Irlandako Errepublika
Wikipedia(e)tik
- Artikulu hau Europako estatuari buruzkoa da, esanahi ezberdinentzako ikus Irlanda (argipena)
Irlanda Éire |
|||||
---|---|---|---|---|---|
|
|||||
Lema nazionala: Ez du | |||||
Ereserkia: Amhrán na bhFiann (Gudariaren Abestia) | |||||
![]() |
|||||
Hiriburua | Dublin 53°26′ N 6°15′ W |
||||
Hiri handiena | Dublin | ||||
Hizkuntza ofiziala(k) | Irlandera, Ingelesa | ||||
Gobernua
Presidentea
Taoiseach |
Demokrazia parlamentarioa Mary McAleese Bertie Ahern |
||||
Independentzia - Aldarrikatua - Onartua |
Erresuma Batutik 1919ko urtarrilaren 21 1921eko abenduaren 6 |
||||
Azalera - Guztira - ur % |
70.273 km² (117.) 2,00% |
||||
Biztanleria - Estimaketa ([[2005]]) - Errolda (2002) - Dentsitatea |
4.130.000 (122.) 3.917.203 57 biztanle/km² (143.) |
||||
Dirua | Euroa31 (€) (EUR ) |
||||
Ordu eremua - Udan (DST) |
UTC (UTC +0) Bai (UTC +1) |
||||
Interneteko domeinua | .ei | ||||
Telefono aurrezenbakia | +353 |
||||
Herritarra | irlandar | ||||
11999 baino lehen irlandar libera |
Irlandako Errepublika Europa ipar-mendebaldeko Irlandako uhartean eta Europar Batasuneko kide da.
Hiriburu eta hiri handiena Dublin (irlanderaz Baile Átha Cliath) du, 1.661.185 biztanlerekin. Beste hiri nagusiak Cork (380.000), Limerick (93.321), Galway (71.983), Lisburn (71.465), Waterford (45.775) eta Kilkenny (23.967) dira.
Uhartearen iparraldeko seiena Ulster deritzo, horren zati nagusia (Ipar Irlanda) Erresuma Batuarena izanda.
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
Sakontzeko, irakurri: Irlandako uhartea
Irlandako uhartea Britainiar uharteetako bi uharte nagusien artean txikiena da, Britainia Handiaren mendebaldean kokatua.
Uhartearen erdialdeko ordokian, mila metro inguruko mendixka ugari altxatzen da. Horien artean garaiera Carrauntuohill mendia da (irlanderaz Carrán Tuathail), guztira 1.041 metroko garaiera dauka. Bestalde Shannon ibaiak, (Irlandako luzeenak alegia, uhartea 386 kilometrotan zehar zeharkatzen du.
[aldatu] Historia
- 1917ko urriaren 25ean Eamon De Varela presidente aukeratu zuten.
- 1919ko urtarrilaren 21ean aldarrikatu zuten independentzia Erresuma Batutik.
- 1950 inguruan Gaeltacht lurralde gaelikoaren mugak finkatu zituzten.
- 1960ko ekainaren 1ean Radio Telefís Éireann (RTÉ) irrati-telebista talde elebiduna sortu zuten.
- 1976ko irailaren 25ean U2 musika talde arrakastatsua izango zena Dublinen sortu zuten.
[aldatu] Banaketa administratiboa
Sakontzeko, irakurri: Irlandako banaketa administratiboa
Errepublika lau probintziatan eta 26 konderritan banatuta dago:
Iparraldean, Ulster, hiru konderri Irlandakoak dituela eta sei Erresuma Batukoak.
Hegoaldean, Munster (Cork): 1.172.170 biztanle eta 6 konderri.
Ekialdean, Leinster (Dublin): 2.292.939 biztanle eta 12 konderri. Probintziarik populatuena.
Mendebaldean, Connacht (Galway): 503.083 biztanle eta 5 konderri.
Biztanle-dentsitaterik handiena ekialdeko kostaldean eta hegoaldean dago.
[aldatu] Kultura
[aldatu] Hizkuntzak
Herrialde ofizialki elebiduna bada ere, ingelesa da hizkuntza nagusia ia arlo guztietan.
Irlanderari dagokionez, 250.000 hiztun aktibo bizi dira gaur egun guztira. Hizkuntza nagusia da oso leku gutxitan, eta eremu gutxitu horrek Gaeltacht izena hartzen du. Bertan 85.000 pertsona kontzentratzen direla, batez ere Donegal, Mayo, Galway, Kerry eta Cork mendebaleko konderrietan.
[aldatu] Literatura
Sakontzeko, irakurri: Irlandako literatura
Irlandako idazle ezagunen artean Oscar Wilde, George Bernard Shaw eta James Joyce ditugu, besteak beste.
[aldatu] Musika
Sakontzeko, irakurri: Irlandako musika
Herrialdeak oso estilo desberdineko talde eta abeslariak eman ditu, folk musikatik (The Chieftains edo Clannad) rockera (U2).
Halaber, Van Morrison edo Sinead O'Connor moduko abeslari handiak irlandarrak izan dira.
[aldatu] Inguru naturala
- Carrauntuohill edo Carrán Tuathail mendirik altuena du (1.041 m), Kerryko konderrian dagoena.
[aldatu] Hedabideak
- Radio Telefís Éireann irrati-telebista kate publikoa.
[aldatu] Kanpo loturak
![]() |
Europar Batasuneko kideak | ![]() |
---|---|---|
Alemania • Austria • Belgika • Bulgaria • Danimarka • Erresuma Batua • Errumania • Eslovakia • Eslovenia • Espainia • Estonia • Finlandia • Frantzia • Grezia • Herbehereak • Hungaria • Irlanda • Italia • Letonia • Lituania • Luxenburgo • Malta • Polonia • Portugal • Txekiar Errepublika • Suedia • Zipre |