Fortaleza de San Paio de Narla

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Fortaleza de San Paio de Narla co pombal e a capela en primeiro plano e as casas de Castronela no fondo.
Fortaleza de San Paio de Narla co pombal e a capela en primeiro plano e as casas de Castronela no fondo.

A Fortaleza de San Paio de Narla, coñecida tamén como Torre de Xiá, é unha fortaleza medieval hoxe en día convertida en museo.

Índice

[editar] Situación

Situase no lugar de Castronela, na parroquia de Xiá, no concello de Friol, na provincia de Lugo.

[editar] Historia

Construída nos séculos XII ou XIII foi solar e casa forte da familia dos Vasco de Seixas, pese a que as súas orixes son mais remotas.

Como o nome do lugar indica e se fai evidente pola disposición do terreno, existía xa no lugar un castro na Idade do Ferro.

Os primeiros documentos que fan referencia á fortaleza son do século XIV no ano 1350, citada como "rocha de Narrela" e un século máis tarde sofriu os ataques dos irmandiños, do que se ten constancia por documentos nos que Vasco de Seixas ordena realizar os traballos de reconstrución.

No século XVIII pasou a mans dos Campomanes, que a habitaron e reformaron nos dous séculos seguintes e, a finais do século XIX, lla venderon á familia Novo. Ésta, pola súa volta, vendeulla por 5.000 pesetas a un novo propietario que pretendía derrubala para reutilizar a pedra. Por iniciativa do director do Museo Provincial de Lugo, Manuel Vázquez Seijas, a Deputación de Lugo adquiriuna en setembro de 1939 polo dobre dese prezo.

Permaneceu varias décadas sen uso nengún até que, en 1983, o arqueólogo Felipe Arias Vilas convertiuna na sección de etnografía do Museo Provincial de Lugo (Museo etnográfico e histórico de San Paio de Narla).

[editar] Descrición

O edificio está composto por tres corpos e unha capela exterior de planta cadrada e cuberta a dúas augas que garda un retablo do século XIX cunha talla popular de San Paio.

A fachada do castelo mide 37 metros e no seu corpo central une a torre da homenaxe cun torreón.

No interior destaca o patio e no exterior a torre da homenaxe, ésta mide 9 por 11 metros e reforzada por pequenos contrafortes distribúese en tres plantas e un sótano usado como cárcere. Na seguna planta destaca un vano con parladoiro, e na terceira unha espléndida cheminea renacentista do século XVI apoiada por columnas decoradas con formas xeométricas nas bases, e no centro do entablamento dous leóns enfrontados coas fauces abertas amosando grandes línguas e separados por unha flor de lis de catro follas. No costado unha man búrlase dun dragón que sae dunha roseta.

O corpo central do castelo consta de dúas cruxías paralelas e unha terceira perpendicular. nunha das primeiras disponse un patio interior de planta rectangulare con arcos xeminados de medio punto nos laterais. A planta superior accédese por unha escaleira de granito, ou ben atravesando unha cociña cunha boa lareira. O salón, o corredor e as habitacións tamén se atopan decoradas o estilo dos séculos XVII e XVIII.

As vellas cabalerizas conservan comedeiro e na bodega diversos aperos de artesanía textil.

Os elementos construtivos pertencen a diferentes épocas, desde o século XVI até o XIX, se ben se reaproveitaron constantemente os materiais medievais.

[editar] A lenda de Catalina de Santirso

Existe unha lenda relacionada con unha das ocupantes da fortaleza, dona Catalina de Santirso, esposa do señor da casa Vasco das Seixas (1520-1543) coñecido como o Señor das Torres, home despótico e colérico. Esta muller era tan virtuosa e honesta como fermosa e o seu marido tan namorado como ciumento, sendo moi querida polos seus súbditos xa que auxiliaba os pobres e trataba de evitar que a ira do seu marido caese sobre os seus servos. Éste desconfiou da súa fidelidade e bondade, tratou infructuosamente de envelenala polo que un día de Santos matouna de nove puñadas no peito nun arrebato de loucura.

Mentres o asasino fuxía a Portugal a refuxarse nas terras do Duque de Verganza o cadaver quedou nas silvas durante catro días, que tras ser descuberto pola servidume foi soterrado na capela do castelo, mais o seu pai, Sancho López de San Tirso reclamou ante a Real Audencia de A Coruña a investigación dos feitos. O abrir a tumba aos vinteún días, seguindo a crenza de que o corpo da muller que morre acusada inxustamente permanece incorrupto un mes. Perante o asombro e a admiración dos presentes, o cadáver apareceu incorrupto, cos brazos cruzados sobre o peito, tapando as feridas. Ao retirarllos, o sangue comezou a brotar, un forte aroma de rosas invadiu as naves da igrexa e escoitouse soar o órgano, ao que ninguén estaba sentado.

O corpo recibiu nova e definitiva sepultura no cercano mosteiro de Sobrado do Monxes. Uns emisarios partiron cara a terras do Duque de Verganza e días despois o asasino amencía asesinado. A primeira capela na que foi nun inicio soterrada pode verse ao pé do torreón do castelo.