Luis Michelena
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Luís Michelena Elissalt (1915 - 1987), filólogo vasco.
Luis Michelena Elissalt tamén coñecido como Koldo Mitxelena naceu en Rentería, o 20 de agosto de 1915; faleceu en San Sebastián), o 11 de outubro de1987; foi un prestixioso lingüista do idioma vasco.
En 1959 doutorouse en Filosofía e Letras, disciplina na que se iniciara na cadea. En 1958 ocupou a cátedra de Lengua e Literatura vascas na Universidade de Salamanca (a primeira cátedra desta língua nunha universidade española); en 1968 foi nomeado profesor de Lingüística Indoeuropea.
En 1978 fixose cargo da Facultade de Filoloxía da Universidade do País Vasco. Membro da Academia da Língua Vasca (Euskaltzaindia), tenselle considerado como unha das máximas autoridades na língua vasca, sendo un dos artífices da unificación deste idioma.
[editar] Biografía
[editar] Infancia e adolescencia
Michelena naceu no seo dunha familia fabril artesana. Unha doenza forzouno, cando neno, a gardar cama durante tempo abondo como permitirlle ler e familiarizarse con o euskera culto despertando nel unha vocación que lle ía durar toda a vida.
De familia nacionalista, afiliouse a ELA e ao PNV, e bebe nas fontes do renacer literario de Euskaltzaleak, movimento da mocedade euskerista dirixido por Aitzol. A vida decote de Koldo Mitxelena abalou entre o traballo na fábrica, os estudos, a asistencia a mítinse o deporte. A saliente xeración literaria vasquista da preguerra interesouno extraordinariamente.
[editar] Guerra, condena a morte e primeira estadía no cárcere
Cando estala o levantamiento militar, Koldo Mitxelena se presenta voluntario nacionalista. Apresado en Santoña, foi acusado de rebelión militar e condenado a morte o 7 de setembro de 1937. Porén seralle conmutada a pena pola de 30 anos de reclusión maior. Coñece os cárceres de El Dueso, Larrínaga e Burgos.
No cárcere de Burgos, mercé ao coñecemento e amizade con intelectuais e universitarios españois presos, Mitxelena foi convencido por Francisco Jordá, logo catedrático de Arqueoloxía, para que comece estudos universitarios. Os intensos avatares da súa vida no llo permitirán ata 1948...
Posto en liberdade vixiada en 1943, a súa estadía na cadea sumara 5 anos, 4 meses e 5 días.
[editar] Segunda estancia carcelaria
Con 27 anos e con precaria saúde volta Koldo Mitxelena a súa Rentería natal. O empresario renteriano José Uranga ofrecelle un posto de contable en Madrid. Alí simultaneou o traballo con a clandestinidade. Son momentos delicados nos que a oposición a Francisco Franco espera que o triunfo dos aliados na II Guerra Mundial arrastre a caída do dictador.
O 10 de abril de 1946 é detido por actividades clandestinas da CNT e como dirixente do Partido Nacionalista Vasco. Xunto a el, caen tres importantes galeguistas, Ramón Piñeiro e os irmáns Saco... Condenado a dous anos de prisión concedeuselle a libertade en 1948 tras ter estado nos cárceres de Alcalá, Ocaña, Yeserías e Talavera.
[editar] Precariedade e crecemento intelectual
Hice la carrera en el Topo. —Koldo Mitxelena
En 1948, de volta a Rentería, matriculase por libre na facultade de Filosofía e Letras da Universidade de Madrid, animado polo seu compañeiro de prisión Francisco Jordá. As dúas décadas seguintes son para Mitxelena de enorme crecemento intelectual e de precariedade e pluriempleo. Con os seus antecedentes penais achar traballo estábel é imposible. Foi a hora dos amigos e de valentes admiradores do seu talento e esforzo que, antepondo a valía científica e humana do lingüista aos diversos credos políticos, procuran axudalo (Arrue, Tovar, Amorós, Agud, Vallejo, etc.).
En 1949 casa con Matilde Martínez de Ilarduya. Participa na folga do 51.
En 1954 é nomeado director técnico do Seminario de Filoloxía Vasca Julio de Urquijo e membro do consello da revista Egan.Inicia, asimismo, algunhas clases en Salamanca, chamado polo seu amigo e estudoso da língua vasca, o reitor, Tovar, para a creación dos primeiros estudos universitarios de vasco en España.
[editar] Un destino natural: a Universidade
O destino natural de Koldo Mitxelena é a Universidade e a Comunidade Científica Internacional. Para elo debe obter a anulación dos antecedentes penais que, como pedra ao pescozo, lle impiden o acceso a ambas. O proceso comeza en 1953 e alongase ata 1967, véspera dos últimos tormentosos episodios de la dictadura. A rede de amigos e científicos admiradores de Mitxelena foi fundamental. A vida e docencia na Salamanca vai representar un período feliz para él e súa familia.
[editar] Unificación da Língua Vasca
Simultaneamente ao seu paso definitivo a Salamanca, aEuskaltzaindia encomendalle a ardua tarefa de asentar os criterios de unificación do euskera, empresa que acomete en medio de controversias e polémicas. A súa postura vai ser a das razóns biolóxicas e sociolingüísticas: o euskera batúa, o vasco normalizado, edificarase sobre a base común dos dialectos máis utilizados.
[editar] Docencia Parisina
Unha consecuencia do maio francés foi a descentralización e ampliación universitarias de 1969. Durante 1969-1971 imparte docencia de lingüística vasca comparada como professeur associé na Universidade da Sorbona e como chargé de cours na Ecole Practique des Hautes Etudes. A amizade de André Martinet é fundamental neste período. Mitxelena comenza a sua estancia en casa do lingüista, que o ha introducir ademais no seu círculo de amizades e de científicos (Jeanne Martinet, Giovana Madonia, Nicole Moutard, etc) e na sua rede de publicacións.
[editar] O regreso ao País Vasco, nacemento da UPV/EHU
No basta con ser testigo de una época crítica —Koldo Mitxelena
A transición política, así como as primeiras eleccións, sorprenden a Mitxelena en Salamanca. Isto non obsta para que, desde a súa Rentería natal, á que regresa sempre que pode, tome apaixoada parte nos acontecementos: creación da Universidade do País Vasco (UPV/EHU), normalización político-cultural do país, docencia na nova universidade..., mais sempre desde unha posición politica relevante.