آجارستان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
آجارستان یا آجار بخشی از جمهوری گرجستان است که در جنوب غربی گرجستان و شرق دریای سیاه قرار گرفته است و بخشی از آن با ترکیه هم مرز است.
یونانیان باستان این سرزمین را گلخید یا گلخیس می نامیدند که با نام قوم کلخ مرتبط است. گرجیان این سرزمین را کلخیدا و بومیان محلی اگریسی می خواندند. بعدها ساکنان گرجی سرزمین گلخید ٬ آجار نام گرفتند. در مآخذ قدیمی گرجی و ارمنی نیز نام آجارستان آمده است.
گزنفون از سرزمین کلخها یاد کرده و هرودت نیز سرزمین گلخید را همسایهٔ ماد نوشته است. از اواخر سدهٔ ششم پیش از میلاد تا نیمهٔ نخست سدهٔ پنجم پیش از میلاد ٬ گلخید وابسته به دولت هخامنشی بود و از ساتراپهای دولت هخامنشی تبعیت می کرد. پس از ضعف و سقوط دولت هخامنشی تلاشهایی برای تأسیس دولتی مستقل در آن سرزمین آغاز گردید. اواخر سدهٔ دوم پیش از میلاد این سرزمین تابع دولت پونتوس و در سدهٔ نخست پیش از میلاد تابع دولت رم شد. طی سده های اول و دوم میلادی آشفتگی هایی در این سرزمین پدید آمد و سرانجام در سدهٔ چهارم میلادی لازها بر این سرزمین مسلط شدند. در سدهٔ مزبور و پس از آن سرزمین مذکور صحنه پیکار میان دولت های ایران و روم شرقی بود. در مذاکرات صلح میان قباد اول پادشاه ساسانی و یوستینوس (ژوستن) امپراتور روم شرقی سرزمین مزبور به ایران واگذار گردید.
از سدهٔ هفتم میلادی سرزمین آجارستان مورد هجوم شاخهای از ایبریان (گرجیان) قرار گرفت که کارتاولی نامیده می شد. در سدهٔ هفتم میلادی این سرزمین تابع خلافت شد. سدهٔ سوم هجری (نهم میلادی) بخشی از قلمرو گرجستان شد سدهٔ پنجم ترکان سلجوقی و سده هفتم هجری مغولان بر این سرزمین حمله بردند. در نیمهٔ دوم سدهٔ ده هجری (قرن شانزده میلادی) سرزمین کنونی آجارستان به تصرف دولت عثمانی درآمد و تا ۱۸۷۸ میلادی ادامه داشت. بنا به نوشتهٔ مورخان طی نیمهٔ دوم سدهٔ ده هجری در اراضی آجارستان نه تنها گرجیان مسلمان ٬ بلکه مسیحیان نیز سکنی داشتند. جنگ های روسیه و عثمانی در ۱۸۷۸-۱۸۷۷ میلادی سبب شد که بخشی از آجارستان از جمله شهرهای باطوم ٬ قارص و اردهان تحت تسلط امپراتوری روسیه قرار گیرد.
طبق تصمیم کنگره برلین در سال ۱۸۷۸ میلادی آجارستان به گرجستان پیوست. در سال ۱۹۱۸ ترکان شهر باطوم و بخش هایی از آجارستان را متصرف شدند. از دسامبر ۱۹۱۸ تا ژوئیه ۱۹۲۰ بندر باطوم در اشغال سپاهیان انگلیس بود. ۱۸ مارس ۱۹۲۱ بلشویکها در آجارستان مستقر شدند. در ژوئیه همان سال آجارستان بخشی از جمهوری گرجستان شد. آجارها در دوران سلطه امپراتوری عثمانی اسلام آوردند و به سبب نفوذ و گسترش اسلام در آجارستان٬ روس ها این سرزمین را گرجستان اسلامی نامیدند.
مرکز آجارستان بندر باطوم است. آجارها که زبان محلی آنها را آجارلی گرجیانی می نامند٬ از دو شاخه مینگرلی و کارتلی هستند. جمعیت آجارستان طبق آمار سال ۱۹۷۶ ٬ ۲۳۷٫۰۰۰ نفر می باشد. آجارهای مسلمان جمهوری خودمختار آجارستان را ۷۴٫۰۰۰ نفر نوشته اند. آجارها از اختلاط بومیان این سرزمین با یونانیان و اهالی بیزانس پدید آمدند. ۷۰٫۰۰۰ نفر از مردم آجار ساکن باطوم و کوتائیسی به زبان کارتاولی که یکی از زبان های جنوب قفقاز است نیز به لهجه گوری که یکی از لهجه های ساحلی گرجستان است سخن می گویند. آجارهای مسلمان ساکن نواحی هم مرز با ترکیه ٬ زبان ترکی نیز می دانند.
[ویرایش] منبع
- مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. سال اول ، شمارهٔ چهارم ، بهار ۱۳۷۲