Beta partikula
Wikipedia(e)tik

Beta partikulak gertapen erradiaktibo batean egotzitako elektroi edo positroi bat da. Fajans-en legeak azaltzen duen bezala, atomo batek beta partikula bat emititzen duenean, bere karga elektrikoa unitate positibo bat irabazten du baina masa aldatu gabe. Hau elektroiaren masa atomoarena baino askoz txikiagoa delako gertatzen da. Egotzitako beta partikulak ionizatutako erradiazio forma hartzen dute eta hortik beta izpi izena.
Beta partikulak egoizten dituzten atomoak erradiaktiboak dira, potasio-40ren antzekoak eta prozesu honi beta desintegrazioa deritzo, beta izki grekoarekin izendatuta (β). Bi beta desintegrazio prozesu ezberdin daude, elektroiak (β−) edo positroiak (β+) emititzen dituzten arabera.
Eduki-taula |
[aldatu] β− desintegrazioa (elektroia)
Neutroi gehiegi dituzten nukleo atomiko ezegonkorrak β− desintegrazioa jasaten dute. Neutroia protoi, elektroi eta elektroi antzeko antineutrino batean bilakatzen da, antineutrinoa neutrinoaren antipartikula delarik:
Prozesu hau indar nuklear ahularen bitartez gertatzen da. Neutroia protoi bilakatzen da partikula birtualak igorriz, W− bosoia. Prozesu hau quark mailan aztertu ezkero, W− igorketak "down" motako quark bat "up" motara aldatzen du eta beraz neutroi bat ("up" quark bat eta bi "down" quark) protoi bilakatzen da (bi "up" eta "down" quark bakarra). W− bosoia, beste alde, elektroi eta antineutrino pare batean bilakatzen da.
Fisio erreaktore nuklearretan gertatzen diren neutroi aberatseko azpiproduktuen nukleotan oso arrunta da, eta hortik fisio erreaktoretan sortzen diren elektroi eta antineutrinoen kopuru altuen arrazoia. Naturan aske dauden neutroiak ere beta desintegrazioa pairatzen dute.
[aldatu] β+ desintegrazioa (positroia)
Beta desintegrazioren alderantzizko gehiegi duten nukleo atomiko ezegonkorretan gertatzen da. Beta desintegrazioaren alderantzizkoa hainbat isotopo batzuek jasaten duten desintegrazioa da, nukleoan protoi gehiegi izan arren energia nahikorik ez dutenean positroi bat igortzeko. Elektroi harrapaketa edo beta desintegrazioaren alderantziko hau eguzkian gertatzen den fusio prozesuan gertatzen dena da.
[aldatu] Beta desintegrazioaren erabilerak
Egun begi eta hezurren minbizia sendatzeko erabiltzen da, bat eta isotopo-salatari bezala ere. Strontium-90 beta partikulak sortzeko erabiltzen den materialik arruntena da. Beta partikulak industriako hainbat produktuen kalitatea egiaztatzeko ere erabiltzen dira, adibidez paper edo zilindro sistema batetik pasatzen den beste edozein materialaren lodiera aztertzeko. Beta erradiazioaren parte bat produktuak xurgatzen du. Produktua meheegi edo lodiegi izan ezkero, xurgatutako erradiazioa desberdina izango da eta sistema egiaztatzen duen ordenagailuak zilindoak lekuz aldatuko ditu produktuaren lodiera zuzen izan arte.
Beta desintegrazio alderantzizkoa positroi igortzaile prozesuetan erabiltzen da, adibidez tomografian.