محمد ظاهرشاه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

  محمد ظاهر شاه (سمت راست) به همراه خان ناصر، در حال شکار - سال 1970
محمد ظاهر شاه (سمت راست) به همراه خان ناصر، در حال شکار - سال 1970

محمد ظاهرشاه آخرین پادشاه افغانستان بود که از سال 1933 تا 1973 به مدت چهل سال بر اين کشور حکمروايی کرد.

محمد ظاهر از پشتونهای فارسی زبان، متعلق به قوم بارکزی افغانستان است.

ملیت پشتون و زبان فارسی، به شخصيت محمد ظاهر در ميان پشتونها و فارسی زبانهای افغانستان اعتبار بخشيده است.


فهرست مندرجات

[ویرایش] تولد

محمد ظاهر، در تاريخ 16 اکتبر سال 1914، در خانواده سپهسالار محمد نادر خان در کابل زاده شد.

او فقط پانزده سال سن داشت که پدرش با پايان دادن به حکومت ده ماهه امير حبیب الله کلکانی بر تخت سلطنت افغانستان تکيه زد.

مادر محمد ظاهر، ماه پررو بیگم و همسرش ملکه حمیرا بود که در سال 2002 میلادی در کابل درگذشت.

[ویرایش] مرگ پدر

محمد نادر شاه، در تاریخ 8 نوامبر سال 1933، در مراسم اعطای جوايز اعضای يک تيم فوتبال، با شليک گلوله يک نوجوان حاضر در مراسم کشته شد.

قاتل محمد نادر خان، دانش آموزی به نام عبدالخالق بود که به مليت هزاره افغانستان تعلق داشت و از عملکرد نادرخان و پیشینیان او ناخشنود بود.

محمد ظاهر، در هنگام کشته شدن پدرش، نوزده سال سن داشت.

[ویرایش] فرمانروایی

محمد ظاهر با مرگ پدرش، در تاریخ 8 نوامبر 1933 به پادشاهی افغانستان دست يافت.

او در آن سال جوانی 19 ساله بود و عمو(کاکا) هایش، تا سالها هدایت امور کشور را به نيابت از شاه جوان در دست داشتند.

دوره فرمانروايی ظاهر شاه بر افغانستان، دوره آرامش بود و در اين مدت، برخلاف دوره های قبل و بعد از ظاهرشاه، افغانستان درگير هيچ جنگی نشد و همچنین در جنگ جهانی دوم (1939 - 1945) اعلام بی طرفی کرد.

ظاهرشاه در سال 1964، قانون اساسی جديد کشور را انتشار داد. اين قانون، بعدها در سال 2001 ميلادی با سقوط طالبان و بازگشت آرامش به افغانستان، به عنوان قانون اساسی موقت (با حذف مواد مربوط به سلطنت) پذيرفته شد.

او به قصد مدرنیزه کردن افغانستان، به اصلاحات سیاسی و اقتصادی، تاسیس سیستم قانونگذاری دموکراتیک، ترویج نظام آموزش و پرورش مدرن، تاسيس دانشگاهها و آموزش برای زنان اقدام کرد.

[ویرایش] انتقادها

در عین حال، منتقدان ظاهرشاه، دوره حکومت او را از تاریک ترین دوره های تاریخ افغانستان می دانند و او را به سوء مدیریت اقتصادی متهم می کنند.

منتقدان همچنين ظاهر شاه را به قبضه قدرت و سپردن تمام مقامات اداری به افراد خانواده خود محکوم می کنند.

[ویرایش] تبعید

در سال 1973، زمانی که محمد ظاهرشاه در ایتالیا به سر می برد، عموزاده وی، سردار محمد داود خان که در آن زمان نخست وزيری را در دست داشت، با انجام کودتای سفید، شاه را قدرت خلع کرد و با پایان دادن به نظام شاهی، در افغانستان نظام جمهوری اعلام کرد.

ظاهرشاه که در آن زمان، در حال انجام عمل جراحی بر روی چشم خود در شهر رم، پایتخت ایتالیا به سر می برد، خلع قدرت را پذیرفت و به دوره چهل و چهار ساله حکومت بارکزی ها پایان داد.

شاه مخلوع، به مدت 29 سال در ایتالیا در تبعید به سر می برد و در دوره حکومت کمونيستها در افغانستان، ممنوع الورود شده بود.

ظاهر شاه در دوره "جهاد" افغانها علیه حضور شوروی در افغانستان، از برخی گروههای مجاهدین، مانند حزب محاذ اسلامی به رهبری صبغت الله مجددی و جبهه ملی نجات به رهبری سید احمد گیلانی حمایت می کرد.

[ویرایش] بازگشت

ظاهر شاه در ماه آگست سال 2002، ده ماه پس از سقوط رژيم طالبان به دست نيروهای تحت فرمان آمریکا، به افغانستان بازگشت تا جرگه بزرگ (لویه جرگه) اضطراری را که برای تشکیل دولت انتقالی تشکیل می شد، افتتاح کند.

در این جرگه و نیز در قانون اساسی جدید افغانستان که در سایه نظام جدید کشور تصويب شد، به محمد ظاهر، لقب "بابای ملت" داده شده و مقرر شد تا وی مادام العمر، از حرمسرای کاخ ریاست جمهوری که زمانی محل اقامت وی بود، استفاده کند.

ظاهر شاه از زمان بازگشت به افغانستان، در مراسم مهم دولتی از جمله گشایش جرگه بزرگ، مراسم تحلیف رییس جمهور حامد کرزی و آغاز به کار پارلمان منتخب مردم، و همچنین جشنهای ملی و مذهبی، شخصاً و يا با ارسال نماینده خود، مشارکت می کرد.

در تاریخ دوم ژانویه سال 2007 میلادی اعلام شد که محمد ظاهر به شدت مریض شده است.

[ویرایش] منابعی برای مطالعه بیشتر

گفتگو با آخرین شاه افغانستان - بی بی سی

بازگشت ظاهر شاه به کاخ سابقش - بی بی سی

پروفایل ظاهر شاه در سایت انگلیسی بی بی سی

پروفایل ظاهرشاه در روزنامه گاردین

[ویرایش] منابع

  • ویکی پدیای انگلیسی
  • سایت فارسی بی بی سی
  • سایت انگلیسی بی بی سی