კუბის კრიზისი

ვიკიპედიიდან

1962 წლის კუბის კრიზისი საზოგადოდ ცივი ომის და გამალებული შეიარაღების ისტორიის დაძაბულობის პიკს და ამავდროულად გარდატეხის წერტილს ეწოდება. ეს იყო მსოფლიო ისტორიული მომენტი, როცა ორივე სუპერსახელმწიფო - აშშ და სსრკ ატომური ესკალაციის ზღვარზე იყო მისული. მსოფლიო ისტორიაში ატომური ომი აქამდე უფრო სავარუდო არასდროს არ ყოფილა.


სექციების სია

[რედაქტირება] პრეისტორია

1959 წელს აშშ-მა იტალიაში 30 და თურქეთში 15 ატომური რაკეტა განათავსა, რომელთა სავარაუდო მიზანი სსრკ-ის სამხრეთი ნაწილი იყო. 1962 წლის აპრილში თურქეთში განლაგებული ამერიკული “თორის” და “იუპიტერის” სისტემის რაკეტები საბრძოლო მდგომარეობაში იქნენ მოყვანილნი. სსრკ-მა ეს ქმედება მისი უშიშროების წინააღმდეგ მიმართულ აქციად შაფასა და საპასუხო ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო.

1962 წლის მაისში სსრკ-მა დაიწყო “ოპარაცია “ანადირის” განხორციელება. ამ გასაიდუმლოებული აქციის მიხედვით წითელმა არმიამ დაიწყო კუბაზე ატომური რაკეტების სტაციონიერება და 40.000 მებრძოლის გადასხმა. მიზეზად დასახელებულ იქნა აშშ-ის მხრიდან კუბის სავარაუდო ინვაზია. ნამდვილი მიზეზი კი იმ სტრატეგიული წონასწორობის აღდგენა იყო, რომელიც აშშ-მა დაარღვია იტალიასა და თურქეთში რაკეტების განლაგებით.

1962 წლის აგვისტოში სი-აი-ეი-ის აგენტებმა და მზვერავი თვითმფრინავის ლოკჰიდ უ-2-ის საშუალებით აღმოაჩინეს საბჭოური რაკეტების სასტარტო ნაგებობები კუბაზე (პროვინცია პინარ დელ რიო). თავდაპირველად აშშ კუბაზე რაკეტების არსებობის ფაქტს არ უშვებდა და ამიტომაც ამ აღმოჩენას მძაფრი რეაქცია არ მოჰყოლია.


[რედაქტირება] კრიზისი 1962 წლის ოქტომბერში

[რედაქტირება] კვირა, 14 ოქტომბერი

აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯონ ფ. კენედიმ „სი-აი-ეის“ ნება დართო საიდუმლო საჰაერო ფოტოგადარებები ეწარმოებინა მზვერავ თვითმფრინავ „ლოკჰიდ უ-2“-ის გამოყენებით.


[რედაქტირება] ორშაბათი, 15 ოქტომბერი

ფოტოგადაღებებმა დაადასტურეს კუბაზე საბჭოთა ატომური რაკეტების არსებობა. გაირკვა რომ რაკეტები „სს-4“ ტიპის საშუალო დიაპაზონის რაკეტები იყვნენ, რომლებსაც შეეძლოთ ვაშინგტონამდე მიღწევა.


[რედაქტირება] სამშაბათი, 16 ოქტომბერი

პრეზიდენტის მრჩეველმა უშიშროების დარგში მაკჯორჯი ბანდმა კენედი არსებული ვითარების კურსში ჩააყენა. ამ უკანასკნელმა იმავე დღეს მოიწვია ე.წ. ექსკომი, რომელზეც განხილულ იქნა კონფლიქტის მოგვარების სხვადასხვა გზები. მათ შორის: რაკეტების სტაციონირების მიღება-ნებართვა, დიპლომატიური მოლაპარაკების გზით საერთო ენის გამონახვა სსრკ-სთან, კუბის საზღვაო ბლოკადა, საჰაერო ტავდასხმა და ინვაზია. მოლაპარაკების შედეგი ფართო საზოგადოებისათვის (და რასაკვირველია სსრკ-სათვისაც) საიდუმლოდ იქნა შენახული.


