaves təkidlə “ Xalq ilə dövlət bazarı arasındakı tarazlığı müəyyən etməliyik. Bunun üçün də bazara gizli bir əl qoymalıyıq ” deyir. Çaves əlavə edir : “ Milli müstəqilliyin qismən transferi mənasına gələn satış, strateji sektorları nəzarət altında saxlayacaq olan dövlətin əlavə gəlirlərinin limitinə baxmayaraq xüsusi mülkiyyət, özəlləşdirmə və xarici investisiya hələ də zəmanət altına alınır.” 2002-ci ildə Çaves hökuməti, əleyhdarlarının Amerikanın dəstəyi ilə həyata keçirdiyi bir çevrilişlə devrilmiş, ancaq Venesuela xalqının küçələrə çıxması nəticəsində 48 saat içində vəzifəsinə geri dönmüşdü. Latın Amerikasında dillərdən düşməyən Çavesin Latın televziiyası qurma cəhdləri Venesuelanın region ölkələrinə öz modelini çatdırma səylərindən biridir. Neft istehsalına görə dünyanın beşinci ölkəsi olan Venesuela, 1.5 milyon barreli ABŞ-a olmaq üzrə gündə təxminən 3.2 milyon barrel neft ixrac edir. OPEC-in tərkibində əhəmiyyətli bir ölkə olan Venesuela ABŞ-ın İrana hücum edəcəyi təqdirdə neft qiymətlərini artıracağını açıqlamış və Çaves 2006-cı ilin avqust ayında İrana dəstək xarakterli səfər etmiş, bir neçə ay sonra da İran prezidenti Əhmədinəjadı ölkəsində qonaq etmişdir. Çaves Livan müharibəsi ərəfəsində beynəlxalq ictimaiyyəti və Ərəb dünyasını saymayan İsrailə etiraz olaraq İsraildəki Venesuela səfirliyini geri çağırmışdır. 1 fevral tarixindən etibarən ölkəsini qanun hökmündəki sərəncamlarla idarə edəcək olan Çaves, işə bəzi neft şirkətlərini dövlət mülkiyyətinə keçirməklə başlamışdır. Çavesin son seçkilərlə birlikdə ən azından 2012-ci ilə qədər ölkəsini dövlət başçısı sifəti ilə idarə edəcəyi görünür.