ფსიქოანალიზი

ვიკიპედიიდან

ამ სტატიას სჭირდება ვიკიფიკაცია.
გთხოვთ გააუმჯობესოთ იგი სტილის სახელმძღვანელოს მიხედვით.
ამოიღეთ ეს თარგი სტატიის გამართვის შემდეგ.


ფსიქოანალიზის ავტორია სიღრმის ფსიქოლოგიის ფუძემდებელი ზიგმუნდ ფროიდი. ფროიდი დაიბადა პატარა ქალაქ ფრაიბერგში, ხოლო განათლება ვენის უნივერსიტეტში მიიღო. ფროიდმა, იოზეფ ბროიერისგან შეიტყო სიტყვით მკურნალობის ფსიქიატრიული მეთოდის შესახებ, რაც ძალზე მნიშვნელოვანი გახდა ფსიქოანალიზისთვის.


ლექციების კურსის შესავალი ფსიქოანალიზში მათთვის ვინ პირველად ეცნობა მას


ქალბატონებო და ბატონებო, ჩემთვის უცნობია რამდენად კარგად იცნობთ ფსიქოანალიზს, თუმცა თავად სათაური ჩემი ლექციების ”ფსიქოანალიზის ელემენტარული შესავალი” მიუთითებს იმაზე, რომ თქვენ არაფერი არ იცით ფსიქოანალიზის შესახებ და მზად ხართ მიიღოთ პირველი ცნობები ჩემსგან. და მაინც მე ვფიქრობ, რომ თქვენთვის ცნობილია: ფსიქოანალიზი წარმოადგენს ნერვული აშლილობების მკურნალობის ერთ-ერთ მეთოდს და აქვე შემიძლია მოვიყვანო ერთი მაგალითი, რომელიც გვიჩვენებს, რომ ამ დარგში რაღაც კეთდება სრულიად განსხვავებულად ვიდრე მიღებულია მედიცინაში. საერთოდ, როდესაც ავადმყოფს მკურნალობენ მისთვის ჯერ კიდევ უცნობი მეთოდით, ცდილობენ, რომ შთააგონონ, რომ მეთოდის რისკი მცირეა და მკურნალობა წარმატებულად დასრულდება. ვფიქრობ, რომ ეს მიდგომა გამართლებულია, რადგან წარმატების შანსის ზრდას იწვევს, მაგრამ როდესაც ჩვენ ვკურნალობთ ფსიქოანალიზის მეთოდით ნევროზით დაავადებულს, ჩვენ ვიქცევით სხვაგვარად: ჩვენ მას ვუყვებით მკურნალობის სიძნელეების შესახებ, მისი ხანგრძლივობის შესახებ და იმის შესახებაც რა მსხვერპლი თუ ძალისხმევაა გასაღები მისგან. რაც შეეხება წარმატებას, ჩვენ ვერ ვიძლევით გარანტიას, რადგან იგი დამოკიდებულია ავდმყოფის ქცევაზე, მისი გაგების უნარ-დონეზე, დამჯერობასა და ნებისყოფაზე! შესაძლოა ეს მიდგომა არც ისე სანდოდ გამოიყურება, მაგრამ ჩვენ დაგარწმუნებთ მის მართებულობის საფუძვლიანობაში. ნუ გაბრაზდებით თუ ისე მოგეპყარით, როგორც ნევრასთენიით შეპყრობილს... ფსიქოანალიზის შესწავლას აუცილებლად თან ზდევს არასრულფასოვნების განცდის გაცნობიერება და ასევე საკუთარი აზროვნების წინააღმდეგობრივი დამოკიდებულება მისადმი. თქვენ ნახავთ, რომ თქვენი მთელი განათლება ფსიქოანალიზის წინააღმდეგობრივია და რამდენი რამე უნდა გადალახოთ, რომ ეს ინსტინქტური წინააღმდეგობა დაძლიოთ. წინასწარ იმის თქმა თუ რას ისწავლით ამ ლექციებიდან რთულია, თუმცა შემიძლია დაქპირდეთ, რომ ნამდვილად ვერ ისწავლით, თუ როგორ უნდა ჩაატაროთ ფსიქოანალითიკური კვლევა და სეანსი. თუ რომელიმე თქვენგანი, ამ პირველი ზედაპირული გაცნობით კიდევ უფრო დაინტერესდება ფსიქოანალიზით და ეცდება უფრო და უფრო დაუკავშიროს თავისი პიროვნება მას, მე არამცთუ დავეხმარები მას არამედ ხელაც კი შევუშლი ამაში! საქმე იმაში მდგომარეობს, რომ როდესაც თქვენ ფსიქოანალიზს პროფესიათ პროფესიათ, უნივერსიტეტში წარუმატებლობას უნდა მოელოდეთ თუ ფსიქოანალიტიკოსი გახდება პტაქტიკოსი საკუთარ ცხოვრებაში, ის აღმოჩნდება საზოგადოებაში, რომელსაც არ ესმის მისი მისწრაფებების, არ ენდობა მას და ზოგჯერ მტრულადაც არის განწყობილი მის მიმართ. მიუხედავად ამისა არც ისე ცოტაა ხალხი ვინც ფსიქოანალიზის მიმართ დიდ მიმზიდველობას ავლენს, და განსწავლულობასაც ახერხებს მასში. მიუხედავად ჩემი რჩევისა, რომ არ გააღრმავოთ თქვენი ცოდნა ფსიქოანალიზში, ასეთი პიროვნების გამოჩენა მაიც მოხარულს გამხდის. ამიტომ თქვენ ყველას გაქვთ უფლება იცოდეთ იმ სირთულეების შესახებ, რაც დაკავშირებულია ფსიქოანალიზთან. ფსიქოანალიზის