[რედაქტირება] ოთხშაბათი, 17 ოქტომბერი

მომდევნო ფოტოგადაღებებმა დაადასტურეს კუბაზე მინიმუმ 16 და მაქსიმუმ 32 რაკეტის („სს-4“ და „სს-5“) არსებობა, რომელთა ფრენის რადიუსი მაქსიმუმ 4.500 კმ იყო. ამ რაკეტებს შეეძლოთ ამერიკის ყველა უმნიშვნელოვანესი სამრეწველო ცენტრების და ვაშინგტონის დაბომბვა. თავდასხმის შემთხვევაში ამერიკელებს რეაქციისათვის მხოლოდ 5 წუთი ჰქონდათ.

გარდა ამისა კუბაზე სსრკ-მა განათავსა “ილ-28“ ტიპის ბომბდამშენი თვითმფრინავები.


[რედაქტირება] ხუთშაბათი, 18 ოქტომბერი

სსრ კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი ანდრეი გრომიკო პრეზიდენტ კენედის შეხვდა. ამ შეხვედრაზე მან უარყო კუბაზე საბჭოთა ატომური რაკეტების არსებობის ფაქტი და მოითხოვა დას. ბერლინის დემილიტარიზაცია. ამ მოთხოვნის მიხედვით აშშ-მა და მისმა დასავლეთ ევროპელმა მოკავშირეებმა დაასკვნეს (როგორც შემდგომში გაირკვა ეს მოსაზრება მცდარი იყო), რომ კუბაზე რაკეტების განლაგებით სსრკ-ს სხვა არაფერი სურდა თუ არა ბერლინის გარშემო მიმდინარე დიპლომატიურ ომში უკეთესი პოზიციის დაკავება.


[რედაქტირება] პარასკევი, 19 ოქტომბერი

მიუხედავად კენედის ჰარდლაინერი მრცევლების პროტესტისა, რომლებიც კუბის ინვაზიას ითხოვდნენ, პრეზიდენტმა და ექსკომმა მიიღეს მხოლოდ კუბის საზღვაო ბლოკადაში მოქცევის გადაწყვეტილება.


[რედაქტირება] კვირა, 21 ოქტომბერი

აშშ-ს მიერ არსებული საერთაშორისო პოლიტიკური კრიზის შესახებ გაფრთხილებული იქნენ შემდეგი ქვეყნები: კანადა, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი და გფრ. კენედიმ მოიწვია ამერიკის უმსხვილესი გაზეთების შეფები და მათ მასმედიაში ინფორმაციის გავრცელების ნება დართო.


[რედაქტირება] ორშაბათი, 22 ოქტომბერი

კრიზის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დღე:

  • აშშ-ის სეიარარებული ძალები გადაყვანილ იქნენ „თავდაცვით მდგომარეობა II“-ზე (ინგლ.: Defense Condition II).
  • დამატებითი ცოცხალი ძალა გადასროლილ იქნა ფლორიდაზე მოასალოდნელ ინვაზიაში მონაწილეობის მისაღებად.
  • კუბის ირგვლივ მობილიზირებული იქნა უს-ნეივი-ს 200-მდე საბრძოლო გემი.
  • პრეზიდენტმა კენედიმ ტელევიზიის საშუალებით გაავრცელა ინფორმაცია 24 ოქტომბრისთვის ბლოკადის დაწყებასთან დაკავშირებით. ამასთანავე მან მოუწოდა ხრუშჩოვს გაეტანა კუბადან ატომური რაკეტები და ტავდასხმის შემთხვევაში სსრ კავშირს საპასუხო ატომური დარტყმებით დაემუქრა.
  • კრემლი შიშობდა კრიზისის ყველაზე საშინელ ფინალს - აშშ-ის ინვაზიას კუბაზე.


[რედაქტირება] სამშაბათი, 23 ოქტომბერი

ხრუშჩოვმა განაცხადა, რომ ის კუბის საზღვაო ბლოკადას აქცეპტირებას არ უკეთებდა.

სხვა ენებზე