اوستا/ترجمه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

الگو:مكتب زرتشت " اوستا " مجموعه اصلي متون مقدس مكتب زرتشت است. گرچه برخي از اين متون بسيار كهنه هستند، واژه "اوستا" به قرن دوم CE بر مي گردد. ريشه هاي مربوط به ريشه شناسي اين واژه "ابستاگ" در فارسي ميانه و " آپستاواكا " " (ستایش ]]خدا[[ ) " در فارسي عتيق مي باشند.

فهرست مندرجات

[ویرایش] تاريخ

[ویرایش] عمر متون

متون اوستا طي چند قرن جمع آوري شدند. مهمترين قسمت آن گات ها ( اوستايي " گاهانی ") نام دارد كه سروده هايي است كه تصور مي شود توسط خود زرتشت سروده شده و زبان آن به حدود 1000 سال قبل از ميلاد برمي گردد. بخشي از آیین هاي عبادی " يسنا " كه شامل گات ها است در اوستاي عتيق و بخش هاي ديگر آن در اوستاي جديد قرار دارد. بخش هاي قديمي ممكن است از گات ها هم قديمي تر باشند كه بعدا براي پيروي دقيقتر از نظريات زرتشت تنظيم شده است. سروده هاي " يشت " (كه به زرتشت نسبت داده مي شوند، اما تقريبا به طور قطع مي توان گفت كه وي آنها را نسروده است ) در اوستاي جديد قرار دارند و گمان مي رود كه مربوط به دوره هخامنشي (648 قبل از ميلاد تا 330 قبل از ميلاد ) هستند. " ونديداد " نيز كه در اوستاي جديد قرار دارد، احتمالا ديرتر و در زمان پارت ها (141 قبل از ميلاد تا 224 ميلادي ) سروده شده است. " ويسپرد " حاوي جديد ترين بخش اوستاست كه به زبان فارسي ميانه نوشته شده و به زمان عصر ساساني (226 تا ]]651ميلادي ]] بر مي گردد.


[ویرایش] دست به دست شدن اوليه

گمان مي رود كه برخي از متون اوستا قبل از نوشته شدن قرن ها به صورت شفاهي نگاه داشته شده اند. " كتاب ارداويراف " كه در قرن 3 يا 4 پس از ميلاد تاليف شد، بيان مي كند كه گات ها و برخي از ديگر متون موجود در اوستا قبلا در كتابخانه سلطنتي شاهان هخامنشي ( 648 تا 330 قبل از ميلاد ) موجود بوده اند. طبق نظر " شاترويهاي آيران " كتابخانه كاخ در يك آتش سوزي توسط اسكندر كبير ویران شد. با اين وجود، هيچ يك از اين ادعاها را نمي توان تاييد كرد؛ چرا كه اگر اين متون وجود داشته اند اكنون هیچ اثری از آنها نیست. اما راسموس كريستين راسك نتيجه گيري كرد كه اين متون بايد باقيمانده يك ادبيات بسيار بزرگ باشند، همان گونه كه پليني عظيم در اثر خود به نام " تاريخ طبيعي ( پليني ) " يك موبد ازميري را توصيف مي كند كه در قرن سوم قبل از ميلاد " دو ميليون از قطعه سروده هاي زرتشت را تفسير مي كرد ". همان طور كه پيتر كلارك در " دين زرتشت، آشنايي با يك مكتب باستاني " ( 1998، برايتون ) خاطر نشان مي سازد که اگر " گات ها " و متون كهن تر " يسنا " فقط به طور شفاهي دست به دست مي شده اند، احتمال حفظ كيفيت زبان قديمي آنها وجود نداشته است.

[ویرایش] ويرايش بعدي

طبق " دنكارد " كه يك اثر نيمه مذهبي مربوط به قرن 9 است، شاه ولگاش ( گمان مي رود كه ولگاسس چهارم شاه پارتي بوده كه در سال هاي 147 تا 191 ميلادي حكومت مي كرده) تلاش كرد كه متون مقدس را گرد آوري و تنظيم كند. چيزي از نتايج اين كار ( در صورت انجان شدن ) باقي نمانده است. در قرن سوم ميلادي امپراطور [ [سلسله ساساني | ساسانيان ]] با نام اردشير اول ( 226 تا 241 ميلادي ) به موبد بزرگ خود تونسر ( يا تـنسر ) فرمان داد كه متون ديني را جمع آوري كند. طبق نظر دنكارد نتايج كار تنسر يك مجموعه 21 جلدي به زبان اوستايي ( نه به زبان اوستايي گاتي اصلي ) به نام " نسك "ها بود كه از 348 فصل و تقريبا 5/3 ميليون كلمه تشكيل مي شد. آخرين ويرايش در زمان شاپوردوم ( 309 تا 379 ) انجام شد. اوستايي كه امروز داريم، حاصل اين گرد آوري و اصلاحات است، اما از آن زمان به بعد قسمت هاي مهم آن ( به ويژه پس از سقوط امپراطوري پارس و جايگزيني دين زرتشت با اسلام ) از بين رفته اند.

