فرشته

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

فرشته ها(فرشتگان، ملائکه) موجوداتی پاک و فرمانبردارند، که امور عالم را به اذن خداوند انجام می‌دهند. آنها وظایف مهم و بسیار متنوّعی از سوی خداوند بر عهده دارند. گروهی حاملان عرش، گروهی مدبّرات امر، گروهی فرشتگان قبض ارواح، گروهی مراقبان اعمال بشر، گروهی حافظان انسان از خطرات، گروهی امدادگران الهی برای مؤمنان در جنگها، گروهی مأمور عذاب و مجازات اقوام سرکش و گروهی مبلّغان وحی و آورندگان پیام الهی و کتب آسمانی برای انبیا هستند.

همه مذاهب اسلامی همداستانند که ایمان به ملائکه(فرشتگان الهی) از ارکان ایمان است، و قرآن کریم در آیه ۲۸۵ بقره بدان تصریح کرده‌است: «ءَامَنَ الرَّسولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مِن رَّبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ کلُّ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ مَلَئکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسلِهِ: پیامبر، به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده‌است، و همه مؤ منان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش ایمان آورده‌اند.»

فهرست مندرجات

[ویرایش] ملائکه چگونه اند؟

در آیات قرآن مجید، بحثهای فراوانی درباره ملائکه و فرشتگان و صفات و ویژگیها و اعمال و افعال و مأموریتهای مختلف آنان دیده می‌شود که اگر جمع آوری شود کتابی را تشکیل می‌دهد.

در روایات اسلامی نیز بحثهای بیشتری درباره فرشتگان و اعمال و صفات و مقامات آنها وارد شده‌است، ولی شاید بحث صریحی در هیچ کدام از اینها درباره ماهیّت ملائکه به چشم نمی‌خورد. به همین دلیل در میان دانشمندان درباره ماهیّت آنها گفتگوست.

علمای کلام بلکه اکثریّت دانشمندان اسلام، آنها را موجوداتی جسمانی (از جسم لطیف) می‌دانند. در بعضی از تعبیرات کلمه نور به عنوان ماده اصلی تشکیل دهنده فرشتگان آمده‌است و در عبارت معروفی که در بسیاری از کتب آمده، می‌خوانیم:«اَلْمَلَکُ جِسْم نُورِیّ...».

قول دیگر مربوط به جمعی از فلاسفه‌است که ملائکه را مجرّد از جسم و جسمانیات می‌دانند و معتقدند آنها دارای اوصافی هستند که در جسم نمی‌گنجد.

گرچه این بحث که ماهیّت ملائکه، مجرّد از جسم است یا غیر مجرّد، اثر چندانی ندارد، ولی ظاهر آیات و روایات ـ اگر نخواهیم توجیه و تفسیر خاصّی برای آنها در نظر بگیریم ـ آن است که آنها از این مادّه کثیف و خشن عنصری نیستند، ولی به هر حال مجرّد مطلق نیز نمی‌باشند. زیرا زمان و مکان و اوصاف دیگری که لازمه جسم و جسمانیّت است برای آنها در آیات و روایات آمده‌است.

[ویرایش] ویژگی‌های فرشتگان

بی شک وجود فرشتگان ـ مخصوصاً با آن ویژگیها و مقامات و اعمالی که قرآن برای آنان شمرده ـ از امور غیبیّه‌است که برای اثبات آن با آن صفات و ویژگیها راهی جز دلایل نقلی وجود ندارد؛ زیرا بشر با توجه به ابزار محدود شناختی که در اختیار دارد، نمی‌تواند به حقیقت آن‌ها پی برد(برای توضیحات بیشتر در مورد محدودیت حواسّ انسان به مقاله جن مراجعه کنید).

