Aberteifi

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Aberteifi
Ceredigion
Image:CymruCeredigion.png
Image:Smotyn_Coch.gif

Mae Aberteifi yn dref farchnad hanesyddol yn ne Ceredigion, ar lôn yr A487 hanner ffordd rhwng Aberaeron i'r gogledd ac Abergwaun i'r de. Fel mae'r enw yn ei awgrymu, saif y dref ar lan ogleddol Afon Teifi ger aber yr afon honno ym Mae Ceredigion. Capel Bethania, Aberteifi, yw un o gapeli pwysicaf y Bedyddwyr yng Nhgymru. Yr ochr arall i'r aber mae pentref hanesyddol Llandudoch. Mae gan y dref boblogaeth o 4,023 (Cymuned Aberteifi, 2001).

Taflen Cynnwys

[golygu] Hanes

Codwyd castell yn Aberteifi tua dechrau'r 12fed ganrif yn ôl pob tebyg (mae peth dryswch yn y cofnodion cynnar rhwng y castell yn y dref a'r castell cynharach ar ei gyrion a elwir Hen Gastell Aberteifi). Yn y flwyddyn 1176 cynhaliodd Yr Arglwydd Rhys o Ddeheubarth eisteddfod yn ei lys yno adeg y Nadolig, yr eisteddfod gyntaf sy'n hysbys. Ymwelodd Gerallt Gymro ag Aberteifi yn ystod ei daith trwy Gymru ym 1188. Arosodd y castell a'r dref fechan yn nwylo arglwyddi Deheubarth y rhan fwyaf o'r amser hyd 1240 pan syrthiodd i'r Saeson. Cipiodd Owain Glyndŵr y castell o ddwylo'r Saeson yn 1405.

Tyfodd y dref yn borthladd prysur yn y 18fed ganrif. Erbyn dechrau'r 19eg ganrif roedd dros 300 o longau hwylio yn gofrestredig yno. Cofnodir i tua 200 o longau gael eu hadeiladu mewn pump iard adeiladu ar lan yr afon. Allforid llechi Cilgerran o'r porthladd. Fodd bynnag dechreuodd yr afon siltio i fyny ac erbyn dechrau'r 20fed ganrif roedd dyddiau'r porthladd ar ben.

[golygu] Eisteddfod Genedlaethol

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Aberteifi ym 1942 a 1976. Am wybodaeth bellach gweler:

[golygu] Gefeilldref

[golygu] Cysylltiadau allanol

[golygu] Gweler hefyd


Trefi a phentrefi Ceredigion

Aberaeron | Aberarth | Aberporth | Aberteifi | Aberystwyth | Beulah | Blaenplwyf | Y Borth | Bow Street | Ceinewydd | Ciliau Aeron | Y Faenor | Llanarth | Llanbedr Pont Steffan | Llandyfriog | Llandysul | Llangrannog | Llanilar | Lledrod | Pontarfynach | Pontrhydygroes | Tregaron