ممتاز محل
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
ممتاز محل يا ارجمند بانو بیگم (۱۵ آوریل ۱۵۹۳ - ۱۷ ژوئن ۱۶۳۱) (همسر شاه جهان از پادشاهان امپراتوری مغولی هند بود. شاه جهان تاج محل را برای وی ساخت.
ارجمند بانو دختر یک ایرانی بنام عبدالحسن عاصف خان بود. ارجمند بانو ملقب به ممتاز محل ، همسر پنجمین پادشاه گورکانی موسوم به شاه جهان است. ارجمند بانو نوه پسری شخصی به نام میرزا غیاث الدین شیرازی بود. میراز غیاث الدین شخصی ایرانی بود که با خانواده اش در دوره اکبر، (سلطنت 14-963 ه.ق) به هند رفت و در دربار او به کار اشتغال ورزید و در مدت کوتاهی پیشرفت کرد و عهده دار فعالیت های مهمی شد. پیشرفت این شخص در دوره فرند اکبر، جهانگیر (سلطنت 1073-1014 ه.ق) چنان بود که به عالی ترین مقام اداری کشور یعنی به منصب صدارت عظمی دست یافت ، زیرا جهانگیر با مهر انساء ملقب به نور جهان، دختر میرزا غیاث الدین ازدواج کرد. آصف خان پسر میرزا غیاث و برادر مهر النساء نیز به عنوان سپهسالار انتخاب شد. ملکه نورجهان از قدرت فوق العاده ای برخوردار شد و بسیاری از افراد خاندان او در دستگاه سلطنت به کارهای گوناگون اشتغال ورزیدند. ارجمند بانو فرزند آصف خان و برادرزاده نورجهان، ملکه کشور بود که با شاهزاده خرم، فرزند جهانگیر ازدواج کرد و فرزندانی از او به دنیا آورد. شاهزاده خرم که مورد بی مهری نورجهان واقع شده بود، پس از مرگ جهانگیر تنها با کمک پدر زن خود، آصف خان توانست بر رقبای خود پیروز شود و قدرت را به دست آورد . وی پس از نشستن بر تخت سلطنت با نام شاه جهان شهرت یافت، همسر او نیز به ممتاز محل ملقب شد. گفته اند شاه جهان همسرش را بسیار دوست داشت و در همه سفرها از جمله سفرهای جنگی نیز او را همراه خود می برد. در یکی از این سفرهای جنگی که تقریباً یک سال پس از به سلطنت رسیدن شاه جهان روی داد و او برای سرکوبی حاکم افغانی دکن عازم شد، ارجمند بانو را که در آن هنگام باردار بود، همراه خود برد . در روزی که پادشاه در جنگ با سپاه دشمن بود، شنید که همسرش دچار درد و کسالت سختی شده است، و امیدی به زنده ماندنش نیست، به همین سبب فوراً خود را به نزد همسرش رساند و از او خواست که هر چه در دل دارد، به او بگوید. وی نیز نکاتی را ابراز داشت که از قول او چنین نوشته اند: «شاها گفته و شنیده ما را عفو فرمایند، عنقریب مسافر هستم... شاها در ایام محبوسی همدرد شما ماندم الحال که ایزد تعالی پادشاهی نصیب شما کرد و فرمانروایی جهان بخشید ما پر حسرت انتقال می کنیم و می رویم بنابر آن دو وصیت است، امید که هر دو قبول شوند. خدیو جهان اقبال نموده استفسار کردند، بیگم صاحب فرمودند که حق تعالی شما را چهار پسر و چهار دختر داده است برای نام و نشان همین کفایت می کند، چنان نشود که نسل دیگر از کسی پیدا شود که با هم جنگ و جدل دارند. وصیت دوم آنست که برای ما همچنان مکان تعمیر باید که بر منصه ظهور نایاب و کمال عجیب و غریب گردد . اعلیحضرت هر دو وصیت را به دل و جان قبول فرمودند..» نوشته اند که شدت علاقه مندی شاه جهان به همسرش چنان بود که تمامی موی سر شاه جهان در سال دوم فوت همسرش سفید شد. او وصیت همسرش را در نظر گرفت و چنان که نوشته اند در مدت زندگی خود پس از فوت همسرش که نزدیک به سی و شش سال بود (1040 تا 1076 ه.ق) مجرد ماند و در این مدت دخترش ، جهان آرا از او نگهداری می کرد. البته آرزوی ممتاز محل در مورد عدم بروز جنگ میان فرزندانش تحقق نیافت ، زیرا اورنگ زیب پسر سوم شاه جهان به برادرش دارا شکوه که شخصی ادیب واندیشمند بود، حسادت می روزید . او پدر را دستگیر و زندانی کرد و بردارش را به قتل رساند و خود قدرت را به دست گرفت. شاه جهان وصیت دوم همسرش ممتاز محل را نیز مورد توجه قرار داد و در همان سال (1040 ه.ق) دستور داد مزاری برای او ساخته شود. بنای مزار در زمینی در کنار رودخانه جمنا شروع شد و هفده سال به طول انجامید تا سرانجام در سال 1057 ه.ق طی مراسمی خاتمه بنای مجموعه تاج محل اعلام شد.
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] منابع
- سلطانزاده،حسين . 1378 . تاج محل؛ تداوم طراحي باغ ايراني . دفتر پژوهشهاي فرهنگي . تهران . چاپ نخست .