Urraca de León e Castela
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Dona Urraca (c. de 1080, 1126) foi unha raiña de Galicia, León e Castela desde a morte do pai, o 30 de xuño de 1109, até o 8 de marzo de 1126. Era filla de Afonso VI e da sua terceira esposa Constanza da Borgoña.
Antes da morte do seu pai, gobernou o Reino de Galicia a modo de tenza feudal, sendo nomeado seu marido, Raimundo de Borgoña, Conde de Galiza. Nai de Afonso Raimúndez, rei de Galicia en 1111, e futuro Afonso VII. O seu reinado foi un momento de encrucillada decisivo para o futuro dos reinos cristiáns occidentais.
Casou por duas veces, despois de enviuvar en 1107 en segundas nupcias con Afonso I de Aragón (parente seu afastado, unha vez que ambos eran bisnetos de Sancho III de Navarra, o que levou á anulación do matrimonio polo Papa Pascoal II, aínda que permaneceron xuntos até 1114). Ademais, a propia nobreza de León e Castela opúxose ao matrimonio, xerandose un clima de guerra civil no reino. En fin, tivo tamén que facer frente ao propio fillo, tornado rei da Galiza, para poder manter o trono. Cando Urraca morre, é o seu fillo que lhe sucede á frente dos destinos do País.
Índice |
[editar] Goberno de Galicia
En 1093, aos 12 anos, casa con Raimundo de Borgoña membro da familia condal de Borgoña e ven a Galicia para compartir con el o seu goberno. Sempre leais ao monarca leonés, non renunciaron á dignidade do seu cargo. Así, en documentos de 1095 e 1105, referidos á concesión de dereitos aos burgueses composteláns, asina coa expresión Urraca regina.
A súa condición de muller non foi obstáculo para reafirmar a súa autoridade trala morte do seu primeiro home en 1107, momento en que asina como totius Gallecie imperatrix.
Entre outras residencias galegas, parece ser que viviron no casal de Fente (Monterroso), ainda que os labores de goberno obrigárona a pasar tempadas noutras localidades como Santiago de Compostela ou Caldas de Reis.
Ela e o seu home exerceron xustiza, formaron exércitos, concederon privilexios e recadaron tributos con plena autonomía. Isto permitiu pacificar un reino que dende a prisión de García de Galicia fora foco de inestabilidade nobiliar e eclesiástica (rebelión de Rodrigo Ovéquiz e destitución do bispo Diego Páez).
Do bo entendimento coa nobreza eclesiástica é testemuño o bautismo do seu fillo Afonso Raimundez polo bispo Diego Xelmírez; da harmonía coa nobreza autóctona fala a encomenda da educación deste ao poderoso conde Pedro Froilaz de Traba.
Coa morte de Raimundo, Urraca procura que na curia plena reunida en León (1107) se lle aseguren ao seu fillo os seus dereitos sobre o Reino de Galicia, ante as perspectivas do competidor Sancho, fillo e herdeiro do rei Afonso VI. Paradoxalmente, isto volveríase na súa contra máis tarde: a morte do herdeiro de León en Uclés no ano 1108, colócaa a ela como depositaria dos dereitos sucesorios á coroa.
[editar] Raíña de León
Trala morte de Afonso VI, Urraca coróase como raíña de León. Resulta ser así a primeira raiña titular da historia de España. Nin Elvira Menéndez nai de tres reis, nin a súa aboa Sancha de quen Fernando I o Grande recibe a lexitimidade leonesa, poden ser consideradas como tais.
Urraca busca alianzas para consolidar o seu poder. Casa co monarca navarro-aragonés Afonso o Batallador. Con este matrimonio pretende contar cos exércitos conquistadores do emirato de Zaragoza e parece adiantar en séculos a unidade dos reinos cristiáns hispánicos.
Afonso O Batallador consegue o dominio máis ou menos voluntario de Castela e León, pero a súa autonidade non é recoñecida polos magnates galegos laicos e eclesiásticos, nin polos influíntes monxes de Sahagún. Iníciase así un período bélico e inestable coa seguinte situación:
- Castela e León baixo o dominio de Afonso O Batallador
- Galicia apiñada ao redor dos dereitos do fillo de Urraca.
- Portugal consolidando a súa autonomía con Tareixa de Portugal autodenominándose regina dun espacio territorial concreto.
[editar] O rei neno
Diego Xelmírez e Pedro Froilaz, non tardan en reaccionar e coroan ao fillo de Urraca, Afonso Raimúndez, en 1111 en Santiago de Compostela. Pretenden defender os dereitos deste, cando menos sobre o reino de Galicia. Isto desata unha guerra aberta na que o rei navarro-aragonés non consegue o dominio de Galicia pero impide a coroación de Afonso en León. Xa en 1112 o neno reunese coa sua nai (tras ser feito prisioneiro) quen afianza as suas relacións cos nobres galegos e volta confiar seu fillo a Froilaz de Trava.
As desavinzas entre Urraca e o seu novo home acaban conducindo a aquela a un entendemento con Xelmírez. Precisaba do apoio das tropas galegas para desaloxar a Afonso o Batallador de Castela e León. A partir dese momento, prodúcese unha situación de cogoberno co seu fillo do que son testimuño certas crónicas como a Historia Compostelana e decenas de documentos asinados conxuntamente como reis, especialmente en Galicia. Nalgúns destes confirman ou outorgan dereitos e bens a prol de Xelmírez e de Pedro Froilaz.
[editar] Afianzamento do seu reinado
En 1115, roto xa o matrimonio con Afonso o Batallador, e expulsado este dos seus reinos, Urraca exerce plenamente as funcións rexias. No que atinxe a Galicia, acada un acordo con bispo de Compostela no que é recoñecida como raíña, sen prexuízo da condición real do seu fillo a quen se lle asigna o goberno do reino de Toledo. O levantamento dos burgueses de Santiago, que chegan a aldraxar a raíña na praza pública e a poñer en fuga ao arcebispo, propiciaron o entendemento.
Tamén contribuiron ao acordo, as arelas de Tareixa de Portugal a unha maior autonomía da coroa de León, así como as súas incursións ao norte do río Miño. Deste xeito, en 1121 un exército galaico-leonés ao mando de Urraca e Xelmírez puxo sitio a Tareixa no castelo de Lanhoso e impuxo a súa autoridade alén do Douro.
Urraca morreu de parto no ano 1126. Afonso Raimundez era, finalmente, coroado en León co nome de Afonso VII.
Predecesor: Afonso VI de León e Castela |
Raíña de León e Castela 1109 - 1126 |
Sucesor: Afonso VII de León e Castela |