[ویرایش] متفكران اروپايي

متون اوستا نسبتا دير به دست متفكران اروپايي رسيد. آبراهام آنكوئتيل – دوپرون در سال 1755 به شرق هند سفر كرد و اين متون را در جوامع پارسي بدست آورد. او در سال 1771 اين متون را براساس يك ترجمه به زبان فارسي مدرن توسط يك موبد پارسي به زبان فرانسوي منتشر كرد. راسموس راسك در ديدار از بومباي ( مومباي كنوني ) در سال 1820 چندين دست نوشته از اوستا را جمع آوري كرد و براي اولين بار با بررسي زبان اوستايي به اين نتيجه رسيد كه اين متون بايد باقيمانده يك مجموعه بزرگ از متون مقدس پارس باستان و بلخ (تازی ها) باشند. متوني كه راسك آن را جمع آوري كرد، اكنون در كتابخانه دانشگاه كپنهاک قرار دارند. دست نوشته هاي ديگر در خانه هند شرقي و موزه بريتانیا در لندن، كتابخانه بودليان در آكسفورد و در كتابخانه دانشگاه هاي مختلف پاريس نگهداري مي شوند.


[ویرایش] " زند "

واژه "زند " يا "Zend " ( به معناي " تفسير" يا " ترجمه " ) به آخرين متمم هاي متون پهلوي به زبان فارسي ميانه و پازند اطلاق مي شود. اين تفسيرها که مربوط به اوايل دوره ساسانيان هستند، براي استفاده متون مذهبي نوشته نشدند؛ بلكه براي آموزش هاي مذهبي به عموم ( كه به زبان اوستايي تلكم نمي كردند ) مورد استفاده قرار گرفتند. در مقابل متون اوستا به عنوان متون مقدس باقي ماندند و به زبان اوستايي ( كه يك زبان مقدس تلقي مي شد ) خوانده مي شدند. استفاده از عبارت " زند–اوستا " براي اشاره به اوستا يا بكار گيري واژه "زند " به عنوان نام يك زبان يا متن، اشتباهاتي هستند كه اخيرا متداول شده اند. در سال 1759 آنكوئتيل – دوپرون گزارش داد كه به او گفته شده كه " زند " نام زبان نوشته هاي باستاني تر است. سر ويليام جونز در سومين اثر برجسته خود كه در سال 1789 منتشر شد از گفتگويي با يك كشيش هندو ياد مي كند كه به او گفته بود: " " زند " نام متون مقدس و " اوستا " نام " زبان " است ". اين سرگشتگي در بين متفكران غربي بسيار رايج شد و «زند – اوستا » هنوز هم در مواردي به متون كهن تر اطلاق مي شود ( هرچند نادرست است ).

اثر اوليه راسك با عنوان " بحثي درباره اعتبار زبان زند " ( بومبای، 1821 ) در اين سرگشتگي نقش دارد. كتاب وسترگارد با عنوان " زنداوستا يا كتاب هاي مذهبي زرتشتيان " ( كپنهاک 54- 1825 ) فقط اين اشتباه را ترويج كرد. 


