Errenteria
Wikipedia(e)tik
Errenteria |
|||
---|---|---|---|
Gipuzkoa | |||
|
|||
Izen ofiziala | Errenteria | ||
Antolaketa
Estatua
Autonomia Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea |
Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Gipuzkoa Oarsoaldea |
||
Posta-kodea | 20100 | ||
Koordenatuak | |||
Garaiera Azalera Biztanleria Dentsitatea |
7 m 32,26 km² 37.874 (2005) 1174,02 bizt/km² |
||
Sorrera | 1320 | ||
Herritarra | errenteriar | ||
Alkatea | Juan Carlos Merino (PSE-EE) |
||
www.errenteria.net | |||
Errenteria Gipuzkoako ipar-ekialdean dagoen herri bat da, Donostiatik 7 Kmtara. Udalerriak 31 km² dauzka, iparraldea Lezorekin egiten du muga, mendebaldean Hernani, Astigarraga eta Donostiako Altza auzoarekin, hegoalde eta hego-ekialdean Nafarroako Arano eta Goizuetako herriekin, ekialdean Oiartzunekin eta ipar-ipar-ekialdean Pasaiako badiarekin. Oarsoaldeko eskualdean aurkitzen da Oiartzun, Pasaia eta Lezorekin batera. Alfontso XI.ak Herri karta eman zion 1320ean Villanueva de Oiarso izenarekin.
39.000 herritar inguru dauzka eta Gipuzkoako hirugarren herri jendetsuena da Donostia eta Irunen atzetik. Era berean, Euskal Autonomia Erkidegoko hamargarren herri jendetsuena da.
Orereta izenez ere ezaguna da.
Eduki-taula |
[aldatu] Herriaren izenaz
Historian zehar Errenteriak izen ugari izan du.
Herria 1320. urtean sortu zen Villanueva de Oiarso izenpean Orereta izeneko herrixka zegoen tokian. Oiarso herria aurkitzen zen bailararen izena da. Izen hartatik Oiartzun izena sortu zen.
Villanueva de Oiarso, bertan erregeari errenta ordaintzen zitzaionez, Renteria izenez ere ezagutua zen. 1368 badaude Villanueva de Oiarso Renteria bezala ezagutzen zela esaten duten dokumentuak.
Villanueva de Oiarsok bere sorkundetik arazo legalak izan zituen bailarako beste herrixkekin eta honen eraginez 1453an Oiarsoko bailarako beste zatia ere herri bihurtu zuen Joan II.ak (geroago Oiartzun izango zena). Lurrak banatzeko bi herrien arteko arazoak zirela eta Villanuevako herritarren Oiartzungoekin zerikusirik ez izateko eta bi herriak desberdintzeko izen ofizial bezala Renteria hartzea erabaki zuten.
Herriaren euskal izena Errenteria da, baita Errenteri edo Errenderi ere. Errenteria Renteriaren euskal aldaera da, euskarak 'r'-z hasitako hitzak errrekin hasteko joera baitago. Historian zehar ohikoa izan da euskal formaren erabilera nahiz eta duela urte batzuk arte izaera ofizialik izan ez duen. Gaur egun herriaren izen ofiziala Errenteria da.
Azken hamarkadetan Errenteriako zenbait alderdi sozial eta kulturalek herriaren euskal izenak Orereta izan beharko lukeela aldarrikatu zuten, herria sortu zen lekuan zegoen herrixkaren izena. Helburu horrekin, Orereta, izena eta izana izeneko azterketa aurkeztu zitzaion Euskaltzaindiari, Orereta izena onar zezan. Euskaltzaindiak, baina, Errenteria hobetsi zuen.
[aldatu] Turismoa
[aldatu] Leku Interesgarriak
- Alde Zaharra
- Añarbeko urtegia
Nafarroarekin muga egiten duen urtegi honetan Ozizpe Irla aurkitzen da, Errenteriaren parte dena.
- Aitzbitarte edo Landarbasoko kobazuloak
- Aldura
[aldatu] Arkitektura
- Torrekua Dorretxea
- Morrontxo Dorretxea
- San Markoseko Gotorlekua
- Txoritokietako Gotorlekua
- Jasokunde Andra Mariaren Eliza
- Mikelazulo
- Maria Magdalena Deunaren Baseliza
- Udaletxea
[aldatu] Biztanleria
1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 1999 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
4.081 | 5.527 | 6.956 | 8.973 | 10.106 | 12.784 | 18.642 | 34.610 | 45.789 | 42.590 | 39.558 |
Errenteriako biztanleria kopuruaren igoera oso handia izan zen 1960ko hamarkadatik aurrera, koadroan ikusten den bezala. Errenteria industria handiko gunea izaki (Papelera española, Niessen, Campsa...) eta ondoan industria gune garrantzitsuak edukita (Pasaiako portuaren ingurua batik bat), etorkin ugari heldu ziren herrira lan eskaintzak probestuz. Langileotatik batzuk Gipuzkoakoak eta Nafarroakoak ziren; baina gehiengoa krisi handia pairatzen zuten Espainiako lurraldeetakoak ziren: Extremadura, Gaztela eta Leon eta Andaluzia nabarmenduz.
