پیرمرد و دریا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

پیرمرد و دریا
پیرمرد و دریا


پیرمرد و دریا نام رمان کوتاهی است از نویسنده سرشناس امریکایی، ارنست همینگوی. این رمان در سال ۱۹۵۱ در کوبا نوشته شد و در ۱۹۵۲ به چاپ رسید. «پیرمرد و دریا» واپسین اثر مهم داستانی همینگوی بود که در دوره زندگی‌اش به چاپ رسید. این داستان، که یکی از مشهورترین آثار اوست، شرح تلاش های یک ماهیگیر پیر کوبایی است که در دل دریاهای دور برای بدام انداختن یک نیزه ماهی بسیار بزرگ با آن وارد مبارزهٔ مرگ و زندگی میگردد. نوشتن این کتاب یک از دلایل عمده اهدای جایزه ادبی نوبل سال ۱۹۵۴ به ارنست همینگوی بوده است. پیرمرد و دریا یک «رمان کوتاه» است چرا که این رمان به فصل ها و یا قسمت های جدا تقسیم نشده است و علاوه بر این فقط اندکی از یک داستان کوتاه بلند تر است. «پیرمرد و دریا» برای اولین بار در تمامیت خود، شامل ۲۶٬۵۰۰ کلمه ، در شماره اول سپتامبر ۱۹۵۲ مجله لایف (Life) منتشر شد و باعث گردید که ظرف فقط ۲ روز بیش از ۵ میلیون نسخه از این مجله به فروش برود. نقد هایی که در باره این داستان نوشته شد همگی بدون استثناء و بطور اغراق آمیزی مثبت بودند. هرچند بعدها تعداد کمی نقد مخالف نیز نوشته شد که نویسندگانشان زیاد با «پیرمرد و دریا» میانه خوبی نداشتند و به آن خرده میگرفتند. در یکی از چاپ های اولیه، نام کتاب در روی جلد اشتباهاً «پیرمردها و دریا» به چاپ رسیده بود.

فهرست مندرجات

[ویرایش] الهام از واقعیت

 گرگوریو فونتس
گرگوریو فونتس

زمانی که ارنست همینگوی (از سال ۱۹۴۰ به بعد) بهمراه همسر سومش مارتا گلهورن Martha Gellhorn در کوبا زندگی میکرد، قایقرانی و ماهیگیری تفریحات اصلی او بحساب می آمدند. بیوگرافی نویسانی که در مورد زندگی و آثار همینگوی مقاله و کتاب نوشته اند همگی متحد القول هستند که شخصیت «پیر مرد» در داستان «پیرمرد و دریا» حداقل در برخی از موارد برگرفته از شخصیت واقعی یک ماهیگیر کوبایی بنام گرگوریو فونتس Gregorio Fuentes بوده است. همینگوی در سالهای ۱۹۳۰ گرگوریو را برای نگهداری و محافظت از قایق خود،«پیلار»، استخدام کرده بود و بعدها وقتی در کوبا اقامت گزید بین او و آن پیرمرد ماهیگیر پیوندهای دوستی محکمی ریشه گرفت. فونتس برای مدت تقریبا ۳۰ سال، حتی وقتی که همینگوی در کوبا زندگی نمی کرد، ناخدایی «پیلار» را بعهده داشت. فونتس در سال ۲۰۰۲ در اثر ابتلا به سرطان در سن ۱۰۴ سالگی درگذشت. وی قبل از مرگ «پیلار» را به دولت کوبا هدیه نمود.



[ویرایش] خلاصه داستان

«پیر مرد و دریا» داستان مبارزه حماسی ماهیگیری پیر و با تجربه است با یک نیزه ماهی غول پیکر برای بدام انداختن آن. صیدی که می تواند بزرگتری صید تمام عمر او باشد.

وقتی داستان آغاز میگردد سانتیاگو Santiago، پیرمرد ماهیگیر، ۸۴ روز است که حتی یک ماهی هم صید نکرده است. او آنقدر بد شانس بوده است که پدر و مادر شاگرد او، مانولین Manolin، او را از همراهی با پیرمرد منع کرده و به او گفته اند بهتر است با ماهیگیرهای خوش شانس تر به دریا برود. مانولین اما به پیر مرد علاقه مند است و در تمام مدتی که پیرمرد دست خالی از دریا برگشته است هر شب به کلبه او سر زده ، وسائل ماهیگیری اش را ضبط و ربط کرده، برایش غذا برده و با او در باره مسابقات بیس بال آمریکا به گفتگو نشسته است. یک شب بالاخره پیرمرد به مانولین میگوید که مطمئن است که دوران بدشانسی های او به پایان رسیده است و بهمین دلیل خیال دارد روز بعد قایقش را بردارد و برای صید ماهی تا دل آبهای دور خلیج برود.