არათვალსაჩინოებას და წარუმატებლობას განსაზღვრავს, როგორ ადამიანთა არასათანადო დამოკიდებულება სიტყვებისადმი ანუ სიტყვის, როგორც ძალიან არსებითი ფენომენის და მნიშვნელოვანისადმი არაშესაბამისი პოზიციის ქონით, ასევე იმ ადამიანთა გარემოცვაში ყოფნა, რომლებიც სიპტომებსა და ხასიათის თავისებურებებს ვერ განარჩევენ. ზემონახსენების თველსაჩინოებად გამოდგება იმის გახსენება, რომ ერთ ადამიანს შეუძლია სიტყვების მეშვეობით მეორის გაბედნიერება ან მისი ჩაგდება სასოწარკვეთილებაში, ასევე მასწავლებელი მოწაფეს სიტყვების მეშვეობით გაანათლებს, კარგი ორატორი სიტყვებით ხიბლავს მსმენელს, სიტყვით აფექტის გამოწვევაც შეიძლება და მიუხედავად ამის სიტყვები დიდი ხნის განმავლობაში მეცნიერული სფეროს გარეთ მოიაზრებოდა და მაგიათ ითვლებოდა (შელოცვა და. ა. შ.). ეს არის უდიდესი მტკიცებულება იმისა რომ სიტყვებს განკურნების ძალა უნდა გააჩნდეს და ფსიქოანალიზი ზუსტად ამ სფეროს გულისხმობს! მაშასადამე ფსიქოანალიზი სიტყვით განკურნების საშუალებაა, მაგრამ იგი გულისხმობს ძალზე ინტიმურ გარემოს აუცილებლად ორ ადამიანს შორის, რადგან პაციენტი იმ ფსიქიკურ ფაქტებს რომელსაც არამც თუ საზოგადოებას არამედ საკუთარ თავსაც უმალავს, მხოლოდ ერთ კაცს თუ გაუმხელს, რომელიც დიდი სერიოზულობით ეკიდება სუბიექტს. ოთახში მჯდომი მესამე პირი აუცილებლად ხელშემშლელი პირობა იქნება განკურნებისათვის! ასევე თუ სხვა დამხმარე სფეროების მკურნალთან მიდის პაციენტი, რომელიც ამა თუ იმ არაჯანმრთელობის მიმანიშნებელ შეგრძნებას მიუთითებს, ფსიქოანალიტიკოსს უფრო რთულად აქვს საქმე, რადგან არც თუ ისე იშვიათად მან თვითონ უნდა მიაკვლიოს პიროვნების პრობლემატურ მხარეს და ამ მხარის გამომწვევ მიზეზს, რომ აღარაფერი ითქვას განკურნების სტრატეგიულ დაგეგმვაზე, რომელიც თერაპიის კონკრეტულ ინდივიდზე მორგებულ ფსიქოანალიტიკურ მიდგომას გულისხმობს! არსებობს მთელი რიგი ფსიქიკური ფენომენები, რომლებიც ექვემდებარებიან ანალიტიკურ შესწავლას, მაგრამ კონკრეტული ფენომენი უნდა განვიხილოთ იმ ანალიტიკური დებულების თანახმად, რომელიც გულისხმობს მთლიან პიროვნულ განხილვას დამატებული ის თავისებურება თუ აშლილობა, რომელიც ფსიქოანალიზის მეშვეობით უნდა ავხსნათ და განვკურნოთ. ეს არამარტო ფსიქიკას ეხება არამედ ბიოლოგიურ სხეულსაც, ფსიქოანალიზი პირველია იმაში, რომ მეცნიერულად განვიხილოთ და დავეხმაროთ პიროვნებს თავის ფსიქო-სომატურ ერთიანობაში. ფსიქოანალიზი კაცობრიობისთვის შეურაწმყოფელია ორი მიზეზის გამო: პირველი მიზეზია ფსიქოანალიზის მიდგომა ინტელექტისადმი, ხოლო მეორე მორალურ ესთეტიური შეხედულებებისადმი. ფსიქოანალიზი ინტელექტს სერიოზულ დარტყმას აყენებს რადგან იგი გვარწმუნებს მისი თვისობრიობის დონის საკმაო არაცნობიერებაში, ხოლო მორალურ-ესთეტიურ შეხედულებებს ცვლის ახალი შეხედულებით მათდამი, რომელიც გულისხმობს მასში სექსუალური ლტოლვების(ამ ცნების არამარტო ვიწრო მნიშვნელობით) უმნიშვნელოვანეს როლს, როგორ ეს ნერვული აშლილობებისას ხდება... ეს ნიშნავს იმას, რომ სექსუალური ლტოლვები სახეცვლილი გვევლინებიან და ხელოვნების ან რელიგიის (ესთეტიურ ან მორალურ) სახეს იძენენ, ამის ხარჯზე პიროვნება, რომელიც ახდენს ამ სექსუალური ენერგიის წარმართვას სხვა გასოციალურებულ ფორმებში, თვითონ წევს ფსიქიკური ჯანმრთელობის რისკს საკუთარი თავისადმი. საზოგადოება არის ტენდენციური იმისკენ, რომ არასასურველი მიიჩნიოს არასწორად! ხოლო არასწორი პოზიცია განამტკიცოს ლოგიკითა და ფაქტაბით. ეს არის ის ძირითადი წინააღმდეგობები, რომლებიც შეგხვდებათ არამარტო საზოგადოების მხრიდან არამედ საკუთარ თავშიც...



