Llydaw

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Llydaw (Breizh, Bretagne, Bertaèyn)
Baner Lydaw Baner Lydaw
Hysbysrwydd Rhanbarth Llydaw Liger-Iwerydd
Prifddinas: Roazhon (Rennes) Naoned (Nantes)
Poblogaeth (2003):

Dwysedd:

2 972 700 o breswylyddion

107 breswylydd/km²

1 134 266 o breswylyddion

166 preswylydd/km²

Ardal: 27 208 km² 6 815 km²
Llywydd y Cyngor: Jean-Yves Le Drian Patrick Mareschal
Départements: Arvordiroedd Armor (22)
Îl-a-Gwilun (35)
Môr Bychan (56)
Pen y Byd (29)
Liger-Iwerydd (44)

Un o'r gwledydd Celtaidd, yng ngweriniaeth Ffrainc, yw Llydaw (Llydaweg: Breizh, Ffrangeg: Bretagne, Gallo: Bertaèyn). Fe'i rhannwyd rhwng dwy ranbarth (régions) Ffrengig gan lywodraeth Vichy Ffrainc yn ystod yr Ail Ryfel Byd - Bretagne a Rhanbarth Bröydd Liger. Yn y naill y mae pedwar o bum département y wlad; yn y llall y mae'r pumed (Liger-Iwerydd), ynghŷd â départements sy'n rhan o fröydd eraill.

Fe ymfudodd llawer o hynafiaid y Llydawyr o Brydain Fawr ar ôl ymadawiad y Rhufeinwyr yn 410 OC. Yn y 9fed canrif, cyfuno Llydaw oll mewn teyrnas sengl a wnaeth Nevenoioù (Nominoë yn Ffrangeg).

Yn Rhyfel Olyniaeth Lydaw, rhwng 1341 a 1364, fe wrthdarodd cynghreiriaid Lloegr yn erbyn cynghreiriaid Ffrainc. Daeth annibyniaeth Llydaw i ben drwy Ddeddf Uno yn 1532, ond roedd ganddi rywfaint o ymreolaeth o fewn Ffrainc tan 1789. Gwrthryfel yn erbyn y Chwyldro Ffrengig oedd y Chouanted, a gefnogwyd gan y Saeson. Bu dirywiad mawr yn sefyllfa'r iaith Lydaweg ers 1945.

Map Llydaw

Ers y Canol Oesoedd, mae gwahanaeth eglur rhwng Llydaw Isel (yn yr Orllewin: Breizh-Izel neu Goueled-Breizh; Basse-Bretagne) a Llydaw Uchel (yn y Dwyrain: Breizh-Uhel neu Gorre-Breizh; Haute-Bretagne neu Pays Gallo). Mae'r mwyafrif o siaradwyr Llydaweg yn Llydaw Isel, lle mae trefi Kemper (Quimper), Brest, an Oriant (Lorient), a Gwened (Vannes). Yn Llydaw Uchel, pa fodd bynnag, yr oedd y werin yn siarad Gallo, ac yma y mae'r ddwy ddinas fawr (Naoned a Roazhon) a llawer o drefi eraill, er enghraifft Sant Maloù (Saint-Malo), Sant Nazer (Saint-Nazaire) a Sant Brïeg (Saint-Brieuc). Mae'r "ffin" ddiwyllianol hon yn ymestyn o Sant Brïeg i dre Gwened.

Naw esgobaeth Llydaw
Naw esgobaeth Llydaw

Mae naw "esgobaeth" neu ranbarth hanesyddol yn Llydaw:

  1. Bro Gerne
  2. Bro Ddol
  3. Bro Leon
  4. Bro Naoned
  5. Bro Roazhon
  6. Bro Sant Brïeg
  7. Bro Sant Maloù
  8. Bro Dreger
  9. Bro Wened


Blodau Grug Gwledydd Celtaidd Sbiral triphlyg

Yr Alban | Cernyw | Cymru | Iwerddon | Llydaw | Manaw

Gwelwch hefyd: Y Celtiaid