არტაანი
ვიკიპედიიდან
არტაანი ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარეა თანამედროვე თურქეთის ტერიტორიაზე, ისტორიული მხარე და ციხე-ქალაქი მესხეთის ნაწილში. იგი მოიცავს მტკვრის ზემო დინების ორივე მხარეს. მისი თურქული ფორმაა არდაჰანი, რუსული - არდაგანი. თავდაპირველად არტაანი მხარის სახელწოდება იყო. ლეონტი მროველის (XI ს.) ცნობით, ლეგენდარული მცხეთოსის ძემ, ჯავახოსმა, ააშენა არტაანის ციხე-ქალაქი, რომელსაც მაშინ ქაჯთა ქალაქი რქმევია, მროველის დროს კი - ჰური. იმავე ცნობით, ფარნავაზის დროს, ძვ. წ. III ს-ში წუნდის საერისთავოში შედიოდა არტაანი, ჯავახეთი და კოლა. ვახტანგ გორგასალმა აქ საეპისკოპოსო შექმნა და კათედრა ერუშეთში დააწესა. თამარის ეპოქაში არტაანი სანაპირო საერისთავო იყო, შემდეგ სამცხის ათაბაგთა სამთავროში შედიოდა. XVI საუკუნეში არტაანი დაიპყრეს თურქებმა და ორ ერთეულად გაყვეს: დიდ არტაანად (გურჯისტანის ვილაიეთი) და პატარა არტაანად (ყარსის ვილაიეთი). ამ დროს დიდი არტაანის მტავარ გამაგრებულ ქალაქს ფარაკანი ერქვა. ქალაქის სახელწოდება "არტაანი" XVII საუკუნეში უნდა იყოს შერქმეული. 1877-1878 წლებში რუსეთ-თურქეთის ომის დროს ეს მხარე რუსეთმა დაიკავა. სან-სტეფანოს საზავო ხელშეკრულებით და 1878 წელს ბერლინის ტრაქტატით არტაანი რუსეთს შეუერთდა, ხოლო 1918-21 წლების ომის დროს კვლავ თურქეთის ფარგლებში მოექცა.