قلعه والی ایلام

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

[ویرایش] قلعه والی ایلام

[ویرایش] موقعیت جغرافیایی

این بنای تاریخی در عهد قاجار در دشت میان کوهی ایلام و در بالای تپه چگا میرک در سال 1326 هجری قمری ساخته شده است. چشمه بی بی آب این قلعه را تامین می کرده است که به سبک گذشته با استفاده از تنبوشه آب چشمه به محوطه حیاط مرکزی قلعه هدایت می‌شده است. در حال حاضر قلعه در ضلع شمالی خیابان پاسداران ایلام قرار دارد و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است (حبیب الله محمودیان1383).

[ویرایش] شرح اثر

این قلعه بنا به دستور غلامرضاخان ابوقداره والی لرستان و پشتکوه در زمینی به مساحت 4687 متر مربع و با زیر بنای 1464 متر مربع در ایلام ساخته شده است. بنای این اثر با استفاده از مصالح آجر و گچ در سه ضلع شرقی، شمالی و غربی صورت گرفته و از جبهه جنوبی که ورودی قلعه می‌باشد دارای حصار با دیوار کنگره‌ای به سبک بناهای دیرینه است. در بناهای اولیه شهر ایلام، تا ارتفاع حدود یک متر سنگهای تراش با قطر 30 سانتی متر و 15 سانتی متر بکار می‌رفت که این مصالح و سنگ بنا در قلعه والی ایلام نیز مورد توجه بوده است. اتاق شاه نشین در جبهه شمال شرقی بنا قرار دارد و دارای حوضچه فواره دار بوده است. نمای داخلی قلعه اصلی آینه کاری و کاشی کاری بود که دربازسازی بنا، این بخش از تزیینات صورت نگرفت. تراسهای قلعه سرپوشیده بوده و ستون های دایره‌ای به زیبایی نمای بنا افزوده است. چند اتاق زیرزمین هم در بخش های مختلف بنا ملاحظه می‌شود. بر اساس سنگ نوشته ای که بر دیوار ورودی قلعه نصب شده، این بنا در عهد قاجار و به دستور غلامرضاخان ابوقداره والی لرستان ساخته شده و معمار آنرا حاج درویش علی کرمانشاهی و نظارت آن به معتمدالسلطان سید جوادخان سرتیپ والی زاده نسبت داده‌اند. همچنین در سنگ نوشته عهد قاجار در تخت خان نیز تاریخ بنا و سازنده آن مورد اشاره قرار گرفته است. در قدیم در این بنا باغچه‌هایی از گل محمدی وجود داشت و انارستان بزرگ آن نیز در خروجی بنا در جبهه غربی زیبایی خاصی به قلعه بخشیده بود. به گفته خانم فریا استارک در سفرنامه الموت لرستان و ایلام:" در داخل حیاط نیز به سبک موسوم در ایران دو حوض ساخته بودند، تعدادی گل میخک و اطلس و چند درخت کوچک انار کاشته شده بود که به حیاط حالتی سرخوش و دلپذیر داده بود." قلعه والی ایلام در طول جنگ تحمیلی بوسیله بمباران های هوایی ویران شد. در سال 1367 با همکاری میراث فرهنگی کشور بازسازی آن شروع شد و در سال 1369 به پایان رسید. در جریان بازسازی، سبک معماری و مصالح بکار رفته در بنا تقریبا حفظ شد هر چند که تزیینات آن چندان مورد توجه قرار نگرفت(محمودیان 1383).

منابع:

حبیب‌الله محمودیان، 1383، معرفی اجمالی قلعه‌های باستانی استان ایلام، بخش دوم، انتشارات گویش