Mícheál Ó Cíosóig

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Múinteoir agus gníomhaí Éireannach ab ea é Mícheál Ó Cíosóig, nó Michael Cusack as Béarla (20 Meán Fómhair, 1847 - 27 Samhain, 1906). Bhí sé ina bhunaitheoir ar an gCumann Lúthchleas Gael, an eagraíocht a reachtalaíonn na cluichí dúchasach Ghaelach in Éirinn.

Clár ábhair

[athraigh] Tús a shaoil

Mícheál Ó Cíosóig.
Mícheál Ó Cíosóig.

Rugadh Mícheál Ó Cíosóig sa pharóiste Carron, ar fhaobhar oirtheareach an mBoireann, Contae an Chláir sa bhliain 1847. Bhí teach beag ag a chlann anseo, é fhéin agus ceathrear deartháireacha agus deirfiúr amháin. Níl a lán eolas ar fáil faoin a óige, ach amháin gurb lúthchleasaí láidir é, a bhain sult as a bheith ag imirt iomáint leis na bpáistí eile ón gcomharsanacht tar éis an aifreann gach Domhnach. Ba chainteoir dúchasach Gaeilge é Ó Cíosóig, mar a bhí gnáthúil sa réigiún agus san am sin. Meastar gurb é timpeall aon bhliain déag nuair a fhoghlaim sé Béarla don chéad uair. Bhí sé go líofa i mBéarla tár éis tamaill, agus ba dhuine dátheangach é go dtí deireadh a shaol.

Chuaigh Ó Cíosóig isteach sa Scoil Náisiúnta i gCarron sa bhliain 1858. Nuair a bhí a chuid scoláireacht déanta aige, thóg sé post mar mhúinteoir agus chaith sé seal ag obair sa Stáit Aontaithe Mheiriceá. Tar éis filleadh abhaile dó, fuair sé poist ag múineadh i mbaile Iúr Chinn Trá i gContae Ard Mhacha, Coláiste na Carraige Duibhe i gContae Átha Cliath agus i gClongowes Wood, Contae Chill Dara. B'é Ó Cíosóig a oscail an Civil Service Academy, acadamh a bhí an-rathúil dó ag an am.

Mar gheall ar an suim agus grá a bhí aige sa spórt, thosaigh sé ag scríobh mar iriseoir ar chursaí spóirt agus polaitaíocht na hÉireann. Tar éis tamaill, thiontaigh sé ón múinteoireacht agus thosaigh sé ag scríobh an am ar fad. Sa bhliain 1881, cháin Ó Cíosóig na h-údaráis a bhí i gceannais ar rugbai agus lúthchleasaíocht sa tír. Dar leis, ba iad léimneach agus caitheamh meacháin na chluichí amháin fíor-Ghaelach. Ní raibh sa rásaíocht agus rothaíocht ach allmhairí Shasanacha.

San laethanta seo, b'é Coláiste na Trionóide an t-aon áit amháin a bhí ag rialaigh na cluichí. Shocraigh siad clubanna áitiúila don bhádóireacht, rugbaí, iomáint agus lúthchleasaíocht. Ansin, chuir siad eagraíochtaí náisiúnta le chéile, mar shampla an Irish Rugby Football Union. Níor thaitin an suíomh seo le Ó Cíosóig. B'é an bhunaíocht Phrotastúnach a bhí i gceannais, agus níor thug siad cead cluichí a imirt ar an Domhnach, an lá saoire go tradisiúinta ag na Caitlicaigh in Éirinn. Chomh maith le sin, ní raibh cead ag an gnáth-duine páirt a ghlacadh, mar bhí cead ag na "daoine uaisle" amháin. Ní raibh an suíomh sásúil do na Caitlicigh agus náisiúinaithe in Éirinn, agus bhí athrú mór de dhíth.

Ag deireadh na 19ú haois, bhí dhá shaghsas iomáint á imríodh in Éirinn - saghas amháin a bhí le fáil sa tuaisceart agus san iarthar, a imríodh sa gheimhreadh, agus a bhí cosúil leis an "shinty" atá acu san Albain. Ba chluiche shamradh é sa dheisceart agis oirthear na tíre, agus b'fhearr an ceann seo le Ó Cíosóig. Mar thoradh, thug sé a chuid tacaíocht don fhorbairt an ceann seo.

[athraigh] Cumann Lúthchleas Gael

Shocraigh Ó Cíosóig agus Maurice Davin as Carraig na Siúire, Contae Thiobraid Árann cruinniú in Ostán Uí Aodh i nDurlas ar 1 Samhain, 1884. Na daoine eile a bhí i láthair ná Charles Stewart Parnell, agus an Ard-Easpag Thomas Croke. Bhuanigh siad an Cumann Lúthchleas Gael, nó Gaelic Athletic Association as Béarla, chun athnuachán agus forbairt a dheánamh san chluichí Ghaelacha. Toghadh Davin ina uachtarán, agus Ó Cíosóig ina rúnaí. B'iad Parnell, Croke agus Davitt na céad patrúin. Bhí an CLG bunaithe ar na bparóistí agus na contaetha, agus thosaigh an tacaíocht ag fás go tapaidh. Cuireadh cosc ar na cluichí Sasanach, riail a mhair go dtí 1971. D'éirigh Ó Cíosóig as an rúnaíocht sa bhliain 1886, ach bhí sé gníomhach fós go dtí a bhás.

[athraigh] An teanga

Bhí páirt lárnach ag an nGaeilge sa chumann nua, agus bhí Ó Cíosóig ábalta é a úsáid chun forbairt a dhéanamh ar fud na tíre. Bhí sé ina eagarthóir ar an nuachtán "United Ireland", agus bhunaigh sé "The Celtic Times", nuachtán seachtanúil le h-eolas faoi na cluichí Ghaelacha agus an cultúr go ginearálta.

[athraigh] A leagáid

Tá Ardán Uí Chíosóig i bPáirc an Chrócaigh, ceanncheathrú na CLG ainmnithe ina onór. Mar dhuine as gContae an Chláir é, ainmníodh Páirc Uí Chíosóig, staid baile na foirne CLG sa chontae ina onór freisin. Ba mhór an charactar é Ó Cíosóig, agus bhí tionchar an-mhór aige ar oidhreacht na hÉireann. Deirtear uaireanta go bhfuil an carachtar "The Citizen" i Ulysses le James Joyce bunaithe air.

[athraigh] Naisc sheachtracha

I dteangacha eile