Tuberkulosi

Wikipedia(e)tik

Tuberkulosia gaixotasun infekziosoa da, gizakien artean kutsatzen dena. Gaixotasun akutua da, baina behin baino gehiagotan pairatu daiteke.

2004an, 14.6 milioi pertsonak gaixotasuna zeukaten munduan zehar, eta urtero ia 2 milioi pertsona hiltzen da hau dela eta. Mundu mailako osasun arazo handienetarikoa da, bereziki herrialde pobreetan.

"Hetika", "biriketako", "birikeria" edo "bularretiko" izenak hartu izan ditu historian zehar euskaraz.

Eduki-taula

[aldatu] Historia

[aldatu] Kronologia

  • Antzinatik ezagutzen dugun gaixotasuna da. Topatu dira horren arrastoak giza-gorpuetan Kristo aurreko garaitik ere (k.a. 4.000 urtetan lehenengoak).
  • 460. urtean (k.a.): Hipokrates-ek "thisis" deskribatu zuen.
  • 1689an, Richard Morton-ek "tubercles" hitza erabiltzen zuen.
  • 1839an, J. L. Schönlein-ek "tuberkulosia" hitza erabili zuen lehen aldiz.
  • 1882an, Robert Koch mediku alemaniarrak gaixotasunaren eragilea aurkitu zuen, bere omenez "Koch-en baziloa" izenez oraindik gaur egun ezaguna dena (Mycobacterium tuberculosis).
  • 1906an, Albert Calmette eta Camille Guerin hasi ziren BCG txertoa (Bacillus of Calmette and Guerin) garatzen.
  • 1946an hasi ziren erabilzten Streptomycin (*) izeneko antimikrobianoa, bidea ematen gaitzaren tratamenduari.
  • 1993an, OMEk "osasun larrialdi orokorra" deklaratu zuen, gaixotasunaren berragerpena dela eta.

[aldatu] Gaixotasunak hildako pertsonaia ezagunak

[aldatu] Tuberkulosiaren aurkako ospitaleak Euskal Herrian

Antzinean mendi edo gain aldeetan ospitaleak eraikin zituzten gaixotasunaren aurka borrokatzeko, haizearen ezaugarriak zirela-eta.

Gaur egungo Donostia Ospitalean, orain arte "Amarako Ospitalea" zenak historikoki "Toraxeko Ospitalea" izena zeukan, gaixo tuberkulosoak atenditzen zituena.

Bilbo aldean, Santa Marinako Ospitaleak funtzio horiek betetzen zituen.

[aldatu] Sintomak

[aldatu] Motak

Tuberkulosia agertu daiteke organo batean baino gehiagotan, baina motarik ohikoena da biriketan agertzen dena.

[aldatu] Biriketakoa

[aldatu] Giltzurrunetakoa

[aldatu] Hezurretakoa

[aldatu] Meningitia

[aldatu] Belarrietakoa

[aldatu] Diagnostikoa

[aldatu] Prebentzioa

  • Neurri orokorrak: Kutsatzeko arriskuan egonez gero hartu beharrekoak.
  • Txertoa.

[aldatu] Tratamendua

  • Streptomycin.
  • Azido p-aminosalizilikoa (PAS).
  • Isoniazid.
  • Rifampicin.
  • Ethambutol.
  • Pyrazinamide.

(*) Letra etzanez idatzitako farmakoen izenak ingelesez datoz.

[aldatu] Kanpo loturak