گمرک

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.


گمرک ‏دستگاه نظارت و وصول عوارض مرزی است برای کنترل واردات و صادرات و ‏انحصارات هر کشور و وسیله‌ای برای نظارت در بازرگانی ‏خارجی و یکی از ‏منابع درآمد دولت ها است.‏

حقوق گمرکی یک گونه مالیات غیرمستقیم است.

[ویرایش] نام

پس از آمدن پرتغالی‌ها به شرق، عثمانی‌ها از واژه ‏commerque‏ ‏کومرک به معنی دادو ستد، و کومرکی به معنی حقوق و عوارض کالاهای بازرگانی واژه کومروک را ‏ساخته‌اند. ایرانیان در زمان صفوی آن را از ترکان عثمانی گرفته گمرک گفته‏اند. در عراق و کشورهای همسایه دولت ایران آن را از فارسی گرفته معرب نموده و جمرک ‏و در جمع جمارک به کار برده‌اند. در مصر آن را گمرک والگمارک تلفظ می‌کنند. در ‏برخی کشورهای عرب به گمرک مکس و در جمع مکوس گویند. این اصطلاح از زمان ‏جاهلیت عرب متداول بود که از کالای معین در بازار دوران جاهلی گرفته می‌شود.

در پیمان نامه‌های نادرشاه با سلطان محمود اول پادشاه عثمانی که ‏در سال 1159 هجری بسته شد کلمه گمرک آمده‌است.

اما در بیشتر زبان‌های ‏اروپائی واژه معادل گمرک از زبان فارسی گرفته شده. رومیها وازه دیوان فارسی ‏را به معنی اداره گرفته و به گمرک دوگانا ‏dogana ‎‏ گفته‌اند و هنوز در ایتالیا چنین گویند ‏این واژه را فرانسویها از ایتالیاییها گرفته ‏‎ Douana‏ و ‏Douane‏ گفته‌اند و اسپانیائیها ‏و شاید پرتغالیها دیوان فارسی را از دیوان عرب گرفته ‏‎ Adouanee ‎و ‏‎ Douane‎‏ گفته ‏اند و باز ترکان عثمانی واژه دیوان را از فارسی گرفته و آنرا به معنی اولی به کار برده‌اند. در ایران باستان به دفتر مراسلات دولتی دیوان گفته‌اند و دفتر خانه‌ای بود که ‏کارگزاران خراج در آن گرد می‌آورده‌اند و اما ‏Douanes‏ فرانسوی را گفته‌اند از ریشه ‏فارسی گرفته شده و پس از اسلام دیوان اقسامی داشته که دیوان الخراج مامور رسیدگی به ‏حقوق مالی بوده‌است.‏