Litríocht Éireannach
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
I nGaeilge agus i mBéarla atá litríocht luath na hÉireann. Lasmuigh den oileán, tá níos mó cáil ar shaothair as Béarla, ach tá stáir litríochta ársa tábhachtach ag an nGaeilge; is í an litríocht Ghaeilge ná an litríocht i dteanga na coitiantachta is stairiúla in Eoraip.
Is ón mbéaloideas a thagann an chuid is mó den litríocht ársa i nGaeilge. Scéalta ar Chú Chulainn agus an am sin, mar shampla (an Rúraíocht) agus aimsir Fhinn Mhic Chumhaill agus na bhFéinne (an Fhiannaíocht). Ba obair eaglasta nó lámhscríobh leabhar naofa cuid mhór den obair scríbhneoireachta in Éirinn ón 5ú haois go dtí an t-am a tosaíodh ar chlódóireacht, ach i gcónaí bhí méid áirithe leabhair staire agus scéalaíochta idir lámha freisin.
Bhí tábhacht ar leith le hobair Sheathrúin Chéitinn, a scríobh "Foras Feasa ar Éirinn" sa 17ú h-aois. Cé gur úsáid sé cuid mhaith de Ghaeilge a linne féin, bhí rian an léinn Ghaelaigh go trom ar a chuid scríbhneoireachta, agus meastar go raibh tobar na teangan glan go maith fós ón dtruailliú a tharla níos déanaí.
Ag tús an 20ú aois, thug Pheadar Ua Laoghaire saghas nua Gaeilge, a bhí bunaithe ar Ghaeilge a linne féin ar fad. Ba mhinic i bhfoirm chomhrá cois teallaigh an scríobh, agus ba imeasc phobail aonteangaigh Muimhneach nach raibh ach oiread na fríde de theangbháil acu leis an mBéarla fós a tharla an comhrá.
Tá cuid mhór de nualitríocht na hÉireann anois as Béarla, mar gur í a labhraíonn os cionn 95% den daonra i rith na seachtaine.
I measc na n-údar is mó le céad bliain anuas, tá Samuel Beckett, a scríobh as Fraincís don chuid is mó, William Butler Yeats, James Joyce, Máirtín Ó Cadhain, Liam Ó Flaithbheartaigh, Máirtín Ó Direáin, Patrick Kavanagh, William Trevor, Seamus Heaney, Paul Muldoon agus Seán O'Casey.
[athraigh] Féach freisin ar
- Liosta drámadóirí Éireannacha
- Liosta filí Éireannacha
- Liosta úrscéalaithe Éireannacha
- Liosta gearrscéalaithe Éireannach