Eryri

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Yr Wyddfa
Yr Wyddfa
Tryfan
Tryfan
Y Grib Goch
Y Grib Goch

Rhanbarth o ogledd Cymru a pharc cenedlaethol, yw Eryri, un o dri pharc cenedlaethol yng Nghymru (gweler hefyd Bannau Brycheiniog a Penfro). Mae'n gartref i fynyddoedd uchaf Cymru, ac yn ardal eithriadol o hardd.

Taflen Cynnwys

[golygu] Daearyddiaeth

Mae chwe chefnen hir yng nghalon Eryri. Nodweddir y llethrau sy'n wynebu'r gogledd a'r dwyrain gan glogwynau syrth ond mae'r llethrau sy'n wynebu'r de a'r gorllewin yn tueddu i fod yn llai syrth a chreigiog ac yn fwy agored a glaswelltog. Rhwng y cefnennau mae cymoedd wedi eu llunio yn ystod Oes yr Iâ, rhai ohonynt â llynnoedd ynddynt. Yr uchaf o'r mynyddoedd yw'r Wyddfa (1,085m); ymhlith yr eraill mae Carnedd Ugain (1,065 m), Crib Goch (923 m), Y Lliwedd (898 m) a'r Aran (747 m).

[golygu] Parc Cenedlaethol Eryri

Sefydlwyd Parc Cenedlaethol Eryri ym 1951 fel y trydydd parc cenedlaethol yng Nghymru a Lloegr. Mae ffiniau'r parc yn cynnwys rhyw 214,159 hectar (840 milltiroedd sgwâr).

Mae'r parc o dan rheolaeth Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri, sy'n cael ei redeg gan bwyllgor sy'n cynnwys cynrychiolwyr o'r llywodraethau lleol (Cyngor Gwynedd a Chyngor Conwy) a Llywodraeth y Cynulliad. Mae'r tir cyhoeddus a'r tir preifat ill dau o dan reolaeth yr un awdurdod cynllunio. Rhennir perchenogaeth tir yn y parc fel a ganlyn:

Math perchenogaeth siâr (%)
Preifat 69.9
Y Comisiwn Coedwigaeth 15.8
Yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol 8.9
Cyngor Cefn Gwlad Cymru 1.7
Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri 1.2
Cwmniau Dŵr 0.9
Eraill 1.6

Mae dros 26,000 o bobl yn byw yn y parc, ac mae miliynau o ymwelwyr yn dod pob blwyddyn. Y trydydd mwyaf poblogaidd o'r parciau cenedlaethol yn Nghymru a Lloegr yw ef.

[golygu] Dringo mynyddoedd

Mae llwybrau ar hyd yr holl cefnennau. I ddringo'r Wyddfa yr un mwyaf poblogaidd yw Llwybr Pen-y-Gwryd, sy'n dechrau o westy Gorffwysfa, Pen-y-pas, uwchben Bwlch Llanberis. Mae'n hen lwybr mwynwyr sydd yn mynd heibio Llyn Llydaw a'r Glaslyn ac wedyn yn dringo'n igam-ogam i fyny Bwlch Glas.

Mae clogwynnau Eryri wedi chwarae rôl bwysig yn hanes dringo mynyddoedd Prydain. Ymhlith y cyntaf i ddringo mynydd yn yr ardal oedd y Parchedig Peter Williams a'r Parchedig William Bingley oedd yn arfer dringo Clogwyn Du'r Arddu wrth chwilio am blanhigion alpaidd ym 1798.

[golygu] Darllen Pellach

  • Ioan Bowen Rees, Dringo Mynyddoedd Cymru (Llandybïe, 1965).

[golygu] Cysylltiadau Allanol

Ieithoedd eraill