شیخ‌ عباس‌ قمی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

حجه‌ الاسلام‌ و المسلمين‌ حاج‌ شيخ‌ عباس‌ قمي ،يكي از محدثان‌ مخلص‌ و زاهد و بسيار پركار قرن‌ چهاردهم‌ هجري‌ است‌ كه‌ در سال‌ 1294 ه‌.ق‌ مصادف‌ با تقريبا 1254 ه‌.ش‌ در شهر مقدس‌ قم‌ ديده‌ به‌ جهان‌ گ‌شود .پدرش‌ محمدرضا ،كاسبي متدين‌ و آگ‌اه‌ به‌ احكام‌ دين‌ مبين‌ اسلام‌ بود چنانكه‌ مردم‌ براي‌ آگ‌اهي از فروع‌ فقهي و وظايف‌ مذهبي خويش‌ به‌ ايشان‌ رجوع‌ مي كردند .

شيخ‌ عباس‌ پس‌ از فراگ‌يري‌ بخشي از علوم‌ ديني مقدمات‌ و سطح‌ در نزد علماي‌ عصر خويش‌ ،در حوزه‌ علميه‌ قم‌ سرانجام‌ در سال‌ 1316 ه‌.ق‌ براي‌ تكميل‌ تحصيلات‌ در سطوح‌ عالي فقه‌ و اصول‌ به‌ حوزه‌ علميه‌ نجف‌ اشرف‌ تشرف‌ حاصل‌ كرد و چون‌ در علوم‌ نقلي بويژه‌ حديث‌ استعداد درخشاني داشت‌ از فقيه‌ و محد 9بزرگ آن‌ عصر مرحوم‌ حسين‌ بن‌ محمدتقي طبرسي معروف‌ به‌ محدث نوري‌ بيشتر كسب‌ فيض‌ كرد .مرحوم‌ شيخ‌ عباس‌ در سال‌ 1318 ه‌.ق‌ به‌ سوي‌ خانه‌ خدا و زيارت‌ مشاهد مشرفه‌ بار سفر بست‌ و سپس‌ به‌ سوي‌ وطن‌ خويش‌ قم‌ مراجعت‌ كرد ،اما پس‌ از ديدار با والدين‌ و خويشان‌ دوباره‌ رهسپار نجف‌ اشرف‌ و مجلس‌ پرفيض‌ مرحوم‌ محد 9نوري‌ شد .مرحوم‌ محد 9نوري‌ در سال‌ 1320 ه‌.ق‌ به‌ ديدار حق‌ شتافت‌ و جهان‌ تشيع‌ را عزادار ساخت‌ .محد 9قمي نيز پس‌ از رحلت‌ استاد بزرگ‌وارش‌ ،حدود 2 سال‌ در شهر نجف‌ از خرمن‌ معارف‌ ديني خوشه‌ ها چيد و سرانجام‌ در سال‌ 1322 ه‌.ق‌ 1282ـ3 / ه‌.ش‌ يعني يكسال‌ پيش‌ از آغاز انقلاب‌ مشروطه‌ 1327ـ1323 ق‌ و در دوره‌ روي‌ كار آمدن‌ علي اصغر خان‌ امين‌ السلطان‌ صدر اعظم‌ مظفر الدين‌ شاه‌ ـ كه‌ از فاسدترين‌ رجال‌ دولت‌ قاجار به‌ شمار مي آمد ـ به‌ وطن‌ بازگ‌شت‌ .در اين‌ دوران‌ افكار بويژه‌ فلسفه‌ سياسي غرب‌ در ايران‌ رسوخ‌ كرده‌ بود و اين‌ افكار گ‌رچه‌ موجب‌ اعتراض‌ به‌ حكومت‌ استبدادي‌ قاجار مي شد ،اما گ‌روهي نيز به‌ جهت‌ خودباختگي دربرابر تمدن‌ غربي ،فرهنگ‌ اصيل‌ اسلامي را از ياد برده‌ بودند.

