اردکان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اردکان از بزرگترین شهرهای استان یزد با جمعیتی بالغ بر یکصدهزار نفر و پل ارتباطی جنوب به شمال(تهران)وبه شمال شرق (مشهدو سمنان)
فهرست مندرجات |
[ویرایش] آثار تا ریخی
یکی از مناطق باستانی اردکان زردُگ است که آثاری بسیّار کهن مربوط به قرون پنجم و ششم هجری را در خود جای دادهاست. دیگر میشود به دو مسجد قدیمی به نامهای مسجد زیرده و مسجد جامع اشاره کرد، که هر دو از بناهای مربوط به قرن دهم هجری هستند، و اثر تاریخی دیگر، مسجد حاج محمد حسین مربوط به دوره قاجاریهاست.
[ویرایش] شکوه کویر
از خصوصیّات بسیّار عمده اردکان کویری بودن آن است. کویر با آنکه سوزان است و خشک، ولی زیبایی سرشار از سادگیش، و بیکرانگی سحر آمیزش موجب وسعت روح، پاکی قلب، و زیبایی اندیشه در ساکنان کویر میشود. کویر از بسّیاری از جهات دریا را میماند، گسترده، هموار، و بی پیرایه! و هر دو یاد آور عظمت و شکوه خلقت! ولی کویر یک چیز از دریا بیشتر دارد، وآن تشنگی ست! و درست به همین سبب است که اردکان همیشه قانع بودهاست، ولی سرشار از نعمات پر قیمت!
به فرموده مولانا:
آب کم جو تشنگی آور به دست | تا بجوشد آبت از بالا و پست |
قصّه کویرِِ تشنه و آب، همان حدیث آشنا ولی نامکرر طلب و تضرّع عاشق است به درگاه معشوق. همان فرهاد است در پی شیرین؛ فرهاد در عشق شیرین بیستون را کند و کویر در عطش آب قنات را! هیچکس به درستی نمیداند که آیا نیاکان و پیشینگان مردم ساکن در کویر از ابتدا عاشقانی بودند که در کویر سکنی گزیدند، و سپس برای رسیدن به آب کویر را پر از قنات کردند، یا آنکه نخست در کویر ساکن شدند، و به مرور آیین دلدادگی و اشتیاق برای حیات و آب را بعدها از کویر آ موختند. ولی این امر مسلّم است که آب روح کویر است، و قنات رشته اتّصال آن دو. اگر قنات را از کویر بردارند، کویر میمیرد.
[ویرایش] قناتهای اردکان
اردکان دارای قناتهای متعددی است. قنات معروف صدرآباد که طولانیترین قنات ایران (جهان؟) است، مادر چاه آن در دامنههای شیرکوه در نزدیکی یزد واقع است، و پس از مسافتی به اندازه ...(?45km) کیلومتر بالاخره در اردکان در سطح زمین ظاهر میشود.
با تمامی اهمیتی که قناتها در تداوم حیات متعادل و زاینده کویر دارند، امروزه، در اثر ورود و رواج شیوههای غیر بومی همچون چاههای عمیق در کویر، بیشتر قناتها یا به طور کامل خشک هستند یا در آستانه خشک شدن.
[ویرایش] معادن اردکان
از مهمترین معادن اردکان وایران میتوان به سنگ آهن چادرملو، و اورانیم ساغند اشاره کرد. معادن باریت، سیلیس، سنگهای ساختمانی، و خاک مرغوب آن جهت صنایع کاشی نمونههای مورد اشاره هستند.
[ویرایش] صنایع اردکان
اردکان بهعنوان قطب فولاد (منطقه ویژه اقتصادی فولاد) درنظر گرفته شدهاست. از بزرگترین کارخانجات در حوزه فولاد که درحال راه اندازی هستند عبارتاند از:
- کارخانجات گندله سازی اردکان
- کارخانه آهن اسفنجی (DRI)
- شرکت سرمایه گذاری فولاد غدیر
- فولاد ارفع
- شرکت الکترود گرافیتی ایران
- محتمع فولاد اردکان
- کاشی صدف
- کاشی خاتم
- مجتمع چینی بهداشتی رزسفید # شرکت صنایع خودروکویر ایران
- شرکت سرامیکهای صنعتی اردکان
- کارخانجات نساجی اردکان
و کارخانجات مختلفی در حوزههای صنایع غذایی،بهداشتی،تبدیلی،گرمایشی ،سرمایشی، قطعه سازی وغیرو
===کویر اردکان=== این کویر که سیاه کوه نام دارد مهمترین کویر منطقه یزد است. شکل آن درست مثل یک نعل اسب ست که با جهت شمال غربی - جنوب شرقی در شمال اردکان قرار گرفتهاست. این منطقهٔ کویری بین دو کوه منفرد سیاهکوه به ارتفاع ۲۰۵۰ متر در شمال و هریشت به ارتفاع ۱۹۳۹ متر در جنوب واقع است و مکانی ست مناسب جهت جذب جریانهای آبی و سیلابی که از دامنهٔ این دو کوه سرازیر میشود.
