عباس زریاب خویی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

دكتر عباس زریاب خویی در ۲۲ تیر ماه سال ۱۲۹۸ خورشیدی در شهر خوی به دنیا آمد و در ۱۴ بهمن ۱۳۷۳ خورشیدی در تهران در گذشت. او محقق، مترجم، مورخ، ادیب، مصحح، نسخه‌شناس، و كتاب‌شناس ایرانی بود.

فهرست مندرجات

[ویرایش] زندگی

زریاب تحصیلات ابتدایی و دورهٔ سه سالهٔ اول دبیرستان را در خوی سپری كرد و چون امكان ادامه تحصیل در خوی وجود نداشت نزد یكی از روحانیون شهر به نام شیخ صادق فراحی به یادگیری صرف و نحو زبان عربی و علوم حوزوی پرداخت. در سال 1316 به قم رفت و شش سال نزد علمای طراز اول حوزه به تحصیل مشغول بود. از جمله استادان وی میتوان به آیات عظام محقق داماد، صدر، خوانساری و كوه كمره‌ای اشاره كرد. ايشان همچنین شرح منظومه سبزواری و اسفار ملاصدرا را نزد آیت اله خمینی تلمذ كردند. فوت پدر باعث شد تا زریاب مدتی در شهرستان خوی به تدریس در دبیرستان‌ بپردازد. در شهریور 1324 همزمان با فتنه پيشه وری و جریانات حزب دموكرات ناچار به ترك خوی شد و به تهران آمد و دوسالی را به سختی در تهران زندگی كرد و به نوشتن مقالات در مجلات علمی ادبی آن زمان پرداخت تا اینكه به كار در كتابخانه مجلس شورای ملی مشغول شد. همزمان لیسانس خود را از دانشكده الهيات دانشگاه تهران اخذ كرد. در آنجا ( كتابخانه مجلس شورای ملی) بود كه با مرحوم سید حسن تقی زاده آشنا شد. تقی زاده خود در این باره می‌گويد: « من زریاب را در كتابخانه مجلس كشف كردم همانگونه كه كريستف كلمب آمریكا را كشف كرد». درخشش و نبوغ زریاب آنچنان توجه مرد سختگیری چون تقی زاده را به خود جلب كرد كه او را در شمار مردانی چون علامه قزوینی و عباس اقبال قرار داد كه می‌بایست وسایل فراغت آنها را فراهم كرد تا به تحقیق و مطالعه بپردازند. دكتر زریاب در سال 1334 جهت ادامه تحصیل به آلمان رفت و در رشته‌های تاریخ و فلسفه از دانشگاه یوهانس گوتنبرگ شهر ماینتز به اخذ درجه دكتری نائل آمد. این امكان توسط بورس تحصیلی هومبولدت برای ایشان فراهم شده بود. رساله دكتری او «گزارش در باره جانشینان تیمور برگرفته از كتاب تاریخ كبیر جعفری» تألیف ابن محمد حسینی است كه زیر نظر پرفسور رویمر و پرفسور شل از ایران شناسان مشهور آلمان تدوین يافت. در سال 1339 زریاب به تهران بازگشت و در سال 1341 به دعوت پرفسور هنینگ ایران شناس مشهور به دانشگاه بركلی كالیفرنیا رفت و دو سال در آن دانشگاه به تدریس ادبیات فارسی مشغول بود. با اینكه هنینگ كرسی دائمی استادی دانشگاه بركلی را برای زریاب در نظر گرفته بود ولی او بازگشت به ایران و انتقال تجربیات و آموخته‌های خود به دانشجویان ایران زمین را به استادی دانشگاه بركلی ترجیح داد و در سال 1343 به وطن بازگشت تا در دانشگاه تهران به تدریس مشغول شود. مرحوم استاد دكتر احمد تفضلی این رويداد را از بزرگترین افتخارات دانشگاه تهران لقب می‌دهد. دكتر زریاب مدیر كتابخانه مجلس شورای ملی بود و پس از تأسیس مجلس سنا به ریاست كتابخانه مجلس سنا رسید. وی همچنین استاد دانشگاه تهران و مدیر گروه تاریخ این دانشگاه بود. پس از انقلاب اسلامی از كار دانشگاهی بركنار شد و مورد بی مهری دانشگاه تهران قرار گرفت اما پس از مدتی به دعوت دكتر مهدی محقق به بنیاد دایرةالمعارف اسلامی رفت و در آنجا به تأليف مقالات علمی در زمینه تاریخ، فرهنگ، فلسفه و تاریخ اسلام پرداخت. وی همچنین با دایرةالمعارف تشیع و مركز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی كه زیر نظر سید كاظم موسوی بجنوردی اداره می‌شود همكاری نزدیك داشت. وی همچنین در دانشنامه ایرانیكا كه زیر نظر پرفسور احسان یارشاطر در دانشگاه كلمبیا تدوین می‌شود صاحب چند مقاله می‌باشد. لازم به ذكر است كه دكتر زریاب در تدوین دایرةالمعارف فارسی مصاحب با دكتر غلامحسین مصاحب همكاری نزدیك داشتند.وی همچنین در چند انجمن و موسسه علمی عضویت داشت كه عبارتند از: انجمن بین المللی شرق شناسی آلمان، مجمع بین المللی كتیبه‌های ایران در انگلستان، انجمن فلسفه، هیئت امنای بنياد فرهنگ ایران، فرهنگستان تاریخ و بنیاد شاهنامه فردوسی . دكتر عباس زریاب خویی به زبان‌های آذری، فارسی، عربی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی تسلط كامل داشتند. دكتر عباس زریاب خویی در ۱۴ بهمن ۱۳۷۳ خورشیدی در تهران درگذشت.

