اعدام صدام حسین

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

صدام حسین رئیس‌جمهور سابق عراق (۸ اردیبهشت ۱۳۱۶ - ۹ دی ۱۳۸۵) پس از آنکه توسط دادگاه به اتهام جنایت بر علیه بشریت از جمله کشتار ۱۴۳ تن از مردم دجیل در سال ۱۳۶۱ مجرم شناخته شد، در ساعت ۶:۰۷ به وقت محلی (۳:۰۷ UTC) در تاریخ ۹ دی ۱۳۸۵ (۳۰ دسامبر ۲۰۰۶) به دار آویخته شد.

صدام از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۲ (۱۹۷۹ تا ۲۰۰۳) که نیروهای ائتلاف بین‌الملی به رهبری آمریکا به عراق حمله کردند رئیس جمهور عراق بود.

فهرست مندرجات

[ویرایش] زمان و مکان اعدام

صدام حدوداً در ساعت ۶ بامداد به وقت محلی در تاریخ ۹ دی ۱۳۸۵ (۳۰ دسامبر ۲۰۰۶) در صبح روز عید قربان به دار آویخته شد. مراسم اعدام در اردوگاه عدالت در شهر کاظمین در شمال عراق برگزار شد. این مرکز سابقاً محل حضور سران اطلاعات نظامی بود. این اردوگاه بعدها با نام اردوگاه بانزای شناخته می‌شد که در آن شهروندان عراقی زیادی توسط مأموران صدام شکنجه و کشته شدند.

برخلاف گزارش‌های اولیه صدام به تنهایی و در غیاب دو هم‌دست خود به نام‌های برزان ابراهیم التکریتی و عواد حامد البندر اعدام شد. این دو نفر پس از عید قربان اعدام خواهند شد.

[ویرایش] مراسم اعدام

 تصویر اعدام صدام از تلویزیون عراق
تصویر اعدام صدام از تلویزیون عراق

آخرین اقدام قانونی پیش از اعدام صدام حسین دادن کارت قرمز به وی بود. این کار توسط یکی از مقامات دادگاه انجام شد و به معنای آن بود که اعدام وی حتمی است. بر اساس گفته‌های یکی از شاهدان، صدام پیش از اعدام «بسیار آرام بود و نمی‌لرزید». با اینحال برخی گزارش‌ها مبنی بر این است که درگیری کوچکی هنگام خارج کردن وی از سلول اتفاق افتاد. موفق الربیعی، مشاور شورای امنیت ملی عراق به العربیه گفت که «صدام حاضر نشد که نقاب مخصوص اعدام را به سر کند». صدام پیش از اعدام ذکر شهادتین بر لب آورد اما تا زمان اعدامش حرف خاص دیگری نزد.

هیچ مقام آمریکایی در محل اعدام وی حضور نداشت. گفته می‌شود که رفتار صدام «مطیعانه» بوده است. در هنگام اعدام همچنان همان قرآنی را که در تمام طول محاکمات در دست داشت به همراه خود آورده بود.

موفق الربیعی گفت که صدام پیش از اعدام بارها فریاد «مرگ بر ایرانی‌ها» را تکرار کرد.

سامی العسکری که یکی از شاهدان مرگ صدام بود گفت: «پیش از آنکه طناب به گردن صدام انداخته شود او فریاد الله اکبر سر داد و ادامه داد: ملت پیروز است و فلسطین عربی است». سپس صدام صلوات فرستاد و گفت: «درود بر محمد و پیروان او» که ناگهان چند نگهبان با فریاد ادامه دادند: «زنده‌باد مقتدا» صدام با نگاهی تحقیرآمیز به آنها نگاه کرد. فیلمی که توسط شبکه‌ی الجزیره به دست آمده بود، نشان داد که برخی از اعدام کنندگان گفتند: «انشاالله به جهنم بروی» و شخص دیگری به آنها تذکز داد: «آقایان تمامش کنید. او در حال اعدام است». سپس صدام لفظ شهادتین را بر زبان آورد و پس از آن سکوی زیر پای او باز شد. یکی از منابع آگاه اطلاع داد که آخرین گفته‌های صدام این بود: «مرگ بر خائنین، آمریکایی‌ها، جاسوس‌ها و ایرانی‌ها» اما این جمله‌ها در فیلم منتشر شده مشخص نیست.


