Napoleón I de Francia

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Retrato de Napoleón Bonaparte, por Antoine-Jean Gros.
Retrato de Napoleón Bonaparte, por Antoine-Jean Gros.

Napoleón Bonaparte nado en Ajaccio Córsega como Napoleone di Bouonaparte (15 de agosto de 1769 - 5 de maio de 1821) foi emperador de Francia a principios do século XIX e o home máis poderoso e influinte de Europa. O seu reinado da nome a toda unha época da historia de Europa, a unha longa serie de guerras, e simboliza a loita entre as correntes liberais da Revolución francesa e o absolutismo e tradicionalismo do antigo réxime.

Índice

[editar] Ascenso

Procedente dunha familia da baixa nobreza de Córsega, Napoleón apoiou ós revolucionarios trala Revolución francesa, e foi subindo rapidamente de rango militar ata se converter en xeneral, tras destacar no asedio de Tolón (1793).

Foi detido por xacobino, pero posteriormente recibiu o encargo de reprimir o levantamento monárquico de París (5 de outubro de 1795; 13 de vendimario).

[editar] Victorias en Italia

Nomeado polo Directorio comandante en xefe do exército de Italia en 1796, aplasta aos sardos en Mondovi e derrota aos austriacos en Lodi, Rívoli e Arcole. Un transformado exército francés toma Milán e Mantua cruza os Alpes e pon en xaque a Viena.

O 17 de outubro de 1797, asínase a Paz de Campoformio que obriga a Austria a ceder a beira esquerda do Rinh, Bélxica e Milán. Desaparece a República de Venecia que, como contrapartida, é outorgada a Austria.

Napoleón crea a República Cisalpina con capital en Milán e Ligur, con capital en Xénova, a República Helvética, a República Romana e a República Partenopea. O Papa Pío VI é detido.

O resultado das victorias supón un alivio financeiro para o Directorio e o fin da hexemonía de Austria sobre o Norte de Italia.

[editar] Campaña de Exipto

No ano 1798 o goberno francés, temendo a súa popularidade, envíao a Exipto co pretexto de intentar debilitar ao Reino Unido. Napoleón conquista Malta e desembarca en Alexandría, aplastando ao exército mameluco. Pero a derrota da flota francesa en Abukir por Nelson deixao illado.

Avanza a través de Siria e, malia os éxitos iniciais, fracasa na toma de San Xoán de Acre, ben fornecida dende o mar polos británicos. Turquía pretende tomar ventaxa da situación facéndose con Exipto, pero Napoleón barre ao exército otomano en Abukir. Tras esta victoria, decide regresar ante a organización dunha segunda coalición internacional que declara a guerra a Francia.

Os científicos dos que Napoleón se fixo acompañar, dan lugar á exiptoloxía. Isto revolucionaría os coñecemenos arquelóxicos e históricos da historia da humanidade.

[editar] Golpe de Estado

O 10 de novembro de 1799 (18 e Brumario, ano VII) Napoleón derruba o Directorio, disolve o Consello dos Cincocentos e toma o Poder. Constitúe un triunvirato de cónsules con él á cabeza, Fouché como xefe de orde pública e Talleyrand en Asuntos Exteriores. Decontado oferta a paz a Austria. Rexeitada esta, toma o mándo das tropas en Italia e obtén a victoria de Marengo (14 de xuño de 1800). Austria resígnase a volver á situación da paz de Campoformio. En 1802 Napoleón restaura o Estado Pontificio e se proclama primeiro Cónsul da República Italiana.

Napoleón é elixido mediante plebiscito consul vitalicio en 1802. En 1804, coróase como Emperador de Francia. Esváese o ideal revolucionario.

[editar] Goberno

Elabórase unha Constitución redactada por Sieyes: O Senado elixe ao primeiro Cónsul, e aos cónsules auxiliares. O primeiro Cónsul controla o exército e a administración. Consolídase unha administración centralizada.

A Igrexa é expulsada do ámbito educativo. A educación inculca á fidelidade ao novo réxime. O Papa Pío VI, asina o Concordato (1801) que evita á persecución aos eclesiásticos a cambio de lealdade ao Estado.

En 1800, créase o Banco de Francia, e en 1802 as cámaras de comercio. Comeza unha importante mellora económica.

No ámbito do dereito garántense as liberdades civís mediante a promulgación do Código Civil e o Código Penal. Pero as liberdades políticas son afogadas pola censura, a subordinación do poder xudicial, e a hexemonía do aparello policial.

