Castell Coch

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Blaen y castell.
Blaen y castell.
Blaen y castell.
Blaen y castell.
Y castell o lannau afon Taf.
Y castell o lannau afon Taf.

Castell Coch neu Gastell y Tylwyth Teg yw castell a saif uwchben pentref Tongwynlais, i'r gogledd o Gaerdydd.

Mae'n debyg i gastell gael ei sefydlu ar safle'r castell presennol yn gynnar yn y drydedd ganrif ar ddef gan Ifor Bach. Cafodd y safle ei hawlio gan y teulu De Clare yn hwyrach yn y ganrif honno oherwydd ei bwysigrwydd strategol. Edrychai dros wastadeddau'r ardal yn ogystal â'r ffordd i mewn i Ddyffryn Taf. Ailadeiladwyd y castell i gynnwys gorthwr, tyrrau, baurt gaëedig a phorthdy.

Erbyn y bedwredd ganrif ar bymtheg, ychydig iawn oedd ar ôl o'r bensaernïaeth Normanaidd. Cafodd ei ailadeiladu gan Dryddedd Ardalydd Biwt; John Crichton-Stuart mewn arddull hynafol er mwyn ei defnyddio fel cartref i'w deulu. Cyflogodd y pensaer William Burges i gynllunio a chodi'r castell. Canlyniad y gwaith ailgodi oedd castell ffantasi. Mae'r addurno y tu fewn yn debyg i'r hyn yr oedd Burges eisoes wedi cyflawni yng Castell Caerdydd. Gofalodd Burges i fanteisio cymaint â phosibl ar yr hyn oedd ar ôl o'r castell gwreiddiol a gynlluniwyd gan y teulu De Clare.

Er gwethaf y tebygrwydd rhwng y castell gwreiddiol a'r castell cyfredol a'r ffaith i freuddwyd Burges gael ei wireddu, roedd y castell yn rhy fach ac yn rhy anodd i'w gyrraedd i'r teulu fedru ei ddefnyddio'n helaeth ac fe'i defnyddid fel llety arall yn lle fel prif gartref i'r teulu.

Mae Cadw bellach yn gofalu am y castell ac mae'n atyniad twristaidd gweddol boblogaidd. Mae'n cael ei ddefnyddio mewn cyfresi teledu a ffilmiau ar adegau hefyd.

Gweler Rhestr cestyll Cymru