قرآن مجید برای آنها ویژگیهایی می‌شمرد:

  1. آنها موجوداتی عاقل و باشعورند.
  2. همگی سر بر فرمان خدا دارند و هیچ گاه معصیت و نافرمانی نمی‌کنند (انبیاء، ۱۹ و ۲۰ و ۲۷)(اعراف، ۲۰۶)(بقره، ۳۰).
  3. پیش از انسان‌ها آفریده شده‌اند (بنگرید: آیات خلقت).
  4. وظایف مهم و بسیار متنوّعی از سوی خداوند بر عهده دارند. از جمله مواردی که در قرآن به آن اشاره شده‌است:
    1. میراندن انسان‌ها، که وظیفه عزرائیل(ملک الموت) و یاران اوست (سجده، ۱۱)(نحل، ۲۸ و ۳۲)(انعام، ۶۱).
    2. آوردن وحی، که وظیفه جبرئیل و یاران اوست (شعراء، ۱۹۴)(آل عمران، ۳۹ و ۴۲ و ۴۵)(نحل،۲).
    3. نوشتن اعمال انسان‌ها (ق، ۱۷ و ۱۸)(یونس، ۲۱)(انفطار، ۱۰ تا ۱۲).
    4. حافظان انسان‌ها (انعام، ۶۱)(رعد، ۱۱).
    5. حاملان عرش الهی(تدبیرکنندگان عالم) (غافر، ۷)(حاقه، ۱۷).
    6. استغفار و شفاعت برای مومنان و دیگران(غافر، ۷ تا ۹)(انبیاء، ۲۶ تا ۲۸)(نجم، ۲۶).
    7. یاری اهل ایمان.
    8. فرشتگان بهشت، و موکلان دوزخ (رعد، ۲۳ و ۲۴)(مدثر، ۲۷ تا ۳۱)(زخرف، ۷۷).
  5. فرشتگان دارای مقامات مختلفند و همه در یک سطح نیستند.
  6. پیوسته تسبیح و حمد الهی به جا می‌آورند.
  7. گاه به صورت انسان یا به صورتی دیگر بر انبیا یا انسان‌های شایسته‌ای مانند مریم(علیها السلام)ظاهر می‌شوند.

و اوصاف دیگر که شرح همه آنها در این مختصر نمی‌گنجد.

سنّت الهی بر این جاری شده‌است که برای نشان دادن قدرت و عظمت خویش و اهداف و اغراض دیگر، امور جهان هستی را به وسیله فرشتگانی که سر بر فرمان او هستند و سستی و فتور و سهو و نسیان و کندی در اطاعت ندارند، اداره کند و هر یک از اصناف آنها برنامه‌ای معیّن و منظّم داشته، و کارگزاران کشور بی انتهای حقّ باشند.

[ویرایش] نکته

این نکته نیز قابل توجّه‌است که بعضی از ناآگاهان برای راضی نگهداشتن کسانی که منکر عوالم غیب به طور کامل هستند ملائکه را به قوا و انرژیهایی که در طبیعت انسان و سایر موجودات قرار دارد تفسیر کرده‌اند، در حالی که یک مطالعه بسیار اجمالی روی آیات قرآنی این طرز فکر را کاملا نفی می‌کند چرا که برای ملائکه و فرشتگان، عقل و شعور و ایمان و اخلاص و عصمت اثبات شده‌است.

باید گفت که اعتقاد به فرشتگان فقط یک باور اسلامی نیست، بلکه علاوه بر پیروان دیگر پیامبران الهی، بسیاری از فلاسفه قدیم و روحانیون قایل به وجود فرشتگانند؛ که فلاسفه از طریق استدلال عقلی و روحانیون از طریق مکاشفه و مشاهده و غیره وجود آن‌ها را اثبات می‌کردند.

[ویرایش] منابع

  • پیام امام، ج ۱، صص ۱۴۹ تا ۱۵۱، ناصر مکارم شیرازی، دار الکتب الاسلامیه.
  • قاموس قرآن، ج ۶، صص ۲۷۵ تا ۲۸۹، سید علی اکبر قرشی، دار الکتب الاسلامیه.
  • دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، صص ۱۵۵۳ تا ۱۵۵۶، بهاءالدین خرمشاهی.