عیاران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

عیاران گروهی از جوانمردان بودند که اصول اخلاقی و مبارزاتیِ ویژه‌ای را برگزیده و جوانمردی را پیشه خود ساخته بودند.

پیشینة تاریخیِ عیاران را باید در ایران پیش از اسلام جست و جو کرد، اگر چه نه در منابع تاریخی ایران پیشا-اسلامی و نه در منابع تاریخی ایران پس از اسلام به این گروه عطف توجهی نشده است.

آن چه در فرهنگها درباره واژه عیار نوشته شده است، حاکی از آن است که این واژه در برگیرنده مفهوم چالاکی و شجاعت و جوانمردی است. مرحوم ملک الشعرای بهار اعتقاد داشته است که لفظ عیار همان «ای‌یار» فارسی و «ادییار» پهلوی است. برخی نیز واژه عیار را مترادف دزد و طرار و شبرو دانسته اند، اگر چه این نام‌ها عمدتاً از سوی مخالفان آنان به آنها داده شده است.

از منابع بسیار مهمی که درباره عیاران آگاهی‌هایی در اختیار ما می‌‌گذارد، «قابوسنامه امیر عنصرالمعالی و سمک عیار فرامرز بن خداداد بن عبدالله الکاتب الارجانی می‌‌باشد.

آن چنان که در آن کتاب‌ها و برخی کتب دیگر می‌‌خوانیم، عیاران بسختی به اصول خود که اصول جوانمردان بود پایبند بودند و هرکس آن اصول را زیر پا می‌گذاشت به شدت کیفر می‌‌دید. اصل و ریشه جوانمردی از دیدگاه عیاران سه چیز بود: یکی آن که هر چه گویی بکنی و دیگر آن که خلاف راستی نگویی و سوم آن که شکیب را کار بندی.

اما آن اصول عملی که در طول زندگی خود به کار می‌‌گرفتند، عبارت بود از رازداری, راستگویی, یاریِ درماندگان, عفت, فداکاری, استغنا و بی نیازی, دوستِ دوست بودن و دشمنِ دشمن بودن, بی‌باکی و دلیری, دعوی نکردن, بازجست نکردن از کار کسان, پیمان‌داری, سوگند نشکستن, غمازی نکردن, گشاده دستی.

روزگار صفاریان اوج درخشش فعالیت عیاران بوده است، اگرچه بعد از صفاریان نیز فعالیت عیاران متوقف نشده است.

نجم دایه در مرصاد العباد, عیاری را یکی از مراحل سیر و سلوک شمرده است و حافظ و مولانا و عطار خصایل عیاران را ستوده‌اند.

[ویرایش] برگرفته از

پژوهشی در خصوص «عیاران»، میرحسین دلدار بناب - کارشناس ارشد تاریخ