[რედაქტირება] ფსიქოანალიზის შესახებ

ფსიქოანალიზური თეორია პიროვნების პირველი თეორიაა. ფროიდისათვის ადამიანი და პიროვნება ერთი და იგივეა. მისთვის ზოოფსიქოლოგია არ არსებობს. ფსიქოლოგია მარტო ადამიანს აქვს. ფროიდი ევოლუციური თეორიის მომხრეა. "ტოტემი და ტაბუ" - ამ შრომაში განიხილავს ის…ორდა არსებები, რომლებიც არც მაიმუნები არიან და ჯერ არც პიროვნებები, ცხოვრობენ ჯოგებად, ჯგუფებად. ჰყავს უფროსი მამრი და არც ერთ წევრს არ შეუძლია სექსუალური ურთიერთობის დამყარება მის გარდა. ბიჭები იწყებენ ამბოხებას მამის წინააღმდეგ. კლავენ და ჭამენ. (ფილოგენეზი). ონტოგენეზში ეს მეორდება 5 წლის ასაკამდე. 5 წლის ბავშვი იგივეს აკეთებს ფსიქოლოგიურ დონეზე. (ჭამენ იმიტომ, რომ ჰგონიათ ამ სხეულის შეჭმით მათში გადავა მთელი ის სიამოვნება, რაც ამ სხეულს განუცდია). ბიჭები ადგენენ წესს, ვისთან დაამყარონ სექსუალური კავშირი, როგორ გაინაწილონ ნადავლი. აქ ეყრება საფუძველი საზოგადოებრივ კანონებს. აიკრძალა რაღაც (ინცესტი არ შეიძლება). აიკრძალა მამისადმი აგრესია. ეს იყო ისეთი აკრძალვა, რომლის ცნობიერებაში ამოსვლაც კი არ ყოფილიყო შესაძლებელი. განიდევნა არაცნობიერში. ტაბუ დაედო. ფსიქიკური ენერგია არ არის სექსუალური ენერგია. ფსიქიკური ენერგა ლიბიდონალური ხდება განდევნის შემდეგ. (სექსუალური ენერგია ცხოველსაც აქვს). საზოგადოების და პიროვნების ჩამოყალიბება ერთიანი პროცესია.

