Siarl Martel

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Brwydr Tours yn Hydref 732, gan Charles de Steuben (Amgueddfa Versailles, Ffrainc)
Brwydr Tours yn Hydref 732, gan Charles de Steuben (Amgueddfa Versailles, Ffrainc)

Siarl Martel (23 Awst 686 – 22 Hydref 741) oedd Maer y Llys yn nheyrnas Ffrancaidd Austrasia o'r flwyddyn 715 hyd ei farwolaeth. Mae'n fwyaf enwog am ei fuddugoliaeth ym Mrwydr Tours yn erbyn byddin Fwslimaidd.

Roedd Siarl yn fab anghyfreithlon i Pepin de Heristal a'i ordderch Alpaïde de Bruyères. Ar farwolaeth ei dad yn (714), cymerodd Siarl ei le fel Maer y Llys. Deilydd y swydd yma oedd yn rheoli'r deyrnas mewn gwirionedd; swyddogaeth seremonïol yn unig oedd gan y brenin. Nid oedd Plectrude, gwraig Pepin, yn barod i dderbyn hyn, a llwyddodd i garcharu Siarl, gan reoli ei hun dros ei mab chwech oed, Thiaud. Cododd nifer o daleithiau mewn gwrthryfel mewn ymateb i'r syniad o gael eu rheoli gan wraig, a cymerodd teyrnas Neustria fantais i orchfygu Austrasia mewn brwydr.

Llwyddodd Siarl i ddianc o'r carchar. Gorchfygodd y Neustraid mewn dwy frwydr a gorfododd Plectrude a'i mab i ildio. Erbyn 720 yr oedd wedi uno tiriogaethau'r Ffranciaid yn un deyrnas. Yn 719 gorchfygodd Radbod, brenin y Ffrisiaid a gwneud Ffrisia yn rhan o Ymerodraeth y Ffranciaid.

Yn 732 bu raid i Martel wynebu byddin Fwslimaidd dan reolwr Al-Andalus, Abdul Rahman Al Ghafiqi. Diweddodd Brwydr Tours mewn buddugoliaeth fawr i'r Cristionogion, gyda Abdul Rahman ei hun ymhlith y lladdedigion. Mae nifer o haneswyr yn ystyried i'r frwydr yma fod yn un o'r rhai mwyaf tyngedfennol yn hanes Ewrop, ac y gallai Ewrop oll fod wedi dod yn rhan o'r byd Islamaidd onibai am fuddugoliaeth Martel. Rhwng 735 a 737 enillodd Martel nifer o fuddugoliaethau eraill dros yr Arabiaid yn ne Ffrainc.

Bu Siarl Martel farw yn Quierzy ar 22 Hydref 741. Rhannwyd ei diroedd rhwng ei ddau fab:

  • Carloman, a gafodd Austrasia, Alemania a Thuringia
  • Pepin Fychan, a gafodd Neustrasia, Borgona a Profens.