Francis Bacon (filósofo)

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Para o pintor, véxase Francis Bacon (artista)

Francis Bacon
Francis Bacon

Francis Bacon, político, filósofo e ensaísta inglés, barón Verulan, visconde de St. Albans, naceu en Londres, o 22 de xaneiro de 1561 e morreu na mesma cidade o 9 de abril de 1626. Desde cedo, a súa educación orientouno á vida política, na cal exerceu postos elevados. En 1584 foi eleito para a Cámara dos Comúns.

Sucesivamente, durante o reinado de Xaime I, desempeñou as funcións de procurador-xeral (1607), fiscal-xeral (1613), Garda do Selo (1617) e Gran Chanceler (1618). Neste mesmo ano, foi nomeado barón de Verulan e en 1621, barón de St. Albans. Tamén en 1621, Bacon foi acusado de corrupción e condenado ao pago dunha pesada multa e prohibiuselle exercer cargos públicos. Como filósofo, salientou cunha obra onde a ciencia exaltabase como benéfica para o home. Nas súas investigacións, ocupouse especialmente da metodoloxía científica e do empirismo. Considerado a miúdo fundador da ciencia moderna, a súa principal obra filosófica é o Novum Organum.

Francis Bacon foi un dos máis coñecidos e influentes rosacruces e tamén un alquimista, tendo ocupado o posto máis elevado da Orde Rosacruz, o de Imperator.

Índice

[editar] Primeiros Anos

Francis Bacon foi o oitavo fillo de Sir Nicholas Bacon e Anna Cook e seus propios pais influenciaronno de xeito antagonico. Súa nai, apesar de recoñecidamente culta, era calvinista e puritana. En vista diso, estimulou o mozo Bacon na severidade. A leitura da Biblia era unha obriga diaria que veu a refletirse ata mesmo no seu estilo literario. Súa nai foi, ata certo ponto, opresora, preocupandose non apenas coas compañas do fillo e o seu tipo de vida, mais ata mesmo coas súas leituras cando xa era adulto. Por outra banda, seu pai desempeñara a función de Garda do Gran Selo e seu tio, lord Burghley, foi ministro da raiña Elizabeth I durante catro décadas; ese lado da familia, ensinoulle o comportamento máis mundano dun verdadeiro cortesán.

En 1573, aos doce anos de idade, Bacon é enviado ao Trinity College da Universidade de Cambridge, reducto preferido da nobreza e funcionarios do Estado. Ahí ficou ata 1575, onde recebeu sólidos ensinamentos sobre filosofía antiga e escolástica. Foi nese período cando non só descobriu senón tamén adquiriu aversión ao pensamento de Aristóteles.

Ao mesmo tempo, Bacon comezaba a comprender a gran mudanza que se desenvolvia desde os fins da Idade Media e coñeceu obras sobre mineraloxía, metalurxia, química, xeoloxía, agricultura e outras áreas técnicas. Posteriormente, Bacon dirá no Novun Organum que a técnica mudara o mundo.

En 1577, despois de concluir os estudos, o pai de Bacon enviouno a Francia, a fin de traballar xunto ao embaixador Sir Amyas Paulet. Era o comezo dunha carreira diplomática na cal Bacon acadaría os máis altos cargos do reino.

[editar] Política

A estada de Bacon na Francia foi máis curta do previsto. Pouco despois de chegar, alguns maus negocios conducidos polo pai deixaron a familia en situación financeira precaria. Non tendo como arcar con seus gastos, retornou á Inglaterra e ingresou na Gray's Inn, unha especie de corporación de avogados e escola de Dereito.

Concluíu o curso no 1582 e pasou a avogar. En 1584, foi elixido deputado do Parlamento inglés. Por esta época, xa demostraba gran maturidade na análise dos asuntos de Estado, como proba a súa carta Carta de consellos á raiña Elizabeth, escrita en 1584-85. En 1589 retornou para Gray's Inn como profesor.

Pouco despois, recibiu o título de conselleiro da Coroa e en 1593 proferiu un discurso na Camara dos Comúns criticando os impostos. En vista diso, Elizabeth I traboulle a carreira, recusándose a nomear Bacon para as funcións de Asistente Procurador Xeral da Coroa e Procurador da Coroa. Por outro lado, o conde de Essex, de quen Bacon se tornara conselleiro en 1591, protexíao e presenteouno cun solar e un parque en Twickenham, ás marxes do Támese. Neste solar, Bacon adicouse ao traballo intelectual e escribiu os seus Ensaios, verdadeiro clásico da literatura inglesa.

