Rhodri Morgan
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
![]() |
|
Swydd | Prif Weinidog Cymru |
---|---|
Cyfnod yn y Swydd | 16 Hydref 2000 (Ysgrifennydd Cyntaf 9 Chwefror 2000-15 Hydref 2000) – |
Is-arlywydd | |
Rhagflaenydd | Alun Michael (Ysgrifennydd Cyntaf) |
Olynydd | |
Dyddiad Geni | 29 Medi 1939 Caerdydd, Cymru, DU |
Dyddiad Marw | heb farw |
Plaid Wleidyddol | Llafur |
Priod | Julie Morgan |
Llofnod | [[Delwedd:{{{llofnod}}}|128px]] |
Gwleidydd Cymreig a fu'n Brif Weinidog y Cynulliad Cenedlaethol ers 9 Chwefror, 2000 yw Hywel Rhodri Morgan (ganwyd 29 Medi 1939, Caerdydd). Daeth i'r swydd ar ôl ymddiswyddiad Alun Michael, ac fe'i etholwyd yn swyddogol yn Brif Weinidog ar 16 Chwefror 2000.
Cafodd Morgan ei addysgu yn Ysgol Ramadeg yr Eglwys Newydd yng Nghaerdydd, a mynychodd prifysgolion Rhydychen (Coleg Sant Ioan) a Harvard. Ymunodd â'r Gwasanaeth Sifil a gweithiodd yn Adran Masnach a Diwydiant, fel Swyddog Datblygiad Diwydiannol am Gyngor Sir De Morgannwg o 1974 i 1980. Roedd yn bennaeth y Comisiwn Ewropeaidd am Gymru o 1980 i 1987 ac etholwyd fel Aelod Seneddol dros Orllewin Caerdydd yn etholiad cyffredinol 1987, sedd a ddaliodd nes iddo ei adael yn 2001. Yn yr Wrthblaid daeth yn llefarydd y Blaid Lafur am Ynni (1988-1992) a materion Cymreig (1992-1997).
Daeth Morgan yn Aelod Cynulliad dros Orllewin Caerdydd yn etholiad Cynulliad 1999 ac fe'i penodwyd yn Ysgrifennydd y Cynulliad dros Ddatblygu Economaidd a Materion Ewropeaidd. Daeth yn Brif Weinidog ac arweinydd y Blaid Lafur yng Nghymru yn 2000. Arweiniodd Cymru rhwng Chwefror 2000 a Mai 2003 mewn clymblaid gyda'r Democratiaid Rhyddfrydol. Ar ôl etholiad y Cynulliad ym Mai 2003, enillodd Llafur digon o seddau yn y Cynulliad fel ei fod yn gallu sefydlu llywodraeth heb glymblaid. Cafodd Morgan ei benodi'r i'r Cyfrin Gyngor yng Ngorffennaf 2000.
Ym Mawrth 2005 cyrhaeddodd Morgan stiwdios BBC Cymru i ymddangos ar y rhaglen Dragon's Eye pan gafodd ei anfon i'r ystafell gwisgo anghywir gan aelod newydd o staff ar ôl cael ei gamgymryd am rodiwr ar gyfer y gyfres ffuglen wyddonol Doctor Who.[1]
Taflen Cynnwys |
[golygu] Barnau gwleidyddol
[golygu] Rhyfel Irac
Ar rifyn 2 Chwefror, 2006 y rhaglen BBC Question Time, recordiwyd yn Aberystwyth, gwrthododd Morgan dweud a oedd yn cefnogi Rhyfel Irac ar ôl i'r cwestiwn cael ei ofyn sawl tro gan aelodau'r gynulleidfa a'r panel a'r cyflwynydd, David Dimbleby. Dywedodd nid oedd ganddo farn oherwydd: "Ro'n i wedi gadael Tŷ'r Cyffredin - pe bawn i wedi aros yn y Senedd, byddwn i wedi cael pleidlais."[2]
[golygu] Yr iaith Gymraeg
Mae Morgan yn siaradwr y Gymraeg ac yn credu nad yw'n "iaith y gorffennol",[3] ond ni chefnogodd Deddf yr Iaith Gymraeg 1993 trwy ddweud taw deddf wan i sefydlu cwangos oedd hi. Derbyniodd Morgan feirniadaeth gan Gymdeithas yr Iaith am newid ei feddwl ar ôl dod yn Brif Weinidog. Mae Morgan erbyn heddiw yn cefnogi dilead Bwrdd yr Iaith Gymraeg, ond nid pasio Deddf Iaith Newydd.[4]

[golygu] Beirniadaeth
Yn ogystal â'i dyfyniadau dryslyd enwog yn y Saesneg, sydd wedi arwain at ennill gwobr "Foot in Mouth" y Plain English Campaign iddo dwywaith,[5] caiff Morgan ei adnabod am ei sylwadau dadleuol, sydd wedi arwain yn anochel at feirniadaeth gan ei wrthwynebwyr.
Yn Chwefror 2007, derbyniodd Morgan feirniadaeth gan arweinwyr pleidiau eraill ar ôl dweud mewn araith ar newid hinsawdd:
Os bydd hinsawdd Cymru'n debycach i Sbaen neu dde California yn y dyfodol, yna bydd hinsawdd Sbaen yn debycach i'r Sahara. Os na allwn ni osgoi'r fath newid erbyn 2050, go brin na fydd hyn o fudd i Gymru.
Dywedodd Ieuan Wyn Jones, arweinydd Plaid Cymru, bod y sylwadau yn "hollol anghyfrifol" a Mike German, arweinydd y Democratiaid Rhyddfrydol yn y Cynulliad, bod gan Morgan "agwedd hunanfodlon iawn" tuag at gynhesu byd-eang.[6]
Yn hwyrach yn yr un mis, bu ragor o feirniadaeth ar ôl i Morgan dweud jôc am Ian Paisley, arweinydd yr Unoliaethwyr Democrataidd, mewn cinio cyn cynhadledd y Blaid Lafur. Dywedodd fod Dr Paisley wedi troi'n Babydd cyn marw oherwydd y byddai'n well colli Pabydd na Phrotestant. Dywedodd llefarydd ar ran yr Unoliaethwyr Democrataidd "nid oedd yn sylw y byddai disgwyl i Brif Weinidog unrhyw ran o'r Deyrnas Gyfunol ei wneud", ac ymateb mab Dr Paisley, Ian, oedd dylai gwleidyddion "gael eu geni â chromosôm ychwanegol" fel bod eu croen yn fwy trwchus.[7]
[golygu] Cyfeiriadau
- ↑ (Saesneg)"AM in Doctor Who villain mix-up", BBC, 21 Mawrth, 2005.
- ↑ "Rhodri: 'Dim barn ar Irac'", BBC, 3 Chwefror, 2006.
- ↑ "Morgan: Annog agwedd 'mynd amdani'", BBC, 20 Medi, 2006.
- ↑ "Protest: Targedu Rhodri Morgan", BBC, 2 Awst, 2005.
- ↑ "Ail wobr rwdlan i Rhodri", BBC, 13 Rhagfyr, 2005.
- ↑ "Newid hinsawdd: 'Anghyfrifol'", BBC, 14 Chwefror, 2007.
- ↑ "Jôc: Morgan o dan y lach", BBC, 28 Chwefror, 2007.