زبان زرگری

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

زبان زرگری زبانی است غير معمول كه دو كس با هم قرار دهند چون با يكديگر سخن گويند ديگران نفهـمند، در اين زبان عادت بر آنست كه حـرفـی مخصـوص را در همه كلمات تبديل به حرف دیگر (مخصوصأ « ز ») کنند.
دکتر هاینریش بروگش در سفرنامه جامع و انتقادی خود که در سالهای ۱۸۵۹-۱۸۶۰ میلادی درباره اوضاع اجتماعی-سیاسی ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار تألیف نموده است، راجع به زبان زرگری چنین توضیح می دهد:

  • در کوشک موقعیت خوبی را که آرزو می‌کردم نصیبم شد و آن آشنائی با مردی از طایفه زرگرها بود که قبلأ از اروپائیان مقیم تهران در وصف آنها داستان‌های باور نکردنی بسیار شنیده بودم. بارها برای من تعریف کرده بودند که زرگرها به اصل و نصب خود که گویا از نواده گان اسکندر کبیر هستند افتخار می‌کنند و زبان آنها گرچه فارسی است ولی بسیاری از اصطلاحات یونانی را مخصوصأ در شمارش اعداد حفظ نموده اند. من نه تنها چنین ادعای سستی را به هیچ وجه و در هیچ یک از موارد، مستند و قابل اعتماد نیافتم بلکه پی بردم که در این زبان با تلاشی نافرجام سعی می‌شود زبان فارسی را به طرز خودسرانه‌ای دولا پهنا ادا کند. مرد زرگر را که در کوشک ملاقات کردیم از اهالی و متولد همدان بود. کلمات فارسی زیر نمونه‌ای از بیانات آن مرد با لهجه خودش است:

فارسی ------- لهجه زرگری

یک ------------------ یزه کیزه

دو ------------------ دوزو تازه

سه ------------------ سه زه تازه

بیست ------------------ بیزیستازه

صد ------------------ صزد تازه

هزار ------------------ هزارتازه

د ِه ------------------ د ِزه

بزرگ ------------------ بزرگه زه


  • توضیح

  • لهجه زرگری که دکتر بروگش ضبط نموده است خالی از اشتباه نیست.


  • منابع

  • فرهنگ معین- لغت نامه دهخدا
  • مسافرت سفرای امپراتوری پروس به ایران- هاینریش بروگش
  • Reise der K. Preußischen Gesandtschaft nach Persien - H. Brugsch