Hidacio

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Mapa do Reino Suevo
Mapa do Reino Suevo

Hidacio, coñecido en Portugal como Idácio de Chaves ou Idácio de Límica (c 390 - c 469) foi un cronista, eclesiástico e dirixente da Gallaecia do turbulento século V.

Índice

[editar] Vida

[editar] Nacemento

Retrato de Teodosio I ao que Hidacio e a súa familia estiveron fortemente vinculados
Retrato de Teodosio I ao que Hidacio e a súa familia estiveron fortemente vinculados

Naceu na comarca da Alta Limia, no seo dunha familia acomodada da civitates (comunidade) dos Lemicos. É moi dificultoso establecer un lugar concreto do nacemento. As posibilidades pasarían por un núcleo urbán a Civitas Limicorum, que podería corresponder coa actual Xinzo de Limia, o Castro do Viso ou o lugar de Parada de Ribeira-Ganade. Ou ben poido ter nacido nunha das villae próximas, que se estaban a converter nos novos centros de poder no Baixo Imperio, principalmente porque as cidades soportaban as maiores cargas fiscais e os excesos do exército imperial, producindo a fuxida das elites aristocráticas a estes "pazos" rurais.

Mais dificultoso, se cabe, sería establecer a súa data de nacemento, podendo datarse entre os anos 388 e 400 e, tratando de concretar máis, entre o 390 e 392.

Pertencía a unha familia cristiá da baixa aristrocracia de orixe galaico-romana vencellada a administración e que detentaba un poder vencellado á tenencia das terras. Tratábase dunha nobreza pertencente a aquela que axudou a Teodosio I a erguerse no poder.

[editar] Educación

Foi educado baixo as regras do práctico sistema educativo romano clásico (que sobrevivíu o propio Imperio), dirixido a preparar as clases dirixentes para o exercicio das funcións públicas, pero coas alteracións producidas polo forte influxo do cristianismo (como por exemplo o abandono do estudo do grego). En conclusión, foi educado na cultura clásica dentro dun contorno cristián.

[editar] Viaxe a Oriente

De neno (anos 406 a 407) viaxou a oriente, problabemente formando parte dunha comitiva enviada á corte imperial, e nel tamén visitou, de novo posiblemente, os santos lugares xeográficamente cercanos. A causa da viaxe desta comitiva poido ser a busca de axuda fronte á ameaza dos bárbaros que romperan os limes do Imperio ou a fuxida da teoloxía priscilianista na busca dun trato de favor para a comunidade ortodoxa cristiá por parte do emperador. Nesta viaxe tivo a ocasión de coñecer a relevantes personaxes do momento como San Xerome (figura de grande influenza na súa persoa) ou Teófilo I bispo de Alexandría.

[editar] Carreira relixiosa

 Ponte de Traxano - Chaves. No centro atópase o coñecido como Padrão dos povos.
Ponte de Traxano - Chaves. No centro atópase o coñecido como Padrão dos povos.

No ano 416 fixo os votos relixiosos e tan só once anos despois, no ano 427, foi ordeado bispo ocupando, sempre probablemente, a diocese de Aquae Flaviae, a actual Chaves (Portugal), sendo elexido, como era habitual na época, polo clero e a poboación da localidade.

Nembargantes incluso non está moi claro que fose bispo, xa que na súa obra nunca menciona Chaves como a súa sé e ésta tampouco aparece no Parrochiale Suevo como tal. Pero isto non é nen moito menos concluinte xa que esta obra, que describe a división eclesiástica en tempos dos suevos, dista 100 anos da súa época. A mais a implantación do arianismo na Gallaecia sueva tamén implicaría unha notable mudanza da organización eclesial anterior. Factores a ter en conta a favor da interpretación de Aquae Flaviae como sé do bispado é a súa posición como centro rexional cabeceira de 10 civitates e unha proba disto é que foi o lugar onde se fixou o coñecido Padrão dos Povos (onde se gravaron unha relación das 10 civitates) e a máis de ser un importante eixo viario xa desde o século I.

[editar] Morte

No ano 460 o rei suevo Frumario tívoo cativo durante tres meses, ocasión que aproveitaron para violentar a súa rexión e romper os pactos feitos. Hidacio na súa obra acúsaos de traidores e mentireiros. Moitos autores sinalan esta data como a da fin do poder efectivo de Hidacio.

Morre no ano 469 a idade moi avanzada para a época. Trala súa morte todo polo que loitara esvaeceuse de súpeto e só quedou a súa obra como testemuño dun periodo que morría con él.

[editar] Actividade política

[editar] Contexto histórico

Durante estes anos do Baixo Imperio as estruturas económicas e sociais romanas estaban ao borde do colapso. A insoportable presión fiscal a que as comunidades estaban obrigadas facían que o poder público fose cedendo o seu lugar o privado.

No ano 409 os bárbaros, suevos, vándalos e alanos entran en Hispania polos Pirineos. Enfrontáronse a eles non as tropas regulares imperiais, senón os exércitos de aristócratas galaico-romanos emparentados con Teodosio (Dídino, Veriniano, Lagosio e Teodosiolo).