صدام در هنگام اعدام، حاضر نشد تا نقاب به سر کند. یکی از شاهدان، وی را «مردی ضعیف و شکسته» توصیف کرد؛ دیگران او را آرام و مطمئن وصف کردند. پیش از اعدام، دعایی اسلامی برای وی خوانده شد و او نیز تکرار کرد. تصاویر منتشر شده از اعدام صدام حسین تنها لحظات پیش از انداختن طناب به گردن وی را نشان دادند.

فیلم تلویزیونی آماده کردن صدام برای اعدام ابتدا از طریق تلویزیون عراق و سپس در سراسر جهان پخش شد. در فیلم پخش شده تنها لحظات پیش از انداختن طناب به گردن وی نشان داده شد. اما چند ساعت بعد تصاویر جسد صدام که در کفن پیچیده شده بود توسط دولت عراق و به منظور اثبات مرگ وی انتشار یافت. البته در خبر ها آمده که فیلم به طورت HDTV ضبط شده.[نیاز به ذکر منبع] سی‌ان‌ان گزارش داد که پس از اعدام صدام، مردم اقدام به برگزاری جشن در مکان اعدام وی کردند و گروهی به دور جسد وی رقصیدند.[نیاز به ذکر منبع]

نخست وزیر عراق دو روز پس از اعدام صدام دستور داد شخصی که در آخرین دقایق زندگی صدام با وی جر و بحث کرده و شخصی که توسط تلفن همراه خود از وقایع فیلم‌برداری کرده است شناسایی شوند. یکی از شاهدین اعدام ادعا کرد که با اینکه همه‌ی شاهدین پیش از پرواز هلیکوپتر حامل خودشان جستجو شدند ولی وی شاهد این بوده است که دو تن از آنها که از اعضای والارتبه‌ی حکومتی هم بودند دو گوشی تلفن همراه در اختیار داشتند. [1]

[ویرایش] خاکسپاری

خانواده‌ی صدام درخواست کرد تا جسد وی را به کشور یمن انتقال داده و دفن کنند تا سپس در صورت به گفته ی خودشان «آزاد شدن عراق» به این کشور برگردانده شود. با وجود گفته‌های ضد و نقیض مسئولان عراقی در مورد جایگاه و شیوه‌ی خاکسپاری صدام، سرانجام جنازه او را برای تدفين در روستای محل تولدش به نام عوجه در تکريت به سران عشیره‌ی بوناصر تحويل دادند. جسد صدام حسین نزدیک محل دفن پسرانش قصی و عدی به خاک سپرده شد.

[ویرایش] واکنش‌ها

واکنش‌ها نسبت به اعدام صدام گوناگون بودند. بسیاری از افراد که اکثراً آسیب‌هایی از نظام دیکتاتوری صدام دیده بودند به شدت از اعدام وی حمایت کردند. برخی از این قربانیان نیز خواستار آن بودند که صدام برای دیگر جنایتهایش که موجب مرگ افراد بسیار بیشتری (نسبت به مقدار مذکور در پرونده) شده محاکمه و مجازات شود. گروهی بر این باور بودند که اعدام صدام باعث افزایش روحیه مردم خواهد شد اما در مقابل کسانی هم فکر می‌کردند که این کار موحب افزایش خشونت‌ها خواهد گردید. در جامعه‌ی بین‌المللی افراد زیادی از اجرای عدالت در مورد صدام حمایت کردند ولی نسبت به مجازات اعدام که هم‌اکنون در اتحادیه اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا ممنوع است اظهار نارضایتی کردند. مدافعان صدام هم اعدام وی را ناعادلانه خواندند.

سخنگوی دختران صدام گفت: «از اینکه پدرمان با شجاعت با اعدام‌کنندگانش برخورد کرد به خود می‌بالیم».

خبرگزاری رویتر از افغانستان گزارش داد که یکی از فرماندهان ارشد طالبان گفت: «اعدام صدام باعث تقویت روحیه‌ی مسلمانان خواهد شد. جهاد در عراق شدیدتر خواهد شد و حمله به اشغال‌کنندگان افزایش خواهد یافت».