فردای آنشب در روز هشتاد و پنجم سانتیاگو به تنهایی قایقش را به آب می اندازد و راهی دریا می شود. وقتی از ساحل بسیار دور میشود طعمه خود را به دل آبهای عمیق خلیج می سپارد. ظهر روز بعد یک ماهی بزرگ، که پیرمرد مطمئن است یک نیزه ماهی است، طعمه را می بلعد. سانتیاگو قادر به گرفتن و بالا کشیدن آن ماهی عظیم الجثه نیست و متوجه می شود که در عوض ماهی دارد قایق را می کشد و با خود می برد. دو روز و دو شب بهمین صورت می گذرد و پیرمرد با جثه نحیف خود فشار سیم ماهیگیری که توسط ماهی کشیده می شود را تحمل می کند. سانتیاگو در اثر کشمکش و تقلا زخمی شده است و درد می کشد اما با اینحال ماهی را برادر خطاب می کند و تلاش و کوشش های او ارج می گذارد و آنرا را ستایش می کند.

در روز سوم ماهی از کشیدن قایق دست بر می دارد و شروع می کند به چرخیدن بدور آن. پیرمرد متوجه می شود که ماهی خسته شده است و با اینکه خود نیز رمقی در بدن ندارد هرطور شده ماهی را بکنار قایق می کشاند و با فرو کردن نیزه ای در بدنش آنرا می کشد و به مبارزه طولانی خود با آن ماهی سرسخت و سمج پایان می بخشد. سانتیاگو ماهی را به کنار قایق خود می بندد و پارو زنان بطرف ساحل حرکت می کند و به این می اندیشد که در بازار چنین ماهی بزرگی را از او به چه مبلغی خواهند خرید و ماهی با این جثه بزرگش شکم چند نفر گرسته را سیر خواهد کرد. پیرمرد اما پیش خود بر این عقیده است که هیچکس لیاقت آنرا ندارد که این ماهی با وقار و بزرگ منش را بخورد.

وقتی سانتیاگو در راه بازگشت به ساحل است کوسه ها که از بوی خون پی به وجود نیزه ماهی برده اند برای خوردنش به آن حمله می برند. پیرمرد چندتا از این کوسه ها را از پای در می آورد ولی در نهایت شب که فرا می رسد کوسه ها تمام ماهی را می خورند و فقط اسکلتی از او باقی می گذارند. سانتیاگو بخاطر قربانی کردن ماهی خود را سرزنش می کند. روز بعد پیش از طلوع آفتاب پیرمرد به ساحل می رسد و با خستگی دگل قایقش را بدوش می کشد و راهی کلبه اش می گردد. وقتی به کلبه می رسد خود را روی تختخواب می اندازد و به خوابی عمیق فرو می رود.

عده ای از ماهیگیران بی خبر از ماجراهای پیرمرد برای تماشا بدور قایق او و اسکلت نیزه ماهی جمع می شوند و گردشگرانی که در کافه ای در همان حوالی نشسته اند اسکلت را به اشتباه اسکلت یک کوسه ماهی می پندارند. شاگرد پیرمرد، مانولین، که نگران او بوده است با خوشحالی او را صحیح و سالم در کلبه اش می یابد و برایش روزنامه و قهوه می آورد. وقتی پیرمرد بیدار می شود، آن دو دوست به یکدیگر قول می دهند که بار دیگر به اتفاق برای ماهیگیری به دریا خواهند رفت. پیر مرد از فرط خستگی دوباره بخواب می رود و خواب شیرهای سواحل آفریقا را می بیند.


[ویرایش] نمادگرایی و شخصیت

درونمایه داستان «پیرمرد و دریا» را می توان به روش های گوناگون تعبیر و تفسیر نمود. خود همینگوی در این مورد گفته است:

شما هیچ کتاب خوبی را پیدا نمی کنید که نویسنده آن از پیش و با تصمیم قبلی نماد و یا نمادهایی در آن وارد نموده باشد... من کوشش کردم در داستانم یک پیر مرد واقعی، یک پسربچه واقعی،یک دریای واقعی، یک ماهی واقعی و یک کوسه ماهی واقعی خلق نمایم . و تمام اینها آنقدر خوب و حقیقی از کار در آمدند که حالا هریک می توانند به معنی چیزهای مختلفی باشند. [۱]

سبک داستان، سادگی آن و واقعی و قابل باور بودن ماجراهای آن این امکان را بوجود می آورند که داستان را بتوان به روش های گوناگون تعبیر و تفسیر نمود. چند نمونه از این تفاسیر بدین شرح اند:

سانتیاگو بعنوان نماد یک قهرمان شکست خورده
سانتیاگو شخصیت اصلی داستان «پیرمرد و دریا» می تواند نماد یک قهرمان شکست خورده باشد. او نمونه ای است از شجاعت، قدرت و استقامت نژاد انسان. او مثل تمام انسانها با سرنوشت (ماهی) و زندگی که هم دوست داشتنی است و هم مورد نفرت (دریا) به مبارزه بر می خیزد. چیزی که در واقعیت امر باعث شکست سانتیاگو می شود غرور اوست. سانتیاگو نمادی است برای نوع انسان. همینگوی در چندین جا او را با عیسی مسیح مقایسه کرده است. سانتیاگو «دکل قایقش را روی شانه هایش گذاشت و به طرف بالای جاده به راه افتاد... او قبل از آنکه به کلبه اش برسد پنج بار بر زمین نشست». و این شباهت زیادی دارد به حالت های عیسی مسیح وقتی صلیب بدوش به سمت مصلوب شدن گام بر میداشت. جلوتر در داستان می خوانیم که وقتی سانتیاگو خوابید «صورتش رو به پائین بود...بازوانش به دو طرف دراز شده و کف دستانش رو به بالا بودند». حالتی که کاملا به قرار گرفتن مسیح بر روی صلیب شباهت دارد. پیرمرد در تمام طول داستان در آرزوی داشتن نمک، این ادویه و چاشنی اصلی غذای نوع انسان،است. او درست بمانند حواریون عیسی مسیح ماهیگیر است. نیزه ماهی نماد مذهب است. ماهی از همان روزهای اول پیدایش مسیحیت، نماد این دین بوده است. دریا نشانه زندگی است چرا که زندگی از آنجا آغاز شده است و بقای بشریت بسته به وجود آنست. سانتیاگو یک قهرمان است ولی یک قهرمان شکست خورده. او بر حریف که او آنرا برادر خود می خواند چیره می گردد اما پیروز از میدان بیرون نمی آید چرا که به هدف خود (فروش ماهی) نمی رسد. پیرمرد هرچند در پایان داستان زنده می ماند اما بخشی از شخصیت او قهرمانانه جان سپرده است.

سانتیاگو بعنوان نماد یک قهرمان شکست ناپذیر
پیرمرد در طول 84 روزی که موفق به صید ماهی نمی شود شکم خود را با اندک غذایی که کافه چی محل از روی دلسوزی به او می دهد سیر می کند. او گرسنگی و تحقیر را تحمل می کند ولی هرگز امید خود را برای صید یک ماهی بزرگ از دست نمی دهد. او به انتظار روز موعود می نشیند. ذات صیدکردن برای او مهم تر از سیر کردن شکم گرسنه خویش است. و آن ماهی بزرگ بالاخره روزی واقعا از راه می رسد. پیرمرد برای اثبات مهارت و قدرت خویش در ماهیگیری گرسنگی خود را نادیده می گیرد. ولی وقتی ماهی را صید می کند، قسمتش نیست که بتواند آنرا برای خویش نگهدارد. شانسی که در پیدا کردن و صید آن ماهی غول پیکر داشته است در مقابل یک ضرر مادی (خورده شدن ماهی توسط کوسه ها) قرار می گیرد. ماهی می توانست پاداشی باشد برای آن همه تلاش، مبارزه و تحمل درد. اما وقتی سانتیاگو توجه خود را از شور و حال بدام انداختن ماهی منحرف کرده و به طمع و منافع مادی (فروش ماهی در بازار) متمرکز می کند، شانس و اقبال از وی روی بر می گردانند. چرا که دریا طمع کاری را پاداش نمی دهد. اما پیرمرد هرچه باشد بازی را نباخته است. یکی از پیام هایی که مکررا در کارهای همینگوی بچشم می خورد را می توان در نقل قول زیر خلاصه کرد:

یک انسان واقعی ممکن است نابود شود ولی هرگز شکست نخواهد خورد.

سانتیاگو به دلیل طمع خویش مجازات می گردد ولی هیچ چیز نخواهد توانست درخشش پیروزی او بر نیزه ماهی عظیم الجثه را زایل نماید.

[ویرایش] پانویس

  1. مجله تایم ، ۷ ژوئیه ۱۹۹۹

[ویرایش] منبع

  1. ویکی پدیا انگلیسی [1]


[ویرایش] پیوندهای بیرونی

فیلم «پیرمرد و دریا» ساخته ۱۹۵۸