کرج
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
کَــرَج شهری است در استان تهران در غرب شهر تهران. جمعیت آن پیرامون دو و نیم الی سه ملیون نفر است و زبان غالب منطقه زبان فارسی است. کرج یکی از بزرگترین شهرهای مهاجرپذیر ایران است و با توجه به جوان بودن آن (نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران) هم اکنون به عنوان یکی از کلان شهرهای ایران محسوب میشود . بر اساس براوردهای سال 2007 world-gazetteer کرج پس از تهران و مشهد سومین شهر پر جمعیت ایران محسوب می گردد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] موقعیت و تقسیمات کشوری
کرج با ۲۴۵۲ کیلومتر مربع وسعت در ۴۵ کیلومتری غرب تهران و در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان شهریار و استان مرکزی، از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و قزوین و از شرق به تهران و شمیرانات محدود است. جلگه پهناور کرج با ارتفاع متوسط ۱۳۲۰ متر از سطح دریا در مسیر راه ارتباطی وسایط نقلیه حامل کالاهای وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است. کوههای رفیع و پر ابهت البرز استان مازندران و کرج را از هم جدا کرده است. دهستان کرج در میان درههای پرپیچوخم البرز و در اطراف جاده چالوس قرار دارند. از تونل کندوان تا روستای مراد تپه در غرب اشتهارد، حوزه فرمانداری کرج را تشکیل میدهد. حوزه فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷ برای جمعیتی در حدود ۳۵ هزار نفر و با وسعتی در حدود ۵۸۳۰ کیلومتر مربع بنیاد شد. این شهرستان تا سال ۱۳۶۹ دارای چند بخش شامل: مرکزی، شهریار، رباط کریم و طالقان و اشتهارد بود، ولی پس از تبدیل بخشهای شهریار و رباط کریم و ساوجبلاغ به شهرستان چهار بخش از آن جدا گردید و هماکنون شامل دو بخش مرکزی و اشتهارد و هفت دهستان است. بخش مرکزی با ۶ دهستان به نام های: نسا، آسارا، آدران، کمال آباد، گرمدره و محمدآباد از تونل کندوان تا احمدآباد (مردآباد) را شامل میشود. بخش اشتهارد که از احمدآباد تا مرادتپه ادامه دارد، تنها یک دهستان به نام پلنگ آباد (رحمانیه) دارد.
[ویرایش] پیشینه تاریخی
کرج که هم اکنون بخش قابل توجهی از فشار جمعیت و کم آبی تهران را تحمل میکند، از دوران پیش از تاریخ و باستان نیز سرزمینی پرجاذبه و مرکز آب و آبادانی بوده است. استعدادهای طبیعی و منابع آبی فراوان سلسله جبال البرز، همچنین خاک حاصلخیز دامنههای البرز و دشت منتهی به آن برای اجتماعات بشری مناسب بوده است و دلیل آن آثار باستانی ارزشمندی است که در گوشه و کنار این جلگه وسیع و در حاشیه راههای ارتباطی کهن قابل مشاهده است. تپههای آق تپه، مراد تپه و تپه مردآباد، قلعههای تاریخی تنگ گسیل و شهرستانک و آثار دوران اسلامی همچون برج میدانک مغولی، پل و کاروانسرای صفوی کرج، کاخهای قاجاری و کاخهای رضا شاهی و محمدرضا شاهی حکایت از استمرار استقرارهای پی در پی در این منطقه دارد. اطلاعات موجود حاکی است که کرج مدتی جزء مازندران و زمانی قسمتی از ری بوده است و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک محسوب میشده است. تا پیش از حمله مغول رفت و آمد کاروانها بیشتر از راهی بوده که از طریق سگزآباد و شهریار به ری میرفته. از این دوره به بعد راه قزوین – کرج – ری به قبلی ترجیح داده شده است ولی اهمیت کرج در دوره صفوی به دلیل قرار گرفتن بر سر راه قزوین به تهران و تبریز بیشتر شده و کاروانسراها، پلها و قلعههای ایجاد شده در حاشیه این جاده به آن هویت بخشیده است. از مورخین معتبری که از کرج یاد کرده، مقدسی است. وی در سده چهارم هجری قمری از کرج به عنوان یکی از روستاهای ری نام برده است. در آغاز سده هفتم هجری قمری یاقوت حموی نیز کرج را تابع ری دانسته است. حمدالله مستوفی در سده هشتم هجری قمری کن و کرج را از ولایات تابع طالقان برشمرده و در ذکر رودخانههای عراق عجم از کوهرود نام میبرد که ویژگیهای آن به طور دقیق قابل تطبیق بر روی رودخانه کرج است. در سدههای میانه اسلام و پس از آن به ویژه در عهد آخرین پادشاهان صفوی که تهران مقر حکومتی دربار میشود، مسیر قزوین – کرج – تهران مورد توجه قرار میگیرد و به احتمال فراوان کاروانسرای صفوی کرج قابل انتساب به همین دوره است. باشکوهترین دوره تاریخی، دوره قاجاریه به ویژه عصر فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه بوده است. در این دوره کرج به علت همجواری با پایتخت و قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی سلطانیه و تبریز مورد توجه سلیمان میرزا نیز بوده است. مجموعه سلیمانیه کرج به این مقطع زمانی تعلق دارد. در همین دوران سپاهیان زیادی از منطقه عبور کرده و یادداشتهایی از خود بر جای نهادهاند که برای دسترسی به اطلاعات جامع تر میتوان به سفرنامهها مراجعه کرد. نام کرج در گذشته کره بوده است که در معنای آن شک وجود دارد.