[ویرایش] کتاب‌شناسی

[ویرایش] تألیف

  • Der Bericht uber die Nachfolger Timurs aus dem ta’rich kabir des Gafar ibn Muhammad al_Husaini, Mainz 1960
  • اطلس تاریخی ایران، زیر نظر سید حسین نصر، احمد مستوفی و عباس زریاب تهران، 1350 خورشیدی
  • تاریخ ساسانیان، تهران، انتشارات دانشگاه آزاد، 1354 خورشیدی
  • آئینه جام، شرح مشكلات دیوان حافظ، تهران، انتشارات علمی، 1368 خورشیدی
  • سیره رسول الله ، بخش اول: از آغاز تا هجرت، تهران، انتشارات سروش، 1370 خورشیدی
  • كتاب الصیدنه فی الطب، نوشته ابوریحان بیرونی، تصحیح و تحشیه و مقدمه عباس زریاب، تهران، مركز نشر دانشگاهی، 1370 خورشیدی
  • روضة الصفا، نوشته محمدبن خاوندشاه بلخی، تهذیب و تلخیص، دكتر عباس زریاب، 2 مجلد، تهران، انتشارات علمی، 1373 خورشیدی

[ویرایش] ترجمه‌

  • تاریخ فلسفه، ویل دورانت [انگلیسی]، تهران (1335) ش، چاپ دوازدهم، تهران انتشارات علمی و فرهنگی، تهران (1374) خورشیدی
  • لذات فلسفه، ویل دورانت [انگلیسی]، تهران (1344)، چاپ نهم، تهران انتشارات علمی و فرهنگی، (1374) خورشیدی
  • تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، تئودور نولدكه [آلمانی]، تهران انجمن آثار ملی، (1358) خورشیدی
  • دریای جان، هلموت ریتر [ترجمه از آلمانی]، با همكاری مهرآفاق بایبردی، تهران، انتشارات بین المللی الهدی، (1374) خورشیدی، ج 1
  • ظهور تاریخ بنیادی، فریدریش ماینكه [آلمانی]

[ویرایش] پیوند به بیرون

زبان‌های دیگر