Եվրախորհրդի Արվեստի ցուցահանդեսների պատմությունը
From Wikipedia
[խմբագրել] Եվրախորհրդի արվեստի ցուցահանդեսների պատմությունը
Արվեստը հավասարապես հաղորդակցվում է ինչպես մարդկանց սրտերի, այնպես էլ ուղեղների հետ և, հետևաբար, հսկայական, թեև ոչ միշտ ճանաչվող ազդեցություն ունի մարդկանց ինքնության կամ առնվազն նրանց ինքնագիտակցության վրա։ Բնավ պատահական չէ այն երևույթը, որ այդքան մեծ թվով արվեստի գործիչներ իրենց տաղանդը ծառայեցրել են տոտալիտար առաջնորդների և ռեժիմների նվաչումներն ու հաղթանակները փառաբանելուն, այն դեպքում, երբ դրանք հաճախ անխնա հետապնդել և հալածել են իրենց հպատակներին անբարենպաստ տաղանդների դրսևորումները։ Սկսած քաղաքաշինական հատակագծերից, ճարտարապետական ոճերից, հանրային հրապարակներից, փողոցներից և հուշարձաններից, մինչև գեղանկարչական պատկերները, թանգարաններն ու դպրոցական դասագրքերը, բոլորը անհատի պատկանելության ինքնագիտակցումի ցայտուն արտահայտություն էր, այլ կերպ ասած` նրա ինքնության արտահայտությունը։
Եվրախորհրդի կողմից 1954 թվականին, այսինքն դեռևս Սառը պատերազմի տարիներին նախաձեռնված ցուցահանդեսների շարքի սկզբնանպատակը եղել է ցուցադրել եվրոպական արվեստի արմատական միասնականությունը, ուժեղացնելով ավելի ընդհանուր մշակութային ակունքներին պատկանելության գիտակցումը` մարդկանց ինքնաընկալումը տարածելով նեղ ազգային զգացողություններից անդին։
Առաջին վեց ցուցահանդեսները, որոնք կայացան 1954-1890 թվականների ժամանակահատվածում, ըստ էության, խիստ ժամանակագրական ընթացքով լուսաբանում էին 15-20րդ դարերի եվրոպական արվեստի ոճական զարգացման լավագույն դարաշրջանների մեծ մասը։ Արվեստի զարգացման այլ պատմական ժամանակահատվածներ, որոնցից մի քանիսն ակնհայտորեն նվիրված էին Միջնադարյան արվեստի պատմությանը. Հաջորդաբար կազմակերպվեցին 60-ականներին և ավելի ուշ` դարափոխիկ ժամանակահատվածում, թեև առանց որոշակի ժամանակագրական հաջորդականության, սակայն ակնհայտորեն ստեղծելով Եվրոպական արվեստի պատմության քիչ թե շատ ամբողջական մի համայնապատկեր։
Բացի արվեստի պատմության լուսաբանման հստակերոն դասական մոտեցումից, որը, շնորհիվ Եվրոխորհրդի առաջատար դերի, բավականին մեծ տեղ էր զբաղեցնում, ևս երկու նոր միտումներ դիտվեցին ցուցահանդեսների այս աննախադեպ շարքի մեջ, որոնք հաճախ կապված էին լինում որևէ պատմական հուշապատումի հետ։ Առաջինը սկսվեց 1965 թվականին Շառլեմանին նվիրված ցուցահանդեսով, և այդ շարքի նպատակն էր ծավալվել արևէ մեծ պատմական անձնավորության շուրջը, ով նշանակալից հետք է թողել Եվրոպայի մշակույթի մեջ։ Այդ մոտեցման մյուս օրինակներն էին Մեդիչիների ընտանիքը Ֆլորենցիայում, Շվեդիայի Քրիստինա թագուհին, Դանիայի Քրիստիան IV թագավորը և Մալթայի Ասպետները։Երկրորդ միտումը վերաբերում էր մարդկանց ու գաղափարների շարժմանը այդպիսին եղան Անատոլիական քաղաքակրթություններին, Բրոնզե Դարին, Վիքինգներին կամ Պորտուգալական հայտնագործություններին նվիրված ցուցահանդեսները։
1960-ականների վերջին և 1990-ականներին` փորձելով պատասխանել այն խորիմաստ հարցերին, որոնք հուշեց եվրոպական հասարակության լայնածավալ շերտերի աննախադեպ ոգեշունչ վերելքը, ցուցահանդեսները կոչվեցին ուսումնասիրելու հասարակության և արվեստի, քաղաքական և տնտեսական իշխանությնա և արտիստիկ ստեղծագործականության միջև ծավալված հարաբերությունները։ Նման շարքից էին Ազատության խորհրդանշաններին և հանրապետության իդեալներին նվիրված ցուցահանդեսները, որոնք նշանավորեցին Շվեյցարական Համադաշնության հիմնադրումը և Ֆրանսիական հեղափոխությունը. 19րդ դարի հիստորիցիզմը և անշուշտ Արվեստն ու Իշխանությունը – Եվրոպան դիկտատորների օրոք 1930-45թթ։
Առաջին հազարամյակի ավարտին մ.թ. 1000-ականներին, և Օտտո Մեծի ժամանակաշրջանի Եվրոպայի հիշատակումից հետո հետաքրքրությունը կարծես շարժվեց դեպի ավելի միջդիսցիպլինար և հետազոտությամբ հիմնավորված ցուցահանդեսների հայեցակարգը, օրինակ բազմաթիվ և բազմազան ցուցահանդեսները` կազմակերպված բազմարվեստ Լեոնարդոյի շուրջը։ Թանգարաններին հետզհետե սկսում են ավելի հետաքրքրել Եվրոպայի պատմական կապերը այլ մշակույթների և մայր զամաքների հետ, ինչի արդյունքում միանշանակ կարող են բազմաթիվ հետաքրքիր նոր ցուցահանդեսներ ստեղծվել։
Այստեղ թերևս ժամանակն է հատկապես նշել, որ ցուցահանդեսները շատ ավելին են անում, քան պարզապես արվեստի եզակի գործերի ցուցադրումն է, որը անշուշտ ցուցահանդեսների ամենագնահատվող գործառույթներից միայն մեկն է։ Ցուցահանդեսները խրախուսում էն գիտնականների և թանգարանների համագործակցությունը ամբողջ Եվրոպայում և շատ հաճախ նույնիսկ ավանդական սահմաններից անդին, մեծ գործ են անում հավաքածուների ներկայիս և նորացված ընկալումների համար, խթանում են թանգարանագիտության և ցուցահանդեսների ճարտարապետության մեջ նորարարական մոտեցումները և խրախուսում արվեստագետների, թանգարանային վերահսկիչների կամ կուրատորների, ռեստավրատորների և թանգարանային մասնագիտության մեջ ընդգրկված շատ շատերի ստեղծագործականությունը։ Նախապատրաստական աշխատանքը մի շարք դեպքերում հանգեցրել է լրիվ նոր հաստատությունների հիմնադրման գաղափարին` նվիրված որևէ ցուցահանդեսի լուսաբանած բնագավառի նյութերի կոնսերվացման կամ հետազոտության անհրաժեշտությանը, մինչդեռ ցուցահանդեսների արդյունքում ստեղծված կատալոգները մնայուն տուրք են արվեստի ուսումնասիրության և գնահատման համար։
Դեյվիդ Մարդել Եվրախորհրդի Արվեստի ցուցահանդեսների Կոորդինատոր (1979-2002)