ჰარდი, გოდფრი ჰაროლდ
ვიკიპედიიდან
გოთფრი ჰაროლდ ჰარდი (Godfrey Harold Hardy) (*7 თებერვალი, 1877, კრანლი – +1 დეკემბერი, 1947, კემბრიჯი) - ინგლისელი მათემატიკოსი, ოქსფორდის და კემბრიჯის უნივერსიტეტების პროფესორი, მნიშვნელოვანი ნაშრომების ავტორი მათემატიკურ ანალიზში და რიცხვთა თეორიაში. ამ უკანსკნელში იკვლევდა დიოფანტეს მიახლოვებებს, რიცხვთა ადიტიურ თეორიას, ძეტა–ფუნქციას და მარტივ რიცხვებს. ფუნქციათა თეორიაში იკვლევდა ტრიგონომეტრიულ მწკრივებს და უტოლობებს. ნაშრომების ნაწილი ინტეგრალურ გარდაქმნებს და ინტეგრალურ განტოლებებს ეძღვნება.მუშაობდა აგრეთვე გენეტიკაში, რომელშიც მან ჰარდი–ვაინბერგის კანონად წოდებული კანონზომიერება დაადგინა.
სექციების სია |
[რედაქტირება] ვუნდერკინდი
ჰარდი მასწავლებლების ოჯახში დაიბადა. მამამისი, რომელიც ხელოვნებათა მაგისტრი იყო, პრივილეგირებულ კერძო სკოლაში მოღვაწეობდა, ხოლო დედამისი პედაგოგიური კოლეჯის უფროსი მასწავლებელი იყო. ორივე მშობელი მათემატიკური ნიჭით გამოირჩეოდა, ამდენად, ჰარდის ბავშვობა მომავალი მათემატიკოსისთვის ტიპიურია. თავისი მძლავრი ინტელექტით იგი ახლობლებს ბავშვობიდან აოცებდა. ასე, მაგალითად, ორი წლის ასაკში მას ნებისმიერი რიცხვის ჩაწერა შეეძლო. ცნობილია, რომ პატარა ჰარდი ეკლესიაში იმით ერთობოდა, რომ ფსალმუნების ნომრებს მარტივ მამრავლებად შლიდა. თავის კლასში ის ყველა საგანში საუკეთესო მოსწავლე იყო, ამიტომ მას სკოლაში ხშირად აჯილდოვებდნენ. ჰარდი ბავშვობაში ავადმყოფურად მორცხვი იყო, და გამოცდებზე დასმულ შეკითხვებს ხშირად მცდარ პასუხებს სცემდა, ვინაიდან მთელი სკოლის თვალწინ მიმდინარე დაჯილდოების ცერემონია მისთვის აუტანელი ტანჯვის ტოლფასი იყო. მშობლები, რომლებიც ვიქტორიანული ეპოქის ინტელექტუალური ელიტის ნაწილს წარმოადგენდნენ, ჰარდის ნიჭს მშვენივრად აცნობიერებდნენ. იმის მიუხედავად, რომ ისინი მხოლოდ პედაგოგების მოკრძალებული შემოსავლით საზრდოობდნენ, მათ ბავშვის განვითარებას მაქსიმალურად შეუწყეს ხელი. მათ ფართო კავშირები ჰქონდათ განათლების სისტემაში; ამ სისტემის საუკეთესო წარმომადგენლები ხშირად ეხმარებოდნენ ნორჩი გენიოსის მშობლებს რჩევებით და რეკომენდაციებით, ხოლო იმდროინდელ ინგლისში ასეთი ინფორმაცია ნებისმიერ ქონებაზე მეტს ნიშნავდა. მათი დახმარებით ჰარდიმ საპატიო პრემიები და სტიპენდიები არაერთგზის მოიპოვა. პირველი ასეთი სტიპენდია მან თორმეტი წლის ასაკში მოიპოვა, როდესაც დაწყებითი სკოლის პედაგოგები თავისი ნაშრომებით გააოგნა. მას უინჩესტერში სწავლის უფლება მიენიჭა, ეს კი იმხანად ინგლისის საუკეთესო მათემატიკური სკოლა იყო.უინჩესტერის სპარტანულმა ატმოსფერომ ჰარდი ვერ მოხიბლა, თუმცა მომავალში ის ხშირად აღნიშნავდა, რომ უინჩესტერში მან ძალიან კარგი განათლება მიიღო. საინტერესოა, რომ გაძლიერებული მათემატიკური ჯგუფის ლიდერს კლასიკურ საგნებშიც ბადალი არ ჰყავდა. უინჩესტერის დამთავრების შემდეგ ჰარდიმ მორიგი სტიპენდია მიიღო, რამაც მას თრინითი – კოლეჯში სწავლის გაგრძელების შესაძლებლობა მისცა.