A súa relación co conde de Essex foi controvertida. En gran parte, a ascensión política de Bacon debíase á protección do conde. Cando este caeu een desgraza xunto á raiña Elizabeth I, Bacon acabou por colaborar na súa execución. Acusado de traizón, Bacon foi encargado de preparar a acusación legal. O conde de Essex era acusado de manter entendementos co pretendente escocés ao trono da Inglaterra e Bacon tentou disuadilo de tales ligazóns. Non tendo éxito, acabou por acusar o vello amigo e protector que foi condenado a morte e executado en 1601. Enseguida, publicou Esclarecementos acerca das imputacións relacionadas co recén-falecido conde de Esex. Neste escrito, Bacon deféndese das acusacións de deslealdade e afirma que soamente cumprira co seu deber. A súa xustificación foi que un home honesto prefire Deus ao seu rei, o seu rei ao seu amigo.

[editar] Cumio político e caída

Sen embargo, o controvertido episodio rendeulle beneficios. Coa morte de Elizabeth I, Xaime I ascende ao trono e Bacon tórnase o seu conselleiro. Ocupa diversos cargos, recibe o título de sir, exerce as funcións de Garda do Gran Selo (a mesma función que seu pai outrora exercera). En 1617 foi Lord Protector e finalmente, en 1618, Bacon tórnase Lord Chanceler, o máis alto posto do reino británico.

A súa lealdade ao rei foi total. Acreditaba nun Estado amplo, moderno e centralizado nunha monarquía poderosa. Chegou mesmo a xustificar teoricamente o absolutismo real e oponse a Sir Edward Coke, que defendía un poder maior para o Parlamento.

A política do reino e as súas propias posicións políticas renderanlle inimigos. O Parlamento estaba cada vez máis descontento coa administración real. O rei, obviamente, era intocable. As críticas deberían caer sobre os conselleiros e, especialmente, o seu chanceler. Nunha manobra ben articulada, Bacon foi acusado de recibir suborno de litigantes. Os auxiliares do rei, como Bacon, opinaban sobre autorizacións de comercio e manufacturas, monopolios e patentes comerciais. A pesar da tolerancia, non era moral nin legalmente admisible que os xuíces receibisen regalos. Bacon recoñeceu a súa culpa, mais alegou que os presentes recibidos non influíran no seu xulgamento. A súa alegación, con todo, non impediu a súa desgraza. Foi obrigado a deixar os cargos que ocupaba. En 2 de maio de 1621, foille tomado o Gran Selo e, no día seguinte, excluíronno de todos os postos e encarcerárono na Torre de Londres. Alí ficou poucos dias, grazas á intervención do rei.

[editar] Filosofía

O pensamento filosófico de Bacon representa a tentativa de realizar aquilo que el mesmo chamou de Instauratio magna (Gran restaurazón). A realización dese plano comprendia unha serie de tratados que, partindo do estado en que se atopaba a ciencia da época, acabaría por apresentar un novo método que debería superar e substituir o de Aristóteles. Eses tratados deberian apresentar un modo específico de investigación dos fatos, pasando, a seguir, para a investigación da leis e retornaban para o mundo dos fatos para nele promover as acións que se revelasen posibeis. Bacon desexaba unha reforma completa do coñecimento. A tarefa era, obviamente, xigantesca e o filósofo produciu apenas certo número de tratados. Non obstante, a primeira parte da Instauratio foi concluída.

A reforma do coñecimento é xustificada nunha crítica á filosofía anterior (especialmente a Escolástica), considerada estéril por non apresentar nengun resultado prático para a vida do home. O coñecimento científico, para Bacon, tan por finalidade servir o home e darlle poder sobre a natureza. A ciencia antiga, de orixe aristotélica, tamén é criticada. Demócrito, con todo, era tido en alta conta por Bacon, que o consideraba máis importante que Platón e Aristóteles.

A ciencia debe restablecer o imperium hominis (imperio do homem) sobre as cousas. A filosofía verdadeira non é apenas a ciencia das cousas divinas e humanas. É tamén algo prático. Saber é poder. A mentalidade científica somente será alcanzada a través do expurgo dunha série de preconceitos por Bacon chamados ídolos. O coñecimento, o saber, é apenas un meo vigoroso e seguro de conquistar poder sobre a natureza.