[ویرایش] ساختار و محتوا

اوستاي امروزي از منابع مختلفي گرد آوري شده است و بخش هاي مختلف آن مربوط به زمان هاي مختلفي است و ويژگي هاي آنها تفاوت زيادي با هم دارد. " نسك "هاي 21 گانه منعكس كننده ساختار 21 كلمه اي نيايش « آهونا وايريا » هستند: هريك از سه خط اين مناجات از هفت كلمه تشكيل شده است. براين اساس " نسك "ها به سه گروه تقسيم مي شوند كه هر گروه هفت جلد دارد. براي هر جلد يكي از كلمات نيايش در نظر گرفته شده بود كه موقعيت نسبي آن را نسبت به جلدهاي ديگر نشان مي داد. امروزه چيزي در حدود يك چهارم متن " نسك "ها باقي مانده است. محتواي اوستا ( يعني محتواي " نسك "ها به همراه متمم هايي از ديگر متون ( نيمه مذهبي ) به طور كلي به پنج دسته تقسيم مي شود. اين تقسيم بندي موضوعي است (گرچه سازماندهي " نسك " ها اينگونه نيست ) و اصلا ثابت يا استاندارد نمي باشد. برخي از متفكرين ترجيح مي دهند كه اين پنج دسته را در دو گروه عبادي و عمومي قرار دهند. اين متون به دوزبان نوشته شده اند: متون كهن تر به زبان اوستايي ( كهن ترين زباني كه به عنوان زبان هندو- ايراني ذكر شده و با سانسكريت ارتباط نزديكي دارد ) و متون جديدتر به زبان پارسي ميانه و خط پهلوي .

[ویرایش] " يسنا "

  • "يسنا " (پارسي ميانه " yazišn " " عبادت، خيرات "، هم ريشه " سانسكريت yajña " ) مجموعه عبادي اصلي است. اين مجموعه از 72 قسمت به نام " هات " يا " ها " تشكيل شده است. 72نخ از پشم گوسفند در " كستي " ( نخ مقدس كه زرتشتيان آن را مي پوشند ) نشان دهنده اين قسمت ها هستند." يسنا " شامل همه 21 " نسك " است ( جلد هفتم و آخر در گروه سوم و آخر ) كه به نوبه خود شامل " گات ها " ( كهن ترين و مقدس ترين بخش اوستا ) است و گمان مي رود كه توسط خود زرتشت سروده شده است. ساختار " گات ها " توسط " يسناهپتانگ هات " ( " يسنا " " هفت فصل " ) قطع شده كه فصل هاي 35 تا 42 " يسنا " را تشكيل مي دهد و تقريبا عمر آن به اندازه "گات ها " است و شامل نيايش وسروده هايي در مدح خداي اعلي، اهورامزدا، فرشتگان، آتش، آب و زمين است. گرچه " يسنا " به صورت منثور نوشته شده است، ساختار آن زماني موزون بوده است. شش " نسك " از اولين گروه " نسك "ها نيز كه تفسير "گات ها " است، به دسته "يسنا " تعلق دارد.

[ویرایش] " ويسپرد "

  • "ويسپرد " (فارسي ميانه " vîspe ratavo "، " همه پروردگاران ") مجموعه اي از متمم هاي " يسنا " است. " ويسپرد " به 23 " كردا " ( قسمت ها، مفرد: كردو ) تقسيم مي شود كه به توصيف فرشتگان و عبادت آنها مي پردازد.


[ویرایش] " يشت "

فراوهار[[، گمان مي رود كه توصيف يك " [ [فراوشي ]] " باشد كه در " يسنا " " يشت "ها و " ونديداد " ذكر شده است.

• " يشت " ها ( " yešti"، " عبادت با ستايش " ) كه 24 تا هستند، سروده هايي در مدح خدايان مختلف هستند كه روزهايي از ماه به بسياري از آنها اختصاص يافته است ( رجوع كنيد به تقويم زرتشتي ). اين سروده ها منبع مهمي براي اسطوره شناسي فارسي به شمار مي روند و فردوسي در شاهنامه خود ازآنها به بزرگي ياد كرده است. از ميان خداياني كه " يشت "هاي خاصي به آن اختصاص يافته مي توان به " اردويسور " (رب النوع آب ها )، " تيشتريا " ( ستاره سيروس )، " ميترا " ( الهه نور و حقيقت )،" فراوهار # فراوشي " ( روح هاي مهربان )،" ورتراگنا " ( نابغه پيروزي ) و" كاوايا هوارناه " (شكوه پادشاهي يا نورالهي روشنگر پادشاهان باستان ) اشاره كرد. ساختار بخش اعظم " يشت "ها موزون است و برخي از سروده ها ويژگي هاي ادبي قابل توجهي دارند كه در ديگر متون اوستا رايج نيست. "هوم يشت " كهن تر، بخشي از " يسنا " است كه در اين 24 " يشت " به شمار نمي آيد.