[რედაქტირება] მოღვაწეობა
22 წლის ჰარდიმ თრინითი – კოლეჯის საჯარო გამოცდებში პირველი ადგილი მოიპოვა და ამ სასწავლებლის უმცროსი წევრი გახდა. 1900 – 1911 წლებში შექმნილმა ნაშრომებმა ჰარდის საქვეყნო აღიარება მოუტანეს. 33 წლის ასაკში იგი სამეფო საზოგადოების წევრი გახდა. ამის მიუხედავად, თავად მათემატიკოსი ამ პერიოდის ნაშრომებს მათემატიკაში შეტანილ მნიშვნელოვან წვლილად არასოდეს მიიჩნევდა.1911 წელს ჰარდისა და ლითლვუდის უაღრესად ნაყოფიერი თანამშრომლობა დაიწყო, რომელმაც 35 წელი გასტანა.1913 წელს ჰარდიმ რამანუჯანი აღმოაჩინა. დასაბამი მიეცა ახალ შემოქმედებით დუეტს. ლითლვუდი და რამანუჯანი ჰარდის ყველა უმნიშვნელოვანესი ნაშრომის თანაავტორები არიან. ამ სამეულმა ჯამში ასზე მეტი ნაშრომი შექმნა.1919 წელს მას შესთავაზეს კათედრა ოქსფორდში. სწორედ ამ დროს მისმა მატემატიკურმა ნიჭმა აკმეს მიაღწია.1931 წელს იგი კემბრიჯში დაბრუნდა.1947 წელს დეპრესიით და მძიმე ავადმყოფობით გაწამებულმა ჰარდიმ თავის მოკვლა სცადა. ამ უშედეგო მცდელობის შემდეგ ჰარდიმ სულ რამოდენიმე თვე იცოცხლა.
[რედაქტირება] ჰარდი და რამანუჯანი
1913 წელს ჰარდის მოუვიდა წერილი შორეული ინდოეთიდან. ჭუჭყიან კონვერტში რამდენიმე დაკუჭული ქაღალდის ნაგლეჯი იდო. თითოეული მათგანი ფორმულებით იყო გაჯერებული. ფსევდოგენიოსებით შეწუხებული ჰარდი ენთუზიაზმის გარეშე ცდილობდა მიღებული წერილის გარჩევას. წერილის ავტორი – აბსოლუტურად უცნობი სრინავასა რამანუჯანი – მის მიერ აღმოჩენილ ფორმულებზე ადრესატს აზრის გამოთქმას სთხოვდა. რამანუჯანის წერილი უცნაური ფორმულების და არადამაჯერებელ დებულებების გარდა კარგად ნაცნობ თეორემებსაც შეიცავდა. ახალ, საკუთრივ რამანუჯანის მიერ მიღებულ თეორემებს არანაირი დამტკიცება არ ახლდათ, ცნობილი თეორემების ფორმულირება კი ძალზე არატრადიციული იყო, რაც მეტყველებდა იმაზე, რომ წერილის ავტორმა თავად მიაგნო ამ შედეგებს. ჰარდი გაღიზიანებას ვერ მალავდა, მისი აზრით, ეს წერილი მისტიფიკაცია იყო,რადგან ასეთ უცნაურ ფორმულებს მათემატიკოსი ძილბურანშიც კი ვერ დალანდავდა. თუმცა მან იმის ალბათობაც ვერ გამორიცხა, რომ წერილის ავტორი უცნობი გენიოსი იყო , ამიტომ მან წერილი ლითლვუდთან ერთად განიხილა. არეოპაგმა ერთსულოვანი ვერდიქტი გამოიტანა: უდაოდ , რამანუჯანი გენიოსი იყო. ჰარდი მოგვინებით ამბობდა, რომ რამანუჯანი ეილერის და გაუსის დონის გენია იყო, რომელმაც იმავე მასშტაბის შედეგებს ვერ მიაღწია განათლებაში არსებული "თეთრი ლაქების" გამო. ჰარდის გარდა, ანალოგიური წერილი სხვა ინგლისელ მათემატიკოსებსაც მიუვიდა, მაგრამ მათი რეაქცია არ იყო ადეკვატური; მათ ვერ ამოიცნეს გენიოსი. ჰარდიმ აქტიურ ქმედებებს წერილის მიღებიდან მეორე დღესვე მიმართა. მან რამანუჯანის ინგლისში ჩამოყვანა გადაწყვიტა. მალე თრინითი – კოლეჯმა ამისათვის თანხა გამოყო. ჰარდი გარკვეული დროის განმავლობაში ასწავლიდა თავის ინდოელ პროტეჟეს თანამედროვე მათემატიკას. ჰარდი ამბობდა, რომ იგი ყველაზე უცნაური "მოსწავლე" იყო მის ცხოვრებაში, რადგან უღრმესი ინტუიციის მფლობელ რამანუჯანს მათემატიკის უდიდეს ნაწილზე წარმოდგენაც კი არ გააჩნდა.
