مریانج

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

مَریانَج
مریانج
اطلاعات
کشور : ایران
استان : همدان
شهرستان : همدان
بخش : مرکزی
جمعیت : (۱۳۸۳) ۹۵۲۳ نفر
ارتفاع از سطح دریا : ۱۷۷۸ متر [1]
وب‌گاه : maryanaj.blogfa

شهر مَریانَج (نام محلی: مَرگانه) شهری است در استان همدان ایران. مریانج یکی از شهرهای تابعه شهرستان همدان و در ۶ کیلومتری جاده همدان-کرمانشاه و در دامنه های الوند واقع است. لهجه مردم این شهر مرگانه‌ای نام دارد که نزدیکی‌هایی با گویش‌های لری و فارسی جنوب استان همدان دارد.[2]

[ویرایش] پیشینه و تاریخ مریانج

مریانج در بین شهرهای مجاور همدان کمترین مهاجر را پذیرفته است و از وضعیت اقتصادی مناسبی برخورداراست. مردمان آن عموماً از طریق کشاورزی، دامداری، کامیون داری و... امرار معاش می نمایند. ویژگی های فرهنگی و زبانی آنها بعنوان یک خرده فرهنگ آنها را از روستا ها و شهرهای مجاور متمایز می نماید. وجه تسمیه آن دقیقا مشخص نیست بعضا مبتنی بر حدس و استنباط های شخصی است اما اهالی به آن مرگانه و همدانی ها مریانه می گویند ودر نقشه ها و مکاتبات اداری بصورت معرب مریانج استعمال می شود. دکتر اذکایی در کتاب مادستان یا همدان نامه از طریق تحلیل های زبان شناسی بر این باور است که مرگانه از دو جز مرگ + آنه تشکیل شده و مرگ یا مرغ بمعنی چمن می باشد و در مجموع یعنی محلی که در آنجا چمن فراوان است .(این واژه در مرغزار به معنی چمن زار و معرب آن مرج در واژه مرج راهط ومروج الذهب مشاهده می شود).

اگر چه در منابع تاریخی نام و نشان چندانی از مریانج به وضوح دیده نمی شود اما بدون تردید وجود شرایط مساعد زیست محیطی، آب فراوان خاک های رسوبی حاصلخیز، وجود رود خانه و جویبار های جاری از دامنه های الوند و موقعیت جغرافیایی خاص که آنجا را در مدخل دره برفین (امامزاده کوه ) و مسیر راه ارتباطی هگمتانه به کنگاور قرارمی داده همواره باعث استقرار گروههای یکجا نشین در آن منطقه بوده است وجود چند تپه باستانی و کشف اتفاقی گورهای تاریخی در حوالی مریانج نشان از قدمت آن در هزارهای قبل از میلاد دارد، امروزه در دره دوستعلی و دو خواهران چندین سنگ نگاره چوپانی دیده می شود که حکایت از مسکون بودن منطقه در عصر سنگ می نماید .

در دوره های تاریخی پیش از اسلام احتمالا مریانج و روستاهای دره برفین ده دژهایی بوده اند که نتنها امنیت شهر هگمتانه را تامین می کردند بلکه بخشهایی از نیروی نظامی در آنجا استقرار می یافتند .

در خلال هجوم اعراب به‌ایران و بعد از فتح نهاوند درگیریهایی بین اعراب و باقیمانده سپاه ساسانی در همین منطقه رخ داده و در اثر آن تعدادی از بزرگان سپاه عرب کشته شده اند و مقبره آنها در جایی که به امامزاده کوه معروف است واقع شده وهمچنین وجود تعدادی اماکن با نام بعضی شاهان وبزرگان قبل از اسلام موید اهمیت راهبردی منطقه در قدیم می باشد .

در دوره اسلامی بعضی از جغرافی نویسان و شعرا و ادبا به مناسبت هایی از دره ماوشان وزیبایی هاو آبادی های آن یاد نموده اند. از جمله عین القضاه، حمدالله مستوفی، نجم الدین قمی، زکریا محمود قزوینی و عبدالباقی نهاوندی گاه به اختصار و گاه به تفصیل ماوشان را توصیف نموده اند .

ماوشان نام قدیمی همین دره برفین است که رودخانه قوری چای یاماوشانرود از کنار روستاهای برفین، موئین، توئین، سولان و مریانج می گذرد و نه تنها در اقتصاد کشاورزی آنها نقش بسزایی دارد بلکه به لحاظ اجتماعی و فرهنگی نیز موجب تقویت پیوند ها وارتباطات اجتماعی وفرهنگی روستاهای مذکور گردیده است

به نظر می رسد اولین سند مکتوبی که در آن نام و نشانی از مریانج به میان آمده مربوط به دو چکامه‌ای است که ابوالوفای همدانی ادیب و شاعر قرن سوم هجری به زبان عربی در زیبایی ها و مناظر خاطره انگیز و اماکن دره ماوشان سروده است، ابوالوفای همدانی در ابیاتی از آن چکامه به توصیف و تمجید زیبایی های طبیعی مریانج می پردازد و می گوید :

بسفح مرجانه المحسود و ساکنها روض اریض و ما ثم موار

و شعب قروذ فیه کل مونقه و فیه للهوا اشجار و انهار

(( در دامنه مریانه که بر آرمندگانش رشک برند گلزاری نظر گیر و آب زاری هموار است ))

((دره قروه که در آن هر چیز دلپسندی است و در ختان و جویباری فرح انگیز در آنجاست))

اگر مواردی نظیر آنچه که ابوالوفای همدانی وصف کرده و جغرافی نویسان ودیگران به صورت کلی در مورد آبادی های دره ماوشان نقل کرده اند را استثنا کنیم در آن صورت اخبار و اسناد مکتوب قابل ذکری از گذشته تاریخی مریانج به دست نمی آید. زیرا مریانج به سبب همجواری دیوار به دیوار با شهر تاریخی و مشهور همدان تحت الشعاع آن بوده و وقایع و حوادثی که در آن رخ می داده به عنوان بخشی از تاریخ همدان ثبت و ضبط می گردیده و یا به حساب نمی آمده و مکتوب نمی شده است، از اینرو مریانج نتوانسته نقش وجلوه های خود را به نمایاند .

به هر حال در اینکه قدمت آنجا همپای قدمت هگمتانه است شکی نیست ولی روایات سینه به سینه مردمان مریانج به خصوص سالخوردگان حکایت از گذشته های پر فراز و نشیب آنجا دارد، این اسناد شفاهی اگرچه بعضا مورد اعتماد نیستند و باید در باره صحت سقم آنها تعمق و تامل نمود. لیکن بیانگر حوادثی است که از حمله افغان ها تا عصر ناصری، مشروطیت و جنگ های جهانی اول و دوم و انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به وقوع پیوسته است که مجال پرداختن به آنها فراهم نیست .

فراگیری و تاثیر روز افزون رسانه ها، نفوذ و ترویج گویش خاص مرکز نشینان، بی میلی جوانان در پایبندی به گویش های محلی خود، ورود واژه های خارجی و بعضی عوامل دیگر گویش های محلی را به شدت و سرعت در معرض تهدید وفراموشی قرار داده است .


[ویرایش] لهجه

بی شک چگونگی سخن گفتن اهالی مریانج باز مانده وتغییریافته گویش پهلوی بوده و ورود واژه های عربی ترکی واروپایی به اصالت آن آسیب رسانیده است. اما گویش مرگانه‌ای در بین فارسی زبانان همدان واطراف آن مانند دره مراد بیک، علی آباد، ینگجه، سولان، برفین، حصار، دیزج و .......منحصر میباشد واز این حیث نسبت به آنها دارای استقلال است . ( پاسخ سوال ۱ )

طبق مقایسه های انجام شده می توان گقت که از لحاظ آوایی ولهجه به لری می ماند وشاید اصالتاً لری بوده که در اثر مقتضیات زمان ومکان تغییراتی یافته است ( پاسخ سوال ۲ )