ماموريت‌ محدث قمي نيز از همين‌ جا آغاز مي شد .از اين‌ رو ،وي‌ خود را موظف‌ مي ديد كه‌ براي‌ دفاع‌ از اسلام‌ برتلاش‌ علمي خويش‌ بيش‌ از پيش‌ بيفزاريد .پس‌ از سقوط حكام‌ مستبد قاجار و روي‌ كارآمدن‌ حكومت‌ ديكتاتوري‌ پهلوي‌ ،وظيفه‌ محد 9قمي در تبليغ‌رسالتهاي‌ الهي سنگينتر شد ،زيرا سياستهاي‌ فرهنگي انحطاط آفرين‌ در عصر پهلوي‌ و قتل‌ و تهديد علماي‌ مخالف‌ رژيم‌ شدت‌ يافت‌ .حاج‌ شيخ‌ عباس‌ در سال‌ 1331 ه‌.ق‌ در شهر مقدس‌ مشهد سكونت‌ گ‌زيد و در طي همين‌ سالها سخنراني هاي‌ جذاب‌ و عالمانه‌ ايشان‌ ونيز كلاسهاي‌ درس‌ اخلاق‌ وي‌ كه‌ در هر پنج‌ شنبه‌ و جمعه‌ در مدرسه‌ ميرزا جعفر مشهد ـكه‌ اكنون‌ جزء دانشگاه‌ علوم‌ اسلامي رضوي‌ واقع‌ شده‌ است‌ ـ پذيراي‌ توده‌ انبوه‌ مردم‌و علما و مجتهدان‌ بزرگ بود .

در سال‌ 1340 ه‌.ق‌ 1300 / ه‌.ش‌ يعني يك‌ سال‌ پس‌ از تصرف‌ تهران‌ توسط رضاخان‌ حاكم‌ مستبد و دست‌ نشانده‌ رژيم‌ پهلوي‌ ،مرحوم‌ شيخ‌ عباس‌ قمي به‌ دعوت‌ مرحوم‌ آيه‌ ا ...شيخ‌ عبدالكريم‌ حايري‌ يزدي‌ ـ كه‌ به‌ خواهش‌ علماي‌ عصر خويش‌ براي‌ تجديد مركزيت‌ حوزه‌ علميه‌ قم‌ ،در اين‌ شهر ماندگ‌ار شده‌ بود ـ براي‌ تدريس‌ به‌ حوزه‌ علميه‌ كهن‌ قم‌ فراخوانده‌ شد و در همين‌ ايام‌ يعني سال‌ 1344 ه‌.ق‌ ،مهمترين‌ كتاب‌ حديثي ايشان‌ يعني> سفينه‌ البحار و مدينه‌ الحكم‌ و الاثار ـ <كه‌ فهرست‌ موضوعي تفصيلي براي‌ احاديث‌ كتاب‌ عظيم‌ و بيش‌ از صد جلدي‌> بحار الانوار <تاليف‌ علامه‌ مجلسي است‌ـ پس‌ از سالها تلاش‌ شبانه‌ روزي‌ مولف‌ در دسترس‌ علاقمندان‌ قرارگ‌رفت‌ و به‌ اين‌ ترتيب‌ مي توان‌ گ‌فت‌ او به‌ كتاب‌ عظيم‌> بحار الانوار <حيات‌ مجدد بخشيد و مبلغان‌ را در دفاع‌ از اسلام‌ به‌ سلاحي كاري‌ مجهز نمود .در اين‌ كتاب‌ علاوه‌ بر فهرست‌ احاديث‌ و آيات‌ قرآن‌ ،گ‌اه‌ مرحوم‌ شيخ‌ عباس‌ به‌ بيان‌ مطالب‌ مهم‌ و تحقيقات‌ ژرفي نيز اهتمام‌ ورزيده‌ و علاوه‌ بر اين‌ شرح‌ حال‌ مختصري‌ از مشاهير و بزرگ‌ان‌ علماي‌ شيعه‌ و سني و حتي برخي از شعرا و اديبان‌ را نيز ضميمه‌ كرده‌ است‌ .اما البته‌ مزيت‌ اساسي اين‌ كتاب‌ آن‌ است‌ كه‌ مولف‌ عاليقدرش‌ ،همه‌ آداب‌ ظاهري‌ و باطني نقل‌ حديث‌ را از قبيل‌ پاكيزيگي ظاهر و باطن‌ و خلوص‌ نيت‌ و پرهيز از اغراض‌ مادي‌ رعايت‌ نموده‌ و در واقع‌ به‌ نخستين‌ محد9 جهان‌ اسلام‌ جناب‌ امير مومنان‌ تاسي كرده‌ است‌ .