[რედაქტირება] პოლიტიკური შეხედულებანი
პირველი მსოფლიო ომი ჰარდის დეპრესიის მიზეზი გახდა, ვინაიდან ის გერმანიის მიმართ ღრმა სიმპატიას განიცდიდა, მიიჩნევდა რა ამ ქვეყანას ჭეშმარიტი კულტურის და თანამედროვე განათლების სამშობლოდ (უნდა აღინიშნოს, რომ მას კაიზერის გერმანიაზე ადეკვატური წარმოდგენა არ ჰქონდა). მსგავს მდგომარეობაში აღმოჩნდა ჰარდი მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგაც, ეს ომები მისთვის სიგიჟის აქტებს წარმოადგენდნენ.ბერტრან რასელის მსგავსად, ჰარდი ომის წინააღმდეგი იყო. საბჭოთა კავშირი არ იწვევდა მასში ბრიტანეთში გაბატონებულ სიძულვილს, მეტიც, მის აპარტამენტებში ლენინის დიდი პორტრეტი იყო ჩამოკიდებული.
[რედაქტირება] რელიგიური შეხედულებანი
ჰარდი უკომპრომისო ადამიანი იყო, რომელიც რწმენის საკითხში განუზღვრელ პოზიციას ვერ დაიკავებდა. ის თავს ათეისტად მიიჩნევდა. თრინითი – კოლეჯში მოხვედრისთანავე ჰარდიმ რექტორს განუცხადა, რომ არ დაესწრება კოლეჯის კაპელაში მიმდინარე რიტუალებს, რამაც სერიოზულად გაამწვავა მისი ურთიერთობა სასწავლებლის ხელმძღვანელობასთან და მშობლებთან. ჰარდი რექტორის არჩევნებში მონაწილეობაზე უარს ამბობდა იმის გამო, რომ ეს პროცედურა ეკლესიაში მიმდინარეობდა. ჰარდის ბიოგრაფი ჩარლზ სნოუ მოგვითხრობს, რომ ერთხელ, კრიკეტის მოედანზე, ჰარდის საეკლესიო ზარების ხმა მოესმა, რის შემდეგაც მან სარკასტულად აღნიშნა, რომ მისი ცხოვრების ერთ – ერთი საუკეთესო მომენტი რომაულ – კათოლიკურმა ეკლესიამ ჩააშხამა.
[რედაქტირება] იუმორი
ჰარდი თვლიდა, რომ ლითლვუდი მასზე ძლიერი მათემატიკოსია, რომელშიც ინტუიცია და ტექნიკა იდეალურადაა შეხამებული; ევროპელ მათემატიკოსებში მოარული ხუმრობის თანახმად კი, ლითლვუდი ჰარდის მოგონილი პერსონაჟია, რომელსაც ჰარდი თეორემის დამტკიცებაში აღმოჩენილ ჰარვეზს დააბრალებს, თუ ასეთს როდისმე ექნება ადგილი.
1924 - 1926 წლებში ჰარდი მეცნიერ მუშაკთა ასოციაციის პრეზიდენტად აირჩიეს.ამასთან დაკავშირებით მან თქვა, რომ მეცნიერ მუსაკთა არჩევანი მისთვის გაუგებარია, ვინაიდან იგი "ყველაზე არაპრაქტიკული პროფესიის ყველაზე არაპრაქტიკული წარმომადგენელია".
[რედაქტირება] ჰარდი და სპორტი
საკმაოდ სუსტი ჯანმრთელობის მქონე ჰარდი აქტიური სპორტსმენი იყო, ფიზიკური აქტივობა მან სიბერეშიც შეინარჩუნა. მას ერთნაირად იტაცებდა ჩოგბურთი და კრიკეტი. თანამედროვეები აღნიშნავენ, რომ ორივე ამ სახეობაში ჰარდი ძალიან კარგად ასპარეზობდა.