[ویرایش] " ونديداد "

• " ونديداد " (تحريف شده واژه اوستايي " Vî-Daêvô-Dāta "، " عليه شياطين ") جلوهاي مختلف ارواح شيطاني و راه هاي غلبه بر آنها را برمي شمرد. " ونديداد " شامل همه 19 " نسك " است و تنها " نسكي " است كه به طور كامل باقي مانده است. اين متن شامل 22 " فرگرد " است كه به صورت بحث بين اهورامزدا و زرتشت سازماندهي شده اند. اولين " فرگرد " يك دوگانه اعتقاد به وجود است كه پس از آن توصيف يك زمستان ويرانگر برروي خطوط سيل اسطوره شناسي آمده است. " فرگرد " دوم افسانه " ييما " (جمشيد ) را بازگو مي كند. " فرگرد " هاي ديگر بيشتر به بهداشت ( به ويژه پرهیز از مرده ) " فرگرد " 3،5،6،7،8،9،10،16،17،19 و نيز بيماري ها و راه هاي مقابله با آنها 7،10،11،13،20،21،22 مي پردازند. " فرگرد " هاي 4 و5 درباره شأن ثروت، كمك به ديگران، ازدواج و كاركردن وقبح رفتار غير قابل قبول اجتماعي مانند اهانت و عهد شكني بحث مي كنند و كفاره هاي لازم براي پيمان شكني و گناهان ديگر را مشخص مي نمايند. " ونديداد " يك مجموعه از احكام وفرامين است ( نه دستور العمل عبادي ) و در احكام آن تا حدودي نسبيت اخلاقي ديده مي شود. بخش هاي مختلف " ونديداد " ويژگي ها و عمر بسيار متفاوتي دارند. بخشي از بخش ها جوان ترند، اما بخش اعظم آن بسيار كهن است.


[ویرایش] محتويات ديگر

همه محتويات اوستا كه در چهار دسته فوق بيان نشدند، در پنج دسته ديگر قرار مي گيرند. اين دسته بندي داراي نام نيست و عموما شامل متون و مناجات هاي كوتاه تر ( مانند " خرده اوستا " ( عنوان بعدي ) ) پنج " نيايش " (عبادت و ستايش خورشيد، ماه، ميترا، آب و آتش )، " سي روزه " و " آفرينگان " ( دعاهاي خير ) است.


[ویرایش] " خرده اوستا "

" خرده اوستا " ( به معناي " اوستاي خلاصه شده " يا " گلچيني از دعاهاي اوستا ") گزيده اي از متون " يسنا "، " ويسپرد "، " يشت " و متن هاي كوتاه و دعاهاي مختصري مانند پنج " نيايش " است. اين مجموعه به عنوان كتاب دعا براي استفاده روزانه در نظر گرفته شده است.

[ویرایش] ديگر متون ديني زرتشتيان

 گرچه اوستا مهمترين متن مذهبي زرتشتيان است، آثار ديگري نيز در اماكن مقدس وجود دارد (هم فارسي جديد و هم فارسي ميانه ). مهمترين متون مذهبي فارسي ميانه عبارتند از : "  دنكارد  " ( " اعمال مذهبي " ) كه به قرن 9 ميلادي برمي گردد ،" بونداهيشن "        ( " خلقت اوليه " ) كه در قرن 11 يا 12 به پايان رسيد، اما داراي محتويات كهن تر مانند " نسك " ها مي باشد، " مينوي خرد " ( " روح خرد " ) كه يك كنفرانس مذهبي از سوالاتي درباره ايمان است و "  ارداويرافنامه " ( " كتاب ارداويراف " ) كه نوعي "  كمدي الهي  " زرتشتي است كه اهميت آن بيشتر به خاطر بيان ايده هاي پارسي درباره زندگي اخروي است. كتاب هاي بعدي زرتشتي در فارسي جديد شامل " زرتشت نامه " ( " كتاب زرتشت " )، " صد در " ( " صد فصل ") و " روايت ها " ( رساله هاي سنتي )  مي باشد.

[ویرایش] کتاب شناسی

  • الگو:Cite journal
  • الگو:Cite book
  • الگو:Cite encyclopedia

[ویرایش] براي مطالعه بيشتر

]] ( دایره المعارف کاتولیک ) [[

متن هاي اين مقاله داراي متوني از " دامنه عمومي " دايره المعارف كاتوليك است.

*

 رسته: اسطوره شناسي هندو- اروپايي 
زبان‌های دیگر