Զապել Եսայան

From Wikipedia

ԵՍԱՅԱՆ (Հովհաննիսյան) Զապել Մկրտչի (4.2.1878), Կ.Պոլիս(, Սկյուտար–1943), հայ գրող, թարգմանիչ, հրապարակագիր։ Ավարտել է Սկյուտարի Ս.Խաչ վարժարակը (1892), Փարիզում հետևել Սորբոնի և Կոլեջ դը Ֆրանսի գրականության ու փիլիսոփայության դասընթացներին։Առաջին արձակ բանաստեղծությունը «Երգ առ գիշեր» 1895–ին լույս է ընծայել Ա.Զոպանյանի «Ծաղիկ» հանդեսում, այնուհետև «Մասիս», «Անահիտ», «Արևելյան մամուլ», «Ազատանարտ» և այլ հարբերականներում հրատարակել է նովելներ, պատմվածքներ, գրականագիտական հոդվածներ, թարգմանություններ։ Եսայանի ստեղծագործական հասունության արտահայտությունը եղան «Սկյուտարի վերջալույսներ»(1905, «Արևելյան մամուլ»), «Կեղծ հանճարներ»(1905,«Արևելյան մամուլ»), «Հլուները և ըմբոստները»(1906,«Ազատ բեմ»), «Շնորքով մարդիկ»(1907) վիպակները, որոնք աչքի են ընկնում հոգեբանական վերլուծությունների խորությամբ, իրականության ռեալիստական պատկերմամբ։ Եսայանը 1908–ին վերադարձել է Կ.Պոլիս, Ադանայի ջարդի կապակցությամբ ստեղծված պատվիրակության կազմում 1909–ին մեկնել Կիլիկիա, «ազատամարտ» թերթում տպագրել հոդվածներ աղետի մասին։ Կիլիկիայի հայության ողբերգությունը նկարագրել է «Ավերակներու մեջ»(1911) գրքում, «Անեծքը»(1911) և «Նոր հարսը»(1911) պատմվածքներում։ 1915–ին խույս տալով ձեռբակալությունից՝ ապաստանել է Թիֆլիսում, եղեռնի մասին հիշողություններ հրատարակել Բաքվի «Գործ» ամսագրում։ 1918–ին Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներում կազմակերպել է հայ տարագիրների և ողբերի հավաքման ու տեղավորման գործը։ Այդ տարիներին գրել է «Վերջին բաժակը»(1916), «Հոգիս աքսորյալ»(1919) վրպակները, բողոքել քաղաքական և սոցիալական անարդարությունների դեմ։ 1926–ին այցելել է Հայաստան և ստացած տպավորություններն ամբողջացրել «Պրոմեթեոս ազատագրված»(1928) գրքում։ 1933–ին հաստատվել է Խորհրդային Հայաստանում։ Եսայանը հրատարակել է հոդվածներ՝ նվիրված գրականությանու արվեստի հարցերին, կատարել թարգմանություններ Մետեռլինկից(«Մահը», «Իմաստություն ու ճակատագիր»)։