Turkia
Wikipedia(e)tik
Turkiako Errepublika Türkiye Cumhuriyeti |
|||||
---|---|---|---|---|---|
|
|||||
Lema nazionala: Yurtta Sulh, Cihanda Sulh ( Bakea Etxean, Bakea Munduan ) |
|||||
Ereserkia: İstiklâl Marşı | |||||
![]() |
|||||
Hiriburua | Ankara 41°1′ N 28°57′ E |
||||
Hiri handiena | Istanbul | ||||
Hizkuntza ofiziala(k) | Turkiera | ||||
Gobernua
Presidentea
Lehen Ministroa |
Errepublika Ahmet Necdet Sezer Recep Tayyip Erdoğan |
||||
Sorrera - Parlamentuaren eratzea - Garaipen eguna - Errepublikaren aldarrikapena |
1920 apirilaren 23 1922 abuztuaren 30 1923 urriaren 29 |
||||
Azalera - Guztira - ur % |
780.580 km² (36.) 1,3% |
||||
Biztanleria - Estimaketa (2006) - Errolda (2000) - Dentsitatea |
74.709.412 (17.) 67.844.903 89 biztanle/km² (82) |
||||
Dirua | Turkiar Lira Berria1 (TRY ) |
||||
Ordu eremua - Udan (DST) |
UTC (UTC +2) Bai (UTC +3) |
||||
Interneteko domeinua | .tr | ||||
Telefono aurrezenbakia | +90 |
||||
Herritarra | turkiar | ||||
12005eko urtarrilaren 1a baino lehen Turkiar Lira |
Turkia bi kontinenteko estatua da, gehien bat Asiako Anatoliar Penintsulan kokatua eta %3a Europako Balkanen eskualdean.
Turkia errepublika demokratiko, laiko eta konstituzionala da, 1923an Kemal Atatürk-en gidaritzapean sortua, Otomandar Inperioaren oinordekoa naturala.
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
Turkia Itsaso Beltza eta Mediterraneoaren arteko igarobidea da, Bosforo itsasartetik eta Marmara itsasotik. Turkiaren mugakide dira Grezia eta Bulgaria ipar-mendebaldean; Georgia, Armenia eta Nakhichevan Azerbaijanen exklabea ipar-ekialdean; Iran ekialdean; eta Irak eta Siria hegoaldean.
Ararat mendia herrialdeko altuena da 5.165 metrorekin. Turkiako ekialdean kokatuta dago.
Bestalde, Taurus mendiak hegoaldean daude, bertan Tigris eta Eufrates ibaiak sortzen direla.
[aldatu] Historia
- 1922ko azaroaren 1ean Otomandar Inperioa ofizialki desegin zuten.
- 1930eko martxoaren 28an Konstantinoplak eta Angorak izen ofiziala aldatu zuten Istanbul eta Ankarara, ondoz ondo.
- 1974an turkiarrek Zipreko uhartearen iparraldea okupatu zuten.
[aldatu] Demografia
- Talde etniko nagusiak: %92 turkiar; %6.2 kurdu, %1.4 arabiar, %0.4 beste.
- Biztanleen banaketa: %65.6 hiritar, %34.4 landatar.
- Urteko hazkunde-tasa: 20/1.000 (1994).
- Ugaltze-tasa: 2.7/1.000 (1994).
- Heriotza-tasa: 6/1.000 (1994). Haurrena: 65/1.000 (1990-1995).
- Bizi-itxaropena: 69 urte gizonezkoengan eta 73 urte emakumezkoengan (1994).
- Analfabetismo-maila: %17.7.
- Biztanleen banaketa adin-tarteka:
- >15 aurte: %32.9.
- 15-29 urte: %28.
- 30-44 urte: %18.2.
- 45-59 urte: %11.7.
- 60-74 urte: %7.5.
- >74 urte: %1.7.
[aldatu] Politika
- Datu politikoak:
- Gobernu-mota: Alderdi anitzeko errepublika. Ganbera legegile bakarra (450 kideekin).
- Estatuburua: Lehendakaria.
- Gobernuburua: Lehen ministroa.
- Banaketa administratiboa: 76 probintzia.
- Armeniako gatazka: 1915 eta 1917 artean turkiarrek armeniarren aurkako sarraski handia burutu zuten. Nazioartean oraindik ez dute ofizialki onartu.
- Kurdistango gatazka: Turkian baitan hedatzen da Kurdistango lurralde gehiena. Herrialde biren arteko harreman historikoa gora-beheratsua eta gatazkatsua izan da, gaur egun ere konpondu gabe segituz.
[aldatu] Ekonomia
- Inportatutako produktu nagusiak:
- Makineria ez elektrikoa: %16.
- Erregaiak: %12.2.
- Altzairu eta burdina: %10.3.
- Ibilgailuak: %9.2.
- Ekipamendua: %7.7.
- Esportatutako produktu nagusiak:
- Oihalak: %34.7.
- Altzairu eta burdinezko produktuak: %13.1.
- Makineria eta garraio-ekipamendua: %11.
- Fruituak: %6.1.
- Makineria: %3.8.
- Baliabide nagusiak:
- Lignitoa: 37.8 miloi tona.
- Garia: 15.7 miloi tona.
- Harrikatza: 7 miloi tona.
- Burdina: 2 miloi tona.
- Zitrikoak: 1.1 miloi tona.
- Arrainak: 627.900 tona.
- Kotoia: 550.000 tona.
- Kromoa: 355.000 tona.
- Tabakoa: 253.000 tona.
- Oliba olioa: 200.000 tona.
- Tea: 124.000 tona.
- Artilea: 49.000 tona.
- Ardi-azienda: 40 miloi buru.
- Behi-azienda: 12 miloi buru.
- Elektrizitatea: 44.000 miloi kWh.
- Turismoa: 2.39 miloi bisitari.
[aldatu] Kirolak
- Futbol: Fenerbahçe SK, Galatasaray SK eta Beşiktaş JK taldeak (Istanbul).
[aldatu] Kanpo loturak
CIA - World Factbook geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak
- Turkiako webgunea ingelesez
- Turkiako Internet Gida
- Turkiako mapak
Asiako herrialde eta lurraldeak (Nazio Batuen azpi-eskualdeka) | |||
Afganistan • Errusia • Kazakhstan • Kirgizistan • Uzbekistan • Tadjikistan • Turkmenistan |
Hego Korea • Ipar Korea • Japonia • Mongolia • Txina | ||
Mendebaldeko Asia |
Arabiar Emirerri Batuak • Armenia • Azerbaijan • Bahrain • Egipto • Georgia • Iran • Irak • Israel • Jordania • Kuwait • Libano • Oman • Qatar • Saudi Arabia • Siria • Turkia • Yemen |
Birmania • Brunei • Ekialdeko Timor • Filipinak • Indonesia • Kanputxea • Laos • Malaysia • Singapur • Tailandia • Vietnam |
|
Bangladesh • Bhutan • India • Maldivak • Nepal • Pakistan • Sri Lanka |
Beste entitate |