Gorllewin Ewrop
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Mae'r term Gorllewin Ewrop fel mae pobl yn ei ddeall yn gyffredin yn gysyniad gwleidyddol-gymdeithasol sy'n hanu o ddyddiau'r Rhyfel Oer. Diffinwyd ffiniau Gorllewin Ewrop ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd a daeth i gynnwys pob gwlad Ewropeaidd nad oeddent wedi eu mediannu gan y Fyddin Sofietaidd ac fel canlyniad na ddaethant dan reolaith llywodraethau comiwnyddol.
Heddiw, mae gan y term Gorllewin Ewrop llai i'w wneud â gwleidyddiaeth a daearyddiaeth y Rhyfel Oer a mwy i'w wneud ag economeg. Mae'r cysyniad yn cael ei gyfeillachu'n gyffredin â democratiaeth ryddfrydol, cyfalafiaeth ac hefyd yr Undeb Ewropeaidd. Mae'r rhan fwyaf o'r gwledydd yn rhannu diwylliant Gorllewinol, ac mae gan llawer ohonont rwymau economaidd a gwleidyddol gyda Gogledd a De America ac Oceania.
Fel arall, mae Gorllewin Ewrop hefyd yn isranbarth daearyddol o Ewrop sydd yn fwy gyfyng na'r ddirnadaeth draddodiadol wleidyddol; fel mae'n cael ei ddiffinio gan y Cenhedloedd Unedig, mae'n cynnwys y naw gwlad canlynol:

██ Gogledd Ewrop
██ Gorllewin Ewrop
██ Dwyrain Ewrop
██ De Ewrop
[golygu] Hanes cynharach
Y tro cynharaf a wyddys lle mae gorllewin a dwyrain Ewrop yn cael eu gwahaniaethu yw cyfnod yr Ymerodraeth Rufeinig. Wrth i'r ymerodraeth dyfu a goresgyn gwledydd newydd fe ddaeth yn rhanedig rhwng pobloedd trefol Groeg eu hiaith y gwledydd dwyreiniol oedd gynt yn rhan o Ymerodraeth Macedonia, a gwledydd mwy cyntefig y gorllewin lle roedd y Lladin wedi dod yn brif iaith gyffredin. Arweiniodd yr hollt ddiwylliannol at raniad gwleidyddol. Parhaodd y rhaniad yn sgil cwymp yr Ymerodraeth Gorllewinol, blodeuo'r Ymerodraeth Ffrancaidd, a'r Sgism Fawr yn yr Eglwys Gristnogol i ffurfio sail diffinio Gorllewin a Dwyrain yn y cyd-destun Ewropeaidd tan y bedwaredd ganrif ar bymtheg.
Rhanbarthau'r Ddaear | |||
![]() |
Yr Affrig | Canolbarth · De · Dwyrain · Gogledd · Gorllewin | |
---|---|---|---|
![]() |
Yr Amerig | Y Caribî · Canolbarth · De · Gogledd · Lladin | |
![]() |
Asia | Canolbarth · De · De Ddwyrain · De Orllewin · Dwyrain · Gogledd | |
![]() |
Ewrop | Canolbarth · De · Dwyrain · Gogledd · Gorllewin | |
![]() |
Oceania | Awstralia · Melanesia · Micronesia · Polynesia · Seland Newydd | |
|
|||
![]() |
Y Pegynau | Yr Arctig · Yr Antarctig | |
![]() |
Cefnforoedd | Arctig · De · India · Iwerydd · Tawel |