Բուդդիզմ

From Wikipedia

Բուդդիզմը ամենահին,առաջին կրոնն է,որը ծագել է մ.թ.ա.6-րդ դդ. Հդկաստանում,որտեղ քայքայվում էին տոհմատիրական հարաբերությունները եւ ստեղծվում էին Գանգեսի հովտում ստրկատիրական պետություններ:Այս կրոնի հիմնադիրն է Գաուտաման(Բուդդան):«Բուդդա» բառը նշանակում է սանակրիտ լեզվով «պայծառացած»: Նա ծնվել է մ.թ.ա.570թ-ին,այժմյան Նեպալի տարածքում:Որոշ հետազոտողների կարծիքով Գաուտաման չի եղել ռեալ պատմական անձ,սակայն անցյալ դարի կեսերին Հիմալայների ստորոտում գտնվեց մի արձանագրություն,որը հաստատեց նրա իրական անձը:Որոշ հետազոտողներ բուդդիզմը համարում են աստվածամերժողական,քանի որ ի տարբերություն քրիստոնեության եւ իսլամի,այստեղ բացակայում է աստծո առաջնաստեղծ էության,աշխարհի մարդկանց լինելը,բացակայում է հոգու անմահության գաղափարը,դժողքի եւ դրախտի լինելը:Այս կրոնը կոչում են նաեւ կարեկցանքի կրոն:Այն կարգավորում է մարդու հոգեբանական վարքագիծը: Բուդդան իր ուսմունքը ձեւակերպում է.

  1. կյանքը տառապանք է,
  2. տառապանքների պատճառը ցանկություններն են ու կրքերը,
  3. անհրաժեշտ է ոնչացնել այդ ցանկությունները,
  4. պետք է հետեվել ութմասնյա ուղղուն,որը կհասցնի նիռվանայի (ցանկությունների մարման,ոչնչացման):

Ութմասնյա ուղին. ճշմարիտ խոսք,ճշմարիտ միտք,ճշմարիտ գործ,ճշմարիտ կենսակերպ,մտքերի ճշմարիտ ուղղորդումն է եւ այլն,որոնք անցնելուց հետո մարդը ձեռք է բերում անխռով հոգեվիճակ:Նիռվանայի կարելի է հասնել մեդիտացիայի (խորասուզում) միջոցով:Փաստորեն նիռվանան հենց նույն տառապանքների, ցանկությունների դադարումն է,որը մարդուն կտրում է արտաքին աշխարհից եւ նրա օբյեկտների հետ կապվածությունից: Ըստ բուդդայի,տառապանքների ակունքը ծնունդն է,քանի որ մարդը անընդհատ վերածնվում է:Մահից հետո նրա հոգին կարծես լքում է մարմինը,ինչպես իր հին զգեստը կամ վերարկուն եւ վերաբնակվում է մեկ այլ մարմնի մեջ:Այստեղ կարեւոր է կառմաի գաղափարը: Կառմա նշանակում է գործ,այսինքն թե մարդը իր կյանքի ընթացքում ինչ դրական կամ բացասական արարքներ է գործել: Եթե նրա կառման դրական է,ապա հաջորդ կյանքում նա կվերծնվի իբրեւ հարուստ,երջանիկ,առողջ, իսկ եթե բացասական է,ապա՝ միջատ,որեւէ կենդանի կամ նույնիսկ առարկա:Այստեղ շեշտվում է մարդու անհատական վարքագիծը եւ ի տարբերություն Հնդկաստանի փիլիսոփայական այլ դպրոցների,որոնք շեշտում էին ֆատալիզմը(ճակատագրապաշտությունը),բուդդիզմը կարեւորում է վոլիտալիզմի սկզբունքը: Մ.թ.ա. I դ-ում բուդդիզմը բաժանվում է 2 մեծ ուղղությունների՝ հինայանա (նշ.է փրկության փոքր մարդակարգ՝ փրկվել կարող էին միայն վանականները)եւ մանայանա (նշ.է փրկության մեծ մարդակարգ):Վերջինիս միջոցով էլ բուդդիզմը տարածում գտավ աշխարհում եւ դարձավ համաշխարհային կրոն՝տարածվելով եւ հարմարվելով այն երկրների տեղական հավատալիքների պայմանների հետ: Մանայանան յուրահատուկ զարգացում ստացավ Տիբեթում եւ կոչվեց լամայականություն: