اسپارت
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اسپارت یا اسپارته یا اسپارتا یا لاسدمون (Lacedemone). شهر مشهور باستانی در شبهجزيرهٔ موره واقع در یونان. اين شهر مركز و پايتخت ناحیهٔ لاكونيا واقع در منتهاى جنوبی شبهجزيرهٔ مذكور است و در محلى ناهموار و كوهستانى در ساحل رود اوروتاس جاى دارد. در نزديكى اين شهر پرتگاهى موسوم به باراترون بود. اسپارتىها اطفال سقطشده و عليل و ناتوان را در آنجا مىافكندند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تاریخچه
گفتنی است اين شهر را پادشاهى مسمى به اسپارتون در سال 1880 ق. م. بنا نهاده و لاكدمون كه يكى از فرزندزادگان اين پادشاه بوده در نزديكى شهر قديم، محلهاى بزرگ موسوم به لاكدمونه بنا كرد و بمرور زمان شهر وسعت يافت و هر دو بهم وصل شد و از اين رو اين شهر را گاه اسپارته و گاه لاكدمونه مىگفتند. ابتدا پانزده تن از اعقاب اسپارتون مزبور حكومت كردهاند. (اسامى آنان در ذيل ذكر خواهد شد). سپس در سال 1190 ق. م. هركولیها و دوریالیها اسپارت را متصرف شدند. در اين هنگام رئيس آنان آرستوم زمام امور را در دست گرفته حائز عنوان سلطنت گرديد. بعد از وفات وى دو پسر توأمان وى به اشتراك حكمرانى و فرمانفرمائى ميكردند، نام يكى پروکلیس و ديگرى اُریستن بود. بعد از اين دو هميشه امر سلطنت را دو تن از نژاد آن دو به اشتراك اداره ميكردند. در تاريخ 898 ق. م. كودكى خاریلائوس نام از نژاد پروكليس بحكومت رسيد و ازينرو عموى وى لیکورگوس (Lycurgue) را نايبالسلطنه كردند و او حكيمى بود و قانونى براى اسپارتيها وضع كرد كه مبنى بود بر محدوديت حقوق دو سلطان و ضمناً حكومت را بشكل يك جمهورى نظامى درآورد. قانون ليكورگوس قانون نظامى شديدى ميباشد. در موقع ضبط و تسخير اسپارت بدست هركوليان و دورياليان دستهاى از اسپارتيان قديم كه از آخائیان محسوب ميشدند به زير فرمان درآمده ماليات و سپاهى ميدادند و جمعى برعكس قبول اطاعت نكرده مغلوب و اسير شده بودند و از اينرو اهالى اسپارت به سه طبقه: حاكم، محكوم و برده تقسیم ميشدند.
در سدهٔ هفتم و ششم ق. م. اسپارتيها بناى جنگ را با باشندگان مسینیا گذاردند. اين شهر در انتهاى جنوب غربی شبهجزيرهٔ موره واقع است. جنگ مدت مديدى ادامه داشت عاقبت با پیروزى اسپارتيان پایان یافت. باشندگان را اسير و دستگير كردند مگر كسانى را كه به جزيرهٔ صقلیه (سیسیل) فرار كرده بودند. سپس کینوریا را كه در جنوب شرقى موره واقع شده ضبط كردند و نيز قسمت اعظم آرکادیا واقع در وسط همان شبهجزيره را بدست آوردند و تدريجاً به تمام موره استيلا يافته بنوعى حقالرياسة بر بعض شهرهاى بزرگ مستقل مانند آرگوس هم نايل گشتند. اين مقدمات موجب آن شد كه بناى رقابت با آتنىها را بگذارند و اينان در آن سوى يونان ميزيستند و از حيث بحريه بر اسپارتيها تفوق داشتند. اين رقابتها موجب جنگهاى موره شد و در اين مجادلات پيروزى نصيب اسپارتىها گرديد و شهر آتن را تسخير و ضبط كردند، در نتيجه تمام يونان زير نفوذ اسپارتيان درآمد. اما آنان قانون ليكورگوس را رعايت نكرده به عيش و عشرت پرداختند و در نتيجه آتنىها و باشندگان تيبه و مردم ديگر جهات آن سرزمين بكمك و تشويق ایرانیان بناى شورش را گذاردند. در اين هنگام اسپارتيها بموجب عهدنامهاى جزائر و مستملكات ساحلى آناتولی را به ايران واگذار كرده يونانزمين را مخصوص به خويش ساختند، سپس دلاورى موسوم به اپامینونداس از تيبه ظهور كرد و پس از استرداد استقلال وطن خود مسينيا و آركاديا را از چنگ اسپارتيان درآورد و نزديك بود كه خود اسپارت را هم به تصرف درآورد اما اجل امانش نداد و در نتيجه اسپارتيها توانستند فقط استقلال خود را حفظ كنند.
