حیدر یغما
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
حیدر یغما، چامه سرا(شاعر) خشتمال نیشابوری سال ۱۳۰۲ هجری شمسی دریکی از روستاهای شمال نیشابور به نام صومعه، دیده به جهان گشود وشب دوم اسفند سال۱۳۶۶ سر بر بالین خواب گذاشت و هم آغوش مرگ شد. یغما در شادیاخ، میان راه آرامگاه خیام وعطار به خاک سپرده شد و آرامگاهی در آن جا برای او ساختند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] زندگی نامه
یغما در بستر تهیدستی زاده شد ، با نداری زندگی کرد و سر بر بالین خاک گذاشت. با این که میهن نیاکان یغما خور و بیابانک یزد است؛ در خردسالی پدر و مادر او به روستاهای دوروبر نیشابور کوچ کرده بودند وبا تنگ دستی میزیستند. یغما نیز در چنین خانوادهای ناگزیر به کار سخت برای به دست آوردن روزی بود، تا جایی که از رفتن به آموزشگاه(مدرسه) بازماند و تا میانسالی خواندن و نوشتن بی بهره بود. یغما با این که خواندن ونوشتن نمیدانست ولی ازدوران کودکی دلبستگی فراوانی به چامه و چامه گویی داشت او چامه ها(شعر) و چکامه های(غزل و قصیده) چامه سرایانی هم چون فردوسی و امیر ارسلان نامدار را ،که شبهای بلند زمستان خوانده میشد، در کودکی شنیده بود و به خوبی یاد داشت. وی در جوانی به شهر کوچید و در ۳۰ سالگی همسر گرفت و یکی دو سال دیگر روخوانی قرآن و سپس فارسی را آموخت. او به انجمنهای روخوانی قرآن میرفت ودر آن جا با ادب پیشگان و چامه شناسان آشنایی پیدا کرد. ادب پیشگان و چامه شناسان با شنیدن چامههای او که برخاسته از دوق او و پر از بیتهای زیبا و پرمایه بود او را به چامه سرایی دلگرم کرده ودر این راه راهنماییش نمودند. او تا میانسالی سواد نداشت و پس ازآموختن خواندن و نوشتن هم دست نوشتهای بسیار بد وپر ازنادرستیهای املایی داشت. پیشهٔ او در بیشتر زندگی اش خشتمالی و بیل زدن بود و سالهای واپسین نیز به کشاورزی وکارگری برای دیگران دست به کار بود. چون از وزن و قافیه چیزی نمیدانست چامههایش ایرادهای بسیاری داشت بود هر چند که چامه سرایان دانش آموخته هم از پارهای از این ایرادها به دور نبودهاند.
[ویرایش] شعرها
او در چهل سالگی برای نخستین بار چامههای خود را بر روی کاغذ آورد واولین گردآورد(مجموعه) چامههای خود را در سال ۱۳۴۶ با نام «اشک عاشورا» را به چاپ رساند؛ پس از سه سال گرد آوردی از رباعیاتش و در سال ۱۳۵۵ نخستین گردآورد چکامه هایش(غزل)را به چاپ رساند. همچنین اونسک (کتاب) دیگر خود را در سال ۱۳۶۵ به نام «سیری در غزلیات یغما» به چاپ رساند. این چامه سرا نزدیک ۴۵۰۰ بیت چامه دارد که گزیدهای از آنها در نسک(کتاب) شاعر خشتمال نوشتهٔ جواد محقق نیشابوری برای اولین بار در سال ۱۳۷۳ به چاپ رسید. چامههای این چامه سرا را در سه جستار گنجاند:
- سخن عشق
- سخن باخود
- جهان بینی و باورها
۸۰ درصد چامههای یغما سخن عشق میباشد. او در این زمینه چامههایی برابر با چامه سرایان هم ردیف خود ندارد ولی در دیگر جستارها ابیات برجسته ودر خور ستایشی با درون مایهٔ آزادگی ، بسندگی(قناعت) ،والا منشی(مناعت طبع) ، فرازهای تهیدستی ، سرکشی و غرور است. چامههای یغما پر از آرایههای ادبی معنوی و ظاهری است. آرایههای چامههای یغما ساختگی نیستند و از درون او جوشیدهاند. او در چامههای خود کار و کارگری را ستوده و خود را بی نیاز از آستان استاد دانسته واین از آن جا بوده که میپنداشته آنها سخنی برای گفتن ندارند. چامههای زیر برای نمونه آورده شدهاند:
خوردن نان ز شانهٔ دگران | فخر بی جاست ای برادر جان | |
به جزاز کردار و از پینهٔ دست | جهل محض است هرچه دانش هست | |
بیل در دست داشتن دانش | دانه در خاک کاشتن دانش | |
گر به بال ملک سوار شوی | سوی کیوان ستاره وار شوی | |
شانه خالی اگر کنی از کار | پیش مردان روزگاری خوار | |
صد هزار افتخار کشور جم | صد هزارن هزار نیش قلم | |
کار یک بیل کارگر نکند | به پشیزی است کار اگر نکند |
چون یغما سواد چندانی نداشت شیوهٔ نوشتن پارهای از واژگان را نمیدانست و آنها را به گونهای دیگر به کار بردهاست. برای نمونه به جای حشم و بن از حشام و بان در چامههای خود به کار بردهاست:
کی زیغما میکند پرواجوی آنکس که خود | ده سکندر با سپه برد و صد سلیمان با حشام |
و نمونهای دیگر:
عشق رویت که بود آفت جان | همچو دندان کرم خورده ز بان | |
بکشیدم که جاش پیدا نیست | اثرش در دهان یغما نیست |
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] پیوندهای بیرونی
[ویرایش] منابع
- جواد محقق نیشابوری ، شاعر خشتمال ، مشهد : انتشارات محقق ، ۱۳۷۳.