Linguas de México

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Linguas de México1
Lingua Falantes
Azteca (Nahuatlahtolli) 1.659.029
Maya (Maaya t'aan) 892.723
Mixteco (Tu'un savi) 510.801
Zapoteco (Binizaa) 505.992
Tzotzil (Batzil k'op) 356.349
Tzeltal (K'op o winik atel) 336.448
Otomí (Hñähñü) 327.319
Totonaco (Tachiwin) 271.847
Mazateco (Ha shuta enima) 246.198
Chol (Ch'ol wiñik) 189.599
Huasteco (Téenek) 173.233
Chinanteco (Tsa jujmí) 152.711
Mazahua (Jñatio) 151.897
Purépecha (P'urhépecha) 136.388
Mixe (Ayüük) 135.316
Tlapaneco (Me'phaa) 119.497
Tarahumara (Rarámuri) 87.721
Zoque (O'de püt) 60.093
Amuzgo (Tzañcue) 48.843
Chatino (Cha'cña) 47.762
Tojolabal (Tojolwinik otik) 44.531
Popoluca (Tuncápxe) 44.237
Chontal de Tabasco (Yokot t'an) 43.850
Huichol (Wixárika) 36.856
Mayo (Yoreme) 34.770
Tepehuano (O'dami) 30.339
Triqui (Tinujéi) 24.491
Cora (Nayeeri) 19.512
Popoloca 18.926
Huave (Ikoods) 16.135
Cuicateco (Nduudu yu) 15.078
Yaqui (Yoeme) 15.053
Kanjobal (K'anjobal) 10.833
Tepehua (Hamasipini) 10.625
Pame (Xigüe) 9.768
Mame (Qyool) 8.739
Chontal de Oaxaca (Slijuala sihanuk) 5.534
Chuj 2.143
Tacuate 2.067
Chichimeca jonaz (Uza) 1.987
Guarijío (Makurawe) 1.905
Matlatzinca (Botuná) 1.500
Chocho (Runixa ngiigua) 1.078
Pima (O'odham) 836
Kekchí (K'ekchí) 835
Lacandón (Hach t'an) 731
Jacalteco (Abxubal) 584
Ocuilteco (Tlahuica) 522
Seri (Cmiique iitom) 518
Ixcateco 406
Quiché (Q'iché) 286
Kakchiquel (K'akchikel) 230
Paipai (Akwa'ala) 221
Cucapá (Es péi) 206
Motocintleco (Qatok) 186
Kumiai (Ti'pai) 185
Pápago (Tohono o'odam) 153
Kikapú (Kikapooa) 144
Ixil 108
Cochimí (Laymón, mti'pá) 96
Kiliwa (Ko'lew) 55
Aguacateco 27
Outras linguas 2 337

1 Non incluye al español, falado por máis do 99% de la poboación
2 Non incluye ópata, solteco e papabuco

Fuente: CDI (2000) [1]

As linguas faladas en México son moitas, como as dezenas de linguas indíxenas e linguas de outras partes do mundo. México é a nación hispanofalante mais poboada do mundo, con seus 103,2 millons de os habitantes [1], dos cuáis a maioría fala o lingua española. Constitucionalmente, non existe unha declaratoria oficial que faza de esa lingua de filiación latina a lingua oficial do país, que de facto ocupa este papel.

Desde 1992, a Constitución Mexicana define al país como nación "pluricultural", en reconocimento de os pobos indíxenas. Oficialmente o gobierno reconoce a 65 linguas indíxenas, que en acordo con a Lei de os Dereitos Lingüísticos do 2001, "linguas nacionáis" en igualdade de condicions con respeito com o castelán; esto é, con a "mesma validez no seus territorios" [2]. Así, polo exemplo, a partir do ano 2005, o goberno ha oficializado a traducción do himno nacional en as linguas indíxenas.

A clasificación das linguas indíxenas faladas en México tende a agrupar dialectos da mesma familia, aun si estas chegan a ser ininteligivels entre sí (por exemplo, ol goberno recoñoce al lingua azteca o náhuatl como una sola lingua, aun si as variacions dialectáis que falan os aztecas da Serra de Puebla, e os aztecas de Morelos son significativas). Por ele, algunhs lingüistas tenden a elevar esta cifra a máis de 100, clasificando a estos dialectos como linguas separadas.

As linguas indíxenas son faladas por poco máis de 12,7 millons de persoas maiores de 5 anos, o que equivale al 13,1% da poboación nacional en ese rango (1995)[3]. A mayor parte concentra-se na rexión sur do país, aunque tamién existen comunidades importantes no centro e nalgunhs sectoires do Pacífico e do Golfo de México.

[editar] Bibliografía

  • Ávila, Raúl (1999): La lengua y los hablantes. Trillas. México. ISBN 968-24-4048-3.
  • Aguirre Beltrán, Gonzalo (1983): Las lenguas vernáculas. Su uso y desuso en la enseñanza: la experiencia de México. Ediciones de la Casa Chata. México.
  • Template:Cite book
  • Cifuentes, Bárbara (1998): Letras sobre voces. Multilingüismo a través de la historia. Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en Antropología Social - Instituto Nacional Indigenista. Historia de los Pueblos Indígenas de México. México. ISBN 968-49-6338-6
  • Cuevas, Susana (2004): Ley de Derechos Lingüísticos en México. En http://www.linguapax.org/congres04/pdf/4_cuevas.pdf. Consultado en agosto de 2006.
  • Díaz Couder Cabral, Ernesto (2000): "La clasificación de las lenguas indígenas". En: Ciencias. No. 60-61. Octubre de 2000. pp. 133-140.
  • Hamel, Enrique (2000): Políticas del lenguaje y educación indígena en México. Orientaciones culturales y estrategias pedagógicas en una época de globalización. En: http://uam-antropologia.info/web/articulos/2000_hamel.pdf. Consultado en mayo de 2006.
  • Warman, Arturo (2003): Los indios mexicanos en el umbral del milenio. Fondo de Cultura Económica. México. ISBN 968-16-7007-8


[editar] Enlaces externos