No ámbito social, parte da nobreza retorna e comparte coa alta burguesía a configuración dunha nova clase dirixente. Co nacemento do Imperio francés, xurde un novo espírito cortesán. En 1810, Napoleón casa coa filla de Francisco I de Austria, María Luisa. Pretende facer agromar unha nova dinastía imperial.

[editar] Dono de Europa

En 1805, créase a terceira coalición internacional que declara a guerra a Napoleón. Este vence en Saafeld e atrapa ao exército austríaco en Ulm, toma Viena. Nun alarde estratéxico espectacular envolve e esmaga ao groso do exército austríaco e ruso en Austerlitz e deixa fora de xogo ás tropas Prusianas.

Austria acepta unha rendición humillante: asina o Tratado de Pesburgo ( 20 de decembro de 1805), cede Venecia, Dalmacia e o Tirol e Lindau. Prusia e Austria han de recoñecer a Confederación do Rinh na que Napoleón experimenta un primeiro ensaio de unidade dos principados alemáns, todos eles sumisos ao seu poderío. Seculariza aos principados eclesiásticos e xera un contrapoder de pequenos estados alemáns fronte a Prusia.

O 6 de agosto de 1806, Francisco II de Austria é obrigado a renunciar á coroa imperial, chegando así ao seu final a milenaria historia do Sacro Romano Imperio xermánico.

O poderío en Europa central é total, pero a derrota da frota franco-española a máns de Nelson en Trafalgar, consolida o dominio británico dos mares.

En 1806 un ultimatum de Prusia, Rusia e Saxonia esixe a retirada das tropas francesas da beira dereita do Rinh e a desaparición da Confederación do mesmo nome. Napoleón vence en Jena e entra en Berlín. Persegue ás tropas prusianas que son aniquiladas en Prenzlau e Ratkau. Tras a dura victoria de Eylau, consegue vencer con claridade ao exército ruso en Friedland (xuño de 1807).

Os éxitos militares franceses forzan ao zar Alexandre I a asinar a Paz de Tilsit pola que Francia queda dona da Prusia Oriental e Polonia. Napoleón creará dous novos estados satélites: o reino de Wetsfalia que entregará ao seu irmán Xerome Bonaparte e o Gran Ducado de Varsovia, primeira experiencia dun estado polaco contemporáneo.

En 1807, decrétase o bloqueo continental contra Inglaterra. Ocúpanse os países que non o acatan: Portugal, Roma, Etruria, Holanda e Wetsfalia. Luis Bonaparte é proclamado rei de Holanda; Xerome Bonaparte rei de Wetsfalia.

O 27 de outubro de 1807 asina con España o Tratado de Fontainebleau no que acorda a división de Portugal. Un exército de cen mil homes ocupa España e tras o Motín de Aranxuez abdica Carlos IV en Fernando VII. Ambolos dous renuncian en Bayona e Napoleón proclama rei de España ao seu irmán Xosé Bonaparte, que é recoñecido polo Consello de Castela. Porén as Xunta do Reino de Galicia e outras xuntas sublévanse e aparece unha resistencia de carácter popular. O 19 de agosto de 1808 o xeneral francés Dupont sofre unha tremenda derrota en Bailén. Arthur Wallesley (futuro duque de Wellington) faise con Portugal. As tropas francesas bátense en retirada.

[editar] Napoleón en España

Ante o desastre español, Napoleón ponse persoalmente ao fronte de exército o 30 de agosto de 1808. En dous meses tras aplastar ás forzas españolas en Gamonal, Espinosa e Tudela, e acadar a espectacular victoria de Somosierra rinde Madrid. Quedan abolidas en España a Inquisición e os privilexios feudais, créase un mercado único e restablécese a Constitución de Bayona. Napoleón avanza ata o Noroeste; divide ás forzas británicas: Wallesley fuxe a Lisboa; Sir Jonh Moore escapa a marchas forzadas ata A Coruña. Cando está a piques de alcanzalo, Napoleón ten que volver a Francia debido ao levantamento de Austria. Poucos días despois Moore cae na batalla de Elviña.

A finais de 1810 toda a Península Ibérica está ocupada polo exército francés, agás Lisboa, Cádiz e o Reino de Galicia. A Igrexa alenta á guerrilla contra os impíos franceses. Convócanse as Cortes de Cádiz.

[editar] Levantamento austriaco

Austria pretende aglutinar un levantamento popular alemán e o arquiduque Carlos reorganiza un poderoso exército. Napoleón volve de España, vence en Thann e Ebelsbeg, pero é detido ás portas de Viena, na batalla de Aspern-Essling.

