Grønland

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Kalaallit Nunaat (Kalaallisut)
Grønland (Daneg)
Flag of Greenland Greenland Coat of Arms
(Manylion)
Arwyddair: Dim
Image:LocationGreenland.png
Iaith swyddogol Kalaallisut, Daneg
Prif Ddinas Nuuk (Godthåb)
Brenhines Margrethe II
Prif Wenidog Hans Enoksen
Maint
 - Cyfanswm
 - % iâ
Rhenc 14
2,166,086 km²
81.1%
Poblogaeth
 - Cyfanswm (2003)
 - Dwysedd
Rhenc 210
56,385
0.2/km²
Annibyniaeth Dim (Rhan o Ddenmarc, datganoliad ers 1979.)
Arian Krona (DKK)
Cylchfa amser UTC 0 i -4
Anthem cenedlaethol  
TLD Rhyngrwyd .GL
Côd Ffôn 299
Golygfa ger Nanortalik
Golygfa ger Nanortalik

Yr ynys fwya yn y byd yw Grønland neu'r Lasynys neu'r Ynys Las (Kalaallisut: Kalaallit Nunaat; Daneg: Grønland), yng Ngogledd y Môr Iwerydd rhwng Canada a Gwlad yr Iâ. Mae brenhines Denmarc, Margrethe II, hefyd yn frenhines ar y Lasynys. Prifddinas yr ynys yw Nuuk.

Taflen Cynnwys

[golygu] Daearyddiaeth

Mae iâ yn gorchuddio 84% o'r tir. Gorchuddir y rhan fwyaf o'r wlad gan gap rhew anferth â nuntakau yn torri trwodd o gwmpas ei ymylon. O'r cap rhew hwn mae nifer o rewlifoedd, neu afonydd iâ, yn llifo, gan gynnwys Rhewlif Humboldt, ac yn torri i fyny'n fynyddoedd iâ wrth gyrraedd y môr.

Er gwaethaf yr holl rew, mae'r enw yn y Ddaneg (ac mewn ieithoedd Almaenaidd eraill) yn golygu "Tir (neu wlad) glas" (gweler isod).

Mae Grønland (2 miliwn km²) yn ymddangos ar fapiau o dafluniad Mercator mor fawr ag yr Affrig (30 miliwn km²),

[golygu] Hanes

Tua'r flwyddyn 986, darganfu'r morwr o Lychlynwr Eric Goch yr ynys. Fe'i galwodd "y Lasynys" er mwyn denu pobl yno o Wlad yr Iâ a Norwy. Am gyfnod bu nifer fach o drefedigaethau Llychlynaidd ar yr arfordir, ond diflanasant erbyn y 15fed ganrif, naill ai o ganlyniad i afiechyd neu ymosododiadau gan y brodorion.

Yn 1721 creuwyd tref fach Ddanaidd newydd ar yr ynys a hawliodd coron Denmarc y tir. Daeth y wlad yn rhan integreiddiedig o Ddenmarc yn 1953. Yn 1979, y flwyddyn y collwyd y refferendwm ar ddaganoli yng Nghymru, enillodd y Lasynys hunanlywodraeth dan sofraniaeth Denmarc, gyda'i senedd ei hun ar gyfer materion mewnol.

[golygu] Iaith a diwylliant

Mae tua 80% o'r boblogaeth yn Esgimo. Daniaid yw'r gweddill i gyd bron. Siaedir y ddwy iaith yn swyddogol.

[golygu] Dolenni allanol