Mandarín

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Os dialectos da China oriental, dos cales no Leste (o mandarín oriental e o jianghuai, o jin), no Oeste (mandarín occidental), no Suroeste (xinan) pertencen ao mandarín
Os dialectos da China oriental, dos cales no Leste (o mandarín oriental e o jianghuai, o jin), no Oeste (mandarín occidental), no Suroeste (xinan) pertencen ao mandarín

O mandarín, 普通話/普通话 pǔtōnghuà (« lingua común ») ou 漢語/汉语 hànyǔ (« langue dos Hàn », etnia dominante en China), é a lingua oficial na República Popular de China, en Taiwan e en Singapur. Escríbese por medio de sinogramas, que son susceptíbeis de ser transcritos en caracteres románicos, na actualidade o máis frecuentemente en pinyin (como na maioría dos artigos de Wikipedia), mais tamén en bopomofo.

O chinés mandarín (a miúdo chamado simplemente chinés) é a lingua máis falada do mundo (debido á elevada poboación da China). Porén, aínda cando hoxe é ensinado a todos os chineses, os máis vellos non falan todos o mandarín senón outras linguas chinesas, como o cantonés, ou distintas como o tibetano ou o mongol. O mandarín, que os dirixentes comunistas designaron como a lingua vehicular da súa nación enteira (de aí o termo 普通話 pǔtōnghuà, «lingua común»), era primitivamente o idioma das comunidades chinesas do Norte do país. Mesmo posuíndo unha antiga historia literaria, o mandarín non deriva da lingua clásica literaria e artificial (文言 wényán), abandonada en 1919, logo de ter sido utilizada como lingua escrita oficial e literariamente durante máis de dous mil anos; por contra, foi dunha lingua vernácula falada (白話 báihuà, «lingua simple») da que procede o mandarín. En 1956, foi a variante de Pequín a promovida ao rango de lingua oficial, sendo considerada a miúdo como a variante patrón deste idioma. O mandarín de Pequín posúe, porén, peculiaridades (como a utilización frecuente da retroflexión vocálica marcada por medio do sufixo -er) e dise tamén que os pequineses teñen un «acento». O mandarín dun taiwanés será, porén, moi pouco diferente do dun pequinés.

Fora da China, importantes comunidades chinesas comparte esta lingua, que é ensinada en numerosos colexios e universidades do mundo.

Como as outras linguas chinesas, é unha lingua de tons. Emprega catro tonemas, que cambian o sentido ou significado da palabra, alto e chan, ascendente, lixeiramente descendente logo ascendente (modulado) e descendente.

Os tons son representados en China por tiles sobre das vogais das sílabas da escrita romanizada dita pinyin e, en Taiwan, polas mesmas tiles sobre dos grafemas do bopomofo. Tamén se utiliza o número do ton no final da sílaba cando dificultades técnicas impiden colocar ou ler os tiles.

[editar] Denominacións

O termo galego - usado tamén noutras linguas europeas - procede do portugués mandarim (a súa vez tomado do malaio mentari ou mantari, neste idioma é empréstamo do sánscrito mantrin-, é dicir « ministro ») ; é a tradución do chinés 官話/官话 guānhuà, que significa literalmente « lingua dos mandaríns » (maxistrados do Imperio chinés). O termo guānhuà considérase unha denominación arcaica polos sinófonos de hoxe en día.

Na República Popular China, a lingua é nomeada 普通話/普通话 pǔtōnghuà, « lingua común » ou guóyǔ 國語/国语, « lingua nacional ». En Taiwan denomínase oficialmente 國語/国语 guóyǔ. Nas comunidades chinesas do estranxeiro, nomeadamente no Surleste asiático, a lingua é coñecida como 華語/华语 huáyǔ, « língua chinesa » (華/华 huá é unha palabra que designa de xeito principal a cultura chinesa). O termo Hanyu 漢語 sinala o conxunto dos dialectos da etnia Han, e non só o mandarín: así, o cantonés é unha variante do Hanyu, (« lingua dos Han »), do mesmo rango que o mandarín. Pola súa pronunciación (nomeadamente a presenza ou non de consoantes finais diferentes de n), os distintos dialectos poden ser máis ou menos próximos ao chinés arcaico. A este respecto, o hakka e o cantonés están máis próximos á lingua orixinal do que o mandarín.

[editar] Variantes gramaticais e lexicais

Ver artigo principal: Dialectos mandaríns.

Dede un punto de vista oficial, como xa se dixo, ha dúas variantes mandaríns, posto que o goberno de Pekín refire o mandarín do continente como se fose a 普通話/普通话 pǔtōnghuà, « língua común », entanto que o goberno de Taipei cita a súa língua oficial como 國語/国语 kuo-yü (en pinyin : guóyǔ), « língua nacional ». Oficialmente, o pǔtōnghuà inclúe as pronuncias de varias rexións, mentres que o kuo-yü está baseado teoricamente só sobre os fonemas do mandarín de Pekin. A comparación entre os dicionnarios das dúas zonas mostra que ha algunhas diferencias substanciais. Porén, ambas as dúas versións do mandarín escolar son abondo diferentes do mandarín coloquial, que de feito se fala, o cal sufríu o influxo das variantes rexionais.

Aínda máis, todas as variantes do mandarin non son directa e mutuamente intelixíbeles. Para ser máis precisos, segundo o SIL (Summer Institute of Languages): « As variedades do mandarín da meseta inferior de Shaanxi non son directamente intelixíbeles con o putonghua. As variantes do mandarín de Guilin e de Kunming son fundamentalmente inintelixíbeles para os falantes do putonghua. »

Porén, os falante educados que viven nas cidades do Suroeste, como Guilin e Kunming falan un pǔtōnghuà bastante correcto en lugar da súa língua ancestral.

Na China do Norte, en Sichuan, e noutras áreas onde se fala a língua do Norte, denominadas « variantes locais do mandarín », é de feito unha das línguas maternas dos falantes desas zonas. A educación masiva no mandarín non eliminou as diferencias rexionais anteriores. No Sur, as interferencias entre o mandarín e outras língua chinesas deron lugar a aparición de versións locais da língua do Norte, que son abondo diferentes do mandarín oficial padrón, tanto na proninciación como na gramática. Por exemplo, o mandarín falado en Taiwán polos estudantes que falan taiwanés (un dialecto de min do Sur) ou hakka, como língua materna, é polo xeral realizado con unha gramática e un sotaque ou acento que o fan diferente do kuo-yü normalizado, orixinando unha versión do mandarín comunmente denominado mandarín de Taiwan.

Pese a que o mandarín sexa considerado como a língua estándar, falar mandarín sen acento local ,ou usar o mandarín en lugar do dialecto local, pode facer pasar o locutor como un estranxeiro ou como alguén non normal. De aí que a maior parte dos falantes, incluídos os dirixentes políticos, non se esforcen en falar o mandarín consonte o acento padrón oficial.