XML
Wikipedia(e)tik
Aplikazio geruza | DNS, FTP, HTTP, IMAP, IRC, NFS, NNTP, NTP, POP3, SMB/CIFS, SMTP, SNMP, SSH, Telnet, SIP, gehiago |
Aurkezpen geruza | ASN.1, MIME, SSL/TLS, XML, gehiago |
Saio geruza | NetBIOS, gehiago |
Garraio geruza | SCTP, SPX, TCP, UDP, gehiago |
Sare geruza | AppleTalk, IP, IPX, NetBEUI, X.25, gehiago |
Lotura geruza | ATM, Ethernet, Frame Relay, HDLC, PPP, Token Ring, Wi-Fi, STP, gehiago |
Geruza fisikoa | Kable ardazkide, Zuntz optiko, Pare kordatu, Mikrouhin-sarea, Irrati bidezko sarea, RS-232, gehiago |
*OSI ereduaren arabera |
XML markaketa lengoaiak sortu baino askoz lehenago, markaketa sistemak egozan, testu egituratua kasu. Testu hutsa idatziz webgunerako dokumentuak sortu daitekez, HTML zer dan jakiteko beharrik gabe. Testu arrunta idatzi, eta makinak HTML kodean bihurtzen dau, hori da koxka. Testu egituratua erabiltzen dan kasu zehatza wikiena da (informazio osagarrirako hemen klikatu). Honetan testuari "marka" edo "etiketa" desbardinak gehitzen jakoz burutu nahi dan aldaketaren arabera, eta honen ondorioz hainbeste markaketa lengoaia sortu izan dira.
ANSI ("American Standards National Institute") erakundeak, 1978. urtean, testu-prozesamenduan ebilzan hainbat talde jarri ebazan harremanetan, edozein motatako testuak kodetzeko, egituratzeko eta** alkarren artean **trukatzeko balioko leukeen lengoaia estandar eta orokorra definitzeko helburuagaz.
Lengoaia horren lehenengo txostenak 1980. urtean argitaratu baziran ere, 1985. urtean elkarlanaren emaitzaren azken bertsioa argitaratua izan zan, ISO ("International Standard for Organization") erakundeak estandartzat onartu ebana: [ISO 8879 edo SGML http://xml.coverpages.org/sgml.html] (Standard Generalized Markup Language) lengoaia. Testuak osagaien bidez (parrafoak, listak, izenak, atalak, lerroak, etab.) zatitu, eta zati horreek abiatu daitekezala da SGML-ren oinarrizko hipotesia. SGML-k printzipio deskriptiboa bereganatu eban hasieratik. Holan, testua kodetze-lanetan dabilenak testu-objektua zer dan markatuko dau. Honen ondorioz, testu bera hamaika kodekera desbardinen arabera markatu daiteke, aplikazio desbardinen beharrei aurre eginez.
Hala ere, SGML lengoaia aberatsegia eta zabalegia suertatu zan konputagailuekaz tratatu behar zanean, eta, holan, aplikazio gitxik inplementatu ebazan SGML-k eskeintzen ebazan aukera guztiak. Gauzak holan, SGML lengoaiatik azpilengoaia bat sortu zan, [XML http://www.w3.org/XML/] ("eXtensive Markup Language") deitutakoa, nolabait SGML-k eskeintzen ebazan aukera zabalak murriztu guran. XML-ren 1.0 bertsioa 1998. urtean sortu zan W3C-aren aholku moduan. (XML-ri buruzko informazio osagarria nire bitakorako artikulu batean, ["Zer da XML?" artikuluan) http://littera.deusto.es/alumni/c0405/4jarodri_old/weblog/1099678643] [SGML eta XML http://www.w3.org/TR/NOTE-sgml-xml.html] lengoaiak helburu desbardinak betetzeko jaio ziran: lehenengoak edozein dokumentu markatzeko euskarria eskeintzen eban bitartean, bigarrenaren xedea Interneten informazioa kudeatzeko egokitu zan nagusiki. Holan, bada, XML lengoaia web-eko estandarra zan -eta oraindik dan- ["HTML-ren gabeziak gainditzeko" http://littera.deusto.es/alumni/c0405/4jarodri_old/weblog/1099678643] asmoagaz jaio zan. HTML-ak bere definizioak izan arren, nabigatzaileen tolerantziak gaizki egituratutako dokumentuek funtzionatzea eragin dau. Hori dala eta, XML eta HTML batzeko ahaleginagaz [XHTML http://www.w3.org/TR/xhtml1/] sortu da, "The Extensible HyperText Markup Language" dalakoa. Hau HTML erreproduzitu, zehaztu eta hedatzen daben modulu eta dokumentu familia da. XML-en oinarritutako hizkuntza zorrotz barria da XHTML, nabigatzaileak askoz zorrotzagoak izango diralarik web-en kodeen sintaxia balioztatzeko orduan.
XML, SGML bezala, metalengoaia da, eta lengoaia desbardinak definitzeko aukera emoten dau. [HTML http://www.w3.org/MarkUp/] , aldiz, SGML bidez definitutako lengoaia soil bat da, esan bezala aplikazio konkretu bat. HTML hizkuntza bat da, eta Interneten argitaratzen diran dokumentuei itxura emoteko erabiltzen da, informazioaren diseinu bisuala lantzeko sortu zan eta. Etiketetan oinarrituta dago, eta erabaki leike, esate baterako, zer letra tipo eroango dauan testuak, edo hau letra baltzez idatzi behar dan edo etzanez. XML-k osatu egiten dau HTML Interneten, egitura eransten deutselako datu horreei, eta semantika emon. Horri esker, sistema desbardinek ulertuko dabe zer esan nahi dauan. HTML-k ez bezala, bestalde, XML-k etiketa kopuru mugagabea erabili leike informazioa sailkatzeko.
Amaitzeko, esan daigun, web-aren diseinatzaileek badakiela formato barriei egokitzen, eta beste alde batetik, formato mota batzuk hobesten dabezela, adibidez, HTML, [PDF http://www.gusgsm.com/html/pdf01.html] formatoaren ordez, lehenengoa askoz gehiago erabiltzen dalako.