گویش مرگانه‌ای همچنین بیشترین تشابه را در بین فارسی زبانان استان همدان با نهاوندی وتویسرکانی وکمترین را با همدانی دارد . ( پاسخ سوال ۳ )

در مریانج هنوز بسیاری از واژه ها به صورت قدیمی خود استعمال می شود. نظیر : بند های ۸ و ۱۰ وبه کار بردن فتحه ( اَ کشیده)درمورد کلماتی که به های ملفوظ وغیر ملفوظ ختم می شوندوهمچنین حذف علامت مفعولی (را ) وقرار دادن مصوت د َ به جای آن از ویژگی های بارز گویش مرگانه‌ای می باشد. ودر مورد جملاتی که دارای حرف ربط ( هم ) بوده نیز به همان صورت عمل می شود. مانند:

خانه َ د َ ساختم خسته َ د َ شدم. خانه را ساختم وخسته هم شدم.

شیشه َ د َ اشکست. شیشه هم شکست .

درمواردی که اسم نکره باشد حرف ی َ قبل از د َ قرار می گیرد. مانند: پسره َ ی َ د َ به خدا اِسپردم.

در کلماتی که دارای مصوت( اْ ) هستندبا مصوت مرکب ( اِو ) تلفظ می شوند. مانند:اولاد، گوجه، موز، برو،

موارد مذکور و.....نوعی تفخیم وتلغیظ را در گویش مریانجی ها باعث شده است که گویشوران آنرا از دیگران متمایز می نماید. ( پاسخ سوال ۴ )

[ویرایش] منابع

  • اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.

بخش پیشینه و لهجه (برگرفته از وب‌نوشت مریانج (برداشت آزاد با ذکر منبع)): ۱) صفا، ذبیح ا لله، تاریخ ادبیات ایران ج ۱ ، امیر کبیر ، ۱۳۵۵

۲) بهار، محمد تقی، سبک شناسی ج۱ ، امیرکبیر ، ۱۳۶۹

۳) گروسین، هادی، زیستگاه های دره الوند، فردوسی ،۱۳۸۳

۴)رضایی باغ بیدی، حسن، تفاوت های آوایی فارسی معیاروفارسی ملایری، فصلنامه فرهنگ همدان ش۷،۱۳۷۵

۵) ولایی، هما، مقایسه دو لهجه همدانی وملایری، فصلنامه فرهنگ همدان ش۲۵ ، ۱۳۸۰

۶)ظفری، ولی الله، مختصات آوایی گویش نهاوندی، فصلنامه فرهنگان نهاوند ش۳ ، ۱۳۷۹

۷) اذکایی، پرویز، همدان نامه بیست گفتار در باره مادستان، مادستان ، ۱۳۸۰

۸) جهانپور، علی، دره ماوشان الوند، فصلنامه فرهنگ همدان ش۷ ، ۱۳۷۵


  این نوشتار مرتبط با جغرافیا ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.


استان همدان

استان همدان

مرکز همدان
شهرستان‌ها

اسدآباد | بهار | تویسرکان | رزن | کبودرآهنگ | ملایر | نهاوند | همدان

شهرها

ازندریان | اسدآباد | بهار | تویسرکان | جورقان | جوکار | دمق | رزن | سامن | سرکان | شیرین‌سو | صالح‌آباد | فامنین | فرسفج | فیروزان | قروه درجزین | قهاوند | کبودرآهنگ | گل‌تپه | لالجین | مریانج | ملایر | نهاوند | همدان 

آثار دیدنی

آبشار گنجنامه | آتشکده نوشیجان | آرامگاه باباطاهر | آرامگاه بوعلی‌سینا | امامزاده یحیی | پیست اسکی الوند | تالاب پیرسلیمان | تپه باستانی هگمتانه | سد اکباتان | سرآب گیان | غار علیصدر | گنبد حیقوق نبی | مجسمه شیر سنگی | مقبره باباپیره | موزه تاریخ طبیعی همدان