[ویرایش] دانشگاههای مستقر در شهر کرج
- دانشگاه تهران، دنشکده کشاورزی و منابع طبیعی
- دانشگاه هنر
- دانشگاه تربیت معلم
- دانشگاه آزاد کرج
- دانشگاه جامع علمی - کابردی
- دانشگاه پیام نور
[ویرایش] مکانهای تاریخی، فرهنگی
در حوزه فرمانداری کرج بیش از ۱۰۰ اثر با ارزش فرهنگی – تاریخی و هنری شناسایی شده و در گزارش بررسی و شناسایی این منطقه درج گردیده که در این مقاله به شرحی کوتاه درباره دهستان پرداخته میشود.
- آثار فرهنگی- تاریخی دهستانهای نسا، آسارا و آدران
دهستانهای نسا، آسارا و آردران در منطقهای کوهستانی قرار داشته و آبادیهای آنها در درههای پرشیب و یا بر حاشیه مرتفع کوهها ایجاد شده است.ولی آبادی آدران نسبت به نسا و آسارا وسیع تر و بیشتر است و زمینهای کشاورزی و باغات میوه فراوان ترند به همین دلیل از دیرباز در این منطقه کشاورزی رونق بیشتری داشته و در نتیجه سکونت در روستاها مداوم و دایمی است.
- آثار فرهنگی – تاریخی دهستانهای کمال آباد، گرمدره، محمدآباد و شهر کرج
در این محدوده از حوزه فرمانداری کرج آثار ارزشمند و چشمگیری وجود دارد که شماری از آنها توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران و کرج معرفی شده و تعدادی نیز در حال مرمت و استحکام بخشی هستند. در این میان دو گرمابه قدیمی واقع در روستاهای هلجرد و بیلقان در عین سلامت و اهمیت، کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.
[ویرایش] محلهها
- اتحاد
- احمدیه
- اسلامآباد
- آسیاب برجی
- اصفهانیها
- اکبرآباد
- باغستــان
- بهار
- جهانشهر
- جوادآباد
- چهارصددستگاه
- حاجیآباد
- حسنآباد
- حسینآباد
- حصار
- حصار بالا
- حصارك
- حیدرآباد
- خیابان فردوسی
- خلجآباد
- دهقانویلا
- دولتآباد
- رزکان نو
- سرجوب
- سرحدآباد
- شاهین ویــلا
- شهر صنعتی
- شهرک امام
- شهرک امام رضا
- شهرک جهازیها
- شهرک ذوب آهن
- شهرک شاهد
- شهرک شهید رستمی
- شهرک شهید مطهری
- شهرک شیخ سعدی
- شهرک فرهنگیان
- شکرآباد
- عظیمیه (شهرک رسالت)
- فردیس
- قلمستان
- کلاک نو
- کوی امامیه
- کوی بنفشه
- کوی شقایق
- کوی قائم
- کوی مدرس
- کوی ولیعصر
- کوی کارمندان جنوبی
- کوی کارمندان شمالی
- گلشهرویلای شرقی
- گوهردشت (رجاییشهر)
- مرکز شهر کرج
- مصباح
- مهرویلا
- مهرشهر
- نوروزآباد
- همتآباد
- وسیه
- وهرجرد
- ویان
[ویرایش] حمل و نقل وشبکه ارتباطی
کلان شهر کرج از دیرباز، پل ارتباطی و گلوگاه بسیار مهمی در حد فاصل تهران- قزوین و شهرهای استان مازندران بوده است. همچنین در طی سه دهه گذشته با ایجاد شبکه راههای جدید و احداث آزادراههای منشعب و عبوری از آن بر اهمیت این شهر در مسیر ارتباطی تهران به کشورهای اروپایی افزوده شده است. مهمترین راههای ارتباطی کرج عبارتاند از: جاده کــرج - چالوس که مملو از مناظر طبیعی بسیار زیبا است.