در کنار تمامی جشن‌های مردم، نیروهای آمریکایی آماده‌ی حملات انتقام‌جویانه‌ی طرفداران صدام شدند. جورج بوش اعلامیه‌ای در خصوص اعدام صدام حسین منتشر کرد و اظهار داشت که مرگ وی باعث پایان خشونت‌ها نخواهد شد. او همچنین گفت: «صدام پس از محاکمه‌ای عادلانه اعدام شد - همان نوع محاکمه‌ای که وی از قربانیان رژیم سفاک خود دریغ می‌داشت».

پلیس تکریت هر گونه ورود و خروح به شهر را تا چهار روز ممنوع اعلام کرد.

در آمریکا نیز جشن‌هایی برای اعدام صدام برگزار شد که مهمترین آنها در شهر دیربورن ایالت میشیگان که محل سکونت جمعیت زیادی از شیعیان عراقی آمریکایی است انجام شد.

[ویرایش] واکنش‌های داخلی

[ویرایش] دولتمردان

نوری المالکی، نخست وزیر عراق گفت: «عدالت به نام مردم و در حق صدام مجرم اجرا شد تا سرنوشت او مانند سرنوشت همه‌ی ستمگران باشد و ترسان و لرزان در روزی سخت شاهد چیزی باشد که اصلاً انتظارش را نداشت.» او همچنین گفت: «سرزمین بخشنده و پاک شما برای همیشه از لوث وجود یک دیکتاتور پاک شد و صفحه‌ای سیاه از تاریخ عراق ورق خورد و ستمگر مُرد». او در ادامه به این نکته اشاره کرد که صدام حسین نماینده‌ی هیچ‌کدام از گروه‌ها و مذاهب مردم عراق نبوده و نیست.

حسین شهرستانی وزیر نفت عراق گفت: «[عراقی‌ها] در انتظار اجرای عدالت بودند و من فکر می‌کنم امروز آنها خبری را دریافت کردند که سال‌ها منتظرش بودند».

یکی از سیاست‌مدران سنی عراق به نام خلف العلیان گفت: «اعدام صدام حسین جنایتی بزرگ بود. صدام حسین زندانی جنگی بود و دستگیری وی توسط نیروهای آمریکایی انجام شده بود و نه به دست دولت عراق. این جنایتی است که آنها می‌خواستند توسط آن روی بسیاری از چیزها پوشش بگذارند».

عدنان پاچه‌چی گفت: «فکر نمی‌کنم وضعیت فرق زیادی کرده باشد زیرا اوضاع به حدی نابسامان شده که هر نوع اقدام مؤثری باید برای مقابله با شبه‌نظامیان اتخاذ شود و نظم و قانون برقرار شوند. هر چند ممکن است وی طرفدارانی در عراق داشته باشد که بعضی از آنها مسلّح بوده و دست به اعمال خشونت‌آمیز بزنند ولی صراحتاً باید بگویم که این اعدام تغییری در اوضاع ایجاد نخواهد کرد».

[ویرایش] مردم

شیعیان عراق اعدام صدام را در حالی جشن گرفتند که برخی از شهرهای سنی‌نشین شاهد اعتراض مردم بود. در شهرک صدر بصره و شهر نجف مردم در خیابان‌ها به پایکوبی پرداخته و با شادمانی بوق‌های ماشین‌هایشان را به صدا در می‌آوردند. در عین حال تکریت، سامرا و رمادی شاهد اعتراض مردم بود.

مردم عراق واکنش‌های احساسی متفاوتی داشتند. شهروندی عراقی به نام جواد عبدالعزیز که پدر، سه برادر و ۲۲ پسرعموی خود را به خاطر صدام از دست داده است گفت: «اکنون او در زباله‌دان تاریخ است». علی حمزه استاد دانشگاه در شهر شیعه‌نشین دیوانیه گفت: « اکنون همه‌ی خانواده‌های قربانیان خوشحال هستند زیرا صدام به جزایش رسید». برخی از مردم از رفتن صدام خشنود بودند ولی نمی‌توانستند نگرانی‌هایشان را از ادامه‌ی ناآرامی‌ها در عراق پنهان کنند. حیدر حامد مغازه‌دار ۳۴ ساله شیعه ساکن بغداد که عموی خود را به خاطر صدام از دست داده گفت: «او رفته ولی مشکلات ما ادامه دارد. ما پس از صدام برای خودمان مشکل ایجاد کردیم زیرا سنی با شیعه و شیعه با سنی سر جنگ افتادند».

