Río Ebro
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Río Ebro | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Altitude da fonte: | 1980 msnm | |||||
Lonxitude: | 910qm | |||||
Caudal medio: | 426 m³/s | |||||
País: | España | |||||
Desemboca | Mar Mediterráneo |
O Ebro é o río máis caudaloso da Península Ibérica, que percorre o val que leva o seu nome en dirección NO-SE, cunha lonxitude total de 910 km e 83.093 km² de conca.
Nace en Fontibre (do latín Fontes Iberis, Fontes do Ebro, Greek Έβρος) cerca de Reinosa, na Comunidade Autónoma de Cantabria, discorrendo por Miranda de Ebro, Haro, Logroño, Tudela, Alagón, Zaragoza, Caspe e Tortosa.
Os principais macizos montañosos que delimitan a súa conca son: os Pirineos ao norte, o Sistema Ibérico ao sur e os Picos de Europa no seu nacemento.
Desemboca no mar Mediterráneo en Deltebre (Delta del Ebro), próximo a Tortosa e a Amposta (última cidade pola que pasa) (Tarragona), formando un Delta onde a Illa de Buda divide a corrente en dous brazos principais (Golas Norte e Sur). O Delta do Ebro cobre 330 km² -o 20% dos cales son áreas naturais e a superficie restante é agrícola e urbana; os campos de arroz no delta cobren sobre unhas 21.000 ha.
O Ebro sofre as súas enchentes máis frecuentes na estación fría, de outubro a marzo, mais ás veces prolónganse no tramo final até maio; as de estación fría acostuman estar ligadas ao réxime pluvial oceánico, mentres que as ocorridas na primavera proveñen da fusión da neve dos Pirineos. As secas prodúcense no verán: de xullo a outubro, en Miranda de Ebro e de fins de agosto e primeiros de setembro en Tortosa.
As aguas do Ebro aprovéitanse en numerosos puntos para o regadío mediante os canais Imperial e o de Tauste. O seu caudal é regulado polos encoros do Ebro, Mequinenza e Ribarroxa. Estes encoros fan que na actualidade o Delta sufra un fenómeno xeológico chamado regresión, porque deteñen os sedimentos que deberían chegar á desembocadura.
O seu nome deriva do antigo topónimo Iber, que da tamén nome aos pobos íberos. En lingua vasca "ibar" significa ribeira ou marxe do río.
Situación xeográfica: Norte de España, atravesa as comunidades de Cantabria, Castela e León, A Rioxa, Navarra, Aragón e Cataluña
Orixe: Pregáronse os sedimentos exteriores (os Pirineos e Béticos) dando lugar a dúas cordilleiras de tipo alpino (Pirineos e Béticas), feito que produciu en compensación o afundimento tanto do val do Ebro como do val do Guadalquivir, invadidos polo mar.
Nacemento: tradicionalmente fixábase no manancial de Fontibre (a 880 m). Hoxe fíxase nas fontes do río Hijar en Peñalabra a 1.980 m, 27 km antes de Reinosa, corrente que ven do manancial.
Desembocadura: Mar Mediterráneo. O Parque Natural do Delta do Ebro foi creado en 1983 pola Generalitat de Catalunya debido á demanda dos habitantes do concello de Deltebre. É a zona húmida máis importante de Cataluña, cunha superficie total de 7.802 ha.