[editar] Clasificación das ciencias

Preliminarmente, Bacon propón a clasificación das ciencias en tres grupos:

  • a poesia ou ciencia da imaxinación;
  • historia ou ciencia da memoria;
  • filosofía ou ciencia da razón.

A historia é subdividida en natural e civil e a filosofía é subdividida en filosofía da natureza e en antropoloxía.

[editar] Ídolos

No que se refere ao Novun Organum, Bacon preocupouse inicialmente coa análise de falsas nocións (ídolos) que se revelan responsabeis polos erros cometidos pola ciencia ou polos homes que dicen facer ciencia. É un dos aspectos máis facinantes e de interese permanente na filosofía de Bacon. Eses ídolos foron clasificados en catro grupos:

1) Idola tribus (ídolos da tribo). Ocorren por conta das deficiencias do proprio espírito humano e se revelan pola facilidade con que xeneralizamos con base nos casos favorabeis, omitindo os desfavorabeis. Son así chamados porque son inerentes á natureza humana, á própria tribo ou raza humana. Astroloxía, alquimia e cabala son exemplos desas xeneralizacións;

2) Idola specus (ídolos da caverna). Resultan da própria educación e da presión dos costumes. Hai, obviamente, unha alusión á alegoria da caverna platónica;

3) Idola fori (ídolos da vida pública). Estes están vinculados á linguaxe e decorren do mal uso que dela facemos;

4) Idola theatri (ídolos da autoridade). Decorren da irrestrita subordinación á autoridade (por exemplo, a de Aristóteles). Os sistemas filosóficos carecían de demonstrazón, eran pura invención como as pezas de teatro.

[editar] O método

O obxetivo do método baconiano é constituir unha nova maneira de estudar os fenomenos naturais. Para Bacon, a descoberta de fatos verdadeiros non depende do raciocinio siloxístico aristotélico mais sín da observación e da experimentación regulada polo raciocinio inductivo. O coñecimento verdadeiro é resultado da concordancia e da variación dos fenomenos que, se debidamente observados, presentan a causa real dos fenomenos.

Para iso, no entanto, debese descreber de modo pormenorizado os fatos observados para, en seguida, confrontálos con tres táboas que disciplinarán o método inductivo: a táboa da presenza (responsable polo rexistro de presenzas das formas que se investigan), a táboa de ausencia (responsable polo controle de situacións nas cais as formas pesquisadas se revelan ausentes) e a táboa da comparazón responsable polo rexistro das variacións que as referidas formas manifestan). Con iso, sería posible eliminar causas que non se relacionan con co efeito ou co fenomeno analisado e, polo rexistro da presenza e variacións sería posible chegar á verdadeira causa dun fenomeno. Estas táboas non apenas dan suporte ao método indutivo mais fan unha distinción entre a experiencia vaga (nocións recollidas ao acaso) e a experiencia escriturada (observación metódica e pasible de verificacións empíricas). Mesmo que a indución fose coñecida dos antigos, é con Bacon que ela gaña amplitude e eficacia.

O método, no entanto, posue polo menos dúas fallas importantes: en primeiro lugar, Bacon non dá moito valor á hipótese. De acordo co seu método, a simple disposición ordenada dos dados nas tres táboas acabaría por levar á hipótese correta. Iso, con todo, raramente ocorre. En segundo lugar, Bacon non imaxinou a importancia da dedución matemática para o avanzo das ciencias. A orixe para iso, talvez, foi o feito de ter estudado en Cambridge, reducto platonico que costumaba ligar a matemática ao uso que dela fixera Platón.

[editar] Obras

A produción intelectual de Bacon foi vasta e variada. Dun xeito xeral, podese dividir en tres partes: xurídica, literaria e filosófica.

[editar] Obras xurídicas

Figuron entre seus principais traballos xurídicos os seguintes títulos: The Elements of the common laws of England (Elementos das leis comuns da Inglaterra), Cases of treason (Casos de traición), The Learned reading of Sir Francis Bacon upon the statute os uses (Douta leitura do código de costumes por Sir Francis Bacon).