در همين اوان اسکندر مقدونی خروج كرده تيبه را ويران و اسپارت را ضبط كرد. پس از وفات اسكندر اسپارت جزو اتحادیه آخائیا شد. اين اتحاد در شبهجزيرهٔ موره از طرف هیئتی بوجود آمده بود. بالاخره در سال 146 ق. م. اسپارت بدست رومیها افتاد و به ايالت اخائيا ملحق شد. در موقع تقسیم روم٬ اسپارت سهم امپراطور شرق يعنى قسطنطنیه شد و مركز ايالت موره گشت. بهنگام پیروزى اهل صليب يعنى 1204 م. در اينجا يك پرنسنشين (امارت) تشكيل شده بود كه تحت تسلط شاهزادهاى از نسل پالئولوگها درآمد و او حائز عنوان دسپوتى اسپارت گرديد.
بالاخره در 864 ه . ق. ابوالمغازی سلطان محمدخان ثانی اين قطعه را فتح كرد و ضميمهٔ ممالك عثمانی ساخت ولی پس از سه سال شاهزادهٔ ریمینی سجسموند اين خاك را ضبط كرد و بسوخت و تخريب كرد. بار ديگر اين خرابه بدست عثمانيان افتاد و از انقاض آن شهر میستره را بوجود آورده مركز لوا قرار دادند. جمعیت اسپارت باستانی قريب 32000 تن بوده.
پادشاهان قديم اسپارت از اين قرارند:
[ویرایش] 1) قبل از هركوليان:
اسپارتون1880ق. م.
للكس1742ق. م.
ميلس1680ق. م.
اوروتاس1631ق. م.
لاكدمون1577ق. م.
آميكلاس1480ق. م.
ارگالوس––ق. م.
كينورتاس1415ق. م.
اومالوس––ق. م.
هبپونون––ق. م.
تيندار1328ق. م.
منلاس1280ق. م.
اورست1240ق. م.
نيسان1220ق. م.
[ویرایش] 2) هركوليها:
آرستودم1190ق. م.
[ویرایش] (شعبهٔ پروكليس)
پروكليس 1186ق. م.
سوئوس از 1142ق. م.
اريپونق. م.
پريتانيس تا 986ق. م.
اوتوم 986ق. م.
پونيدكت907ق. م.
خاريلائوس (كودك) 898 ق. م.
نايبالسلطنه از 898ق. م.
ليكورگوس تا 879ق. م.
لسفاندر809ق. م.
تئوپومپ770ق. م.
زوكيسدام723ق. م.
آناكسيدام690ق. م.
آگاسيكليس605ق. م.
آمستون597ق. م.
آرخيدامنوس اول466 ق. م.
آجيس اول427ق. م.
آجسيلاس400ق. م.
آرخيدامنوس دوم361 ق. م.
آجيس دوم338ق. م.
وداميداس اول330ق. م.
اكليداس234ق. م.
تئونيدس اول––ق. م.
فليؤمبروت اول––ق. م.
ليكورگوس219ق. م.
ماخانيداس210ق. م.
تابيس از 205ق. م. تا 192ق. م.
[ویرایش] (شعبهٔ اوريستن)
اوريستن
آجيس 1186 ق. م.
اخسترات
دوريسوس
دوريسوس986ق. م.
آجسيلاس957ق. م.
آرخلائوس909ق. م.
تلكل853ق. م.
آلكامن813ق. م.
بوليدور776ق. م.
اوريكرات اول724ق. م.
آناكساندر687ق. م.
اوريكرات دوم652ق. م.
ليون645ق. م.
آناكساندريد597ق. م.
كلئوت اول519ق. م.
دمارات520ق. م.
لئوتيخيد492ق. م.
پاوسانياس480ق. م. (نايبالسلطنه)
پلستواناس466ق. م.
پاوسانياس409ق. م.
آجسيپوليس اول397 ق. م.
كلئوبروت ثانى380ق. م.
آرتاس اول309ق. م.
امروتاتوس265ق. م.
آرتاس دوم264ق. م.
لئونيداس دوم257ق. م.
كلئومروت سوم 243ق. م.
كلئومن سوم 238ق. م.
آجسيپوليس سوم 219ق. م.
[ویرایش] منبع
- قاموس الاعلام تركى