Muíño

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Muíños de vento, Campo de Criptana na Mancha (España)
Muíños de vento, Campo de Criptana na Mancha (España)

Un muíño é un artificio para moer algo; o máis habitual son os cereais, especialmente o trigo para obter fariña.

Xeralmente constaban dunha pedra circular fixa sobre a que se move outra de forma troncocónica que ao xirar segue a forma da anterior. Tamén pode ter forma de disco e entón chámase moa.

Para mover a pedra utilizabase a enerxía eólica (muíño de vento), a hidráulica (muíño de auga), animais (muíño de sangue) e, en muíños pequenos, a manual (un exemplo doméstico deles son os muíños do café, aínda que actualmente son eléctricos a maioría).

Índice

[editar] Muíños de vento

Quizais sexan os máis famosos e coñecidos e, entre eles e grazas a Don Quixote, os da Mancha, pero habíaos por todas as partes e moi especialmente en España, onde as correntes dos ríos non eran tan importantes como noutros países europeos. Aínda poden verse en Campo de Criptana (Cidade Real), ou en Consuegra (Toledo).

A utilidade dos muíños de vento para producir enerxía mecánica tense aproveitado para outros usos, como sacar agua, do que son un exemplo os empregados nos polders de Holanda ou, actualmente, para producir enerxía eléctrica. Pola súa forma, todos estes artefactos mantiveron o nome de muiños, o que ás veces pode dar a impresión equivocada de que a palabra muíño designa calquera destes ou especificamente os de vento. Concretamente, o nome correcto dos que producen enerxía eléctrica é aeroxeradores.

[editar] Muíños de agua

Muíño de auga, Caldas de Reis
Muíño de auga, Caldas de Reis

Os muíños de auga ou aceas construíanse á beira dos ríos, realizando unha presa para embalsar auga e conseguir unha diferenza de altura. A auga do encoro corría por un canal e movía unha roda de pas, a que á sua vez movía os mecanismos do muíño.

Este modo de obter enerxía mecánica utilizabase tamén noutros usos, como os batáns (tamén mencionados no Quixote) ou nas serrerías, das que aproveitando as correntes de auga americanas, moito máis caudalosas que as peninsulares, os españois construiron instalacións moi importantes.

Actualmente, moitos destes encoros empréganse para producir enerxía eléctrica (enerxía minihidráulica), pero levando a auga por un conduto cerrado desde o fondo do embalse até unha turbina, que substitue a roda de pas.

[editar] Muíños de sangue

En lugares sen ventos nin ríos aproveitábeis, construíronse muiños de sangue. O muíño propiamente dito estaba nunha primeira planta e o eixo que movía a moa seguía até a baixa, onde lle cruzaban uns madeiros aos que se enganchaban mulas ou bois, que camiñaban en círculo, para mover a pedra. Estes animais levaban os ollos vendados para evitar o mareo.

[editar] Outros muíños

Cando o muíño trata outras materias, ten nomes específicos. Así, o que extrae o aceite das olivas chámase almazara.