Jules Verne
Wikipedia(e)tik
Eduki-taula |
[aldatu] Biografia
Jules Verne Nantesen jaio zen 1828ko otsailaren 8an. Bere etxetik ihes egin zuen hamaika urtekin itsasmutila izateko eta geroago marinela izatera ailegatzeko. Baina berehala bere gurasoak hartu eta aitaren etxera eraman zuten berriro, eta oso lotsatuta zegoenez egin zuenagatik, zin egin zuen ez zuela berriro bidaiatuko bere irudimenagatik ezta bere fantasiengatik.
Promesa hori 80 liburu baino gehiagotan iraun zuen, eta 1972an argitaratutako txosten batean (Paris Match aldizkariaren eskutik) UNESCOk esandakoa, bere liburuak 112 hizkuntzetan itzulita daudela esaten du. Honen ondorioz, Verne saltzaile ospetsuen zerrendaren bigarren tokian kokatzen da, beste egile baten atzean bere lanak askoz lodiagoak zirenak, egile hau Karl Marx, bere lanak 133 hizkuntzatan itzulita daude.
Nerabea bere aitarekin izan zituen etengabeko liskarrekin igaro zuen, zeina Julioren apeta esploratzailea eta literarioa barregarri iruditzen zitzaion. Gainera bere lehengusina Caroline mespretxua zela eta, Julio benetako melankolia krsialdian murgildu zen. Azkenean Parisera joan zen bizitzera non hasten da harremanak izaten garai hartako eta momentuko intelektualekin, Victor Hugo, Eugenio Sue, etab. Eta Dumen babesa eta adiskidetasuna lortzen du. 1850 zuzenbideko ikasketak amaitzen ditu eta bere aitak Nantesera bueltatzea ohartzen dio. Baina Juliok ongi egiten dio aurre bere aitari esanez bera letrazko profesional batean bilakatu nahi dela.
Orduan garai horretatik eragina jasotzen du, garai hartan ospe handia zuten zientzia eta teknika, beraz garai zientifikoko literatura garatzea erabakitzen du eta mota honetako ezagutza ugari zituenez, kontakizun epiko izugarriak egiten ditu gizakiaren helburua oinarritzat hartuz, mundua agintzea eta natura eraldatzea. Baina hau guztia baino lehen, eguneroko arropa eta janaria lortu behar zituen. Orduan dirua lortzeko (bere aitak, bidaltzen zion dirulaguntza kentzea erabaki zion harreman txarrak zirela eta) antzerkia eta operetak egitera sartu zen, hauek kalitate eta ospe irregularrekoak izan ziren, baina dudarik gabe lan neketsu eta ezegokia zen bere ikasketak burutzeko denbora asko kentzen baitzion.
1856an Honorine de Vyane ezagutu zuen, berehala ezkontzen dira, Parisen ezarri eta gero, 1857an, urte hartan burtsaren agentea izendatzen diote eta. Bere ikasketak ez ziren behar bezala joan eta horrela Vernek lagunmin baten aholkua jarraitu zuen, P. J. Hetzel izena zuen, hau argitaratzailea zen, eta Verneren Afrikako kontakizun deskribatzailea, izango zenaren CINCO SEMANAS EN GLOBO (1863) nobela egin zuen. Nobela honek berehalako ospea hartu zuen, horreskero Hetzel-ekin hitzarmena egin zuen eta honek trukean bermatzen zion Verne gazteari (35 urte zituen bere lehen nobela egin zuenean) urteko 20.000 franco hogei urtetara. Diru hori lortzeko Juliok urtean bi nobela (mota desberdinekoa bakoitza) idatzi behar zituen. Kontratua Hetzel-en eskutik berriztu zen eta geroago honen semearen eskutik.
Argi zegoen Verneren obraren patua, zeina denboran aurreratu eta genero berdinaren beste autoreak baino igartze argiagoa izan zuen, salbuespen bakarra H. G. Wells izan zen. Horretarako benetako autorea izan beharra zegoen bere liburuen estiloa eta garai hartan sortzen hasia zegoen artea bateratzeko: zinea.
Verneren obra, hain zuzen ere, gehien moldatuen artean egongo da literaturaren barruan (aspektu honetan esan genezake Karl Marx-ri irabazten diola) eta LAS TRIBULACIONES DE UN CHINO EN CHINA -tik LA VUELTA AL MUNDO EN OCHENTA DIAS-ra (Munduari bira 80 egunetan) , bere lanak moldatzeko moduak ugariak izan dira, abenturazkoak, frantsestuak etab. Abenturazkoetan zinemara ere ailegatu egin dira. Baina beste izenburuak izan dira Julio Verneren bizitza literario markatu dutenak, hala nola, VEINTE MIL LEGUAS DE VIAJE SUBMARINO, VIAJE AL CENTRO DE LA TIERRA o DE LA TIERRA A LA LANA (moldatua izan zena George Mélies-ren eskutik) obra hauen ondorioz esan daiteke, zuzendari amerikarren lehen zientzia-fikziozko filmeak sortzea ekinarazi ziotela, askoren inspirazioa edota oinarri izanda. Lehena 1950ean izan zen, CON DESTINO A LA LUNA (Destination: Moon) izenburua zuen. Filme hauen guztien gaia martzianoen inbasioak edota katastrofeak izan zen. Filme hauen moda behin pasata, E.E.B.B (garai horretarako filmeen monopilioa jadanik zeukana), komiki klasikoen adaptazioak egiten hasi ziren, hala nola, Flash Gordon, Marvel Kapitaina, Buck Rogers edo Brick Bradford.