[editar] Obras literárias

Súa obra literaria fundamental son os Essays (Ensaios), publicados en 1597, 1612 e 1625 e cuxo tema é familiar e prático. Alguns dos seus ditos tornaranse proverbiais e os Essays tornaranse tan famosos canto os de Montaigne. Outros opúsculos, no ambito literario: Colours of good and evil (Estandartes do ben e do mal), De sapientia veterum (Da sabedoria dos antigos). No ambito histórico destacase History of Henry VII (Historia de Henrique VII) .

[editar] Obras filosóficas

As obras filosóficas máis importantes de Bacon son Instauratio magna (Grande restaurazón) e Novun organum. Nesta última, Bacon apresenta e descrebe seu método para as ciencias. Este novo método deberá substituir o Organon aristotélico.

Seus escritos no ambito filosófico poden ser agrupados do seguinte modo:

1) Escritos que facian parte da Instauratio magna e que foron ou superados ou postos de lado, como: De interpretatione naturae (Da interpretación da natureza), Inquisitio de motu (Pesquisas sobre o movimento), Historia naturalis (Historia natural), onde tenta aplicar seu método pola primeira vez;

2) Escritos relacionados coa Instauratio magna, mais non incluídos en seu plano orixinal. O escrito máis importante é New Atlantis (Nova Atlantida), onde Bacon apresenta unha concepción do Estado ideal regulado por ideas de caráter científico. Alén deste, destacanse Coxitationes de natura rerum (Reflexións sobre a natureza das cousas) e De fluxu et refluxu (Das mareas);

3) Instauratio magna, onde Bacon procura desenvolver o seu pensamento filosófico-científico e que consta de seis partes: (a) Partitiones scientiarum (Clasificación das ciencias), sistematización do conxunto do saber humano, de acordo coas faculdades que o producem; (b) Novum organum sive Indicia de interpretatione naturae (Novo método ou Manifestacións sobre a interpretación da natureza), exposición do método indutivo, traballo ese que reformula e repete o Novum organum; (c) Phaenomena universi sive Historia naturalis et experimentalis ad condendan philosophiam (Fenomenos do universo ou Historia natural e experimental para a fundamentación da filosofía), versa sobre a coleta de dados empíricos; (d) Scala intellectus, sive Filum labyrinthi (Escala do entendimento ou O Fio do labirinto), contén exemplos de investigación conducida de acordo co novo método; (e) Prodromi sive Antecipationes philosophiae secundae (Introdución ou Antecipacións á filosofía segunda), onde fai consideracións á marxe do novo método, visando mostrar o avanzo por el permitido; (f) Philosophia secunda, sive Scientia activa (Filosofía segunda ou Ciencia ativa), sería o resultado final, oragnizado nun sistema de axiomas.

[editar] Morte e legado de Bacon

Francis Bacon estivo envolvido con investigacións naturais ata o fín da súa vida, tentando realizar na prática seu método. No inverno de 1626 estaba envolvido con experiencias sobre o frío e a conservación. Desexaba saber por canto tempo o frío podería preservar a carne. A idade había debilitado a saúde do filósofo e el acabou non resistindo ao rigoroso inverno daquel ano. Morreu en 9 de abril, vítima dunha bronquite.

Efetivamente, Bacon non realizou nengun grande progreso nas ciencias naturais. Mais foi el quen primeiro esbozou unha metodoloxía racional para a atividade científica. A súa teoria dos idola antecipa, polo menos potencialmente, a moderna socioloxía do coñecimento. Foi un pioneiro no campo científico e un marco entre o home da Idade Media e o home Moderno. Ademais, Bacon foi un escritor notable. Os seus Essays son os primeiros modelos da prosa inglesa moderna. A hipótese surxida no século XIX, que desexa atribuir a Bacon a autoria das pezas de Shakespeare, considerase hoxe en día totalmente sen fundamento.

[editar] Sucesión temporal

1558 — Morte de María I, á que segue Elizabeth I.

1561 — Nace Francis Bacon.

1576 — Bacon viaxa a Francia.

1582 — Giordano Bruno publica As sombras das ideas.

1588 — Derrota da Armada Invencible.

1596 — Nace Descartes.

1600 — Giordano Bruno é condenado e executado.

1618 — Bacon é Lord Chanceler e barón de Verulan.

1623 — Nace Blaise Pascal.

1626 — Morte de Bacon.


Wikiquote logo
Citas no Wikiquote sobre:
[[q:{{{1}}}|{{{1}}}]]

[editar] Ver tamén

[editar] Ligazóns Externas