Arroka
Wikipedia(e)tik
Arroka edo haitz bat geologian mineral bat edo gehiagoz osatutako agregatu naturala da. Agregatuak hauek solido kohesionatuak dira. Arrokak, orokorrean, hainbat mineral ezberdinez osaturik daude, baina mineral bakarra dutenak ere badira.
Eduki-taula |
[aldatu] Arroken klasifikazioa
Arrokak euren osaera kimiko eta mineralaren arabera sailkatzen dira eta baita ere euren osagaiak diren partikulen testuragatik. Honen arabera arroka igneo, arroka sedimentario eta arroka metamorfikoak bereizten dira. Arroka mota bat beste batean eralda daiteke ziko geologikoaren barne.
[aldatu] Arroka igneoak
Sakontzeko, irakurri: Arroka igneo
Arroka igneoak magma likidotik sortutako arrokak dira. Bi motakoak daude: plutonikoak eta bolkanikoak. Plutonikoak intrusiboak dira, magmak oso geldo kristalizatzen da lurrazalen barruan, eta bolkanikoak edo estrusiboak gainazalara heltzen den magnatik sortzen dira, edo laba fragmentu aereotatik. Arroka intrusiboek milaka urte behar dituzte hozteko eta estrusiboek oso denbora gutxi, orduetatik asteetara.
[aldatu] Arroka metamorfikoak
Sakontzeko, irakurri: Arroka metamorfiko
Arroka metamorfikoak edozein arroka mota (aurretik arroka metamorfikoak zirenak barne) sortu zireneko tenperatura eta presio kondizio ezberdinetan egoten direnean sortzen dira. Presio eta tenperatura hauek beti dira lurraren gainazalean daudenak baino altuagoak, eta nahiko altuak izan behar dute mineral originalak eraldatu eta berkristalizatzeko.
[aldatu] Arroka sedimentarioak
Sakontzeko, irakurri: Arroka sedimentario
Arroka sedimentarioak sedimentu, materia organiko edo prezipitazio kimikoaren metatzeaz sortzen diren arrokak dira. Metatze honen ondoren konpaktazioa eta zementazioa gertatzen da diagenesisean. Arroka sedimentarioak Lurraren gainazalean sortzen dira. Higadurak sedimentuak bata bestearen gainean jartzen ditu eta zementuak elkartzen ditu.
[aldatu] Arroken zikloa
Arrokek ziklo bat osatzen dute, litogenesis izenekoa, faktore fisiko, kimiko eta biologikoek parte hartzen dutena. Denbora geologikoak arrokek aldaketak jasatzen dituzte faktore eta prozesu ezberdinak direla eta, hala nola meteorizazioa, higadura, garraioa eta sedimentazioa lurrazalean. Hasierako arroka hauek sedimentarioak, igneoak edo metamorfikoak izan daitezke.
Meteorizazioa atmosferak egiten duen ekintza geologikoa da, degradazioa, fragmentazioa eta oxidazioa eragiten du. Meteorizazioa jasandako arrokek higadura eta garraioa jasan dezakete. Grabitateak mugiarazitako arroka zatiek metakinak sortzen dituzte. Garraioa gelditzen denean arro sedimentarioetan metatzen dira estratu izeneko kapa horizontaletan.
Sedimentu hauek prozesu batzuk jasaten dituzte (diagenesisa) eta horietan arroka sedimentariotan bilakatzen dira. Arrokak hauek batez ere itsasoan sortzen dira. Konpaktazioak arrokek dituzten hutsuneak deusezten ditu, gainean dauden arroken pisua dela eta.
Arrokek presio eta tenperatura aldaketa handia jasaten badute metamorfismoa jasango dute eta arroka metamorfiko bilakatuko dira. Arroka metamorfikoak hasieran metamorfikoak edo igneoak ere izan daitezke.
Azkenik plaken tektonika dela eta arroka hauek fusionatu daitezke eta berriro atera, arroka igneotan bilakatuz.