Oso aditua da zientzia-fikziorako eta abentura sinple eta xahuarako ere. (LOS HIJOS DEL CAPITÁN GRANT, MIGUEL STROGOFF), Vernek bi alderdi literario batean elkartzen ditu, bere ezagunetariko lanean, VEINTE MIL LEGUAS DE VIAJE SUBMARINO, bertan aurkezten digu berak sortutako pertsonai lortuenetariko bat, Nemo Kapitaina honi bereizten dion ezaugarri nagusiak barregarria eta oso pertsona bihozbera dela dira. Istorio honetan kontatzen digu nola Nemo , Holandar itxuraz zorigaiztokoa dela eta nola bidaiatzen duen munduko gailur batetik bestera inolako norabiderik gabe.
Hala eta guztiz ere, Verneren bizitza ez zen erreza izan. Alde batetik, lanarenganako zuen ardura bere osasuna hondatuz joan zen, eta bere bizitzako momentu askotan paralisiko krisiak izan zituen. Gainera diabetikoa zen eta gaixotasin honen ondorioz entzumena eta ikusmena zeharo galdu zituen. Bere semea, Michael-ek Julio-k bere aitari emandako arazo berak eman zizkion, eta hau gutxi izanda bere ilobaren aldetik erasoa pairatu behar izan zuen, honek tiro egin zion berbertatik eta hori zela eta maingua geratu zen. Bere bizitza, ezkontzei erreparatuz, ere ez zen izan zen behar izan zena bezain ona, bizitza osoan leporatuta izan du maitale bat zeukala, eta honekin zuen harremanak amaitu zirela hau hil zenean.
Verne bizitza politkoagatik ere interasatu zen, eta zinegotzi aukeratu zuten Amiens-eko hirian 1888an, alderdi erradikalaren alde. Eta berraukeratuta izan zen 1892an, 1896an eta 1900ean. Juliok idei progresisten alde zegoen hezkuntza eta teknikari zegokiona, baina izaera kontserbadorea ere bazuen eta batzuetan erreakzionarioa zen, aspektu politikoan.
Julio Verne 1905eko martxoaren 24an hil zen, eta idazten ari zen nobela (LA INVASIÓN DEL MAR) amaitu gabe utzi zuen.
[aldatu] Eleberriak
- 1859 : Voyage à reculons en Angleterre et en Écosse
- 1862 : Le Comte de Chanteleine
- 1863 : Cinq semaines en ballon
- 1860 : Paris au XXe siècle (1994an bakarrik argitaratua)
- 1864-67 : Les Aventures du capitaine Hatteras
- 1864 : Voyage au centre de la Terre
- 1865 : De la Terre à la Lune
- 1866-68 : Les Enfants du capitaine Grant
- 1869 : Vingt mille lieues sous les mers
- 1869 : Autour de la Lune
- 1870 : L'Oncle Robinson (1993an bakarrik argitaratua)
- 1870-74 : Le Chancellor
- 1870 : Aventures de trois Russes et de trois Anglais dans l'Afrique australe
- 1871 : Une ville flottante
- 1871-72 : Le Pays des fourrures
- 1872 : Le Tour du monde en quatre-vingts jours
- 1873-75 : L'Île mystérieuse
- 1874-75 : Michel Strogoff
- 1874-76 : Hector Servadac
- 1876-77 : Les Indes noires
- 1877-78 : Un capitaine de quinze ans
- 1878 : Les Tribulations d'un chinois en Chine
- 1879 : Les Cinq Cents Millions de la Bégum
- 1879 : La Maison à vapeur
- 1880 : La Jangada
- 1881 : L'École des Robinsons
- 1881 : Le Rayon vert
- 1882 : Kéraban-le-Têtu
- 1883 : Archipel en feu
- 1883 : L'Étoile du sud
- 1883-84 : Mathias Sandorf
- 1884 : L'Épave du «Cynthia» (André Laurieren laguntzarekin idatzita)
- 1885 : Robur le conquérant
- 1885 : Un billet de loterie
- 1885-86 : Nord contre Sud
- 1885 : Le Chemin de France
- 1886-87 : Deux ans de vacances
- 1887-88 : Famille-sans-nom
- 1888 : Sans dessus dessous
- 1889 : Le Château des Carpates
- 1889 : César Cascabel
- 1890 : Mistress Branican
- 1891 : Claudius Bombarnac
- 1891 : P'tit-Bonhomme
- 1891 : La Journée d'un journaliste américain en 2889
- 1892 : Mirifiques aventures de maître Antifer
- 1893 : L'Île à hélice
- 1893 : Un drame en Livonie
- 1894 : Le Superbe Orénoque
- 1894 : Face au drapeau
- 1895 : Clovis Dardentor
- 1895 : Le Sphinx des glaces
- 1896 : Le Village aérien (1901ean argitaratua La Grande Forêt izenburupean)
- 1896 : Seconde patrie
- 1897 : Le Testament d'un excentrique
- 1897-98 : En Magellanie
- 1898 : Le Secret de Wilhelm Storitz
- 1898 : La Chasse au meteore
- 1898 : Les Frères Kip
- 1899 : Les Histoires de Jean-Marie Cabidoulin
- 1899 : Bourses de voyage
- 1899-1900 : Le Volcan d'or (1989an bakarrik argitaratua)
- 1901 : Le Beau Danube jaune
- 1901 : Le Phare du bout du monde
- 1901 : La Chasse au météore
- 1901 : Le Pilote du Danube
- 1902 : L'Invasion de la mer
- 1902-03 : Maître du Monde
[aldatu] Ipuinak
[aldatu] Ipuin fantastikoak
- 1854 : Maître Zacharius ou l'horloger qui avait perdu son âme
[aldatu] Euskarazko itzulpenak
- "Mikel Strogoff" Karlos Zabala. Ibaizabal argitaletxea, 2002.