Castelo de Sobroso
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Castelo medieval restaurado dun xeito particular no século XX.
Índice |
[editar] Situación
Está situado na localidade de Vilasobroso, no concello de Mondariz, pertencente á comarca do Condado, provincia de Pontevedra.
Encarámase no alto do outeiro de Landín, dominando a parroquia de Vilasobroso e o val do Condado.
[editar] Historia
A súa orixe remóntase ao século IX cando o rei Bermudo II se refuxia na fortaleza durante a batalla de Portela Arenaria entre os seus partidarios e as tropas de Ramiro II, rei de León. En tempos de Afonso V é conquistado e saqueado por Almanzor. No ano 1095 os Condes de Galicia, Dona Urraca e Raimundo de Borgoña, conceden o señorío de Sobroso ao bispo de Tui, Aderico.
As primeiras referencias documentais datan do século XII, pero moitos historiadores retrasan a súa construción aos séculos IX, X e XI respectivamente.
Dende entón converteuse nun importante baluarte do sur de Galicia.
Polas suas estancias pasou a Raiña Dona Urraca, o seu fillo o Rei-emperador Afonso VII (que foi coroado rei neste castelo), e os Sobroso, familia propietaria do castelo, emparentados co Rei Afonso IX. No ano 1117 dona Urraca, tralo seu segundo casamento con Afonso I de Aragón, foi cercada polo exército dos partidarios do seu fillo. Asediada polo conde de Traba e Tareixa de Portugal, a raíña fuxiu por un pasadizo que a levou até as ribeiras de Tea exiliándose a León, onde comezou as negociacións co bispo Diego Xelmírez.
Tamén aquí se celebrou a voda do rei de Portugal, Dinis I, con Isabel, filla de Pedro III de Aragón, máis tarde canonizada como Santa Isabel de Portugal.
No ano 1275, María Alfonso, sendo monxa no convento de Tabara, deu a súa parte ao abade Gómez Fernández que rexía o mosterio de Melón. Foi outorgada aos Sarmientos a finais do século XIV polo rei Xoán I, concretamente no ano 1379.
O territorio de Vilasobroso foi onde tivo a orixe principal do antigo Señorío de Sobroso.
As páxinas mais relevantes da sua historia tiveron lugar nos séculos XV e XVI, coas familias Sarmiento e Soutomaior protagonistas de fratricidas guerras señoriais daqueles anos medievais. Álvaro Páez, irmán do Madruga, asediou o castelo e levou alí a García Sarmiento, fillo de Diego Páez. Dícese que o tiña maniatado sobre una mesa á vista dos defensores, pedíndolles que lle entregasen o castelo, pois do contrario cortaría a testa ao seu señor, ao que estes lle respostaron que o podía matar porque alí non entraría.
As revoltas irmandiñas tiveron neste castelo un destacado protagonismo. Tras sofocarse a revolta, é reconstruído por Diego García Sarmiento, pero pouco despois Pedro Madruga apoderouse de Sobroso, que o perdeu durante o seu cativerio en Benavente. Unha vez libre, tratou infructuosamente de recuperalo con 5.000 infantes e 1000 cabaleiros, polo que levantou o veciño Castelo da Picaraña.
Xa en tempos dos Reis Católicos, que ordenaron o seu derrube dúas veces en 1481 e 1486, pasou a mans dos señores de Sobroso e Salvaterra, sendo a cabeza dunha ampla xurisdición até o século XVIII perdendo paulatinamente o seu papel defensivo, producíndose un período de abandono e progresiva ruina de douscentos anos, até que no século XX comezaron as obras de restauración.
[editar] Abandono e recuperación
Co paso do tempo perdeu importancia e os herdeiros desta propiedade deixárona en abandono, até o principio do século XX, quedou en poder da familia dos Hijar e, máis tarde, do Conde de Torrecedeira, que en 1923 vendeu a súas ruinas por cinco mil pesetas a un periodista veciño de Vilasobroso, chamado Alejo Carrera Muñoz.