Este abandono do Imperio obsérvase tamén no reparto que os bárbaros fixeron da Gallaecia no ano 411 sen a participación do Imperio: a parte mais occidental quedaría en mans dos suevos e a oriental (a meseta) para os vándalos.

Unha copia manuscrita dun libro de Paulo Orosio que dá unha visión distinta (máis optimista) dos feitos que Hidacio
Unha copia manuscrita dun libro de Paulo Orosio que dá unha visión distinta (máis optimista) dos feitos que Hidacio

Hidacio di que os Suevos ocuparon a parte da provincia pegada ao mar pero, contrastando isto cos achádegos arqueolóxicos, pódese concretar que éstes asentáronse principal ou incluso fundamentalmente no triángulo de terra conformado polas actuais Tui, Braga e Porto.

Sobre o impacto causado polo asentamento destes invasores temos dúas fontes contemporáneas aos feitos directamente confrontadas: mentres Orosio fala de que os bárbaros establecéronse de modo pacífico "abandonando as espadas polos arados" Hidacio fala de gran cantidade de ataques, saqueos e violencias. A resposta real suponse debe estar nun termo medio tendo en conta que a aceptación do territorio polos suevos supuxo un mantemento das estruturas baixoimperiais.

Deste xeito, pódese describir unha panorámica na que os suevos conviven, máis ou menos pacificamente, con comunidades galaicorromanas independentes tanto dos suevos como do Imperio, comunidades dirixidas pola élite económica e política a que pertence o propio Hidacio.

Unha proba desta situación é o pacto feito con Hermerico no ano 433 entre os galaicorromanos e os xermanos feito ás costas do Imperio.

[editar] A rexión de Chaves

A súa comunidade, illada xeográfica e politicamente de Roma e independente dos suevos, reúnese ao redor do seu liderado (posiblemente mediante a institución do padroado) e identifícase coa súa figura de patrón-bispo que garantíu o seu modo de vida, configurando deste xeito unha pequena unidade política baseada en vencellos persoais e políticos produto do abandono do Imperio, e consecuentemente das curias (órganos colexiados de poder). Para obter a salvagarda dos seus intereses e os dos seus non dubidou en buscar e atopar vías de entendemento cos suevos cando a ocasión o requería, destacando o seu caracter pactista e negociador fronte a opción do enfrontamento.

Como resultado, obsérvase unha identificación entre o poder de Hidacio e a independencia de Chaves, personaxe que dalgún xeito absorveu na súa persoa os poderes romano (público) e o eclesial (relixioso) ao mesmo tempo que o poder privado (dos propietarios terratenentes), mantendo a súa comunidade unida fora das actividades de saqueo e a influencia dos suevos ou incluso afrontando co seu propio patrimonio persoal o auxilium dos mais necesitados. "Que unha comunidade tan reducida fose capaz de manter a raia aos bárbaros fora das súas fronteiras non fai mais que amosar o talle político de Hidacio".

[editar] Viaxe a Galia

No ano 431 encabezou, como representante da súa comunidade, unha delegación dos gallaecios á Galia para pedir ao representante imperial, Flavio Aecio, axuda contra dos suevos, sen moito éxito.

Moedas coa representación de Valentiniano III, ao que se opuxo Hidacio
Moedas coa representación de Valentiniano III, ao que se opuxo Hidacio

Hidacio, vencellado á idea de Roma, era nembargantes consciente de que esa idea esmorecía, polo que para salvar a a súa posición só quedaba establecer vínculos cos bárbaros, como non dubidou en facer. Proba disto son as poucas friccións habidas entre a nobreza galaicoromana e os invasores (circunscritos aos anos de anarquía que seguiron a morte de Requiario). Vencellada á súa preferencia pactista está tamén oa unión de Hidacio coa casa teodosiana, que preferíu unha política que procurara máis a paz que o enfrontamento.

Para él, Igrexa e Imperio eran inseparables e garantizaban os privilexios da clase social á que pertencía. Estes seus intereses estiveron por riba de todo e fixeron que no seu momento tomara partido por Aecio (e despois por Avito), xeneral de Valentiniano III que pertencía á dinastía teodosiana pero que abandonara progresivamente a politica de apoio á aristocracia galo-hispana decantándose por privilexiar á italo-romana.

Deste xeito logrou durante case medio século conservar a independencia da súa diócese e o poder que herdara.

[editar] Anti-priscilianismo

Xa de volta na súa diocese, solicitou do papa León I axuda para loitar contra do priscilianismo que aínda tiña moita forza en toda a Gallaecia, se ben é o outro Hidacio, o Hydatius de Mérida o principal promotor antipriscilianista da península polo que existe certa confusión que tende a exaserar o caracter antipriscilianista do noso protagonista. Resaltar que na súa obra apenas lle adica unha ou dúas mencións.

[editar] Obra

[editar] O Cronicón

Hidacio escribiu cara a fin da súa vida unha crónica, coñecida como o Cronicón de Hidacio ao estilo das de San Xerome (Eusebius Hyeronimus) e a máis antiga de Eusebio de Cesarea.

