Deíxe

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Traballo en progreso: Este artigo de lingüística é, polo de agora, só un bosquexo.
Traballa nel ou noutros artigos relacionados e contribuirás a que a Galipedia mellore e medre.


A deíxe é unha expresión que se emprega para referirse a algún asunto extralingüístico cuxa interpretación pode variar dependendo de determinados factores que forman parte do contexto extralingüístico.

A deíxe social é unha expresión deíctica que se refire a un participante. Pode ter unha función distintiva na relación social, por exemplo a expresión de cortesía «vostede» en contraste coa expresión «ti».
A deíxe persoal é aquela expresión deíctica que se refire ao papel que desempeña un participante. Estas deíxes poden ser de primeira, segunda ou terceira persoa¹. Algúns exemplos de deíxe de primeira persoa son os seguintes pronomes e determinantes «eu, nós, noso, o meu, meu, meus».
A deíxe de lugar é unha expresión deíctica que sitúa un participante no espazo e indica proximidade ou afastamento, por exemplo «aquí, alí, aí».
A deíxe de tempo é un referente temporal en relación cun momento en particular que adoita ser o instante en que se articula a mensaxe.

Á deíxe tamén se lle pode chamar "forese" (adx. fórico). Se ben a forese implica unha referencia por parte dunha unidade lingüística a outra ou outras unidades lingüísticas, ben situadas previamente (anaforese, anafórico) ou despois (catafórico).

[editar] Exemplos

  • Este gústame, aquel encántame, aqueloutro marabíllame. Obsérvese como o demostrativo ten valor deíctico e fai referencia á realidade extralingüística situando os obxectos en relación ó acto de fala: O primeiro dos obxectos está no ámbito do emisor, os outros dous distantes de emisor e receptor (a voz adecuada para indicar proximidade í interlocutor é ese)

1. Na actualidade é habitual, no canto de distinguir coma no presente artigo tres persoas de singular e tres de plural nos persoais, falar da existencia de seis persoas.