Este xornalista, que chegou a desempeñar tarefas consulares en Lisboa ou ocupar a alcaldía de Mondariz e chegou a autoproclamarse señor de Sobroso, empregou toda a súa fortuna na restauración até o ano 1967, obras estas levadas a cabo sen nengunha axuda económica estatal; nin tan sequera lle prestaron orientación técnica para a súa restauración. Está soterrado xunto á entrada do castelo nun panteón que o reproduce.
Foi adquirido polo Concello de Ponteareas no ano 1981, que realizou novas obras de restauración a partires do ano 1995.
[editar] Descrición
De pequenas dimensións e planta poligonal irregular ocupa un espazo de 360 metros cadrados. Rodéase dun sendeiro con esquinadas rampas que formaban parte da súa defensa. Este ancho camiño de ronda atravesa o ángulo nordeste do recinto interior, sostido por canecillos de pedra.
O seu estilo é da arte románica compostelá. Componse de tres corpos: cerca exterior, corpo residencial e a torre da homenaxe.
Edificada en bos perpiaños, consta de tres corpos e conserva boa parte dos muros, a entrada e algunha torre defensiva, de planta circular. Protéxese polos lados vulnerables cun talude en declive.
Dos elementos mais antigos conserva a galería gótica na esquina norte da cruxía rectangular, que semella orixinal e non da restauración feita no século XIX, e o trazado das murallas en cremalleira que deixou de usarse a finais do século XV.
Nas obras de restauración levadas a cabo apareceu un escudo do Reino de Galicia que hoxe coroa a entrada principal do espazo amurallado (de gran espesura). Na porta situada no leste atópase un escudo dos Sarmiento e os Valladares. Tamén se conserva a capela.
[editar] A torre da homenaxe
A torre da homenaxe ten forma de L e sitúase ao oeste, pegada ao corpo poligonal. Está realizada en ben labrados perpiaños e conserva gran cantidade de marcas de canteiros e brasóns. Remátase cun parapeto volado de complexa moldura e garitas cilíndricas nas esquinas apoiadas en modillóns escalonados en tronco de cono de estrutura similar, na base, ás letrinas da torre da homenaxe do castelo de Puebla de Sanabria (Zamora), que son de influencia castellana e tamén se poden ver en Monterrei, Castro Caldelas e Tebra, e con ameas montadas sobre un pretil cego que se apoia sobre un pequeno voladizo a modo de moldura en cincha.
[editar] O interior
No interior, no espazo habitacional destaca a estancia mais nobre, a sala dos señores, hoxe en día estruturada para a celebración de actos sociais e culturais. Dela parte unha escaleira que leva á muralla interna composta de muros perforados por troneiras.
Conserva unha cociña con lareira, así como tamén se pode ver un decorado dormitorio en liño.
[editar] Situación actual
Na actualidade atópase en excelente estado de conservación e é propiedade do veciño concello de Ponteareas. Este converteuno nun lugar no que recreou a vida medieval e unha tradicional casa rural, con lugares dedicados a expoñer a artesanía do liño (incluso se pode ver un batán), e outras artesanías configurando un Museo etnográfico, a mais dun significativo Museo do Traxe Galego e un centro de recuperación da cultura popular, configurando o conxunto o Museo histórico e etnográfico do Condado.
Tamén realizou e está a realizar unha recuperación do contorno natural, un importante ecosistema que o rodea obxecto do celo conservacionista e a súa promoción por parte deste concello. Nel pódense atopar até sesenta e seis especies arbóreas autóctonas, co protagonismo de carballos e o sobreiro que lle empresta o seu nome ao lugar.
[editar] Bibliografía
- Gutierrez, Ángel. Historia y leyenda del castillo de Sobroso. (1957)
- Gutierrez, Ángel.El castillo de Sobroso. (1963). Editorial Talleres Faro de Vigo.
- Pérez Labaca, Xoán Xosé. Leyendas, cuentos y otros relatos de Mondariz y del Balneario. (2007). Deputación provincial de Pontevedra.
[editar] Ligazóns externas
- Páxina oficial
- Historiadegalicia.fiestras.com - Máis información e fotos
- Castillosnet.org - Ficha do castelo
- Castillosnet.org - Galería fotográfica do castelo