[ویرایش] آثار

از محدث قمي كتابهاي‌ نفيس‌ بسياري‌ ـ كه‌ در مجموع‌ به‌ 63 جلد مي رسد ـ در رشته‌ هاي‌ گ‌وناگ‌ون‌ رجال‌ ،اخلاق‌ ،فقهه‌ ،كلام‌ ،لغت‌ ،ادعيه‌ و تاريخ‌ و بويژه‌ حديث‌ به‌ يادگ‌ار مانده‌ است‌ كه‌ برخي از آنها عبارتند از :

  1. منتهي الامال
  2. الانوار البهيه‌ كه‌ هر دو در تاريخ‌ چهارده‌ معصوم‌ نگاشته‌ شده‌ اند
  3. تتمه‌ المنتهي در تاريخ‌ خلفاي‌ راشدين‌ ،اموي‌ و برخي از خلفاي‌ عباس‌
  4. تحفه‌ الاحباب‌ در رجال>
  5. شرح‌ الوجيزه‌ درعلم‌ درايه‌ الحديث‌
  6. الكني و الاقاب‌ كه‌ زندگ‌ينامه‌ بسياري‌ از علماي‌ شيعه‌ و سني و برخي شعرا و ادبا و عرفا و امرا است‌
  7. مفاتيح‌ الجنان
  8. ترجمه مصباح‌ المتهجد كه‌ هر دو در موضوع‌ ادعيه‌ منقول‌ از اهل‌ بيت‌(ع‌)است
  9. سبيل‌ الرشاد در عقايد بويژه‌ مبدا و معاده
  10. ذخيره‌ الابرار كه‌ تلخيص‌ كتاب‌ انيس‌ التجار تاليف‌ مولي مهدي‌ نراقي و در موضوع‌ فقه‌ است‌ .

[ویرایش] وفات

اين‌ عالم‌ جليل‌ القدر و وارسته‌ سرانجام‌ در نيمه‌ شب‌ 23 ذي‌ الحجه‌ سال‌ 1359 ه‌.ق‌7 / 1316ـه‌.ش‌ با بيش‌ از شصت‌ سال‌ مجاهدت‌ علمي به‌ ديار باقي رحلت‌ كرد و در نجف‌ اشرف‌ و در همان‌ صحني كه‌ استاد بزرگ‌وارش‌ محد 9نوري‌ در آن‌ آرميده‌ است‌ ،مدفون‌ شد .راهش‌ پررهرو باد !

[ویرایش] منابع

  • مقدسه‌ كتاب‌ الكني و الالقاب‌ ،به‌ قلم‌ محمد هادي‌ اميني ج‌ 1 تهران‌ كتبه‌ الصدر 1368در اين‌ كتاب‌ منابع‌ متعدد كه‌ به‌ زندگ‌ينامه‌ ايشان‌ اشاره‌ دارند آمده‌ است‌ .
  • ديدار با ابرار ،شماره‌ 27 محد 9قمي حديث‌ اخلاص‌ ،تاليف‌ خليل‌ عبدا ...زاده‌ معاونت‌ پژوهشي سازمان‌ تبليغات‌ اسلامي 1372
  • سيماي‌ فرزانگان‌ جل‌ 3
  • حاج‌ شيخ‌ عباس‌ قمي به‌ قلم‌ حجه‌ الاسلام‌ علي دواني كه‌ كمياب‌ است‌
  • وعاظ ايران‌ به‌ قلم‌ محمد هادي‌ اميني كه‌ كمياب‌ است‌ .