همایون
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
همایون یکی از دستگاههای موسیقی ایرانی است.
بدلیل استفاده از یک گام خاص و تفاوت محسوس در گام بالا رونده و پایین رونده دستگاه همایون منحصر بفردترین دستگاه موسیقی ایرانی به شمار میرود. مقایسه سایر دستگاههای موسیقی ایرانی با موسیقی دیگر ملل و خصوصا کشورهای همجوار تشابه و یکسان بودن ریشه برخی را نشان میدهد. اما این مطلب در مورد دستگاه " همایون " صادق نیست.
دستگاه همایون و یا به تعبیری «دستگاه عشاق»، با حالت محزون و اسرار آمیز خود گوشههای متعددی دارد که گوشه «بیداد» اوج این دستگاه تلقی میشود.
آثار ارزشمندی از موسیقی ایرانی در سده قبل در این دستگاه ساخته و اجرا شده است. «رنگ فرح» از جمله این آثار است.
از لحاظ مرکب خوانی این دستگاه به دستگاههای سهگاه و شور ارتباط دارد و وسعت این دستگاه را بیشتر میکند.
یکی از آوازهای ایرانی که اسم آن در کتب موسیقی هست آواز اصفهان است که آنرا از متعلقات دستگاه همایون دانسته اند. یکی دیگر از آوازهایی که از متعلقات دستگاه همایون است، آواز شوشتری است.فواصل پرده ها در این دستگاه به صورت زیر است:سل(بکار).لا(کرن).سی(بکار).دو(بکار)ر(بکار)می(بمل).می بم(کرن).فا (بکار). نت شروع این دستگاه به طور معمول فا است.البته این دستگاه در کوک های دیگری با نام های همایون دو و ر نیز نواخته می شود.البته در ردیف مرحوم کریمی از شوشتری به عنوان یکی از گوشه های این دستگاه نام برده شده است.گوشه های این دستگاه عبارتند از: «نوروز صبا»،«نوروز عرب»،«لیلی و مجنون»،«نی داوود»،«نوروز خارا»،«مؤلف»،«موالیان»،«شوشتری»،«طرز»،«درآمد»،«راجع»،«راز و نیاز»،«ابوالچپ»،«بختیاری»،«بیداد»و «اوج».همچنین کاست بیداد استاد شجریان با آهنگ سازی استاد مشکاتیاناز جمله آهنگهایی است کا در این دستگاه ساخته شده است.مرتضی فیاضی با برگیری از ردیف محمود کریمی و استاد صبا.