خط رونی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

نوشته فوثارک نو بر سنگنوشته رونی واکسالا
نوشته فوثارک نو بر سنگنوشته رونی واکسالا

خط رونی یا دبیره رمزی(Runic) الفبایی بود که در گذشته- پیش از پذیرش آیین ترسایی و اندکی پس از آن برای نوشتن ژبان‌های ژرمنی در اسکاندیناوی و جزیره‌های بریتانیا سود برده می‌شد. در اسکاندیناوی این خط فوثارک Futhark یا فوذارک fuþark خوانده می‌شد و درآغاز شش حرف داشت؛F, U, Þ, A, R, و K. در آنگلوساکسون فوثورک Futhorc خوانده می‌شد و هماهنگ با انگلیسی باستان واج‌گزینی شده و از همان شش حرف به اصلی گرفته شده بود.

کهنترین سنگنبشته رونی سنگ آینانگ در نروژ از سده چهارم میلادی است.

[ویرایش] خط رونی‌سان

سنگنوشته ارخون بازمانده از سده هشتم (میلادی) که نوشته‌اش در پیوند با خط مجاری باستان است نیز خط رونی خوانده می‌شود. پنداشته می‌شود که این دبیره نیز برگرفته از ژرمنی باستان باشد،از اینرو گاه آن را رونی‌سان Runiform می‌خوانند.

از خط رونی که برای نوشتن به ترکی کاربرد داشت برای نوشته‌های مانوی نیز سود برده می‌شد. برخی از نوشته‌های مانوی خاوری به این خط یافت شده‌اند. برای نمونه در تورفان و در کاوشهای ناحیه تویوق یک متن مانوی به این خط به جا مانده از حدود سال ۸۰۰ (میلادی) به دست آمده است.

[ویرایش] منبع

  • هانس یواخیم کلیم‌کایت؛ هنر مانوی ؛برگردان ابولقاسم اسماعیل‌پور؛ویراست دوم؛ ISBN ۹۶۴-۸۳۳۲-۱۲-۶
  • ویکی‌پدیای انگلیسی؛‎"Runic alphabet"، http://en.wikipedia.org/wiki/Runic ‏(نسخه ۲ دسامبر ۲۰۰۶)


آیین مانی

نسک‌های نوشته شده به دست مانی

انجیل زنده | گنج زندگان | اسفار(رسالات) | رازان(سفرالاسرار) | کتاب کوان(غولان) | دیبان(مکاتب) | مزامیر و نیایش‌ها | شاپورگان | ارژنگ


دیگرنوشته‌های مانوی
کفالایا | مواعظ | دیوان اباتور | اعتراف‌نامه(خواستوانیفت) | مجموعه دستنوشته‌های مانوی | دستنوشته‌های مانوی کلن | زبور قبطی | زبدهٔ آموزه‌های مانوی | آردهنگ وفراس | نیایش و اعتراف | خطابه در باب روشنی | طومار نیایش چینی


زبان‌های دینی
پارتی | قبطی | پارسی میانه | سغدی | اویغوری | چینی | ترکی میانه | سریانی | یونانی


دبیره(خط)
خط رونی | استرانجیلی | خط سغدی | خط مانوی | خط ترکی اویغوری |خط پارتی | خط سغدی اویغوری پسین


رده‌های دینی
گزیدگان | نیوشایان


مفاهیم و باورها
هنر مانوی | فرجام‌شناسی مانوی | مانستان | بما | ایزدان مانوی | آفرینش | جهانبینی مانوی | باززایی


کسان
مار امّو | بوگوخان | سنت آگوستین |بهمن | اوسه‌بیوس | و.ب.هنینگ | سوروس آنتیوخ | ابن ندیم


پایوران
آفرین‌سر | خروه‌خوان | روانگان‌اسپسگ