Dara Phoblacht na Spáinne

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Bhí Dara Phoblacht na Spáinne an rialtas a bhí ann sa Spáinn idir 14 Aibreán, [[1931], nuair a d'fhád Rí Alfonso XIII an tír, agus 1 Aibreán, 1939, nuair a gheill forsaí dheireanacht poblachtánaigh agus dilseoirí, go forsaí Franco (nó forsaí Náisiúnaigh) i rith Cogadh Cathartha na Spáinne.

Clár ábhair

[athraigh] Bunracht 1931

Bratach - Dara Phoblacht na Spáinne
Bratach - Dara Phoblacht na Spáinne

An chéad gníomh a rinne an rialtas sealadach, ná toghacháin a bheith acu. Bhí na hionadaí a thoghfaí le bunracht nua Poblachtánach a scríobh. Ghlacadh le seo ar an 9 Nollaig, 1931. Thug an Bunracht seo saoirse liobarálch do na Spáinnigh. Freisin d'athraigh an Bunracht siombail na tíre. Bhí an amhrain Himno de Riego le bheith mar an t-Amhrain Náisiúnta. Don chéad uair thug sé féinrialú do réigiún na Spáinne. I ndeireadh na dála níor aontaigh alán daoine ón taobh dheis leis na haithrithe seo.

[athraigh] An Rialtas go dtí 1936

Fuair an PSOE an vóta is mó sa toghcháin, comh maith le pairtí eile ón taobh clé. Bhí Manuel Azaña, cheannaire an páirtí clé "Acción Poblachtánach", mar cheannaire ar an rialtas go dtí 1933, i gcomhrialtas leis an PSOE agus na páirtí eile ar an taobh clé. Rinne siad iarracht leasú diffriúl a thógáil isteach ach theip orthu.

Bhí alán daoine mí shásta leis an rialtas agus bhí agóidí ar fud na tíre. Ar an 19 Samhain sa bhliain 1933 d'fhógair an rialtas toghacháin eile.

Bhí stailceann ar fud na tíre toisc gur bhuaigh an taobh dheis na suíocháin is mó. Bhí Éirí Amach mór i Asturias, ach chuir Franco iad faoi chóis tar eis tamaill.

[athraigh] Toghcháin 1936

Bhí toghcháin eile sa bhliain 1936, agus bhuaigh na soisíligh (the Fronta an Phobail) le 263 i gcoinne 156 den Fronta Náisiúnta (ar an taobh dheis). Bhí Azaña arís mar uachtaráin. Bhí fóréigin idir an taobh clé agus an taobh dheis ag eirí níos measa. Le máraithe ar gach taobh, bhí an tír ag titm as a chéile. ar an 17 Iúil d'éirigh an t-airm amach in aigheadh an rialtas, faoi Franco. Thósaigh sé san Aifric ach go lua scaip sé ar fud na tíre. Ar dtús báire bhí forsaí Franco ag iarraidh cumhacht a thógáil (coup d'êtat) ach níor thóg sé Maidrid in am, agus thosaigh Cogadh Cathartha na Spáinne.

[athraigh] I gCíoch

Bhí fadhbanna iontach ag Dara Phoblacht na Spáinne. Chuir an spealadh domhanda, agus dí-fhostaíocht, isteach ar na oibreoirí agus dá bhárr bhí siad ag éirí feargach don rialtas, agus d'éiligh siad i gcomhair níos mó leasú, chuaigh siad ar stailc agus chuir seo go móir le fadhbanna na tíre.

Freisin bhí an Faisisteachas tar eis fás sa Ghearmáin ags san Iodáil, comh maith le fás an Cumannachas sa Rúis. Chuir seo go mór le smaointe na bpáírtí éagsúl, ní dhearna siad iarracht réiteadh a fháil chuaigh siad i dtreo an radacachas agus d'úsáid siad fóiréigin. Bhuaigh an taobh dheis an todhacháin sa bhliain 1933 agus ba bheag nár éirigh an taobh clé ina aigheadh. Nuair a mairíodh Castillo bhris níos mó fóiréigin amach idir eatarthu agus mhairíodh Calvo Sotelo.

Tá díospóireacht faoi chéard a tharla go cinnte. Deireann an taobh dheis go raibh orthu éirí amach le stop a chuir le réabhlóidithe, cumannachas, foréigean, agus anord. Ach deireann daoine eile go raibh pleann ollmhór coup d'êtat á phleanáil ag an taobh dheis ar feadh tamail fada agus gur thosaigh fás an Cumannachas dá bhár. Sin mar a bhfuil tar eis Cogadh Cathartha níl sé cinnte go díreach céard a tharla.