تی‌ان‌تی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

تری‌نیتروتولوئن یا تی‌ان‌تی (TNT) یا تروتیل یک مرکب هیدروکربن معطر بلوری و زرد رنگ است که در ۳۵۴ درجه کلوین ذوب می‌شود.

تی‌ان‌تی ماده منفجره است که سرعت انفجار آن ۷۰۲۸ متر در ثانیه می‌‌باشد و در بسیاری از ترکیبات انفجاری بکار می‌رود. تی‌ان‌تی به‌وسیله نیتراسیون تولوئین C۶H۵CH۳ تهیه می‌شود و فرمول شیمیایی آن (CH۳(NO۲)C۶H۲) و نام آیوپاک آن ۲,۴,۶ Trinitromethylbenzene است.

[ویرایش] نشان ویژه

‏ تری نیترو تولوئن کریستال‌های سوزنی شکل زرد کمرنگی است که می‌تواند در یک فضای ‏بی هوا (خلاء) تقطیر شود. تی‌ان‌تی در آب بسختی قابل حل است؛ بیشتر در اتر و استون، بنزين و پيريدين حل ‏می‌شود. به دلیل پائین بودن نقطه ذوب تی‌ان‌تی در ۳۵/۸۰ درجه سانتیگراد می‌توان آنرا در آب گرمکن ذوب ‏کرد و به آن شکل داد. تی‌ان‌تی سمی است و تماس آن با پوست می‌تواند تولید آلرژی و واکنش انفعالی شدید ‏تولید کند، این واکنش شدید پوست را به رنگ زرد متمایل به نارنجی در میاورد. ‏ ‎•‎ قابلیت ذوب در آب: ۱۳۰ میلی گرم / لیتر در ۲۰ درجه سانتیگراد‏ ‎•‎ در بخار تحت فشار: ۲۰ درجه سانتیگراد ۵/۱ – ۶ ‏mbar ‎•‎ سرعت انفجار: ۶۷۰۰ -۷۰۰۰ میلی / ثانیه ۶۹۰۰ میلی/ثانیه (چگالی: ۱/۶ گرم/سانتیمترمکعب ‎•‎ تست با حافظ سرب: ۳۰۰ میلی لیتر / ۱۰ گرم‏ ‎•‎ حساسیت ضربه زنی: ۱۵ ‏Nm‏ (۱/۵ کیلو در متر) ‏

[ویرایش] میزان سمی بودن

برخی آزمایش های زمینی نظامی با ماده تی‌ان‌تی آلوده است. تی‌ان‌تی تا حد زیادی سمی است. می‌تواند از راه ‏پوست جذب شود و موجب سوزش و آزردگی پوست می‌شود و لکه‌ای زرد رنگ متمایل به نارنجی از خود باقی ‏می‌گذارد. در جریان جنگ جهانی اول کارمندان امور دفاعی و مهمات که مواد منفجره را دست می‌زدند پوست ‏آنها به رنگ زرد روشنی در آمد که در اصطلاح به "دختر قناری" یا به صورت ساده "قناری" خوانده شدند که در ‏معنی کارگران امور دفاعی را تشریح می‌کرد. تی‌ان‌تی در نهایت موجب تغیر رنگ موی زنجبیلی به سبز می‌‏شود. در سال ۱۹۱۶ دولت بریتانیا در مورد زنان کارگر که در زرادخانه سلطنتی حومه لندن بنام وولویچ کار ‏میکردند متوجه این نکته شدند که ۳۷% آنان از یک درد بسیار شدید رنج میبرند و اشتهای آنها شدیدا کم شده و ‏گاهی تهوع و برخی هم مبتلا به يبوست می‌شوند، ۲۵% آنان از ناراحتی های پوستی شدید رنج می‌بردند و ‏‏۳۴% آنان متوجه تغیر در عادت های ماهانه خود شدند. پیش از اینکه ماسک های گاز و محافظ های پوست ‏شناخته شده باشد صدها کارگر دچار مرگ های غیر قابل توصیف شدند. ‏ مردمی که در تماس با تری نیترو تولئن قرار گیرند و بیش از حد با آن در تماس باشند به کم خونی و یا آنمی های ‏غیر عادی و ناراحتی های کبدی غیر قابل وصف دچار می‌شوند. خون و جگر آلوده شده و تورم جگر بروز می‌‏کند و ناراحتی های شدید دیگری بوجود می‌آید که قدرت دفاعی بدن را بشدت پائین می‌آورد، این رویداد در ‏حیواناتی که ترینیتروتولئن را خورده ویا استشمام کرده باشند نیز دیده می‌شود. ‏ گواهی های زیادی در دست است که تی‌ان‌تی موجب اختلال در باروری تخم نر می‌شود و تی‌ان‌تی به احتمال ‏قوی کارسینوژن (ماده تشدید کننده سرطان) است. مصرف تی‌ان‌تی موجب سیاه شدن ادرار می‌‏شود.‏

[ویرایش] تاریخ

تی‌ان‌تی اول بار در سال ۱۸۶۳ توسط یک شیمیست آلمانی بنام جوزف ويلبراند ساخته شده است، اما تاثیرات و ‏اثرات آن تا سال ها بعد قابل درک نبود، بیشتر به این دلیل که بسیار مشکل بود تا آنرا منفجر کنند و علت دیگر ‏اینکه کمتر از مواد منفجره دیگر قدرت داشت. بطور کلی چون با بخار آب یا آب گرم قابلیت ذوب شدن دارد می‌‏توان آنرا در جعبه یا هر شکلی ریخت. (ویتنامی‌ها از این روش استفاده کرده و در پوکه‌های خالی باقی مانده ‏از مهمات آمریکائیان استفاده می‌کردند). همچنین میدانیم که به دلایلی حساس دیگر در سال ۱۹۱۰ انگلیس این ‏ماده را از قانون مواد منفجره سال ۱۸۷۵ مبرا داشته و بطور کلی این ماده را جزو مواد منفجره به حساب نیاورده ‏است چه درمورد ساخت یا انبار کردن آن. ‏ ارتش آلمان از این ماده برای پر کردن پوکه‌های نظامی در سال ۱۹۰۲ استفاده کرده است. این ماده قابلیت دیگری ‏به آلمان ها میداد که بتوانند آنرا در جنگ جهانی اول در نیروی دریائی استفاده کنند. آنها گلوله‌هائی ساخته بودند ‏که بتواند از دیواره ضد گلوله‎ ‎‏ کشتی‌ها و ناوهای انگلیسی عبور کند، در حالیکه گلوله‌های انگلیسی به محض ‏برخورد با پوسته ضد گلوله‌ها منفجر می‌شد و به این ترتیب انرژی آنها در بیرون از بدنه تانک یا ضد گلوله یا ‏بدنه کشتی‌ها از بین می‌رفت. انگلیسی ها با گذشت زمان این ماده با جایگزین مایدایت (ماده منفجره‌ای که قسمت ‏بزرگی از آن اسید پیکریک است) کردند.‏ به این دلیل که نیاز به مواد منفجره در جنگ جهانی دوم افزایش پیدا کرد تی‌ان‌تی بارها با ۴۰-۸۰ درصد ‏نيترات آْمونيوم مخلوط شد که ماده منفجره‌ای بنام آماتول را بوجود آورد. گرچه به اندازه تی‌ان‌تی قدرت انفجاری ‏داشت ولی یک اشکال عمده داشت که بسیار نمگیر بود. ‏


تصویر:Chemistry-stub.png این نوشتار دربارهٔ شیمی ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.