Y Brenin Arthur
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Arweinydd mytholegol y Brythoniaid yn ymladd yn erbyn y goroesgynwyr Sacsonaidd oedd Arthur neu y Brenin Arthur, ond mae'n bosibl hefyd bod yna Arthur go iawn wedi byw yn y cyfnod rhwng diwedd y bumed ganrif a dechrau'r chweched.
Mae Sieffre o Fynwy yn sôn am Arthur a'r dewin Myrddin yn ei Historia Regum Britanniae (Hanes Brenhinoedd Prydain) ym 1136. Ychwanegai awduron Ffrengig a Normanaidd lawer o fanylion o sawl ffynhonnell, er enghraifft am y gleddyf Caledfwlch, Y Greal Santaidd a chastell Camelot. Un o'r llyfrau mwyaf enwog a dylanwadol am y Brenin Arthur yw'r Morte D'Arthur a ysgrifenwyd gan Thomas Malory yn y bymthegfed ganrif.
Y Cymro Nennius oedd y cyntaf i gysylltu Arthur â'r frwydr fawr ym Mynydd Baddon (tua 496) yn ei lyfr Historia Brittonum ac mae'n cyfeirio at nifer o frwydrau eraill yn ogystal, gan gynnwys Brwydr Camlan pryd yr honnir i Arthur gael ei ladd trwy dwyll.
Mae chwedlau llên gwerin am Arthur i'w cael ledled Cymru, Cernyw a Llydaw.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Y dystiolaeth hanesyddol
Nid yw Gildas yn crybwyll Arthur yn y De Excidio Britanniae, a ysgrifennwyd efallai tua 540 neu 550, genhedlaeth ar ôl amser tybiedig Arthur. Fodd bynnag mae yn crybwyll Brwydr Mynydd Baddon, fel brwydr bwysig iawn a enillodd heddwch am gyfnod hir i'r Brythoniaid. Nid yw Gildas yn dweud pwy oedd arweinydd y Brythoniaid yn y fwydr yma. Yn nes ymlaen mae Nennius yn enwi'r frwydr hon fel un o frwydrau Arthur.
[golygu] Arthur y Cymry
[golygu] Ffynonellau llenyddol
[golygu] Llên gwerin
[golygu] Arthur y Rhamantau
Rhoddwyd gwedd newydd ar Arthur gan Sieffre o Fynwy yn ei gyfrol Historia Regum Britanniae (Hanes Brenhinoedd Prydain) a ymddangosodd yn nechrau 1136. Sieffre yn anad neb fu'n gyfrifol am greu y ddelwedd o'r Brenin Arthur fel brenin ar batrwm y Canol Oesoedd gyda phrifddinas yng Nghaerllion-ar-Wysg ac wedi ei amgylchu gan farchogion oedd yn batrwm o sifalri.
[golygu] Arthur yn y cyfnod modern
[golygu] Llyfryddiaeth ddethol
Ceir rhai degau o filoedd o gyfrolau ac erthyglau am Arthur. Detholiad yn unig a geir yma, gyda'r pwyslais ar Gymru.
- Rachel Bromwich et al. (gol.), The Arthur of the Welsh (Caerdydd, 1991)
- Bedwyr Lewis Jones, Arthur y Cymry / The Welsh Arthur (Caerdydd, 1975). Cyfres ddwyieithog Gŵyl Dewi.
- R.S. Loomis, Wales and the Arthurian Legend (Caerdydd, 1956)