درست‌نویسی‌ی خط فارسی (کتاب)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

درست‌نویسي‌ی ِ خط ِ فارسي، ایرج کابلی

کتاب‌نما
درست‌نویسي‌ی ِ خط ِ فارسي
نویسنده: ایرج کابلی
طرح جلد: مهدی میرباقی
ناشر: نشر بازتاب نگار
محل انتشارات: تهران
نوبت چاپ: اول
نخستین چاپ: ۱۳۸۴
شمارگان: ۱۶۵۰
تعداد صفحات: ۱۷۸
کتاب‌خانهٔ ملی ایران: ۲۶۹۰۱ـ۸۴م
شابک: ۴ـ۲۵ـ۸۲۲۳ـ۹۶۴ ISBN




تاریخچه مختصری از پیدایش خط و تحول خط در زبان فارسی و مباحث گوناگونی در زمینه شیوه‌ٔ نگارش زبان فارسی و بحث در مورد «پیوسته‌نویسی»، «جدانویس» و «بی‌فاصله‌نویسی»؛ بحث و بررسی پیرامونِ مصوبات شورای بازنگری در شیوه‌ی نگارش و خط فارسی مباحث عمدهٔ این کتاب را تشکیل می‌دهد.

فهرست مندرجات

[ویرایش] فصل‌های کتاب

  • پیشینه
  • پیوسته‌نویسي یا جدا‌نویسي یا بی‌فاصله‌نویسي؟
  • واژه‌زایي و بی‌فاصله‌نویسي
  • فراخوان به فارسي‌نویسان و پیشنهاد به تاجیکان
  • احیای ِ نشانه‌یِِ اضافه
  • صامتِ همزه
  • اختیاراتِ شاعري و تلفظ ِ همزه
  • صرفِ مصدرِ استن
  • ضمیرهایِ ملکي (مضافُ‌الیهْ) و ضمیرهایِ مفعولي
  • ...ه‌گي و ...ه‌گان
  • بی‌حوصله‌گي یا بی‌حوصلگي
  • عددهایِ وصفي
  • همزه‌یِ بعد از «ب» و «ن» و «م» آغازین در فعل
  • «ی»یِ وحدت پس از مصوب‌ها
  • صامت‌هایِ «ه. و. ی»
  • «ی»یِ وحدت و «ی»یِ مصدري
  • شمِ زباني و تحولِ واقعي
  • اندیشمند یا اندیشه‌مند؟

[ویرایش] بخش‌هایی از کتاب

  • «زبان‌هایِ دیگرِ شرقي هم یا سامي اند یا هندواروپایي یا ترکي. زبان‌هایِ سامي مانندِ عربي و عبري الف‌بایِ صامت‌نگارِ خود را بر پایه‌یِ مادرِ همه‌یِ خط‌ها، یعني فینیقي‌یِ باستان، سامان داده اند و مشکلی ندارند زیرا شاختارِ زبان‌شان به گونه‌یی است که نبودِ مصوت‌ها ایجادِ دُشواري و بدفهمي نمی‌کند...

ترکان هم پیش از پذیرفتنِ اسلام نیازِ گسترده‌یی به خط نداشتند، پس از آن هم مدتی خطِ عربي‌یِ ناهم‌خوان با زبان‌هاشان را تحمل کردند تا سرانجام با شکلِ تغییریافته‌یِ خط‌هایِ سیریلیک و لاتین مشکل‌شان حل شد.

زبان‌هایِ هندواروپایي‌یِ شرق هم یا مثلِ ارمني و گرجي الف‌بایِ ویژه‌یِ خود را ابداع کردند یا مانند فارسي بیش از هزار سال است که با ناهم‌خواني‌ی‌ِ زبان‌شان و الف‌بایِ صامت‌نگار و نیمه‌هجایي‌یِ عربي دست‌به‌گریبان اند.»[۱]

  • «بلاتکلیفي‌ی من تا شروعِ کارِ مشترک با احمدِ شاملو ادامه داشت.

شمِ زباني‌یِ شاعر علی‌رغمِ آشنایی با زبانِ فرانسه به برکتِ تماسِ پیوسته و نزدیک با زبانِ گفت‌وگو دست‌کاری نشده است از همین‌رو طبیعي می‌اندیشد و طبیعي می‌نویسد. ...

... می‌پرسیدم پس چرا خودش در برخی از جمله‌ها فعلِ مربوط به مسندالیهِ بی‌جان را به صیغه‌یِ جمع می‌آورد؟ و او پاسخ می‌داد که در این گونه موارد مسندالیه با عملِ شخصیت‌بخشی،ـ یا به قولِ دکتر شفیعیِ کدکنی تشخیص ـ جان‌دار فرض شده است...

نمونه‌یی که من آن را مظهرِ دوگانه‌گي پنداشته بودم این بود:

کوچه‌ها باریک‌ان

دکونا بسته‌اس

خونه‌ها تاریک‌ان

تاقا شیکسته‌اس

بعدها که معني‌یِ درستِ «زنده‌انگاری» را دریافتم، متوجه شدم که در این نمونه‌ها به‌درستي از این فن استفاده شده است.»[۲]

[ویرایش] پانویس

  1. پیشینه ۹ـ۱۰
  2. شمِ زباني و تحولِ واقعي ۱۶۱ـ۱۶۲

[ویرایش] منبع

  • کابلی، ایرج. درست‌نویسی‌ی خط‌فارسی. تهران: نشر بازتاب‌نگار، ۱۳۸۵، ۴ـ۲۵ـ۸۲۲۳ـ۹۶۴ ISBN. ‏
  • «۳اصل مهم(مصوبه شورای بازنگری نگارش خط فارسی)». آدینهآبان‌ماه ۱۳۷۲، هشتم ۸۴ـ۸۵۷۳. 

[ویرایش] جستارهای وابسته

[ویرایش] پیوند به بیرون