شیرین‌بیان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

شیرین‌ بیان (Glycyrrhiza Glabra L)

از خانواده‌ نخود Leguminosae

نام‌های‌ رایج‌: مهْک‌ (در بوشهر و فارس‌)، بیخ‌ مهلک‌ (ریشه‌)، سوس‌، عرق‌السوس‌، اصل‌ السوس‌ (ریشه‌ شیرین‌ بیان‌)، متکی‌، شجرة‌السوس‌، میجو، مژو، متسکو.

شیرین‌ بیان‌ گیاه‌ بادوامی‌ است‌ که‌ به‌صورت‌ بوته‌ای‌ و به‌ طول‌ ‌ 50 تا 150 سانتیمتر برروی‌ ریشة‌ اصلی‌ که‌ چوبی‌ و قائم‌ و داخل‌ آن‌ زردرنگ‌ است‌، می‌روید. شاخه‌های‌ کوچکی‌ به‌صورت‌ افقی‌ در امتداد و ریشة‌ اصلی‌ بیرون‌ می‌آیند. برگهای‌شیرین‌ بیان‌ که‌ تخم‌مرغی‌ شکل‌ و زوج‌ هستند در گروههای‌ ‌ 9 تا 15 تایی‌ ظاهرمی‌شوند. زیربرگها کمی‌ چسبناک‌ است‌. سنبله‌هایی‌ از گل‌های‌ آبی‌رنگ‌ و خوشبو ازاواسط‌ تا اواخر تابستان‌ ظاهر می‌شوند. همین‌ گلها سپس‌ به‌ تخمداهای‌ کوچک‌به‌رنگ‌ قرمز مایل‌ به‌ قهوه‌ای‌ تبدیل‌ می‌گردند.

ریزوم‌ و ریشه‌ شیرین‌ بیان‌، دارای‌ گلوکز، ساکاروز، آمیدون‌، رزین‌ ماده‌

عامل ‌شیرین‌ گلیسیریزین‌ یا گلیسیریزیک‌، که‌ شیرینی‌ آن‌ پنجاه‌ برابر قند است‌. هم‌چنین‌حاوی‌ یک‌ فلاونوئید گلیکوزید به‌نام‌ لیکوییر یتوزید، یک‌ ماده‌ تلخ‌، یک‌ اسانس‌ فرارو مواد آلبومینوئیدی‌ می‌باشد.

قسمتهای‌ مورد استفاده‌ شیرین‌ بیان‌ ریشه‌ و ریزوم‌های‌ خشک‌ آن‌ است‌ که‌ درپاییز از زمین‌ خارج‌ می‌کنند، می‌شویند و در آفتاب‌ می‌خشکانند.

خواص‌ و اثرات‌ دارویی‌: طبع‌ شیرین‌ بیان‌ گرم‌ و خشک‌ است‌.

شیرین‌ بیان‌ دارای‌ خواص‌ تونیک‌، ضد سم‌ قوی‌، نیروبخش‌، اشتهاآور، ادرارآور، خنک‌کننده‌، ملین‌، ضد بلغم‌، قاعده‌آور و ضد تورم‌ ضد التهاب‌، ضداسپاسم‌، آرام‌ بخش‌ و یک‌ مسهل‌ ملایم‌ است‌.

ریشه‌ و ریزوم‌های‌ شیرین‌ بیان‌ در موارد رفع‌ ناراحتیهای‌ مجاری‌ ادرار، رفع‌سرفه‌، ورم‌ گلو، گزیدگی‌ عقرب‌، رفع‌ سرفه‌های‌ عصبی‌، برونشیت‌ و التهاب‌ نای‌، التهاب‌ معده‌، زخم‌ معده‌ و اثنی‌ عشر، یبوست‌ ملایم‌، اختلالات‌ سینه‌ و گلو، تقویت‌غده‌های‌ مافوق‌ کلیوی‌ و... مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد.

