Música tradicional galega
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
A música tradicional de Galiza ten moitos rasgos en común coas das áreas viciñas de Asturias e Trás-os-Montes e caracterízase polo uso da gaita galega. Nas últimas décadas do século XX, moitos músicos galegos comezaron a considerar que a música galega era polo menos parcialmente "céltica" en orixe, de maneira que procuraron influencias nas músicas de Irlanda e Escocia, así como da Bretaña francesa. O resultado é a proxección internacional deste tipo de música.
Índice |
[editar] Historia

Non se coñece ben a música medieval, ben que se conserven varios cancioneiros; mais estes non conservan a notación musical, con algunha excepción como Martín Codax (século XIII), Don Dinís ou as Cantigas de Santa María. Para termos unha idea da música destes anos, podemos ter en conta, entre outros, o grupo Martín Códax. Si se sabe que a gaita era común na altura.
Tamén se descoñece a música da Idade Moderna e apenas se conservan algunhas panxoliñas.
A comezos do século XX produciuse un rexurdimento folclórico con figuras como Perfecto Feijoo, gaiteiro e tanxedor de zanfona. A primeira gravación comercial de música galega, da coral Aires d'a Terra, apareceu en 1904. A mediados de século destaca a figura de Ricardo Portela, que inspirou a moitos músicos posteriores. Durante o franquismo, a música folclórica foi suprimida e forzada a adoptar letras novas e as manifestacións máis vistosas foron transformadas en espectáculos patrióticos, o que conduciu ao declinio na popularidade dos estilos tradicionais (o "folclorismo").
A partir da morte de Franco recuperáronse moitas formas tradicionais, tentouse dignificar a gaita e apareceron festivais, como o Festival Internacional do Mundo Celta (1977), que contribuiron a establecer grupos musicais. Algúns grupos destes primeiros tempos que reaprenderon os estilos folclóricos foron Os Areeiras, Os Rosales, Os Campaneiros e Os Irmáns Graceiras. Antón Corral creou un obradoiro de música popular de grande influencia na Universidade Popular de Vigo. A formación máis notoria aparecida nesta altura foi Milladoiro.
Nos anos 1980 apareceron moitos grupos e cantantes novos, como Uxía Senlle, que comezara con Na Lúa e cuxo álbume de 1995 Estou Vivindo no Ceo e a colaboración posterior co cantante sudanés Rasha lle proporcionou recoñecemento internacional.
Mais foron o grupo Luar na Lubre, o gaiteiro Carlos Núñez e Milladoiro quen máis ten popularizado a música galega, sobre todo a nivel internacional. O disco de Carlos Núñez A Irmandade das Estrelas (1996) vendeu máis de 100.000 copias. Nel incluía músicos tan distintos como La Vieja Trova Santiaguera, The Chieftains e Ry Cooder. O seu seguinte disco, Os amores libres, incluía máis fusións coa música flamenca, celta (especialmente a bretoa) e bereber.
Outros gaiteiros modernos inclúen Xosé Manuel Budiño, Susana Seivane e Cristina Pato. Outra muller con grande éxito é Mercedes Peón. Tamén xurdiron nos últimos anos grupos de pandereiteiras de recoñecido prestixio, como por exemplo Leilía, Anubía, Faltriqueira, Ialma ou as Donicelas.
[editar] Instrumentos
Os instrumentos tradicionais fundamentais son a gaita e outros instrumentos de vento e distintos tipos de percusión.
[editar] Instrumentos de vento
O pito ten forma cónica e sete furados na parte dianteira e un na posterior e tócase de maneira semellante ao punteiro da gaita. Tradicionalmente facíase en Mi bemol, pero Antón Corral popularizounos en Re.
A requinta é parecida ao piccolo e ten seis furados. Normalmente faise en Sol ou, ás veces, nun Do alto.
Outros instrumentos inclúen o chifre e a ocarina e, ultimamente,o clarinete e o acordeón.
[editar] Instrumentos de percusión
O tamboril ou redobrante pendura do cinto e tócase con dous paus sobre un parche de coiro. O bombo é de grande tamaño e tócase cunha maza. O pandeiro (semellante ao adufe portugués) é cuadrado, ten dúas caras e no seu interior colócanse os axóuxeres que acompañan o son do parche. A pandeireta é un instrumento tradicionalmente feminino. Dúas cunchas de vieira tamén poden acompañar, así como as tarrañolas, que son dúas lamelas de madeira. O charrasco consiste nun mango longo de madeira en cuxo extremo superior van unhas ferreñas; o mango golpéase contra o chan e con outro pau.
[editar] Instrumentos de corda
Non existe tradición de instrumentos de corda a excepción da zanfona, que desapareceu a mediados do século XX e foi recuperada por Faustino Santalices e Xosé Lois Rivas. Parece ser que as gravacións máis antigas deste instrumento foron as de Perfecto Feijoo en 1904. Na Idade Media tamén se usou a harpa, mais esta desapareceu hai séculos e só se volveu a incorporou nos anos 1970, cando a usou Emilio Cao e, posteriormente, cando a incluiron músicos como Quico Comesaña e Rodrigo Romaní, influenciados pola harpa céltica de Escocia, Irlanda e a Bretaña Francesa. Tamén se incorporaron nas últimas décadas a guitarra española, o buzuqui e a mandolina.
[editar] Xéneros
Os alalás son a forma de música galega máis antiga e mellor coñecida. Cántanse sós, sen acompañamento musical e con ritmo libre. Baséanse nun tema breve que repite a melodía que tamén se pode separar con frases de gaita. As melodías son case sempre diatónicas.
A composición máis popular é a muiñeira. É rápida, cun compás de 6/8, e resulta parecida á jiga irlandesa. Tamén utilizan o 6/8 a carballesa (ritmo moi marcado), a ribeirana (ritmo vivo), a redonda, a chouteira, o golpe (ritmo pausado) e o contrapaso, que se diferencian pola maneira de bailalas.
As pandeiradas teñen certa relación coa muiñeira, se ben o seu compás propio é o de 5/4, ainda que se poden ver en 6/8 ou 4/4.
A alborada é unha composición instrumental que se escribe en 2/4 e se caracteriza por unha serie de frases descendentes. Úsanse para comezar as celebracións do día, como di o seu nome, e carecen de letra. Moi semellantes son os pasarrúas e pasacorredoiras.
A foliada é unha canción alegre en 3/4 que se toca preferentemente nas romarías. Considérase unha variante da xota, cun tempo máis pousado.
O pasodoble galego é unha variación do pasodoble español, ao que se lle incorpora a gaita.
As polkas extendéronse por Galiza procedentes de Europa durante o século XIX. O seu compás é o 2/4 e son máis melodiosas que as orixinais.
As marchas procesionais son marchas lentas, en compás de 4/4, 2/4 ou 6/8 creadas para acompañar as procesións.
Os cantos ou cantaeiras interprétanse só coa vez e son característicos de determinadas épocas do ano (Nadal, Maios), de acontecementos sociais (espadelas, bodas, rondas,...) ou ben cantos de oficios. Pódense mencionar os seguintes:
- Cantos de berce.
- Enchoiadas.
- Coplas.
- Cantos de oficios:
- de canteiros.
- de arrieiros.
- de ferreiros.
- de cegos.
- Espadeladas.
- Cantigas de Seitura.
- Aguinaldos.
- Maios.
O aturuxo é un berro que se bota para animar aos músicos ou aos bailaríns.