Trefriw
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Trefriw Conwy |
|
Mae Trefriw yn bentref ar lan orllewinol Afon Conwy yn Sir Conwy. Yn 2001 roedd y boblogaeth yn 1338, gyda union 50% yn siarad Cymraeg.
Mae Trefriw ychydig i'r gogledd o dref Llanrwst ac ychydig i'r de o'r gaer Rufeinig Canovium (Caerhun). Rhedai'r ffordd Rufeinig Sarn Helen trwy Trefriw, er nad oes olion ohoni i'w gweld yn y r ardal yma. Yn y pentref mae Afon Crafnant yn ymuno ag Afon Conwy ar ôl llifo i lawr o Lyn Crafnant. Rhed ffin Parc Cenedlaethol Eryri trwy'r pentref, gyda'r rhan fwyaf ohono yn y parc.
Heblaw bod yn rhywfaint o ganolfan wyliau, mae Trefriw yn enwog am y felin wlân a'r spa, oedd yn cael ei defnyddio yn y cyfnod Rhufeinig ac a ddaeth yn adnabyddus yn y 18fed ganrif. Dywedir fod gan Llywelyn Fawr lety hela yma yn y 13eg ganrif; yn ôl John Leland roedd yn sefyll yn 1536, ond does dim i'w weld ohono rwan. Y mae lle ar bwys y pentref a elwir 'Y Neuadd' ac yn ôl traddodiad lleol ar y llecyn hwnnw y safai llys Llywelyn. Mae traddodiad iddo adeiladu eglwys wreiddiol Trefriw oherwydd bod ei wraig Siwan yn blino cerdded i eglwys Llanrhychwyn. Maerdref cwmwd Nant Conwy, Cantref Arllechwedd, oedd Trefriw yr adeg hynny.
Yn y 19eg ganrif roedd llongau gweddol o faint yn medru hwylio i fyny Afon Conwy cyn belled a Threfriw, lle'r oedd cei. Gyrrid nwyddau i lawr yr afon a byddai stemar yn cludo twristaid i'r pentref, ond daeth hyn i ben ddiwedd y 1930au.
[golygu] Pobl enwog o Drefriw
- Thomas Wiliems (1545 neu 1546 - 1622?). Ysgrifennodd eiriadur Lladin/Cymraeg; efallai a chysylltiad a Chynllun y Powdwr Gwn yn Llundain.
- Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd) ganed yn Nhrefriw yn 1795, bardd ac emynydd.
- William John Roberts (Gwilym Cowlyd), (1828-1904) Trefnodd "Arwest Glan Geirionydd" ar lan Llyn Geirionydd am ei fod yn teimlo fod yr Eisteddfod Genedlaethol yn rhy Seisnigaidd.
- Mary Owen (1803 - 1911). Ganed yn Nhrefriw, symudodd i Fron Olew, Mynydd Llwydiarth, Pentraeth a bu fyw i fod yn 108. Erbyn Mai 1911 hi oedd y person hynaf ym Mhrydain.
- William Jones (1896 - 1961), bardd, awdur Adar Rhiannon a Cherddi Eraill (1947) a Sonedau a Thelynegion (1950). Ganed yn Nhrefriw, bu fyw yn Nhremadog yn bennaf.
- Pierino Algieri, ffotograffydd. Ganed yma yn 1955.
[golygu] Llyfryddiaeth
- Morris Jones (1879) Hanes Trefriw: fel y bu ac fel y mae, disgrifiad cryno o'r ardal a'r trigolion (W.J. Roberts)
- E.D. Rowlands, Dyffryn Conwy a'r Creuddyn (Lerpwl, 1947)
[golygu] Cysylltiadau allanol
Trefi a phentrefi Conwy |
Abergele | Bae Cinmel | Bae Colwyn | Betws-y-Coed | Conwy | Cyffordd Llandudno | Deganwy | Dolwyddelan | Gyffin | Henryd | Llandudno | Llanfairfechan | Llangernyw | Llanrwst | Llansannan | Penmachno | Penmaenmawr | Pentrefoelas | Trefriw | Ysbyty Ifan |