Eryri
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Rhanbarth o ogledd Cymru a pharc cenedlaethol, yw Eryri, un o dri pharc cenedlaethol yng Nghymru (gweler hefyd Bannau Brycheiniog a Penfro). Mae'n gartref i fynyddoedd uchaf Cymru, ac yn ardal eithriadol o hardd.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Daearyddiaeth
Mae chwe chefnen hir yng nghalon Eryri. Nodweddir y llethrau sy'n wynebu'r gogledd a'r dwyrain gan glogwynau syrth ond mae'r llethrau sy'n wynebu'r de a'r gorllewin yn tueddu i fod yn llai syrth a chreigiog ac yn fwy agored a glaswelltog. Rhwng y cefnennau mae cymoedd wedi eu llunio yn ystod Oes yr Iâ, rhai ohonynt â llynnoedd ynddynt. Yr uchaf o'r mynyddoedd yw'r Wyddfa (1,085m); ymhlith yr eraill mae Carnedd Ugain (1,065 m), Crib Goch (923 m), Y Lliwedd (898 m) a'r Aran (747 m).
[golygu] Parc Cenedlaethol Eryri
Sefydlwyd Parc Cenedlaethol Eryri ym 1951 fel y trydydd parc cenedlaethol yng Nghymru a Lloegr. Mae ffiniau'r parc yn cynnwys rhyw 214,159 hectar (840 milltiroedd sgwâr).
Mae'r parc o dan rheolaeth Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri, sy'n cael ei redeg gan bwyllgor sy'n cynnwys cynrychiolwyr o'r llywodraethau lleol (Cyngor Gwynedd a Chyngor Conwy) a Llywodraeth y Cynulliad. Mae'r tir cyhoeddus a'r tir preifat ill dau o dan reolaeth yr un awdurdod cynllunio. Rhennir perchenogaeth tir yn y parc fel a ganlyn:
Math perchenogaeth | siâr (%) |
---|---|
Preifat | 69.9 |
Y Comisiwn Coedwigaeth | 15.8 |
Yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol | 8.9 |
Cyngor Cefn Gwlad Cymru | 1.7 |
Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri | 1.2 |
Cwmniau Dŵr | 0.9 |
Eraill | 1.6 |
Mae dros 26,000 o bobl yn byw yn y parc, ac mae miliynau o ymwelwyr yn dod pob blwyddyn. Y trydydd mwyaf poblogaidd o'r parciau cenedlaethol yn Nghymru a Lloegr yw ef.
[golygu] Dringo mynyddoedd
Mae llwybrau ar hyd yr holl cefnennau. I ddringo'r Wyddfa yr un mwyaf poblogaidd yw Llwybr Pen-y-Gwryd, sy'n dechrau o westy Gorffwysfa, Pen-y-pas, uwchben Bwlch Llanberis. Mae'n hen lwybr mwynwyr sydd yn mynd heibio Llyn Llydaw a'r Glaslyn ac wedyn yn dringo'n igam-ogam i fyny Bwlch Glas.
Mae clogwynnau Eryri wedi chwarae rôl bwysig yn hanes dringo mynyddoedd Prydain. Ymhlith y cyntaf i ddringo mynydd yn yr ardal oedd y Parchedig Peter Williams a'r Parchedig William Bingley oedd yn arfer dringo Clogwyn Du'r Arddu wrth chwilio am blanhigion alpaidd ym 1798.
[golygu] Darllen Pellach
- Ioan Bowen Rees, Dringo Mynyddoedd Cymru (Llandybïe, 1965).