É continuadora destas crónicas (comeza o texto "Ata aquí a historia conservada..."), seguindo un modelo xa moi popular nesa época, coa pretensión de colocar a historia da humanidade no contexto da progresión lineal desde a creación bíblica á segunda chegada de Cristo. É unha peza chave para o coñecemento no noroeste penínsular dunha época na que se esvae o Imperio Romano de Occidente para dar paso ao Reino Suevo. A máis, é a única fonte da que acadar datos sobre a vida do autor.

Hidacio describe os acontecementos ocorridos entre o 379 e o 468, e aínda que pretende ser unha crónica universal, o certo é que acabará centrándonse nos acontecementos ocorridos na Gallaecia e dando unha visión escura do século V por mor do priscilianismo e o asentamento dos bárbaros (suevos, visigodos) na península.

Probablemente, foi o primeiro en empregar unha nova forma de datación cronolóxica, a Era Hispánica (que comeza no 38 a.c., data na que Augusto dá oficialmente como conquistada a Península Ibérica)

É a primeira (e case a única contemporánea e dun espectador directo) fonte escrita que se conserva sobre a época no noroeste e os suevos na Gallaecia e moitas das súas apreciacións negativas referidas a eles (califícaos de "nación inicua e enfurecida") acabarán por pasar á historiografía tradicional, como o seu carácter violento e destrutivo caracterizado pola depredación.

A historiografía de mediados do século XX (Casimiro Torres, Reinhart) tende a acoutar esta imaxe poñéndoo en relación co papel que xogou como representante dos grandes propietarios galegos e en aberta contradición coa imaxe, positiva, que transmite Orosio e coa arqueoloxía, que non corrobora alteración ningunha causada polos suevos, a numismática, que testemuña a continuidade latina e a organización social, que non mudou. A historiografía actual estuda este tempo evitando ambos extremos e trata de buscar o apoio do estudo arqueolóxico distanciándose ás veces das tallantes conclusións dos seus antecesores.

[editar] Os Fasti Consulares

Tamén se lle atribue, aínda que con reservas, os Fasti Consulares que se ocupan dos anos de 245 Ab urbe condita (508 a.C.) a 468 d. C., engadidos á Crónica en datas posteriores.

[editar] Bibliografía

  • Candelas Colodrón, César. O mundo de Hidacio de Chaves. (2006). Servizo de Publicacións e Intercambio Científico da USC. Santiago de Compostela. ISBN 85-9750-774-6
  • Candelas Colodrón, César. O Cronicón de Hidacio. Bispo de Chaves. (2004). Noia. Serie Trivium. Editorial Toxosoutos. Segundo Premio de Historia medieval de Galicia 2003. (É a primeira e única tradución da obra de Hidacio ao galego). ISBN 84-96259-13-7
  • López Silva, José Antonio. A Crónica de Idacio de Limia. (2004). Deputación Provincial de Ourense. ISBN 84-96011-32-1
  • Bernárdez Vilar, Xoán. Idacio Lémico: Chronica (379-469). Cadernos Ramón Piñeiro (VI). (2004). Xunta de Galicia. Santiago de Compostela
  • Burgess, Richard W.. The Chronicle os Hydatius and the Consularia Constantinopolitana: Two Contemporary Accounts of the Final Years of the Roman Empire. Oxford Clarendon Press. (1993) ISBN 0198147872 (A tradución e estudio do Cronicón de referencia na actualidade).
  • Tranoy, Alain. HYDACE, Chronique, t. 1, Introduction, texte critique, traduction. éd., coll. Sources Chrétiennes n° 218, Editions du Cerf, París, 1974.
  • Tranoy, Alain. HYDACE, Chronique, t. 2, Commentaire et index. éd., coll. Sources Chrétiennes n° 219, Editions du Cerf, París, 1974.
  • Mommsen, Theodor, ed. Chronica minora saec. IV.V.VI.VII., volumen II. (Monumenta Germaniae Historica, Auctores Antiquissimi, vol. 11.) Berlín: Weidmann, 1894.

[editar] Artículos en Revistas:

  • García Penas, Fernando. A crónica do bispo Hidacio. Compostellanum: revista de la Archidiócesis de Santiago de Compostela, Vol. 48, Nº. 1-4. Páxs. 317-358. (2003). ISSN 0573-2018
  • Crespo Matellán, Salvador. Las lecturas de Hidacio de Chaves: Notas sobre la recepción literaria en la Gallaecia del s. V. Minerva: Revista de filología clásica Nº 6. Páxs. 241-256. (1992). ISSN 0213-9634
  • Bodelón García, Serafín. Idacio: prodigios y provindencialismo en su Crónica. Memorias de historia antigua, Nº 17, páxs. 117-132. (1996). ISSN 0210-2943

[editar] Fontes

Para a realización deste artigo seguíuse principalmente as obras de César Candelas Colodrón, que a súa vez utiliza como base a obra e tradución de Richard W. Burgess.

[editar] Ligazóns externas

[editar] Vésaxe tamén