Marie Curie

Wikipedia(e)tik

Maria Skłodowska-Curie
Maria Skłodowska-Curie

Maria Skłodowska-Curie (Azaroaren 7, 1867Uztailaren 4, 1934) radiologia arloan aitzindaria izan zen eta bitan irabazi zuen Nobel saria. Paris eta Varsoviako Curie Institutuak eratu zituen.

[aldatu] Biografia

Bere lehenengo urteetan Varsovian bizi zen. Bere gurasoak irakasleak ziren: bere aita matematika eta fisikazkoa eta bere ama muskikazkoa. Curieren ama hil zenean tuberkulosia dela eta zientzialaria hamaika urte bakarrik zituen. Oso gaztea zenetik Curie irakurtzen gustatzen zitzaion eta hamabost urterekin graduatu zen. Ezin izan zuen unibertsitatera joan emakumeentzat debekatuta zegoelako baina klase klandestinoetara joaten zen, Universidad volante deitzen zen.

Bere aizpa nagusia, Bronia, Parisera joan zen unibertsiateko titulu ofiziala lortzeko. Bere aizpa joan ondoren, Marie ere joan zen Parisera 1891n. Sorbonean kimika eta fisika ikasi zuen. Bere familia ez zeukan diru askorik bera laguntzeko eta bere dieta oso pobrea zen, horregatik askotan gixorik ipintzen zen. Oso ikasle ona zen, asko ikasten zuen eta Sorbonean klase emanten lehenengo emakumea izan zen.

1893an Curie fisikan lizentziatzen da eta bere klasean hoberena izan zen. 1894an matematikan lizentziatzen da eta bere senarra, Pierre Curie,ezagutzen du. Senar-emazte izan ziren Pierre hamaika urte geroago hil zen arte. Urte berean, 1895, X izpiak asmatu ziren eta 1896an erradioaktibitate naturala. Zientzialariaren tesi doktorala azken gai honetan zentratuko da.

Marie Curie eta bere senarra material erradiaktiboak ikertu zituzten, uranioa batez ere, pechblenda forman. Pechblendatik irten zen uranioa pechblenda bera baino erradioaktiboagoa zen. Bi zientzialariek suposatu zuten pechblendak beste elementu uranioa baino erradioaktiboagoa zuela bere barnean. Honetaz aparte, torioa erradioaktibiatatea sortu ahal zuela aukitu zuten. Urteetan zehar, pechlenda lantzen jarritu zuten eta beste bi elementu aislatu zituzten, polonioa (1898) eta radioa.

Hauen aurkikuntzen ondoren, Marie radioko cloruro gramo bat lortzen du pechblendako zortzi tonelada manipulatu ondoren. 1902an aurkinkuntza berria erakusten dute eta famatuak bihutzen dira. Marie eta Pierre atseginez aurkeztu zuten aurkikuntza berria patenterik gabe. Jendeak eskertu zuen patenterik gabe erakustea bere egoera ekonomikoa ona ez zelako eta ez zuten dirurik jaso erakusteagatik.

1903an Pierre Curie, Henri Becquerel eta Marie Curie Fisikako Nobel Zaria jaso zuten elementu erradiaktiboekin egindako ikerketa zientifikoei esker. Marie lehenengo emakumea izan zen zari hau lortzen eta hamabost mila dolar jaso zituen baita ere. Hilabete batzuk geroago Marieren senarra katedra bat lortzen Sorbonako unibertsitatean klase emateko. 1906an Pierre hil egiten da eta Marie bere lekua beteko du Sorbonako unibertsitatean. Lehenengo emakume irakaslea izan zen unibertsitatea sortu zenetik, 650 urte.

1910ean radioko gramo puru bat lortu ahal zela frogatu zuen. Hurrengo urtean Kimikako Nobel Zaria eman zioten radio eta polonioren aurkinkuntzari eta radioaren aislamenduari esker. Orain ere ez zuen radioaren aislamendua patentatu zientzialari guztiek aztertzeko. Marie Curie bi Nobel Zaria ezberdinak lortzen lehenengo pertsona izan zen. Hemendik aurrera, Marie lan egin zuen radio elementuan laboratorio batean bere izena zuena, Curie.

Munduko lehenengo gerran Curie erradiografia mugikorraren erabilera proposatu zuen soldadu zaurituak tratatzeko. Radioko gramoa donatzen du ikerketerako eta geroago lortu zuen beste bat ere donatu zuen Varsoviako Radioko Institutuari.

1934an, Marie Curie Salanchesen hil zen leucemia dela eta. Segurazki, leucemia izan zuen hainbeste urte erradiaktibitatearekin lan egiteagatik. 1935ean, bere alaba nagusia ere, Iréne Joliot-Curie, Kimikako Nobel Zaria jaso zuen erradiaktibitate artifizialaren aurkikuntzari esker. 1995ean Marie Curieren gorpua Pariseko panteonera eraman zuten, han lurperatzen zen lehenengo emakumea bihurtuz.


Biografia Artikulu hau pertsona baten biografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz:
Marie Curie