- آزادراه تهران- کرج- قزوین به طول 159 کیلومتر
- راه آسفالته کرج- هشتگرد به طول 38 کیلومتر
- راه آسفالته کرج- چالوس به طول 161 کیلومتر
- راه آسفالته کرج- شهریار به طول 18 کیلومتر
- راه آسفالته کرج- بوئین زهرا به طول 98 کیلومتر
- راه آسفالته کرج- رباط کریم به طول 40 کیلومتر
- راه آسفالته کرج- گاجره – دیزین- شمشک به طول 82، 88 و 103 کیلومتر
همچنین در سال ۱۳۸۰ انواع راههای موجود در شهرستان کرج (آسفالت، اصلی، فرعی، شنی) بالغ بر 636 کیلومتر بوده است. پایانههای مسافربری کرج نقش عمدهای را در زمینه حمل و نقل و جابجایی بار و مسافر از مقصد کرج به سوی نقاط مختلف ایران بر عهده دارند. همچنین در سال 1377 فعالیت روزانه قطار سریع السیر کرج- تهران (مترو-خط 5) مورد بهره برداری قرار گرفت و از ایستگاه مرکزی کرج تا ایستگاه صادقیه تهران میتوان استفاده نمود و ادامه مسیر در جنوب تهران به ایستگاه شهر ری و بهشت زهرا و شمال تهران به ایستگاه میرداماد منتهی میگردد. در حال حاضر راه اندازی مترو در مسیر کرج- مهرشهر به طول 11 کیلومتر در دست اجرا میباشد.
ایستگاه راه آهن شهر کرج که در قسمت جنوب آزادراه تهران-کرج قرار دارد یکی دیگر از شبکههای انتقال مسافر و بار میباشد که فاصله آن از تهران به کرج 41 کیلومتر و از ایستگاه کرج تا قزوین 103 کیلومتر است.
شهرک خاتم الانبیا (ص) : از دیگر مناطق خوب و ساکت کرج می توان به شهرک خاتم الانبیا(ص) اشاره کرد . این شهرک در یکی از مناطق خوش اب و هوای کرج و در جوار پارک جهان نما واقع است. فرودگاه بین المللی پیام منطقه ویژه اقتصادی پیام در زمینی به مساحت 600/3 هکتار با بهره گیری از کلیه تأسیسات زیربنایی، امکانات فرودگاهی و ناوگانهای هوایی مجهز جهت حمل و نقل بار هوایی و پستی، در جاده مهرشهر- ماهدشت به فاصله حدود 15 کیلومتری میدان اصلی (میدان امام) کرج قرار دارد.
شرکت خدمات هوایی پیام وابسته به وزارت پست و تلگراف و تلفن، تنها شرکت هواپیمایی کشور میباشد که دارای فرودگاه بین المللی اختصاصی مجهز و فعال در زمینه پست و بار است.
فرودگاه بین المللی پیام پس از افتتاح رسمی در سال 1371، مرز هوایی شناخته شده و در مسیرهای داخلی و بین المللی اقدام به جابجائی کالا نمود. در حال حاضر بیشتر پروازهای این شرکت به اروپا، روسیه، آسیای میانه و کشورهای عربی منطقه بخصوص امارات ماتحده عربی میباشد.
[ویرایش] مكانهای مهم و مشهور
- فرودگاه پیام
- كاروانسرای شاه عباسی
[ویرایش] منابع
- گروه معماری دانشکده عالی سما کرج
- وبگاه اطلاع رسانی کرج بزرگ (برداشت آزاد)
- نقشه راهنمای کرج مرکزی، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، تهران 1383خ.
![]() |
|
---|---|
مرکز | تهران |
شهرستانها |
اسلامشهر | پاکدشت | تهران | دماوند | رباطکریم | ری | ساوجبلاغ | شمیرانات | شهریار | فیروزکوه | کرج | نظرآباد | ورامین |
شهرها |
آبسرد | اسلامشهر | اشتهارد | اندیشه | باقرشهر | بومهن | پاکدشت | پردیس | پیشوا | تجریش | تهران | جوادآباد | چهاردانگه | حسنآباد | دماوند | رباطکریم | رودهن | شاهدشهر | شریفآباد | ری | شهریار | صباشهر | صفادشت | طالقان | فردوسیه | فشم | فیروزکوه | قدس | قرچک | کرج | کمالشهر | کهریزک | کیلان | گلستان | لواسان | ماهدشت | محمدشهر | مشکیندشت | ملارد | نسیمشهر | نظرآباد | وحیدیه | ورامین | هشتگرد |
اماکن دیدنی |
آرامگاه بیبیشهربانو | بازار تهران | برج طغرل | پیست اسکی دیزین | تپه تاریخی میل | تلهکابین توچال | دربند | درکه | سردر باغ ملی | شاه عبدالعظیم | شمسالعماره | غار یخمراد | فرحزاد | قلعه فیروزکوه | قلعه گبری | کاخ شهرستانک | کاخ گلستان | کاخ مرمر | کاخ نیاوران | کاخهای سعدآباد | مسجد سپهسالار | موزه آبگینه | موزه ایران باستان | برج آزادی |