[ویرایش] پسته اردکان
یکی از مهمترین محصولات تولیدی در اردکان پسته میباشد . اکثر مزارع پسته در منطقه چاه افضل و حسن ابادانارکی وجود دارد . این دو روستا با در بر گرفتن هکتارها مزرعه به یکی از قطب های تولید پسته تبدیل شده اند. تمامیاهالی این دو روستا خصوصا حسن اباد انارکی به پسته کاری و کار روی مزارع پسته مشغول اند .به تازگی یکی ازبزرگترین ترمینال های پسته در روستای حسن ابادانارکی در حال احداث میباشد که امیدمیرود هرچه سریع تر این طرح به مرحله ی اجرا دراید.نیزامید میرود که با کمک های دولت به مردم روستای حسن اباد انارکی این منطقه بتواند حرفهای نا گفته خود را بزند.
[ویرایش] حلوا ارده اردکان
پیشینه تاریخی ابداع،چگونگی و نحوه دست یابی به فن آوری تولید حلوا ارده را به شیخ بهایی نسبت میدهند .بطوریکه در تاریخ آمده شاه عباس بدنبال جیره غذایی مناسب برای سربازانش بود که دارای این شرایط باشد اولا مقوی و انرژی زا باشد ثانیا حمل و نقل آن آسان و ثالثا برای شرایط جنگی مناسب بوده وبرای مصرف نیاز به گرم کردن نداشته باشد بدنبال این قضیه بود مرحوم شیخ بهایی با همکاری شیرینی سازان آن زمان چیزی را که امروز بنام حلواارده معروف است اختراع نمود البته بدیهی است کیفیت و نحوه ساخت آن با حلواارده امروزی تا حدودی متفاوت بوده در حال حاضر در دیگر کشورهای جهان ازقبیل: یونان ، ترکیه ، یوگسلاوی ، لبنان، عربستان، و کشورهای شوروی سابق نیز حلواارده تولید میشود که البته از نظر کیفیت و نحوه تولید و مواد تشکیل دهنده آن با حلواارده ایرانی تفاوت دارد حلواارده ای که در استان یزد بویژه در شهرستان اردکان تولید میشود بدلیل اینکه فاقد هر گونه افزودنی شیمیایی است و هنوز به روش سنتی وتا حدودی دستی تولید میشود طعم و مزه آن طبیعی بوده و نسبت به حلواارده ای که به روش صنعتی تولید میگردد از طرفداران بیشتری برخوردار است مواد تشکیل دهنده
حلواارده حلوا ارده یک ماده غذایی بسیار مقوی است که مورد مصرف ان بیشتر به صورت صبحانه است و مواد تشکیل دهنده ان عبارتند از: کنجد.شکر. تخم مرغ.هل و چوبک
لازم به توضیح است که در ساخت حلواارده از کنجد سابیده که به آن ارده گفته میشود و بصورت مایع میباشد استفاده می شود
ارده ارده خود به تنهایی یک ماده غذایی کامل برای هر وعده غذایی بویژه صبحانه است.ارده فاقد هر گونه افزودنی اعم از شیمیایی و غیر شیمیایی است و به عبارتی صددرصد طبیعی است .ماده اصلی و تنها ماده تشکیل دهنده آن کنجد است
نحوه مصرف ارده ارده را به طرق مختلفی میتوان مصرف نمود .میتوان آنرا بصورت خالص و بدون هیچگونه افزودنی با نان مصرف کرد و یا مواد شیرینی از قبیل:عسل،شیره اعم از شیره نبات،خرما،انگور ومربا به آن اضافه نمود.میزان افزودنی بسته به ذایقه افراد متفاوت است مردم این سامان ازارده خوراک بسیار خوشمزه ای بنام اشکنه ارده که غذای بسیار لذیذ و مقوی است تهیه میکنند و روش تهیه آن بدین صورت است که ابتدا مقدار یک و یا دو قاشق غذاخوری ارده و مقداری روغن ترجیحا روغن حیوانی ومقدار لازم نمک و فلفل داخل ظرفی ریخته و سپس باندازه یک لیوان آب جوش به آن اضافه کرده و به آرامی مخلوط نموده و با نان تریت کرده و مصرف مینمایند. اشکنه ارده غذای بسیار مناسبی برای سحری در ماه مبارک رمضان میباشد