از گرد ریشه‌ و ریزوم‌ آن‌ برای‌ رفع‌ ناراحتی‌های‌ طحال‌ و جراحت‌ گلو و خوردن‌عصارة‌ مایع‌ ریشه‌ (آب‌ حاصل‌ از خیس‌ کردن‌ ریشه‌ در آب‌ و یا دم‌کردة‌ ریشه‌) برای‌معالجة‌ زخم‌های‌ اثنی‌عشر و زخم‌ معده‌ (گاستریت‌)، اثر رضایت‌بخش‌ داشته‌است‌.

خیسانده‌ ‌ 20 گرم‌ ریشه‌ و ریزوم‌ شیرین‌ بیان‌ در یک‌ لیتر آب‌ برای‌ نرم‌ کردن‌سینه‌، رفع‌ خشونت‌ حلق‌ و سینه‌ و تنگی‌ نفس‌، تقویت‌ اعصاب‌ و تقویت‌ نیروی‌جنسی‌ و رفع‌ انواع‌ سرفه‌ها، رفع‌ نفخ‌، ازدیاد ترشح‌ ادرار، رفع‌

سرفه‌های‌ عصبی‌، التهاب‌ نای‌ و برونشیت‌ مفید است‌.

در استعمال‌ خارج‌ جوشانده‌ ‌ 20 گرم‌ آن‌ در 100 گرم‌ آب‌ تا رسیدن‌ به‌ حجم‌ ‌ 34حجم‌ اولیه‌ جهت‌ شستشو و حمام‌ دهان‌ و رفع‌ التهاب‌ مخاط‌ دهان‌ و زبان‌ به‌کارمی‌رود. جویدن‌ ریشه‌ آن‌ التهاب‌ و زخم‌ دهان‌ را دفع‌ می‌کند.

مالیدن‌ دم‌ کردة‌ آن‌ به‌ چشم‌ برای‌ رفع‌ زردی‌ چشم‌ و درخشان‌ کردن‌ سفیدة‌چشم‌ و ازدیاد بینائی‌ مؤثر است‌ و ضماد ریشه‌ آن‌ با آب‌ خالص‌ برای‌ جلوگیری‌ ازریزش‌ مو نافع‌ است‌.

جوشانده‌ ‌ 50 گرم‌ ریشه‌ شیرین‌ بیان‌ در یک‌ لیتر آب‌ در 5 دقیقه‌ برای‌ تقویت‌غده‌های‌ مافوق‌ کلیوی‌ مؤثر است‌.

دارای‌ طبعی‌ گرم‌ است‌ و فشار خون‌ را بالا می‌برد لذا باید با گل‌ بنفشه‌ و عناب‌که‌ طبعی‌ سرد و مرطوب‌ دارند مصرف‌ شود.

اگر از خیسانده‌ ‌ 2 گرم‌ ریشه‌ پوست‌ گرفته‌ شیرین‌ بیان‌ مخلوط‌ با 1 گرم‌ شکر ورازیانه‌ تا چندین‌ روز، روزانه‌ بخورند برای‌ رفع‌ نفخ‌، جلای‌ رنگ‌ صورت‌، رفع‌ اکثرسردردها و ناراحتی‌ها و ناراحتی‌های‌ شقیقه‌ و ازدیاد نور چشم‌ مفید است‌.

نسخه‌ جهت‌ رفع‌ گاستریت‌ (التهاب‌ معده‌ و زخم‌ معده‌)

100 گرم‌ عصاره‌ شیرین‌ بیان‌ در 50 گرم‌ آب‌ به‌مقدار 3 قاشق‌ قهوه‌خوری‌ درروز مصرف‌ می‌شود.

نسخه‌ جهت‌ رفع‌ التهاب‌ دهان‌ و اندام‌ تنفسی‌

2 تا 4 گرم‌ ریشه‌ شیرین‌ بیان‌ را به‌صورت‌ جوشانده‌ ملایم‌ یا دم‌ کرده‌ تهیه‌ نموده‌و تناول‌ می‌کنند.

[ویرایش] منبع

  • گیاهان دارویی- آریا فلاحتگر لیش- چاپ انتشارات لاهیجی- 1384 - چاپ دوم-تیراژ 5000
زبان‌های دیگر