Twrci

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Türkiye Cumhuriyeti
Gweriniaeth Twrci
Baner Twrci Arfbais Twrci
Baner Arfbais
Arwyddair: Yurtta Sulh, Cihanda Sulh
Twrceg: "Heddwch cartref, heddwch yn y byd")
Anthem: İstiklâl Marşı
Lleoliad Twrci
Prifddinas Ankara
Dinas fwyaf Istanbul
Iaith / Ieithoedd swyddogol Twrceg
Llywodraeth
 • Arlywydd
 • Prif Weinidog
Gweriniaeth
Ahmet Necdet Sezer
Recep Tayyip Erdoğan
Olyniaeth
 •
 •
i Yr Ymerodraeth Ottoman
19 Mai 1919
23 Hydref 1920
Arwynebedd
 - Cyfanswm
 - Dŵr (%)
 
873,562 km² (37fed)
1.3
Poblogaeth
 - amcangyfrif 2005
 - cyfrifiad 2000
 - Dwysedd
 
72,600,000 (17fed)
67,803,927
93/km² (102fed)
CMC (PGP)
 - Cyfanswm
 - Y pen
amcangyfrif 2006
$612.3 biliwn (17fed)
$8,385 (75fed)
Indecs Datblygiad Dynol (2006) 0.757 (92fed) – canolig
Arian breiniol Lira Twrcaidd Newydd (€) 1 (EUR)
Cylchfa amser
 - Haf
EET (UTC+2)
EEST (UTC+3)
Côd ISO y wlad .tr
Côd ffôn +90
1 cyn i 2005: Lira Twrcaidd
Twrci
Twrci
Pwnc yr erthygl hon yw'r gwlad ar lan dwyreiniol y Môr Canoldir. Gweler Twrci (aderyn) am wybodaeth ar yr aderyn.

Gweriniaeth yn Ewrop ac Asia yw Gweriniaeth Twrci neu Twrci. Cyn 1922 yr oedd y wlad yn gartref i Ymerodraeth yr Otomaniaid. Mae Twrci wedi'i lleoli rhwng y Môr Du a Môr y Canoldir. Y gwledydd cyfagos yw Georgia, Armenia, Azerbaijan ac Iran i'r dwyrain, Iraq a Syria i'r de a Gwlad Groeg a Bwlgaria i'r gorllewin. Ankara yw prifddinas y wlad.

Taflen Cynnwys

[golygu] Daearyddiaeth

[golygu] Hanes

Prif erthygl: Hanes Twrci

Mae gan Dwrci hanes hir a chyfoethog iawn. Mae'r wlad a elwir Twrci heddiw wedi gweld sawl cenedl ac ymerodraeth yn ei meddianu neu yn ei phreswylio.

Yn y mileniau cyn Crist bu'n gartref i ymerodraeth yr Hitiaid. Ceir tystiolaeth bod rhai o lwythi'r Celtiaid wedi treulio amser yn Asia Leiaf hefyd. Yna daeth y Groegiaid i wladychu ardaloedd eang ar arfordiroedd y Môr Canoldir, Môr Aegea a'r Môr Du. O blith y dinasoedd enwog a sefydlwyd ganddynt gellid enwi Caergystennin, Caerdroia, Effesus, Pergamon a Halicarnassus.

Rheolwyd y wlad gan yr Ymerodraeth Bersiaidd am gyfnod yn ystod y rhyfela a gwrthdaro rhwng Persia a gwladwriaethau annibynnol Gwlad Groeg, dan arweinyddiaeth Athen. Gwelwyd Alecsander Mawr yn teithio trwyddi ar ei ffordd i gwncwerio Babilon, Tyrus, y Lefant ac Asia. O'r ail ganrif CC ymlaen daeth yn raddol i feddiant y Rhufeiniaid a chreuwyd talaith Asia ganddynt ac ychwanegwyd at gyfoeth ac ysblander yr hen ddinasoedd Groegaidd.

Am fil o flynyddoedd bron bu'r Ymerodraeth Fysantaidd yn dwyn mantell Rhufain yn Asia Leiaf a'r Dwyrain Canol ond ildio tir fu ei hanes; yn gyntaf rhag Persia, wedyn yr Arabiaid Mwslemaidd ac yn olaf y Tyrciaid eu hunain. Yn y diwedd dim ond Caergystennin ei hun oedd yn aros, er gwaethaf (neu efallai oherwydd) sawl Croesgad aneffeithiol o Ewrop.

Cwympodd Caergystennin yn y flwyddyn 1453; trobwynt mawr yn hanes y Gorllewin a'r Dwyrain fel ei gilydd. O hynny ymlaen am dros bedair canrif roedd Constantinople yn brifddinas Ymerodraeth yr Otomaniaid a ymestynnai o'r ffin ag Iran yn y dwyrain i ganolbarth Ewrop a pyrth Budapest a Vienna yn y gorllewin, ac o lannau'r Môr Du yn y gogledd i arfordir Gogledd Affrica.

Yn sgîl y Rhyfel Byd Cyntaf, pan ochrodd Twrci â'r Almaen, cafwyd chwyldro yn Nhwrci a sefydlwyd gweriniaeth seciwlar gan Ataturk, "Tad y Twrci fodern". Symleiddiwyd yr iaith a throes y wlad ei golygon tua'r gorllewin. Erbyn heddiw mae Twrci yn aelod o NATO ac yn gobeithio ymuno a'r Undeb Ewropeaidd fel aelod llawn ohoni.

[golygu] Iaith a diwylliant

Twrceg yw prif iaith y wlad a siaredir gan bawb, ond yn y dwyrain ceir nifer o siaradwyr Cwrdeg a rhyw faint o siaradwyr Arabeg yn y de-ddwyrain yn ogystal.

Mae mwyafrif y trigolion yn Fwslemiaid

[golygu] Economi

[golygu] Llyfryddiaeth

Y llyfr gorau ar hanes a diwylliant Twrci yn y Gymraeg yw:

  • Gwyn Williams, Twrci a'i Phobl (Gwasg y Dref Wen, Caerdydd, 1975).

[golygu] Dolenni allanol

[golygu] Sefydliadau cyhoeddus

[golygu] Proffeiliau



Sefydliad Cytundeb Gogledd yr Iwerydd (NATO) Baner NATO

Yr Almaen | Bwlgaria | Canada | Denmarc | DU | Yr Eidal | Estonia | Ffrainc | Gwlad Groeg | Y Weriniaeth Tsiec | Gwlad Belg | Gwlad yr Iâ | Gwlad Pwyl | Hwngari | Yr Iseldiroedd | Latfia | Lithwania | Lwcsembwrg | Norwy | Portiwgal | Rwmania | Slofacia | Slofenia | Sbaen | Twrci | UDA


Gwledydd y Môr Canoldir
Yr Aifft | Albania | Algeria | Bosnia a Hertsegofina | Croatia | Cyprus | Yr Eidal | Ffrainc | Gwlad Groeg | Israel | Libanus | Libya | Malta | Monaco | Montenegro | Moroco | Palesteina | Sbaen | Slofenia | Syria | Tunisia | Twrci