قلعه زینل

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

[ویرایش] تایخچه

این بازمانده تاریخی در جنوب روستای الیاس آباد چمکلان قرار دارد که از توابع شهرستان دره شهر در نوار غربی استانایلام قرار دارد.این روستا با مرکز شهرستان 15 کیلومتر فاصله دارد و رود سیکان از غرب آن می گذرد. ارتفاعات عظیم کبیر کوه بخش جنوب غربی و رودخانه سیمره مرز طبیعی شرقی چمکلان را تشکیل می دهد. قلعه مهم زینل در حد فاصل این پدیده های شاخص جغرافیایی ایجاد شده است. محدوده اثر تپه ماهوری است و فرسایش طبیعی آب نقش مهمی در توپوگرافی منطقه داشته است. قلعه زینل همانند دیگر قلاع محدوده زاگرس بر روی تپه ای نسبتا بلند ساخته شده است. این تپه باستانی نسبت به زمین های اطراف حدود 4 متر ارتفاع دارد و شواهد فرهنگی روی تپه نشان می دهد تپه باستانی است و قدمت لایه های آن، دوره قدیمی تری را نشان می دهد.

[ویرایش] شرح اثر

بنای باقیمانده به نام قلعه زبیده معروف است. به گفته اهالی محل، چون املاک پیرامونی در سال 1314 بوسیله شخصی به نام زبیده ثبت شده است لذا به این نام معروف گشته است. قلعه فعلی یک بنای دوره اسلامی متاخر است که در دوره صفویه ساخته شده و در دوره های بعد مورد استفاده حاکمان محلی قرار گرفته است. بنا در دوره قاجار به دستور زینل حاکم محلی بازسازی شده است. دژ قلعه به ابعاد 30*32 متر اندازه گیری شده است. ارتفاع دیوار خارجی دژ قلعه زینل بطور میانگین 10/3 متر است. مصالح بکار رفته در بنای قلعه سنگ و گچ می باشد که بوسیله کاه گل، گل اندود شده است. ورودی قلعه در جبهه شمالی است و 60/3 متر متراژ شده است. پی اتاق های متعددی در محدوده داخلی دژ دیده می شود که برای کشت محصولات کشاورزی تخریب شده است. یک حلقه چاه در حیاط مرکزی قلعه حفر شده که حدود 8 متر عمق داشته و منبع تامین آب آشامیدنی ساکنان قلعه بوده است. در بخش های مختلف آثار حفاریهای غیر مجاز دیده می شود که متاسفانه مطالعه دقیق لایه های زیرین قلعه را با مشکل روبرو ساخته است. آثاری از مصالح سنگ و گچ در بخش های پیرامونی شامل آسیاب های دو قلو و قلعه دیگری به نام نقاره از گذشته به جای مانده است که به نظر می رسد از قدمت بیشتری برخوردار باشند. به هر حال شواهد فرهنگی سطح اثر چون تکه سفالینه های خشن قرمز رنگ و تکه های خمره بزرگ نشان می دهد در این مکان آثاری از دوران تاریخی و قرون اولیه اسلامی وجود داشته است که شناخت آن از طریق انجام مطالعات دقیق علمی و پژوهش های باستان شناسی امکان پذیر است.

[ویرایش] منبع

حبیب‌الله محمودیان، 1383، معرفی اجمالی قلعه‌های باستانی استان ایلام، بخش دوم، انتشارات گویش