Soziologia
Wikipedia(e)tik
Soziologia, era formal batean, gizartearen azterketa sistematikoa, zehatza eta zientifikoa burutzen duen zientzia da. Beste modu batera esanda, soziologia gizartea eta gizabanakoen portaera sozialak ulertzen saiatzen den gizarte zientzia da. Soziologia, hortaz, gizartea ulertzeko ikuspuntu edo perspektiba zehatz bat da.
Eduki-taula |
[aldatu] Historia
Soziologia kontzeptua Auguste Comtek sortu zuen 1838an, munduaz hausnartzeko forma berri bat definitu asmoz. Latinezko Socius eta grezierazko Logos-en baturaz sortzen da.
Soziologiaren sustraiak gizarteaz hausnartu duten lehen teorialari guztietan aurkitzen badira ere (Confucius, Platon, Aristoteles...), bereziki aipatu beharrekoak Saint Simon, Auguste Comte bera, Alexis de Tocqueville eta Karl Marx dira.
Soziologiaren jaiotza mendebaldeko gizarte modernoaren krisiaren baitan eman zen. Soziologiak errealitate sozialaren kosifikazioa suposatzen du, hots, gizartea aztertu, behatu... daitekeen errealitate espezifiko gisa ikustea (gizartea gauza gisa ikustea). Hasiera honetan, beraz, soziologia positibismoarekin erabat lotua dago.
Soziologiaren instituzionalizazioa zientzia gisa Emile Durkheim eta Max Weberren eskutik eman zen, soziologiaren oinarriak finkatu zituzten bi soziologoak. Durkheimek gizarte egitateen objektibotasuna azpimarratuko du (egintza soziala). Weberrek, berriz, subjektibotasuna eta subjektuen ekiteko ahalmena (ekintza soziala).
[aldatu] Marko teorikoak
Teorialari gehienez aburuz, gaur egungo soziologiaren baitan lau marko teoriko nagusi bereiz daitezke, nahiz eta hauen baitan korronte ugari desberdintzen diren:
[aldatu] Funtzionalismoa
Sakontzeko, irakurri: Funtzionalismo
Funtzionalismoak gizartea sistema gisa ikusten du; sistemek, aldi berean, azpisistemak izango dituzte, eta gizartearen osagai bakoitzak bere funtzioa izango du. Horrela, ekintza sozialaren ikuspegi sistemiko bat garatuko du.
Funtzionalismoaren baitan hiru korronte nagusi bereiz daitezke: Malinowskiren funtzionalismo absolutua, Mertonen funtzionalismo erlatibizatua eta Parsonsen estruktural-funtzionalismoa.
Funtzionalismoak gizartearen oreka eta izaera harmoniatsua defendatuko du. Gizarteratzearen bidez (bigarren sozializazioa azpimarratuko dute batez ere) gizabanakoek gizartea bereganatuko dute. Bere kontzeptu nagusiak funtzioa (disfuntzioa, ageriko funtzioa zein izkutuko funtzioa), errola nahiz estatusa izango dira, besteak beste.
[aldatu] Estrukturalismoa
[aldatu] Elkarrekintza sinbolikoa
[aldatu] Marxismoa
Sakontzeko, irakurri: Marxismo
Marxismoak Karl Marx eta Friedrich Engelsen pentsamenduan eta obretan oinarritutako doktrina filosofiko eta politikoetan oin hartuz aztertzen du gizartea. Hegelen filosofiaren, Adam Smithen ekonomia politikoaren eta XIX. mendeko sozialismo frantziarraren eragina nabaria izango da, gizartearen kritika zientifiko eta iraultzailea eginez. Kritika honen adierazpenik sistematikoena Kapitala obran eman zen.
[aldatu] Soziologiaren azpidiziplinak
Soziologiaren baitan, zientzia ororen baitan bezala, azpidiziplina desberdinak daude. Soziologiaren kasuan, gizarte eremu zehatzak aztertzen dituzten soziologiaren adarrak dira. Asko badira ere, ondokoak aipa daitezke:
- Adinaren soziologia
- Zahartzaroaren soziologia
- Artearen soziologia
- Enpresaren soziologia
- Erakundeen soziologia
- Erlijioaren soziologia
- Ezagutzaren soziologia
- Familiaren soziologia
- Generoaren soziologia
- Hizkuntzaren soziologia
- Hiri soziologia
- Hezkuntzaren soziologia
- Lanbideen soziologia
- Komunikazioaren soziologia
- Kulturaren soziologia
- Soziologiaren soziologia
- Zientziaren soziologia
- Zuzenbidearen soziologia
[aldatu] Erreferentziak
- Urteaga, Eguzki (2002): Soziologia modernoa eta garaikidea, Zarautz: Dakit
- Berger, Peter L. (1998): Soziologiarako gonbitea. Ikusmodolde humanistiko bat, Leioa: EHUko Argitalpen Zerbitzua