Xaneiro

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Dec - Xaneiro - Feb
lu ma xo ve sa do
  1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30 31
2006
lu ma xo ve sa do
  1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31
2005
lu ma xo ve sa do
  1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
2004

Os 366 días do ano

Xaneiro é o primeiro mes do ano no Calendario Gregoriano e ten 31 días.

A súa orixe está no nome latino para o undécimo mes do ano (primeiro a partir da reforma de Xulio César) Ianuarius, que viña sendo o mes adicado ó deus Xano.

Ver tamén: xaneiro, febreiro, marzo, abril, maio, xuño, xullo, agosto, setembro, outubro, novembro, decembro.

Índice

[editar] Acontecementos en Xaneiro

[editar] Xaneiro na cultura popular

As sortes son os primeiros doce días do mes de xaneiro e prognostican o que vai acontecer durante cada mes do ano. Así, o tempo que fai o día 1 será o tempo que fará en xaneiro, o do día 2 corresponderá a febreiro, etc. As resortes son os doce días seguintes, do 13 ó 24, e serven para ratificar ou contradicir ó prognóstico que anunciaron as sortes. Hai quen di que hai que fiarse máis do que din as resortes. Os pechos son os días 25 a 28 de xaneiro, e anuncian do mesmo xeito o tempo das estacións (primavera, verán, outono e inverno, respectivamente)

A lúa de xaneiro, chamada lúa morta, é a mellor para mata-lo porco. A lúa crecente seguinte será a asecuada para salgalo se se quere que medre a carne na artesa. Nunca debe matarse con lúa chea porque o touciño se aluaría. Do mesmo xeito, durante a lúa morta de xaneiro non se deben poda-las viñas.

San Amaro, o 15 de xaneiro, é avogoso contra a reuma. En Castrocaldelas é en tal ocasión cando se proban os chourizos novos.