دیگران ناراحت بوده و صدام را یک شهید می‌دانستند. شیخ یحیی العتاوی روحانی یک مسجد گفت: «رئیس‌جمهور و رهبر ما شهید است و خدا وی را در کنار دیگر شهدا قرار خواهد داد. ناراحت نباشید و ناله نکنید زیرا او همچون جنگجویی مقدس کشته شد». در سامرا اعتراضاتی به وجود آمد که در آنها سنی‌ها به حرم امام حسن عسکری ریخته و در زندان پادوش موصل شورش به وقوع پیوست.

چند ساعت پس از اعدام صدام بمبی که در یک ماشین کار گذاشته شده بود، باعث مرگ ۳۰ نفر در بازاری واقع در شهر شیعه‌نشین کوفه در جنوب عراق شد. بمب دیگری در یکی از بازارهای شلوغ بغداد ۳۶ نفر را کشت. هنوز احتمال ارتباط این بمب‌گذاری‌ها با اعدام صدام قطعی نشده است.

[ویرایش] واكنش‌های بین‌المللی

[ویرایش] سران کشورها

ایران نسبت به اعدام صدام اظهار خرسندی کرد ولی نگرانی خود را نسبت به وضعیت رسیدگی به پرونده‌ی صدام و جنایت‌های او علیه ایران اعلام کرد. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت: «ما همچنان خواستار رسیدگی به اتهامات رژیم صدام علیه ایران و دیگر کشورهای منطقه هستیم».

کویت نیز از معدود کشورهایی بود که از اعدام صدام استقبال کردند. جابر المبارک الصباح معاون اول نخست‌وزیر و وزیر کشور و دفاع کویت با ابراز خرسندی از اجرای حکم اعدام صدام، آن را قصاص عادلانه‌ای برای وی دانست و افزود: «صدام دشمن ملت عراق و ملت‌های عرب و مسلمان بود».

برخی از کشورها همچون انگلستان، استرالیا و فرانسه اعلام کردند که از حکم اعدام دفاع نمی‌کنند ولی نسبت به تصمیم دادگاه احترام می‌گذارند.

ایتالیا، مالزی، اتحادیه اروپا، پاکستان، واتیکان، لیبی، آلمان و کشورهای دیگر از اعدام صدام حمایت نکردند یا آن را موجب بی‌ثبات‌‌سازی اوضاع منطقه دانستند. هند در پاسخی محتاطانه نسبت به اعدام صدام حسین رئیس‌جمهور سابق عراق، اعلام کرد که نسبت به این واقعه‌ی «تأسف‌بار» «مأیوس» شده ولی احزاب سیاسی و رهبران مسلمان هند به شدت اعدام «غیرقانونی» یک وطن‌دوست را نکوهش کردند.

[ویرایش] سازمان‌های مستقل

  • کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، کمیسر لوییز آربر: «همه‌ی فرقه‌های جامعه‌ی عراق به همراه تمامی اعضای جامعه‌ی بین‌الملل علاقه دارند که حکم اعدامی که در قانون عراق وجود دارد تنها در ادامه‌ی محاکمه و استینافی عادلانه، موثق و بی‌طرفانه صادر شود. این موضوع درباره‌ی پرونده‌ای استثنایی همچون این پرونده هم صدق می‌کند».
  • رئیس سازمان دیدبان حقوق بشر - ریچارد دیکر: «صدام حسین مرتکب تخلفات بی‌شماری از حقوق بشر بود ولی این مسئله توجیه‌کننده‌ی دادن حکم اعدام به وی که مجازاتی ستمگرانه و غیرانسانی است نمی‌باشد.» «تاریخ درباره‌ی محاکمه‌ی خدشه‌دار وی در مورد ماجرای دجیل و اعدام وی قضاوت خواهد کرد».


[ویرایش] پانویس

  1. ^  "Probe ordered into conduct at Saddam hanging", Associated Press, January 2, 2007. Retrieved on 2007.01.03