Facendo gala dunha contundente capacidade de resposta, faise de novo coa iniciativa e derrota ás tropas austriacas en Wagram (xullo de 1809).

Austria vese obrigada a asinar a Paz de Schónbrunn, na que perde gran parte do seu territorio a prol de Baviera, o Gran Ducado de Varsovia, Francia e Rusia. Renuncia a toda saída ao mar. Austria é do novo humillada, pero Europa comproba que Napoleón non é invencible.

[editar] Campaña de Rusia

O afogo económico fai que Rusia abandone o bloqueo continental imposto a Inglaterra. Napoleón cre necesaria unha acción directa contra Rusia. Co apoio de Prusia e Austria reúne un exército de seiscentos mil homes que invade Rusia.

Acada as victorias de Smolensko en agosto de 1812. Os rusos empezan unha longa retirada mediante unha estratexia autodestructiva de terra queimada. Buscan illar aos franceses na inmensidade de Rusia. Por fin ofrecen resistencia ás portas de Moscú onde son vencidos na batalla de Borodino. Napoleón toma Moscú, que tamén é incendiado polos rusos. Agarda en balde unha mensaxe de paz do zar.

Un forte inverno forza unha retirada tardía que sepultará ao exército baixo a neve, o frío e a fame. Napoleón consegue forzar o paso do Beresina, a costa de grandes perdas. Só uns poucos miles logran sobrevivir. O Gran Exército queda reducido á nada. Toda Europa se levanta contra Napoleón.

[editar] Todos contra Napoleón

As ideas nacionalistas, inspiradas no espírito revolucionario francés, prenden entre os pobos de Europa. Os exércitos franceses perden o apoio popular dende Varsovia ata Madrid. As grandes potencias poñen a funcionar a súa maquinaria de guerra, pero non o terán doado.

Napoleón improvisa un novo exército e, nun alarde de velocidade, derrota aos prusianos en Lutzen e Bautzen. Ten a súa mercede todo o flanco sur de Berlín, pero ante inferioridade numérica e o esgotamento das súas bisoñas tropas, opta por asinar un armisticio en Pläswitx (o que máis adiante calificaría como a maior parvada da súa vida).

Os exércitos austriacos, prusianos, rusos, suecos e outras unidades menores gañan tempo para organizarse e intentar acurralalo. Napoleón volve a vencer en Dresde. Nunha estratexia concéntrica, os aliados buscan embolsalo en Leipzig, onde en outubro de 1813, ten lugar a denominada Batalla das Nacións. Napoleón consegue retirar ordeadamente ás súas tropas, pero a costa de cuantiosas baixas. Arrasa ao exército bávaro que pretendía pecharlle o paso en Hanau, e volve a Francia onde pretende reorganizar novamente ao seu exército.

Alemania, Italia, Holanda, Nápoles e España revólvense contra Francia. O xeneral prusiano Blücher e o austriaco Schwarzenberg entran en Francia.

[editar] Campaña de Francia

Con enorme rapidez Napoleón derrota a Blucher en Brienne e asesta duros golpes aos aliados en Champaubert, Montmirail, Montereau e Vauchamps. Éxitos militares inexplicables pola inferioridade das súas tropas pero que impiden a rusos, prusianos e austriacos rodear París.

Porén Xosé Bonaparte, ao fronte da capital francesa, entende que a situación non pode sosterse indefinidamente e prefire capitular. Os aliados entran o 31 de marzo de 1814.

Napoleón conserva a capacidade operativa do seu reducidísimo exército, pero é deposto por un goberno provisional con Talleyrand ao fronte que o destitúe. O 6 de abril abdica en Fontaneiblueau. É desterrado á illa de Elba.

[editar] O Imperio dos cen días

A restauración borbónica con Luis XVIII, provoca un enorme descontento. Napoleón retorna en marzo de 1815. As tropas enviadas para detelo póñense ás súas ordes e é aclamado en París. Fai unha oferta de paz ás potencias europeas, que non é atendida.

Os aliados organizan un dobre ataque. Blucher entra en Bélxica e é derrotado por Napoleón en Ligny. Wellington, que avanzaba polo sur, recibe durísimos ataques en Waterloo. A falta de iniciativa do xeneral francés Grouchy permite que Blücher acuda en auxilio de Wellington e as tropas napoleónicas son finalmente derrotadas (xuño 1815).

Desterrado á illa de Santa Elena, morrerá en 1821.

As monarquías absolutas pretenden recompoñer Europa no Congreso de Viena pero os seus pobos cambiarían para sempre.



Tumba de Napoleón Bonaparte.
Tumba de Napoleón Bonaparte.