شرایط نگهداری ارده و حلواارده حلوا ارده را باید در محلی خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری نمود.تاریخ مصرف حلواارده توسط کارشناسان بهداشتی شش ماه پس از تولید تعیین شده.بدیهی است در صورتیکه در محل مناسبی مثل یخچال نگهداری شود مدت زمان بیشتری قابل استفاده است در صورتیکه پس از مدتی شاهد وجود مقداری روغن بر روی حلواارده بودید جای هیچ نگرانی نیست چرا که این ویژگی ذاتی حلواارده است .این ماده روغنی همان روغن کنجد معروف بوده که سرشار از ویتامین است. شما میتوانید قبل از مصرف آنرا مخلوط نموده و یا روغن آنرا جدا نموده و بعنوان روغن مایع مصرف نمایید ارده نیز مانند حلواارده باید در محلی خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.بنابراین یخچال بهترین محل نگهداری ارده میباشد که میتواند تاریخ مصرف آنرا تا یکسال افزایش دهد. اگر مدتی از ظرف محتوی ارده استفاده نشود رسوب کرده و روغن آن جدا شده و یا اصطلاحا دو فاز میشود که ابن موضوع هیچ ربطی به نامرغوبی و یا فاسد شدن آن ندارد بلکه ویژگی ذاتی ارده است و توصیه میشود قبل از مصرف بدقت مخلوط گردد
در ضمن حلواارده شابلی در شهرستان اردکان بهترین نوع حلوا را تولید می نماید.
== انار اردکان اغلب در شهر عقدا وروستاهایی مثل مزرعه نو هفتهر سورک و...وجود دارد
[ویرایش] فرش اردکان
قالی اردکان، همچون قالی کرمان،و قالی نایین شهرتی جهانی دارد.
[ویرایش] محصولات دارویی - صنعتی
روناس را باید یکی از محصولات پر ارزش دارویی و صنعتی دانست که در اردکان تولید میشود.
[ویرایش] نقاط دیدنی
از محلهای دیدنی باید پیرهریشت و پیر سبز چک چک را نام برد، که هر دو بر روی کوه بنا گردیدهاند، و زیارتگاه زردشتیان از سراسر جهان هستند. دیگر جاهای دیدنی اردکان عبارتند از امامزاده سید نورالین-امامزاده سید هاشم شریف اباد-خانه تقدیریها-خانه خاتمی-جنگلهای کویری حسن ابادانارکی-منارجنبان خرانق -منطقه حفاظت شده سیاه کوه در حاشیه روستای حسن اباد انارکی و...
[ویرایش] زبان اردکانی
مراجعه شود به کتاب ((فرهنگ عامه اردکان))نوشته دکتر سید محمود طباطبایی
[ویرایش] شاعران
1- از جمله شعرای برجسته اردکان، شفق اردکانی را باید نام برد. محمد حسین بهجتی اردکانی، متخلّص به شفق، یکی از شاعران زیبا سرای ادب معاصر پارسی ست. او در سال 1314در اردکان در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود. مدتها مسجدی را در مجید یه تهران اداره میکرد. از آنجا که اردکانیهای مقیم تهران به آنجا رفت وآمد میکردند، آن را مسجد اردکانیها میگفتند. از جمله آثار ایشان می توان به کتاب های بارش نور/سرود سحر /بادهای ازلی و... اشاره کرد.
[ویرایش] نویسندگان
1- جواد انصاری فرد، نویسنده 2- دکتر طباطبایی اردکانی نویسنده کتاب فرهنگ عامه اردکان 3- اسماعیل ثقفی 4- مهدی واحدیان اردکانی نویسند 8 جلد کتاب وصدها مقاله در مطبوعات
[ویرایش] منابع
- اردکان
- وبگاه کویرهای ایران
- پیرامون قناتهای ایران
- روناس طلای کویر/, مصطفی میرابزادهاردکانی
آب، خاک، ماشین,، سال ۵، شماره ۳۷، صفحات ۴۴-۴۳