Turkia

Wikipedia(e)tik

Turkiako Errepublika


Türkiye Cumhuriyeti

Turkiako bandera Turkiako armarria
Bandera Armarria
Lema nazionala: Yurtta Sulh, Cihanda Sulh
( Bakea Etxean, Bakea Munduan )
Ereserkia: İstiklâl Marşı
Turkiaren kokapena
Hiriburua Ankara
41°1′ N 28°57′ E
Hiri handiena Istanbul
Hizkuntza ofiziala(k) Turkiera
Gobernua
Presidentea
Lehen Ministroa
Errepublika
Ahmet Necdet Sezer
Recep Tayyip Erdoğan
Sorrera
- Parlamentuaren eratzea
- Garaipen eguna
- Errepublikaren
aldarrikapena

1920 apirilaren 23
1922 abuztuaren 30
1923 urriaren 29
Azalera
 - Guztira
 - ur %

780.580 km² (36.)
1,3%
Biztanleria
 - Estimaketa (2006)
 - Errolda (2000)
 - Dentsitatea

74.709.412 (17.)
67.844.903
89 biztanle/km² (82)
Dirua Turkiar Lira Berria1 (TRY)
Ordu eremua
 - Udan (DST)
UTC (UTC +2)
Bai (UTC +3)
Interneteko domeinua .tr
Telefono aurrezenbakia +90
Herritarra turkiar
12005eko urtarrilaren 1a baino lehen Turkiar Lira


Turkia bi kontinenteko estatua da, gehien bat Asiako Anatoliar Penintsulan kokatua eta %3a Europako Balkanen eskualdean.

Turkia errepublika demokratiko, laiko eta konstituzionala da, 1923an Kemal Atatürk-en gidaritzapean sortua, Otomandar Inperioaren oinordekoa naturala.

Eduki-taula

[aldatu] Geografia

Turkia satelite irudian
Turkia satelite irudian

Turkia Itsaso Beltza eta Mediterraneoaren arteko igarobidea da, Bosforo itsasartetik eta Marmara itsasotik. Turkiaren mugakide dira Grezia eta Bulgaria ipar-mendebaldean; Georgia, Armenia eta Nakhichevan Azerbaijanen exklabea ipar-ekialdean; Iran ekialdean; eta Irak eta Siria hegoaldean.

Ararat mendia herrialdeko altuena da 5.165 metrorekin. Turkiako ekialdean kokatuta dago.

Bestalde, Taurus mendiak hegoaldean daude, bertan Tigris eta Eufrates ibaiak sortzen direla.

[aldatu] Historia

[aldatu] Demografia

  • Talde etniko nagusiak: %92 turkiar; %6.2 kurdu, %1.4 arabiar, %0.4 beste.
  • Biztanleen banaketa: %65.6 hiritar, %34.4 landatar.
  • Urteko hazkunde-tasa: 20/1.000 (1994).
  • Ugaltze-tasa: 2.7/1.000 (1994).
  • Heriotza-tasa: 6/1.000 (1994). Haurrena: 65/1.000 (1990-1995).
  • Bizi-itxaropena: 69 urte gizonezkoengan eta 73 urte emakumezkoengan (1994).
  • Analfabetismo-maila: %17.7.
  • Biztanleen banaketa adin-tarteka:

- >15 aurte: %32.9.

- 15-29 urte: %28.

- 30-44 urte: %18.2.

- 45-59 urte: %11.7.

- 60-74 urte: %7.5.

- >74 urte: %1.7.

[aldatu] Politika

  • Datu politikoak:
    • Gobernu-mota: Alderdi anitzeko errepublika. Ganbera legegile bakarra (450 kideekin).
    • Estatuburua: Lehendakaria.
    • Gobernuburua: Lehen ministroa.
    • Banaketa administratiboa: 76 probintzia.
  • Armeniako gatazka: 1915 eta 1917 artean turkiarrek armeniarren aurkako sarraski handia burutu zuten. Nazioartean oraindik ez dute ofizialki onartu.
  • Kurdistango gatazka: Turkian baitan hedatzen da Kurdistango lurralde gehiena. Herrialde biren arteko harreman historikoa gora-beheratsua eta gatazkatsua izan da, gaur egun ere konpondu gabe segituz.

[aldatu] Ekonomia

  • Inportatutako produktu nagusiak:

- Makineria ez elektrikoa: %16.

- Erregaiak: %12.2.

- Altzairu eta burdina: %10.3.

- Ibilgailuak: %9.2.

- Ekipamendua: %7.7.

  • Esportatutako produktu nagusiak:

- Oihalak: %34.7.

- Altzairu eta burdinezko produktuak: %13.1.

- Makineria eta garraio-ekipamendua: %11.

- Fruituak: %6.1.

- Makineria: %3.8.

  • Baliabide nagusiak:

- Lignitoa: 37.8 miloi tona.

- Garia: 15.7 miloi tona.

- Harrikatza: 7 miloi tona.

- Burdina: 2 miloi tona.

- Zitrikoak: 1.1 miloi tona.

- Arrainak: 627.900 tona.

- Kotoia: 550.000 tona.

- Kromoa: 355.000 tona.

- Tabakoa: 253.000 tona.

- Oliba olioa: 200.000 tona.

- Tea: 124.000 tona.

- Artilea: 49.000 tona.

- Ardi-azienda: 40 miloi buru.

- Behi-azienda: 12 miloi buru.

- Elektrizitatea: 44.000 miloi kWh.

- Turismoa: 2.39 miloi bisitari.

[aldatu] Kirolak

[aldatu] Kanpo loturak

Asiako herrialde eta lurraldeak    (Nazio Batuen azpi-eskualdeka)

Erdialdeko Asia

AfganistanErrusiaKazakhstanKirgizistanUzbekistanTadjikistanTurkmenistan

Asiako Ekialdea

Hego KoreaIpar KoreaJaponiaMongoliaTxina

Mendebaldeko Asia
Ekialde Hurbil eta Ertaina

Arabiar Emirerri BatuakArmeniaAzerbaijanBahrainEgiptoGeorgiaIranIrakIsraelJordaniaKuwaitLibanoOmanQatarSaudi ArabiaSiriaTurkiaYemen

Hego-ekialdeko Asia

BirmaniaBruneiEkialdeko TimorFilipinakIndonesiaKanputxeaLaosMalaysiaSingapurTailandiaVietnam

Hegoaldeko Asia

BangladeshBhutanIndiaMaldivakNepalPakistanSri Lanka

Beste entitate
politiko batzuk

PalestinaTaiwan