Arco (arquitectura)

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

O arco é un elemento arquitectónico sustentante xeralmente de forma curva, que cobre un van entre dous puntos fixos, sobre os que reparte os empuxes exercidos sobre el.

Índice

[editar] Componentes

Representación esquemática do arco.
Representación esquemática do arco.
1. Chave: Bloque ou aduela superior que "fecha" ou trava a estrutura e pode ser decorada. Tamén designa o punto de fecho dunha abóbada onde os arcos que a compoñen se cruzan, zeralmente en forma estilizada de flor.
2. Aduela: Bloque en cuña que compón a zona curva do arco e que se coloca en sentido radial coa face cóncava para o interior e a convexa para o exterior.
3. Extradorso: Face exterior e convexa do arco.
4. Imposta: Bloque superior do pilar que separa o pé-dereito do bloque de onde comeza a curva, a aduela de arranque. Esta primeira aduela aséntase sobre a imposta; ten polo menos un dos lados (xunta) horizontal.
5. Intradorso: Face interior e cóncava do arco.
6. Flecha: Dimensión que se prolonga desde a liña de arranque (delimitada pola imposta e pola aduela de arranque) até a face interior da chave. Esta área pode ser tapada dando lugar a un tímpano.
7. Luz: Van, largura do arco, xeralmente maior que a sua profundidade. A relación entre a flecha e a luz é xeralmente traducida nunha fracción (ex: 1/2, 1/3, etc.)
8. Contraforte: Muro que suporta a impulsión do arco. Caso de non existir unha parede, este empuxe pode ser recollido por outro arco lateral e así sucessivamente (arcada).

[editar] Funcionamento

Ao contrario de aberturas rematadas a trave, onde a carga vertical exercida directamente sobre un lintel pode eventualmente deformalo ou quebralo, o arco funciona en compresión e transporta o peso da construción para os pilares de suporte e para os lados (empuxe lateral e diagonal), permitindo a abertura de vans maiores sen risco de colapso.

Xeralmente en pedra, tixolo ou outro material de construción similar, o arco componse de bloques en cuña que, colocados adxacentemente, se trava uns aos outros en compresión e manteñen a forma en curva.

O bloque situado no vértice do arco, a chave, é o último elemento a ser colocado e o que permite que a estrutura se trave e a forma se manteña. Até a colocación deste último elemento úsase unha armazón provisoria en madeira ou metal, o cimbre, que serve de molde, apresentando o que será a curva interior do arco e que permite que as aduelas teñam apoio até a consolidación final coa chave. Caso os cálculos teñam sido mal efectuados, pode acontecer que a estrutura colapse após a retirada do soporte.

[editar] Historia

Portal com arco quebrado da Catedral de Notre-Dame de París, en Franza.
Portal com arco quebrado da Catedral de Notre-Dame de París, en Franza.

O uso do arco xurde coas civilizacións da Antigüidade, embora o Antigo Exipto, a Babilonia, a Grecia Antiga e a Asiria o teñam restrito a construcións no sub-solo, nomeadamente en estruturas de drenaxe e abóbadas. Por outro lado, a súa arquitectura exterior caracterízase sobretodo por unha tipoloxía onde se conxuga o uso da columna coa viga horizontal. Así, pola necesidade de minorar o impulso vertical sobre os linteis de pedra, propágase o uso de columnas sucesivas de colocación próxima e que teñen como función suportar a tal carga.

Son máis tarde os romanos os responsábeis da utilización do arco en grande escala, erixindo, polo alcance de vans maiores, edificios de dimensións monumentais. É nesta altura que se propaga o arco de volta perfecta, semi-circular asentado en pilares, que será tamén unha das características do estilo románico e do Renacemento.

