سامانه موقعیتیاب جهانی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سیستم موقعیتیاب جهانی یا جیپیاس (Global Positioning Systems) تنها سیستم کامل و عملیاتی موقعیتیاب ماهوارهای است. در این سیستم شبکهای با حداقل ۲۴ ماهواره دادههایی شامل مکان خود و زمان را به زمین میفرستند. گیرندههای زمینی جیپیاس با دریافت این دادهها موقعیت گیرنده را بر روی زمین محاسبه و ارائه میکنند. ماهوارههای این سیستم به سفارش وزارت دفاع ایالات متحده ساخته و در مدار زمین قرار داده شدهاند. جیپیاس در ابتدا برای مصارف نظامی تهیه شد ولی از سال ۱۹۸۰استفاده عمومی آن آزاد و آغاز شد.
مختصات کلی :
نام کامل = Global Positioning System
اولین ماهواره GPS به فضا = 1978
تکمیل کانال 24 (NAVSTAR) عددی ماهواره ای = 1994
تکمیل کانال 29 عددی ماهوارهرض هر ماهواره = 17 فوت (معادل 18/5 متر)
طول باتری های خورشیدی = 5.5 متر
انرژی مصرفی هریقین میتوان گفت یکی از بهترین و کامل ترین دستاورد های بشر برای شناسایی و مکان یابی روی کره زمین است که روز به روز در حال کامل تر شدن آن است.هر کس که بخواهد بداند کجاست و بکجا می رود به این سیستم نیازمند است، با توجه به نزول شدید بهای گیرنده های این سیستم، و افزایش امکانات آنها، این تکنولوژی در آینده نزدیک بیش از پیش در اختیار همگان قرار خواهد گرفت.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] کنترل زمینی
بخش کنترل زمینی این بخش شامل ایستگاههای کنترل زمینی است که دارای مختصات معلوم هستند و موقعیت آنها از طریق روشهای کلاسیک تعیین موقعیت نظیر روش VLBI (تعیین فواصل بلند توسط کوازارها)و روش SLR (فاصله سنجی ماهواره ای با امواج لیزر ) بدست آمده است. این ایستگاه ها وظیفه تعقیب پلی نومیال (Polynomials) ریاضی بطریق کمترین مربعات ، پارامترهای مداری (افمریزها)و موقعیت ماهواره ها را نسبت به یک سیستم مختصات ژئودتیک ژئوسنتریک (مبدا سیستم مختصات تقریبا در مرکززمین قرار دارد.) محاسبه می نماید.
تعداد این ایستگاههای زمینی 5 عدد است که ایستگاه اصلی با نام کلرادو اسپرینگ در آمریکا قرار داردو 4 ایستگاه فرعی دیگر در نقاط دیگر کره زمین مستقر هستند. آخرین بخش از سیستم G.P.S ، قسمت USER یا کاربران سیستم می باشد که خود شامل دو بخش است:
* آنتن دریافت کننده اطلاعات ارسالی از ماهواره ها
* گیرنده(پردازش کننده اطلاعات دریافتی و تعیین کننده موقعیت محل آنتن)
نرم افزار و میکروپروسسور داخل گیرنده فاصله بین آنتن زمینی تا ماهواره های مرتبط با گیرنده ه را تعیین می کند سپس با استفاده از حداقل 4 ماهواره موقعیت X وY و ارتفاع محل استقرار آنتن یا همان گیرنده تعیین میشود.
* نکته مهمی که می بایست مورد توجه قرار گیرد اینست که ارتفاعی که G.P.S به ما می دهدبا ارتفاع موجود در نقشه ها و اطلس ها فرق میکند.ارتفاع G.P.S نسبت به سطح مبنایی بنام بیضوی است در حالی که ارتفاع موجود در نقشه ها ارتفاع اورتومتریک می باشدکه از سطح دریاهای آزاد محاسبه می گردد.مقدار این اختلاف در بیش ترین حالت در حدود 100 متر می باشد
کاربرد های جی پی اس :
* نقشه برداری
* پروژه های عمرانی
* کوهنوردی
* کایت سواری
* سفر در مناطق ناشناخته
* کشتی رانی
* قایقرانی
*عملیات نجات هنگام وقوع سیل و زمین لرزه
[ویرایش] چگونه کار می کند؟
ماهواره های این سیستم، در مداراتی دقیق هر روز 2 بار بدور زمین می گردند و اطلاعاتی را به زمین مخابره می کنند. گیرنده های G.P.S این اطلاعات را دریافت کرده و با انجام محاسبات هندسی، محل دقیق گیرنده را نسبت به زمین محاسبه می کنند. در واقع گیرنده زمان ارسال سیگنال توسط ماهواره را با زمان دریافت آن مقایسه می کند. از اختلاف این دو زمان فاصله گیرنده از ماهواره تعیین می گردد. حال این عمل را با داده های دریافتی از چند ماهواره دیگر تکرار می کند و بدین ترتیب محل دقیق گیرنده را با اختلافی ناچیز، معین می کند.
گیرنده به دریافت اطلاعات همزمان از حداقل 3 ماهواره برای محاسبه 2 بعدی و یافتن طول و عرض جغرافیایی، و همچنین دریافت اطلاعات حداقل 4 ماهواره برای یافتن مختصات سه بعدی نیازمند است. با ادامه دریافت اطلاعات از ماهواره ها گیرنده اقدام به محاسبه سرعت، جهت، مسیرپیموده شده، فواصل طی شده، فاصله باقی مانده تا مقصد، زمان طلوع و غروب خورشید و بسیاری اطاعات مفید دیگر، می نماید.[1]
[ویرایش] ماهواره های آن
24 عدد ماهواره G.P.S در مدارهایی بفاصله 24000 هزار مایل از سطح دریا گردش می کنند. هر ماهواره دقیقا طی 12 ساعت یک دور کامل بدور زمین می گردد. این ماهواره ها انرژی خود را از خورشید تامین می کنند. همچنین باتری هایی نیز برای زمانهای خورشید گرفتگی و یا مواقعی که در سایه زمین حرکت می کنند بهمراه دارند. راکتهای کوچکی نیز ماهواره ها را در مسیر صحیح نگاه می دارد. به این ماهواره ها NAVSTAR نیز گفته می شود.آنها با یک سرعت ثابت در حرکتند و در هر 24 ساعت دوبار دور زمین را با سرعتی معادل 7000 مایل در ساعت می گردند. ماهواره های G.P.S توسط انرژی خورشید تغذیه میشوند آنها مجهز به باطریهای قابل شارژ اتوماتیک برای زمانهای بارندگی یا خورشید گرفتگی می باشند.
خدمات این مجموعه در هر نقطه از کره زمین در تمام شبانهروز در دسترس است و استفاده از آن رایگان است.
[ویرایش] سیستم های دیگر
- سیستم گلوناس که دولت شوروی ساخته و اکنون بهدست کشور روسیه اداره میشود.این سیستم هم اکنون 45% قابلیت مانور دارد و قرار است تا سال 2008 به همراه کشور هند به طور کامل به بهره برداری برسد.
- سیستم گالیله گسترش داده شده توسط اتحادیه اروپا و قرار است به همراه کشورهای اسراییل ، هند ، عربستان سعودی ، کره جنوبی ، اکراین ، چین و مراکش تا سال 2010 به صورت موثر به کار گرفته شود.
- سیستم بیدو (Beidou) که به صورت مستقل چین در حال گسترش است.
[ویرایش] جستارهای وابسته
سیستم موقعیت یاب گالیله
سیستم موقعیت یاب بیدو