Karl Marx

Wikipedia(e)tik

Marxen erretratu (H.F. Helmolt (arg.): History of the World. New York, 1901).
Marxen erretratu (H.F. Helmolt (arg.): History of the World. New York, 1901).

Karl Heinrich Marx (Maiatzaren 5, 1818 - Martxoaren 14, 1883) filosofialari eta politikaren teorialari alemaniarra. Ekonomia eta politikari buruz idatzi zuen. Manifestu Komunista idatzi zuen Friedrich Engelsekin 1848. urtean. Bertan komunismoaren ideiak eta helburuak lehen aldiz agertu ziren era sistematiko batean.

Bere lanik garrantzitsuena Das Kapital liburua izan zen. Hiru liburukitan jaso zituen hamarkadetan egindako kapitalismoaren analisi eta kritikak.

[aldatu] Bizitza

Eliza ebangeliko batean bataiatu eta zuzenbide ikasketak egin zituen jesuiten Bonn eta Berlineko unibertsitateetan. Judutar burges familia baten baitan hazi zen. Hamazortzi urte betetzean Jenny von Westphalenekin ezkontzeko hitza hartu zuen. Orduan hasi zen Hegelen filosofia jarraitzen Berlinen kazetari bezala lan egiten ari zela. Hala ere, zituen ideia ira ultzaileak zirela eta erbesteratua izan zen hainbat alditan, Parisera lehenik (bere lagun Engels ezagutu zuelarik). Geroago Bruselara joan zen, filosofiaz bakarrik jardungo zelaren baldintzarekin.

Zortzi seme-alaba izan zituen eta polizia beti aritu zen bere atzetik. Prusiatik behin betiko bota zutenean Londresera joan zen bizitzen. Engelsengandik laguntza ekonomiko handia jaso zuen eta horrela 1867an "Das Kapital" lana argitaratu ahal izan zuen. Marx gizadiaren teoriko handienetarikotzat hartu izan dute pentsalari askok. Bere filosofia irekia eta zabala da, baina kritikoa aldi berean. Marxen testuingurua, 1814an Napoleon erori ondoren, Europak jasan zuen berregituraketan aurki daiteke, alegia, Vienako Kongresuaren ondorengo egoeran.

[aldatu] Idatzitako lanak

  • Kapitala (Das Kapital) 1867.
  • Familia Sakratua (Sacratisch Familien).
  • Filosofiaren Miseria (Das miserien uber den Filosofien).
  • Alderdi Komunistaren Manifestua edo Manifestu Komunista (Engelsekin batera) (Das Komunisten Manifest)
  • Ekonomia politikoaren kritikari ekarpena
  • Klase arteko borrokak Frantzian.
  • Luis Bonaparteren 18 Brumaire-a (Achtzhen Brumaire von Luis Bonaparte)