[editar] Refraneiro

  • A auga de xaneiro mata ó usureiro.
  • A ferreña de xaneiro non vai ao palleiro.
  • A ferreña de xaneiro non vai ao poleiro.
  • A galiña nada no xaneiro pon o ovo no colmeiro.
  • A galiña no xaneiro pon no colmeiro.
  • A madeira da túa casa, en xaneiro has de cortala.
  • A perdiz no xaneiro caga pró escopeteiro.
  • A raia en xaneiro sabe a carneiro.
  • As patacas de xaneiro van na cesta e veñen no sombreiro.
  • As verzas de Fontán cóllense por san Sebaschán. (Fontán é lugar de Sada. San Sebastián é o 20 de xaneiro)
  • As verzas por xaneiro saben a carneiro.
  • Cando as ras cantan no xaneiro, sinal de fame en todo o eido.
  • Coa lúa de xaneiro, vese a formiga no carreiro.
  • Dazasete de xaneiro, San Antón lacoeiro.
  • De xaneiro a xaneiro, come carneiro.
  • Día de Santa Inés chuvia unha soa vez. (é dicir, todo o día. Santa Inés, 21 de xaneiro)
  • En abril, augas mil, e en xaneiro come carneiro.
  • En abril, cátanos no cubil; en maio, xa son bo galo; en san Xoán xa lle dou a carreira ó can; en santa Mariña xa vou pola cabritiña; en agosto xa vou co meu pai polo rostro; en Santos xa mato os bois nos campos e en xaneiro xa podo co carneiro. (Son as fases da vida do lobo)
  • En xaneiro bota ó obreiro, antes na sebe ca na parede, non polo día senón pola pedra que está fría.
  • En xaneiro, a faneca sabe a carneiro.
  • En xaneiro, a lebre co cu no lameiro.
  • En xaneiro, a vella saca as madeixas ó turreiro.
  • En xaneiro, a verza é carneiro.
  • En xaneiro, abrígate con dúas capas e un sombreiro.
  • En xaneiro busca a lebre co cu no bulleiro.
  • En xaneiro, camiseiro.
  • En xaneiro, mellor carballo que castiñeiro.
  • En xaneiro, mete obreiro, antes na sebe que na parede.
  • En xaneiro, mete obreiro.
  • En xaneiro, namoreime, en febreiro, caseime ... e amoleime.
  • En xaneiro, nin galgo leboreiro nin falcón perdigueiro.
  • En xaneiro pon o alleiro.
  • En xaneiro, sete lobos no carreiro.
  • En xaneiro, sete lobos polo carreiro.
  • En xaneiro, trompos ó fumeiro.
  • En xaneiro, vaite ó outeiro: se ves verdegar, ponte a chorar; se ves terrexar, ponte a cantar.
  • En xaneiro verza vella val carneiro.
  • En xaneiro visita o outeiro: si ves verdegar ponte a chorar, si ves terrexar, ponte a cantar.
  • En xaneiro xa a abella pon os pés no salgueiro.
  • En xaneiro, xéase a auga no caldeiro.
  • Entre xaneiro e febreiro, inverno verdadeiro.
  • Eu son o pito do Cairo, que nacin no mes de xaneiro, se o raposo non me come, he de cantar no poleiro.
  • Gato do mes de xaneiro vale un carneiro.
  • Inda non veu xaneiro pra poñe-lo pé diante do compañeiro.
  • Lúa, a de xaneiro, amor, o primeiro.
  • Moita chuvia en xaneiro, mala anada.
  • No menguante de xaneiro corta o teu madeiro.
  • No mes de xaneiro sube ó outeiro. Se ves verdear ponte a chorar, se ves estercar ponte a cantar.
  • No mes de xaneiro, súbete ó outeiro. Se ve-los teus campos verdexar, ponte a chorar, se terrexar, ponte a cantar.
  • No xaneiro busca a lebre co cu no bulleiro.
  • No xaneiro pon o sombreiro.
  • Non hai amor coma o primeiro nin lúa coma a de xaneiro.
  • Non hai amor firme coma o primeiro nin lúa coma a de xaneiro.
  • Non hai lúa coma a de xaneiro nin amor coma o primeiro, senón a de agosto, que lle dá no rostro.
  • Non hai lúa coma a de xaneiro nin amor coma o primeiro.
  • O año de xaneiro é o millor carneiro.
  • O besugo en xaneiro viste coma un cabaleiro.
  • O boi e o leitón, en xaneiro crían riñón.
  • O día de san Sebastián ceiba as moscas Satanás. (20 de xaneiro)
  • O madeiro pra túa casa, córtao no xaneiro.
  • O mes de xaneiro é o xeadeiro; febreiro, muliñeiro; marzo, esqueiroso; abril, chuvioso; maio, pardo; san Xoán, claro; en seitura, sol; e en agosto, mellor.
  • O polo de xaneiro polo san Xoán está comedeiro.
  • O polo de xaneiro vale carneiro.
  • O polo de xaneiro, polo San Xoán está comedeiro.
  • O que en xaneiro non cava os terróns, en agosto queima os collóns.
  • O que queira comer morriña, coma carneiro en xaneiro e en maio galiña.
  • O que queira comer morriña, coma en xaneiro carneiro i en maio galiña.
  • O que sexa meu amigo verdadeiro, véñame ver o vinte de xaneiro.
  • O san Antón verdadeiro, o dazasete de xaneiro.
  • O sol de xaneiro non ten compañeiro.
  • O vinteún de xaneiro, unha hora por enteiro.
  • Obreiro en xaneiro, pan che comerá e obra non fará.
  • Ollomol de xaneiro vale un carneiro.
  • Os amores de xaneiro son os que enfrían primeiro.
  • Para a túa casa o madeiro córtao no xaneiro.
  • Picoreiro súbete ó picouto, e se no mes de xaneiro veres verdegar, bótate a chorar, e se os ves queimados, ponte a bailar.
  • Pito de xaneiro non vai coa sua nai ó poleiro.
  • Pito de xaneiro, vai coa súa nai ó poleiro.
  • Poda en xaneiro, vendima no sombreiro.
  • Polo río abaixo vai un pexegueiro que bota pexegos no mes de xaneiro.
  • Polo san Amaro andan os trompos polo tellado (San Amaro, 15 de xaneiro).
  • Polo san Antón xa a galiña pon. Pola Candelaria, a boa e a mala.
  • Polo san Martiño, trompos ó camiño, e polo san Amaro, trompos ó tellado.
  • Polo san Sebastián coida o teu fabal.
  • Polo san Sebastián coñez o día o pailán. (alude ó crecemento dos días que a esas alturas xa o nota calquera)
  • Polo san Sebastián laranxiñas na man.
  • Polo san Sebastián medra o día o paso dun can.
  • Polo san Vicente ten o día unha hora máis, metá pola mañán, metá polo serán. (San Vicente, 22 de xaneiro)
  • Por san Amaro, trompos ó faiado.
  • Por san Amaro, trompos ó tellado.
  • Por san Antón, a galiña pon.
  • Por San Antón, trompos ó caixón.
  • Por san Sebaschán, a laranxa na man.
  • Por san Sebastián algueira o pailán.
  • Por san Vicente da Roda medra o día unha hora.
  • Por san Vicente pon os nabos da semente.
  • Por san Vicente, unha hora de creciente.
  • Por san Xulián medra o día un pasiño de can. (San Xián ou Xulián, 9 de xaneiro)
  • Por san Xullán adianta o día o paso dun can.
  • Prá túa casa, o madeiro cortado sempre no xaneiro.
  • Pra túa casa, o madeiro córtao no xaneiro.
  • Quen colle a aceitona antes de xaneiro, deixa o aceite no oliveiro.
  • Quen labra no xaneiro labra para o ano enteiro.
  • Quen ora en xaneiro, ora para o ano enteiro.
  • Raia pescada en xaneiro sabe a carneiro.
  • San Sebastián, vinte de xaneiro, cando ceiba a mosca do demo.
  • San Vicente do inverno bota unha brasa ós regueiros.
  • San Vicente pequeniño é un santo chirifeiro, que nos dá a nosa festa o vintedous de xaneiro.
  • San Xulián garda o viño e garda o pan. (porque aínda queda moito inverno por diante)
  • San Xullán, garda viño e pan.
  • Se chove día de San Antón de xaneiro, pipas ó fumeiro, i si está claro, pipas ó canteiro.
  • Se chove en San Antón de xaneiro, pipas ó fumeiro, se non, pipas ó canteiro.
  • Se chove no día de san Antón de xaneiro, pipas ó fumeiro; e se está claro, pipas ó canteiro.
  • Se en xaneiro tose o neno, non teñas medo; se tose no mes da sega, pode ir pra terra.
  • Se queres ter bo alleiro, pon o allo no xaneiro.
  • Se se soubera o que sabe a galiña no xaneiro, non quedaba unha no galiñeiro.
  • Se trona en xaneiro, sube as cubas ó fumeiro.
  • Seco xaneiro, abundancia no graneiro.
  • Sol de xaneiro, porco ó bulleiro. (bulleiro é terra chea de lama)
  • Tanto dirán “Heilas, heilas”, que veñan nas quendas xaneiras.
  • Tódolos días que pasan de xaneiro son allos que perde de da-lo alleiro.
  • Un bo día de xaneiro é un lobo no quinteiro.
  • Verzas en xaneiro saben coma carneiro.
  • Xaneiro, alleiro.
  • Xaneiro añeiro e febreiro cabriteiro.
  • Xaneiro arde verdadeiro.
  • Xaneiro é oveiro.
  • Xaneiro frío ou templado, pásao arroupado.
  • Xaneiro, piardeiro.
  • Xaneiro quente trae o demo no ventre.
  • Xaneiro verceiro, nin boa meda nin bo palleiro.
  • Xaneiro, xeadeiro, febreiro, grileiro.
  • Xaneiro, xeadeiro; febreiro, verceiro; marzo, airoso; abril, chuvioso; maio, pardo; san Xoán, claro, valen máis estos meses cas súas mulas co seu carro.
  • Xaneiro, xiadeiro.
  • Xaneiro xiado e abril mollado enchen o faiado.

