Johan van Oldenbarnevelt

From Wikipedy

Johan fan Oldebarnevelt skildere troch Jansz Fan Mierevelt
Johan fan Oldebarnevelt skildere troch Jansz Fan Mierevelt

Johan van Oldenbarnevelt (Amersfoart, 14 septimber 1547 – terjochtstelt De Haach, 13 maaie 1619 wie de belangrykste Nederlânske steatsman yn de earste faze fan de tachtichjierrige oarloch. Hy wurde slachtoffer fan in politike moard troch oanhingers fan Prins Maurits fan Oranje.

Johan van Oldebarnevelt waard berne yn in boargerlik gesin. Mar er wie altyd in soad spul thús. Syn heit Gerrit kaam gauris yn oanrekking mei justysje fanwege dronkenskip of geweld. Johan besocht wierskynlik de Latynske skoalle yn Amersfoart. Dernei gie hy nei De Haach om as advokaat te wurkjen. Tusken 1566 oant 1570 studearre hy yn Leuven, Bourges, Keulen, Heidelberg en Padua. It is net wis of hy ek alle graden helle hat. Yn 1570 wurdt hy abbekaat by it hof fan Hollân. Yn 1576 wurdt hy pensjonaris fan Rotterdam. Hy hie himsels oansluten by de opstân. Yn 1578 troude hy mei regintedochter Maria fan Utert. Yn 1586 wurdt fan Oldenbarnevelt lânsabbekaat fan de Steaten fan Hollân. Dizze funksje soe hy behâlden oant syn dea.

[bewurkje seksje] Syn fertsjinsten

Oldebarnevelt waard al hiel snel in polityk lieder. Hy liede gearkomsten en naam in soad besluten. De útfierende en militêre macht fertroude hy oan de jonge steedhâlder Maurits ta. Hy liet Maurits beneame as Kapitein- generaal fan Hollân. Ek soarge hy derfoar dat Maurits yn mear gewesten as steedhâlder oan de macht koe komme. Sels soarge er ek foar mear macht. De steaten generaal waarden tenei it sintrale bestjoersorgaan fan de Republyk en net mear de raat fan state. Yn de dizze steaten generaal naam Oldenbarnevelt sels ek in sit yn. Op dizze manier koe hy bepale wer de gearkomsten oer gienen. Hy beskikte oer in hiel soart kennis, hy bemoeide him mei alles en joech selden wat út hannen. Net ien koe om him hinne.

[bewurkje seksje] De reboelje

De gearwurking mei Maurits de steedhâlder gie oant 1600 goed. Oldenbarnevelt die de polityk en Maurits ferovere de iene stêd nei de oare stêd. Mar Maurits wurde wol âlder en koe hieltiten minder oer de bemuoienissen fan Van Oldebarnevelt. De slach by Nijpoart, dy’t Maurits tsjin syn sin die soarge dat it tusken de twa mannen ferwidere. Doe't Van Oldebarnevelt der ek noch foar soarge dat er in tolvejierrige bestân kaam mei Spanje wienen de rapen gear. Maurits liet it op reboelje oan komme. Dit krigen sy troch in ferskil fan miening yn de striid tusken de remonstranten en de kontraremonstranten. Maurits wie op de hân fan de kontraremonstranten, mar Oldebarnevelt twong de tsjerke om de remonstranten te tolerearen. Mei de skerpe resolúsje (1617) waarden de Hollânske steden troch de steaten machtige om hiertroepen oan te nimmen om ûnrêst foar te kommen. Dit wie in grutte provokaasje tsjin Maurits, hy wie de baas fan it leger en dit gie direkt tsjin syn gesach yn. Maurits soarge derfoar dat de wet feroare waard en hy liet yn 1618 Oldebarnevelt, Hugo de Groot arresteare. In bysûndere rjochtbank feroardielde him ta de dea fanwege heechferrie. Op 13 maaie 1619 waard Van Oldebarnevelt ûnthalze.

In stânbyld fan Johan van Oldenbarnevelt yn De Haach
In stânbyld fan Johan van Oldenbarnevelt yn De Haach

Ta it publyk sei hy de ferneamde wurden: 'Mannen leau net dat ik in lânferrieder bin, ik haw oprjocht en from hannele, as in goed patriot en sa sil ik stjerre'. Syn alderlêste wurden wienen tsjin de beul: Meitsje it koart, meitsje it koart.

[bewurkje seksje] Nei syn dea.

Johan van Oldebarneveld hie twa soannen, Reinier (1588 – 1623, hear fan Groenevelt, en Willem (1590 -1634, hear fan Kralingerpolder en Stouteburch. Dizze twa soannen beleinen in oanslach om harren heit te wreken. It doel wie om Maurits dea te meitsjen. It plan lekte út en Reinier waard terjochtstelt. Willem ûntkaam nei Brussel. Ek bûten de famylje wienen minsken lilk oer it ûnthalzen fan Oldenbarneveld. Joost fan den Vondel skreau in treurspul oer it optreden fan Maurits mei de namme Palamedes. Ek skreau hy in gedicht: It Stockske.