José Monzo

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

José Monzo Ríos naceu en Sada, na Tenencia, no ano 1906 e pronto tivo que emigrar a Nova York. Na volta houbo de compaxinar os labores do mar, membro que era dunha familia mariñeira, os Monzo, coas empresas sindicais. En novembro do 1930 fundou o primeiro sindicato sadense, o Centro Obrero de Cultura, inserido na CNT e que daría lugar máis tarde ao Sindicato de Oficios Varios, do que sería presidente, ó carón de Xoán Antón Suárez Picallo, secretario. Coa proclamación da República, en 1931, crea o grupo anarquista Luz, que se adheriría á Federación Anarquista Ibérica, sendo substituído no 1935 polo grupo Nueva Vida, tamén integrado na FAI. De feito José Monzo pertenceu á sección radical do movemento libertario. Constancia diso deixóunola ao participar no congreso de sindicatos do 12 de febreiro do 1933 en Santiago de Compostela, que daría lugar á saída da Confederación Regional Galaica dos militantes moderados, entre eles o dirixente José Villaverde, sendo Monzo un dos asinantes do manifesto que sentaba as bases do que tiña que ser a Revolución libertaria na Galiza. Na memoria das xentes queda constancia de que foi sempre un home pacífico, contrario á guerra, que mesmo rexeitou participar na Guerra Civil Española, aínda consciente de que igualmente tal decisión lle ía custar, antes ou despois, a vida. Dedicouse tamén á oratoria, destacando, aparte dos mitins que pronunciou en Sada, naquel que, xunto a outros representantes do movemento libertario galego, ofrecera na praza de touros da Coruña co gallo das primeiras sospeitas do alzamento.

No comezo da guerra, José Monzo e Xohán Antón Suárez organizarán, xunto a José Púbul, o alcalde José Antonio Fernández Pita e o ex alcalde e galeguista Xusto Rodríguez, a resistencia contra as tropas franquistas invasoras. Mais pouco tardaría en caer a vila de Sada, no 22 de xullo, perante as forzas militares provenieintes da Coruña. Comeza entón o calvario que levaría á morte a tantos sadenses, e entre eles Fernández Pita, fusilado en novembro dese mesmo ano, Suárez Picallo e José Monzo. Suárez Picallo non tardaría moito en aparecer asasinado nunha finca da familia en Veigue, xunto con outros homes. Pouco, ou nada, se sabe da súa morte. Así a todo, o caso de José Monzo foi ben diferente. Tomada a vila polo exército fascista ten que se agochar na súa propria casa, mais non era lugar seguro. Un día presentouse a policía, por mor do cal Monzo tivo que fuxir, mais os gardas franquearan a porta. Saíu polo patio traseiro e logrou entrar na casa dunha tía súa, vestíndose con roupas de muller e apañando unha sella. Pasou ante os gardas coma quen vai á fonte sen que estes advertisen que baixo aquela indumentaria feminina ía agochado un dos "rojos" máis buscados da contorna mariñá. Comezou aquí o tempo de fuxida continua. O seguinte lugar que escolle para se agochar é o faiado da casa dunha señora de boa posición e libre de sospeitas, amiga da familia. Mais ten que, finalmente, deixar Sada, pois xa era demasiado perigoso ficar nela. Marcha entón para Miño, agochándose na casa dunha vendedora de peixe, asidua compradora do que a familia extraía do mar. Finalmente o seu pai, Manuel Monzo, acaba por levalo a dous illotes, primeiro ao Cabrón, fronte á praia de Perbes e despois ao de Cabroeira ou Carboeira, en Pontedeume. Cada certo tempo achégalle na lancha a comida necesaria para vivir, mais, como é lóxico, acaba por enfermar, regresando, xa para sempre, á vila natal. Logo de entrar na súa casa por derradeira vez, aparece o seu cadáver nas inmediacións das escolas de Sada, na estrada de Fontán, o simbólico Día do Carme do ano 1938, sendo soterrado no Fiunchedo, onde repousan desde aquela os seus esquencidos restos.