گمرک
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
گمرک دستگاه نظارت و وصول عوارض مرزی است برای کنترل واردات و صادرات و انحصارات هر کشور و وسیلهای برای نظارت در بازرگانی خارجی و یکی از منابع درآمد دولت ها است.
حقوق گمرکی یک گونه مالیات غیرمستقیم است.
[ویرایش] نام
پس از آمدن پرتغالیها به شرق، عثمانیها از واژه commerque کومرک به معنی دادو ستد، و کومرکی به معنی حقوق و عوارض کالاهای بازرگانی واژه کومروک را ساختهاند. ایرانیان در زمان صفوی آن را از ترکان عثمانی گرفته گمرک گفتهاند. در عراق و کشورهای همسایه دولت ایران آن را از فارسی گرفته معرب نموده و جمرک و در جمع جمارک به کار بردهاند. در مصر آن را گمرک والگمارک تلفظ میکنند. در برخی کشورهای عرب به گمرک مکس و در جمع مکوس گویند. این اصطلاح از زمان جاهلیت عرب متداول بود که از کالای معین در بازار دوران جاهلی گرفته میشود.
در پیمان نامههای نادرشاه با سلطان محمود اول پادشاه عثمانی که در سال 1159 هجری بسته شد کلمه گمرک آمدهاست.
اما در بیشتر زبانهای اروپائی واژه معادل گمرک از زبان فارسی گرفته شده. رومیها وازه دیوان فارسی را به معنی اداره گرفته و به گمرک دوگانا dogana گفتهاند و هنوز در ایتالیا چنین گویند این واژه را فرانسویها از ایتالیاییها گرفته Douana و Douane گفتهاند و اسپانیائیها و شاید پرتغالیها دیوان فارسی را از دیوان عرب گرفته Adouanee و Douane گفته اند و باز ترکان عثمانی واژه دیوان را از فارسی گرفته و آنرا به معنی اولی به کار بردهاند. در ایران باستان به دفتر مراسلات دولتی دیوان گفتهاند و دفتر خانهای بود که کارگزاران خراج در آن گرد میآوردهاند و اما Douanes فرانسوی را گفتهاند از ریشه فارسی گرفته شده و پس از اسلام دیوان اقسامی داشته که دیوان الخراج مامور رسیدگی به حقوق مالی بودهاست.