Lonxitude: 910 km
Índice |
[editar] Afluentes principais
[editar] POLA ESQUERDA
- Río Nela
- Río Jerea
- Río Bayas
- Río Zadoya
- Río Ega
- Río Aragón 1300 hm³/ano, sen contar a portación do Eska
- Río Candanchú
- Río Estarrún
- Río Aragón Subordán
- Río Veral
- Río Eska
- Río Onsella
- Río Irati
- Río Arga 250 hm³/ano
- Río Arba
- Río Gállego 1000 hm³/ano
- Río Aurín
- Río Escarra
- Río Caldares
- Río Aguas Limpias Soporta o pantano da Sarra
- Río Guarga
- Río Asabón
- Río Sotón
- Río Segre
- Río Valira
- Río Noguera
- Río Noguera Pallaresa
- Río Noguera Ribagorzana 700 hm³/año Volume regulado polos pantanos Escales, Canellas e Santa Ana
- Río Cinca 1615 hm³/ano 'Volume regulado polo pantano do Grado
- Río Isábena
- Río Ésera 950 hm³/ano
- Río Isábena
[editar] POLA DEREITA
- Río Oca
- Río Oja
- Río Tirón
- Río Najerilla Soporta o encoro de Mansilla
- Río Iregua
- Río Lumbreras
- Río Montenegro
- Río Albercos
- Río Blanca
- Río Leza
- Río Cidacos
- Río Alhama
- Río Añamaza
- Río Linares
- Bco La Canejada
- Río Queiles 20 hm³/ano
- Río Huecha 40 hm³/ano
- Río Jalón 650 hm³/ano
- Río Isuela
- Río Aranda
- Río Ribota
- Río Jiloca
- Río Pancrudo
- Río Piedra Soporta o encoro da Tranquera
- Río Najima
- Río Deza
- Río Manubles
- Río Huerva 35 hm³/ano Soporta o encoro de Mezalocha e o das Torcas
- Río Aguas Vivas 35 hm³/ano Soporta o encoro de Almochuel e o de Moneva
- Río Moyuela
- Río Martín 60 hm³/ano Soporta o encoro de Cova Foradada
- Río Guadalope 250 hm³/ano Soporta o encoro de Calanda de 54,2 hm³ de capacidade e o de Santolea de 54 hm³ de capacidade
- Río Guadalopillo Soporta o encoro de Gallipuén de 4,4 hm³ de capacidade
- Río Matarraña 50 hm³/ano
- Río Algas
[editar] Pantanos e encoros
Encoro do Ebro na súa cabeceira. Encoros de Mequinenza e Ribarroxa no seu curso baixo.
[editar] Canais
Canal de Lodosa, Canal Imperial de Aragón, Canal de Tauste, Bardenas, Monegros, Cinca e Canal de Aragón e Cataluña.
[editar] Produción hidroeléctrica
74 centrais na provincia de Osca cunha potencia instalada de 847 297 kW cunha produción de 2 787 000 000 kW h.
30 centrais na provincia de Zaragoza cunha potencia instalada de 372 437 kW cunha produción de 761 000 000 kW h.
34 centrais na provincia de Teruel cunha potencia instalada de 24 135 kW cunha produción de 28 000 000 kW h.
[editar] Réxime fluvial
O Ebro é un río caudaloso pero cun caudal irregular, a finais do verán ten fortes estiaxes e na primavera, co desxeo pirenaico presenta o seu máximo caudal. En Tortosa ten chegado a ter un caudal de 32 m³/s en período de seca e superáronse os 10.000 m³/s nalgunhas enchentes.
As principais enchentes en Zaragoza desde finais do XIX son:
- marzo 1888 >>> 3.760 m³/s
- xaneiro 1891 >>> 3.250 m³/s
- febreiro 1892 >>> 3.790 m³/s
- xaneiro 1895 >>> 3.118 m³/s
- marzo 1930 >>> 3.600 m³/s
- decembro 1930 >>> 3.000 m³/s
- outubro 1937 >>> 3.000 m³/s
- xaneiro 1941 >>> 4.000 m³/s
- febreiro 1952 >>> 3.260 m³/s
- xaneiro 1961 >>> 4.130 m³/s
- noviembre 1966 >>> 3.154 m³/s
- febrero 2003 >>> 2.957 m³/s
- marzo 2003 >>> 2.220 m³/s
[editar] Curiosidades
- Os ríos Isuela (río de Osca afluente do Flumen; río de Zaragoza afluente do Aranda) e Cidacos (coa misma pronunciación e diferente grafía: Cidacos río rioxano e Zidacos, río navarro) están repetidos, pola marxe dereita e pola esquerda.
[editar] Véxase tamén
Batalla do Ebro