Merthyr Tudful

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Merthyr Tudful
Image:CymruMerthyr.png
Image:Smotyn_Coch.gif

Tref a bwrdeistrefol sirol yw Merthyr Tudful, ym Morgannwg, de Cymru. Mae ganddi boblogaeth o dua 55,000. Mae etholaeth Merthyr Tudful a Rhymni yn ethol aelod i'r Cynulliad Cenedlaethol ac i Senedd San Steffan yn Llundain. Mae'r etholaeth hefyd yn rhan o Ranbarth De Ddwyrain Cymru ar gyfer ethol aelodau rhanbarthol y Cynulliad.

Taflen Cynnwys

[golygu] Hanes

Adeiladodd y Rhufeiniaid gaer yn yr ardal, ym [Penydarren|Mhenydarren]] a chododd y Normaniaid gastell ym Morlais.

Yn 1690 gwnaeth yr Anghydffurfwyr adeiladu gapel yng Nghwm-y-Glo, a chododd yr Undodwyr un yng Nghefn Coed yn 1747. Pan ddaeth y mewnlifiad o bobl yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, ymuno â'r anghydffurfwyr a wnaeth y rhan fwyaf. Y meistri tir a'r diwydianwyr cyfoethog oedd yn perthyn i'r Eglwys Anglicanaidd.

Roedd yn ardal amaethyddol tan tua diwedd y ddeunawfed ganrif. Erbyn 1801 roedd y boblogaeth dros 7,000. Erbyn 1831 'roedd yn 30,000 a hi oedd y dref fwyaf yng Nghymru. Roedd y boblogaeth yn tyfu'n gynt yn Merthyr nag yn unrhyw dref arall yng Nghymru.

Erbyn diwedd y ddeunawfed ganrif roedd gwaith haearn yn bwysig iawn yng Nghymru ac roedd pedwar gwaith haearn pwysig yn Merthyr sef Gwaith Haearn Cyfarthfa, Gwaith Haearn Dowlais, Gwaith Haearn Penydarren a Gwaith Haearn Plymouth.

[golygu] Enwogion

[golygu] Ardaloedd

  • Caedraw
  • Cyfarthfa
  • Galon Uchaf
  • Georgetown
  • Gellideg
  • Y Gyrnos
  • Heolgerrig
  • Maerdy
  • Pantysgallog
  • Penydarren
  • Penyard
  • Pontmorlais
  • Rhydycar
  • Twyncarmel
  • Twynyrodyn
  • Ynysfach

[golygu] Eglwysi

  • Capel Stryd Fawr y Bedyddwyr
  • Eglwys Santes Tudful, Caedraw
  • Eglwys Dewi Sant, Stryd Uchaf
  • Eglwys Ffynon Santes Tudful, Y Chwarel (The Quar yn Saesneg)
  • Eglwys Babyddol y Santes Fair, Pontmorlais

[golygu] Eisteddfod Genedlaethol

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol ym Merthyr Tudful ym 1881 a 1901. Am wybodaeth bellach gweler:

  • Eisteddfod Genedlaethol Cymru Merthyr Tudful 1881
  • Eisteddfod Genedlaethol Cymru Merthyr Tudful 1901

[golygu] Cysylltiadau allanol



Trefi a phentrefi Merthyr Tudful

Aberfan | Abercanaid | Cefn Coed y Cymer | Dowlais | Pentrebach | Troedyrhiw | Merthyr Tudful | Mynwent y Crynwyr | Ynysowen

Siroedd a Dinasoedd Cymru

Dinasoedd, Bwrdreisdrefi a Siroedd gweinyddol ers 1996
Abertawe | Blaenau Gwent | Bro Morgannwg | Caerdydd | Caerffili | Casnewydd | Castell-nedd Port Talbot | Ceredigion | Conwy | Gwynedd | Merthyr Tudful | Pen-y-bont ar Ogwr | Powys | Rhondda Cynon Taf | Sir Benfro | Sir Gaerfyrddin | Sir Ddinbych | Sir y Fflint | Sir Fynwy | Sir Fôn | Torfaen | Wrecsam
Siroedd gweinyddol 1974-1996
Clwyd | De Morgannwg | Dyfed | Gorllewin Morgannwg | Gwent | Gwynedd | Morgannwg Ganol | Powys
Siroedd traddodiadol
Sir Aberteifi | Sir Benfro | Sir Frycheiniog | Sir Gaerfyrddin | Sir Gaernarfon | Sir Ddinbych | Sir y Fflint | Sir Fynwy | Sir Faesyfed | Sir Feirionnydd | Sir Forgannwg | Sir Fôn | Sir Drefaldwyn