Aberteifi
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Aberteifi Ceredigion |
|
Mae Aberteifi yn dref farchnad hanesyddol yn ne Ceredigion, ar lôn yr A487 hanner ffordd rhwng Aberaeron i'r gogledd ac Abergwaun i'r de. Fel mae'r enw yn ei awgrymu, saif y dref ar lan ogleddol Afon Teifi ger aber yr afon honno ym Mae Ceredigion. Capel Bethania, Aberteifi, yw un o gapeli pwysicaf y Bedyddwyr yng Nhgymru. Yr ochr arall i'r aber mae pentref hanesyddol Llandudoch. Mae gan y dref boblogaeth o 4,023 (Cymuned Aberteifi, 2001).
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes
Codwyd castell yn Aberteifi tua dechrau'r 12fed ganrif yn ôl pob tebyg (mae peth dryswch yn y cofnodion cynnar rhwng y castell yn y dref a'r castell cynharach ar ei gyrion a elwir Hen Gastell Aberteifi). Yn y flwyddyn 1176 cynhaliodd Yr Arglwydd Rhys o Ddeheubarth eisteddfod yn ei lys yno adeg y Nadolig, yr eisteddfod gyntaf sy'n hysbys. Ymwelodd Gerallt Gymro ag Aberteifi yn ystod ei daith trwy Gymru ym 1188. Arosodd y castell a'r dref fechan yn nwylo arglwyddi Deheubarth y rhan fwyaf o'r amser hyd 1240 pan syrthiodd i'r Saeson. Cipiodd Owain Glyndŵr y castell o ddwylo'r Saeson yn 1405.
Tyfodd y dref yn borthladd prysur yn y 18fed ganrif. Erbyn dechrau'r 19eg ganrif roedd dros 300 o longau hwylio yn gofrestredig yno. Cofnodir i tua 200 o longau gael eu hadeiladu mewn pump iard adeiladu ar lan yr afon. Allforid llechi Cilgerran o'r porthladd. Fodd bynnag dechreuodd yr afon siltio i fyny ac erbyn dechrau'r 20fed ganrif roedd dyddiau'r porthladd ar ben.
[golygu] Eisteddfod Genedlaethol
Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Aberteifi ym 1942 a 1976. Am wybodaeth bellach gweler:
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Aberteifi 1942
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Aberteifi 1976
[golygu] Gefeilldref
|
[golygu] Cysylltiadau allanol
[golygu] Gweler hefyd
Trefi a phentrefi Ceredigion |
Aberaeron | Aberarth | Aberporth | Aberteifi | Aberystwyth | Beulah | Blaenplwyf | Y Borth | Bow Street | Ceinewydd | Ciliau Aeron | Y Faenor | Llanarth | Llanbedr Pont Steffan | Llandyfriog | Llandysul | Llangrannog | Llanilar | Lledrod | Pontarfynach | Pontrhydygroes | Tregaron |