[editar] Cantigueiro

  • Chamáchesme pita choca / porque nacín en xaneiro; / inda tú no-élo galo / que canta no meu poleiro.
  • Chamáchesme pito louco / alá no mes de xaneiro; / se me a raposa non come / hei cantar no teu poleiro.
  • Chamáchesme pitocairo / porque nacín en xaneiro; / tú non has de selo galo / que cante no meu poleiro.
  • Chamásteme pito cairo / porque nascín en Xaneiro; / se no me come o raposo / inda che hei d’ir ó poleiro.
  • Meu divino san Vicente, / olliños de lagarteiro, / moito me alegras, meu santo, / o vintedous de xaneiro.
  • Naquela banda do río, / ten meu pai un castiñeiro, / bota castañas no outono / uvas no mes de xaneiro.
  • San Vicente de Marantes / é un santo moi galanteiro / quere que lle fagan a festa / o vintedous de xaneiro.
  • ¡Vállame dios! o arado / cal si labra dianteiro, / tanto ten no mes de maio, / como no mes de xaneiro.

[editar] Locucións

  • Andar á xaneira: esta-la gata en celo. Por extensión, dise dos mozos que andan pola noite buscando aventuras amorosas, como os gatos en celo
  • Andar ás celeiras coma as gatas xaneiras.
  • Andar como os gatos en xaneiro.
  • Andar de xaneira/ xaneiro.