Por altura do estilo gótico difúndese un novo xénero de arco que se cre xa ter sido anteriormente utilizado polos asirios, o arco quebrado. Este arco está composto por dous segmentos de circunferencia con centros distintos, dando lugar a unha forma puntiaguda que faculta ao arco unha maior forza e posibilita vans máis altos. Este arco provoca, no entanto, un maior impulso oblíquo, que será inicialmente recibido por espesos contrafortes e máis tarde por arcobotantes.

Tamén na arquitectura islámica é común o uso do arco, especialmente por motivacións decorativas; sobresaen o arco de ferradura e diversos arcos decorativos coa inserción de lóbulos rendillados. Máis a Oriente, a China usaba xa desde dinastías antigas o arco aplicado á construción de pontes. Ao longo do tempo vanse adaptando e fundindo diversas tipoloxías formais do arco nos diversos movimentos ecléticos da arquitectura.

[editar] Tipos de arcos

Arco de medio punto
Arco de medio punto
Arco Tudor
Arco Tudor
Arco en cortina
Arco en cortina
Arco carpanel
Arco carpanel
Arco de ferradura
Arco de ferradura

Os tipos máis importantes son:

Abatido
(Tamén chamado deprimido rectilíneo). O formado por dous cuadrantes e unha recta horizontal.
Abucinado
O que ten máis luz nun paramento ca no oposto.
Alancetado
O apuntado moi agudo.
Alintelado
O que ten o intradorso horizontal e as doelas radiais.
Angrelado
O que ten o intradorso formado por varios arcos menores ou lóbulos que, ó cortarse, orixinan picos decorativos.
Angular
O que ten o intradorso formando un ángulo e as doelas con despece radial.
Apuntado
O que está formado por dous arcos de circunferencia con igual radio pero distintos centros, equidistantes do punto central da recta que une os puntos de arranque e que ó cruzarse forman ángulo.
Carpanel
O formado por varias porcións de circunferencia, cada unha co seu propio centro e en número impar. Emprégase especialmente o de tres.
Cego
O que ten tapiada a súa luz.
Conopial
Aquel que semella a quilla invertida dun barco.
Cruceiro
O que une en diagonal dous ángulos dunha bóveda.
De descarga
O que se constrúe sobre un lintel para alixeiralo do peso da parede.
De ferradura
O que ten arranques a igual altura e está formado por unha sección circular maior cá semicircunferencia. É característico da arquitectura musulmana.
De medio punto
O formado por unha semicircunferencia.
Diafragma
Arco perpiaño que divide os tramos dunha nave para contrarresta-los empuxes da bóveda sobre os muros laterais.
Dobrado
O que está formado por dous arcos superpostos. Moi común no románico.
Elíptico
O que ten forma de sección de elipse.
Festoneado
O que presenta unha silueta de ondulacións convexas.
Formeiro
O que corre paralelo ó eixe lonxitudinal dunha nave, xeralmente comunicando a nave principal coas laterais.
Lobulado
Aquel coa silueta formada por tres ou máis seccións de circunferencia que se cortan entre si.
Mixtilíneo
O que está formado por liñas mixtas.
Oxival
Arco apuntado formado por dous arcos de circunferencia que se cortan na clave.
Perpiaño
Aquel que corta a bóveda en sentido transversal ó seu eixe, quedando resaltado a maneira de cincha. É equivalente ó arco faixón.
Por tranquil ou Rampante
O que posúe os seus arranques a distinta altura.
Sobreerguido
Aquel que ten a altura maior ca semiluz.
Toral: Cada un dos catro arcos sustentantes dunha nave con bóveda de aresta, perpendiculares ó eixe maior da mesma.
Triunfal
O que está situado nas igrexas entre a nave e o presbiterio. Emprégase esta denominación en lembranza do arco de triunfo romano, monumento conmemorativo erixido en honor do emperador, composto por un, tres ou máis vans, flanqueados por columnas ou pilastras e profusamente decorado con motivos alusivos á victoria conmemorada.
Tudor
Arco conopial achatado característico do estilo inglés do mesmo nome.
Commons
Commons ten máis imaxes sobre: