پان‌عربیسم

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

کشورهای عربی که مجموعاً به آنها "جهان عرب" گفته می‌شود.
کشورهای عربی که مجموعاً به آنها "جهان عرب" گفته می‌شود.

پان عربیسم حرکتی‌ست که برای اتحاد عرب‌ها فارغ از باورهای دینی آنان تلاش می‌کند و شبیه ملی‌گرایی عربی‌ست.

سرآغاز آن به حرکات ضد عثمانی شریف مکه پیش از جنگ جهانی اول که به تحریک انگلیس صورت می گرفت باز می‌گردد که در سالهای 1915 تا 1916 منجر به معاهده بین دولت انگلیس و شریف مکه گردید. شربف مکه که بدنبال استقلال از عثمانی و تشکیل دولت مستقل عربی در منطقه بود طی این معاهده قول پشتیبانی انگلیس از دولت عربی در صورت شورش اعراب علیه عثمانی را گرفت. در حالی که انگلیس در سال 1916 طی معاهده معروف به Sykes-Picot با فرانسه بدون توجه به معاهده خود با شریف مکه نقشه تقسیم خاور میانه بین دو کشور را توافق کرد. ولی در سال 1918 پس از سقوط عثمانی انگلیس به وعده خود با شریف مکه عمل نکرد.

حالت شناخته‌شدهٔ آن برای نخستین بار در دههٔ ۱۹3۰ میلادی و توسط میشل عفلق در سوریه بنا گذاشته شد. او بنیادگذار حزب بعث بود که خط فکری آن آمیزه‌ای از مارکسیسم و ملی گرایی است. ایدئولوژی پان عرب که بک ایدئولوژی سکولار و ملی گرا می باشد چنانچه برخی اعضای برجسته آن مسیحی می باشند. مثلا طارق عزیز، معاون نخست‌وزیر عراق در رژیم صدام حسین یکی از پان عرب‌های مسیحی برجسته بود. همچنین این حرکت متهم به تضعیف اقوام دیگر منطقه مثل ترک و ایرانی و کرد می باشد. طی سال‌های نیمه دوم سده بیستم پان عربیسم کوشید تا کشورهای گوناگون عربی را یکپارچه کند. مهم‌ترین این کوششها به تشکیل کشور جمهوری متحده عربی انجامید که میان سالهای ۱۹۵۸ و ۱۹۶۱ از یکی شدن سوریه و مصر به وجود آمده بود.

در دهه 1960 پرچمدار اصلی پان عربیسم جمال عبدالناصر، رئیس جمهور مصر بود. ولی بواسطه شکست اعراب در جنگهای شش روزه و بواسطه عدم رشد کافی اقتصادی این ایده ضربات سنگینی را متحمل شد.