Etorkin hauentzat batez ere auzune handiak eraiki ziren, ia planifikaziorik gabe. Egoera honen adibidea Beraun da. Ekite honek Errenteriaren itxura eta gizarte antolaketa guztiz aldatu zuen, hirigintza arloan hainbat gatazka sortuz. Errenteriako egungo hiri antolaketa kaotikoa (auzo berrietan zuzentzen ari dena) 1960 inguruko eraikitze horren ondorio da.
[aldatu] Ikastetxeak
Errenteriak ondoko ikastetxe hauek ditu:
- Beraun Berri
- Bihotz Sakratua/Telleri-Alde
- Cristobal Gamon
- Don Bosco BHI
- Gurutzearen Alabak
- Koldo Mitxelena
- Langaitz Ikastola
- Oiartzo Batxilergo-Ikastola
- Orereta Ikastola
[aldatu] Auzoak

Errenteriak hainbat auzo du. Erdildea eta alde zaharra izan ezik, auzo gehienak goiko aldeetan aurkitzen dira, hau da, zentroarekiko malda handiekin bananduta. Era berean, Errenteriak mendi edo baserri giroko auzoak ere baditu, Zamalbide kasu.
- Agustinak
- Alaberga
- Errenteriako Bentak
- Beraun
- Kaputxinoak
- Etxeberrieta (edo Ugarritzeren zati bezala)
- Gaztaño
- Erdialdea
- Fanderia
- Gabierrota
- Galtzaraborda
- Iztieta
- Lartzabal
- Listorreta
- Olibet (edo Ugarritzeren zati bezala)
- Ondartxo
- Perurena
- Pontika
- Zamalbide
[aldatu] Data aipagarriak
- 1491: Villanueva de Oiarso, Renteria deitzera pasatzen da.
- 1533: eta 1638, sute garrantzitsuak gertatzen dira.
- 1860: Industriaroaren hasiera.
- 1974: Musikaste, Errenteria musika klasikoko astea sortzen da.
- 1977: Amnistiaren Astearen baitan, istilu larriak gertatzen dira Errenterian, hildakoak jazoz.
[aldatu] Jaiak
- Uztailaren 22a Madalenak, herriko jaiak
- Maiatzaren 15a San Isidro, Zamalbide auzoko jaiak
- Apirilaren 25 ondorengo igandea, San Markosera erromeria
[aldatu] Pertsonaia ezagunak
- Juan Frantzisko Petrirena, Xenpelar (1835-1869), bertsolaria.
- Koldobika Jauregi, "Jautarkol" (1896-1971), apaiza eta euskal idazlea.
- Koldo Mitxelena (1915-1987), hizkuntzalaria.
- Mariasun Landa (1949-), idazlea.
- Jesus Maria Zamora (1955-), futbolaria.
- Patxi Gallego (1973-), komikigilea.
[aldatu] Herri senidetuak
[aldatu] Kanpo loturak
![]() |
Errenteriako auzoak | ![]() |
---|---|---|
Agustinak • Alaberga • Errenteriako Bentak • Beraun • Erdialdea • Fanderia • Gabierrota • Galtzaraborda • Gaztaño • Iztieta • Kaputxinoak • Lartzabal • Listorreta • Ondartxo • Perurena • Pontika • Ugarritze • Zamalbide |
![]() |
Gipuzkoako udalerriak | ![]() |
---|---|---|
Abaltzisketa • Aduna • Aia • Aizarnazabal • Albiztur • Alegia • Alkiza • Altzaga • Altzo • Amezketa • Andoain • Anoeta • Antzuola • Arama • Aretxabaleta • Arrasate • Asteasu • Astigarraga • Ataun • Azkoitia • Azpeitia • Baliarrain • Beasain • Beizama • Belauntza • Berastegi • Bergara • Berrobi • Bidegoian • Deba • Donostia • Eibar • Elduain • Elgeta • Elgoibar • Errenteria • Errezil • Eskoriatza • Ezkio-Itsaso • Gabiria • Gaintza • Gaztelu • Getaria • Hernani • Hernialde • Hondarribia • Ibarra • Idiazabal • Ikaztegieta • Irun • Irura • Itsasondo • Larraul • Lasarte-Oria • Lazkao • Leaburu • Legazpi • Legorreta • Leintz Gatzaga • Lezo • Lizartza • Mendaro • Mutiloa • Mutriku • Oiartzun • Olaberria • Oñati • Ordizia • Orendain • Orexa • Orio • Ormaiztegi • Pasaia • Segura • Soraluze • Tolosa • Urnieta • Urretxu • Usurbil • Villabona-Amasa • Zaldibia • Zarautz • Zegama • Zerain • Zestoa • Zizurkil • Zumaia • Zumarraga |