سد جابر

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

 چـوريكو ـ آبراه سد جابر ــ كوخرد
چـوريكو ـ آبراه سد جابر ــ كوخرد

سد جابر نام سدی است در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده است. سد جابر در حدود 250 سال پیش ساخته شده است. مردم جابر یا همانطور که خودشان دوست دارند همدیگر را صدا کنند (جابریها)، این سد را در آغاز دره (سَرگرددرواه) چان در زمان قدیم بنا نهاده‌اند که به‌وسیله آن، آب آن دره عمیق به سوی نخلهای منطقه جابر و کل کادی ببرند. اين منطقه‌ای کشاورزی در بادیه جنوبی کوخرد قرار دارد.

فهرست مندرجات

[ویرایش] محدوده منطقه جابر

از شمال رودخانه مهران و دهستان کوخرد، از جنوب پشتخه جابر و تنب جابر، از مغرب کل کادی، واز سمت مشرق به باغ زرد محدود می‌گردد.

[ویرایش] نامگذاری جابر

می‌گویند حاجی جابر گَپ اولین کسی بوده که در این منطقه نخل کاشته است، بنا براین این منطقه " جابر " نام گذاری شده است. جابر در مغرب باغ زرد، و در مشرق کل کادی قراردارد. در منطقه جابر آب انبارهای متعدی وجود دارد که قدیمی‌ترین آنها برکه جابر نام دارد.

چنانکه آقای راستی شاعر بزرگ کوخرد می‌‌فرماید:

چون رسیدم من به جابر بیغمین

مردم پر مهر آنجا این چنین

با تُلمُبهَ می‌‌کشند آب از زمین

پر ز سبزی فراوان آمده

غربی جابر کل کادی بود

جای بسیار خوب و آبادی بود

هم فرح بخش است و آزادی بود

از وجود شیر مردان آمده

نام برده یعنی " حاجی جابر گَپ " نخلهای وسیعی کاشته که امروزه به نخلستان جابر یا " جابر " معروف است، می‌‌گویند حاجی جابر گَپ جو و گندم در پشتخه جابر می‌‌کاشته و بعد از دِرُو وخَرمَن، دانه جو و گندم بادست خودش به آرد می‌‌کرده، روایت است که آسیابی (آشی) داشته وبا آن جو و گندم نرم می‌‌کرده و آرد می‌‌نموده، در این مورد شاعر چنین گفته است:


زار اَلجِبَالَ بِهَا مِن بَعد مَا رَحَلتَ

عَناَ ((رَحَا)) جابر وَالصُبحُ قَد جَشَراَ

شاعر در این ابیات شکایت از دوران دارد که بعد از وفات حاجی جابر دیگر آن (آش) هم از کار افتاد وکسی بعد از حاجی جابر جو و گندم با آن آرد نکرد، و (رَحَا) هم مانند صاحبش که مُرد آن آلت پر جُمب وجوش هم بی نفع ماند و از کار افتاد، " رَحَا " بمعنای آش یا آسیاب است. اما سد جابر هنوز با پرجا مانده وآبش به سوی نخلستان جابر و کلِ کادی می‌‌رود، ومزارع نخیل این مناطق را آبیاری می‌‌نماید. این سد از طرف شمال لمبیر ملکی و دُوکل کلاغ واقع می‌‌باشد.

[ویرایش] چوریکو

از دهانه سد کانال کشی شده است، این کانال با تبر وتیشه در وسط تخته سنگی (دُوه) تراشیده شده است که آب سد از آن عبور نماید، این کانال به گویش کوخردی " چوریکو " نام دارد، از دهانه سد تا دهانه تُنبی که آن را (وابند) می‌نامند ادامه دارد. قسمت‌هایی از این کانال حتی 2 یا 3متر زُهری دارد، در این قسمت از کانال گاه وقتی خوک گراز در آن جاه می‌‌ گیرند، ورفتن به درون آن خطرناک است. آب سد جابر از این کانال عبور می‌‌کند تا اینکه به وابند می‌‌رسد، در وابند آب سد به دو شاخه می‌‌شود، شاخه‌ای رو به‌طرف مشرق می‌‌رود، و شاخه دیگر رو به‌طرف مغرب.

[ویرایش] خور زهرو

شاخه‌ای که رو به‌طرف مغرب می‌‌رود در درواه خُورِه زُهرُو جریان می‌‌یابد، این درواه کشت وپیچ زیادی دارد و دو کم بلند در دوطرف دره وجود دارد که به نزدیک شدن دره از نخلها از بلندی آن کاسته می‌‌شود، یک درخت کنار تنومندی در وسط درواه وجود دارد که هزارها سال از عمر آن می‌‌گذرد این درخت به نام " کنار خُوره زُهرُو " معروف است. در واه ادامه پیدا می‌‌یابد تا اینکه می‌‌رسد به جَدوَل (آب بش) کل کادی کانال تقسیم آب سد و سپس به سوی نخلها می‌‌رود. اما قسمت مشرق درواه وابند مستقیماً به سوی نخلهای جابر می‌‌رود.


[ویرایش] منبع

  • محمدیان، کوخری، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج2. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
  • نگاره‌ها از: محمد محمديان.