ფროიდის აზრით, პირველი ცოდვა მამის მოკვლაა. მისი აზრით, ღმერთის ხატი არის მამის ხატი. რელიგიის წარმოშობა უკავშირდება ამ ცოდვის მონანიებას.

ბავშვი რომ პიროვნებად ჩამოყალიბდეს, უნდა გაიაროს ფილოგენეზის ის საფეხურები, რომელიც ადამიანმა გაიარა. ხუთი წლის შემდეგ ხდება იმის დახვეწა, რაც ხუთ წლამდე ჩამოყალიბდა. ადრეულ შრომებში ის პიროვნებაში განიხილავდა: არაცნობიერს, პრეცნობიერს და ცნობიერს. ფროიდისთვის ცნობიერება არის დაცვის მექანიზმი იმისა, რომ არ მოხდეს არაცნობიერი შინაარსების ამოსვლა. 20-იანი წლების შემდგომ შრომაში ფროიდი საუბრობს: იდი, ეგო და სუპერეგოზე. იდი არის არაცნობიერი, სუპერეგო პრეცნობიერი. ეს არ არის სრულიად სწორი ფორმულირება. მაგალითად , იმიტომ, რომ ეგო არ არის მთლიანად ცნობიერი.

ბავშვი იბადება იდით. იდი არის არაცნობიერი, გაუნათლებელი, ბნელი. მან ლოგიკის არაფერი იცის. მისტვის არსებობს მხოლოდ აწმყო. აქვს სურვილი. უნდა დაიკმაყოფილოს. მისი მოქმედების პრინციპი არის სიამოვნების პრინციპი. ამას ახორციელებს შემდეგი მექანიზმებით: ჰალუცინაციები და რეფლექსური განტვირთვა. რისი დაკმაყოფილებაც ვერ ხერხდება, გარკვეული სახით ილექება და ვითრდება კომპლექსები. 5 წლამდე გაივლის ორალურ, ანალურ და ფალოსურ საფეხურებს. ეს ძირითადი საფეხურებია.

ეგოს მოქმედების პრინციპია რეალურობის პრინციპი. იდიმ მოთხოვნილება რომ დაიკმაყოფილოს, რეალობაში უნდა გავიდეს. ჰალუცინაციებით არ ხერხდება მოთხოვნიბების დაკმაყოფილება. რეალობაში გასვლა რომ იწყება, იწყება ეგოს ჩამოყალიბება. ეგო არის იდის განვითარების გარკვეული საფეხური. ეგომ გარკვეულწილად უნდა დააკმაყოფილოს იდის მოთხოვნილებები, თან ისე, რომ რეალობა უნდა გაითვალისწინოს. რეალობა უქმნის ბარიერებს. მექანიზმი, რითაც ეგო ახორციელებს თავისი მოქმედების პრინციპს, არის ფსიქიკური პროცესები. მათი საშუალებიტ ხდება ურთიერტობის დამყარება რეალობასთან. ფროიდისათვის პირველადი ფსიქიკური არის იდი, მეორადი ეგო.

ეგომ უნდა მოატყუოს იდი, რომ დატყუოს ენერგია. იდს არ შეუძლია ერთმანეთისაგან გაარჩიოს აღქმის ხატი ჰალუცინაციის ხატისაგან. იდი ახდენს აღქმის ხატის ენერგიზირებას. (აღქმა ბოლომდე ობიექტური არ არის).

ეგოს პარალელურად ჩამოყალიბებას იწყებს სუპერეგო. სუპერეგო არის ის, რასაც ჩვენ ვეძახით მორალს. მოქმედების პრინციპი, მორალურობის პრინციპი. მისი განხორციელების მექანიზმი, სინდისი და სიამაყის გრძნობა. მორალის ჩამოყალიბება ხდება მშობელთან იდენტიფიკაციით. ეგო ორი ბატონის მსახურია: იდისი და სუპერეგოსი. მას მესამე ბატონიც ჰყავს – რეალობა. საკუთარი ენერგია არც სუპერეგოს აქვს. სუპერეგო არის იდის საწინააღმდეგო სტრუქტურა.

ფსიქოანალიზი ცნობს პიროვნების მოდელს, რომელშიც სამი სტრუქტურა გამოიყოფა;

ესენი არიან: იდი, ეგო და სუპერ-ეგო;

ID - ”იდი”-ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს ”იგი”-ს, მას ეწოდა ”იგი”-რადგან ის ყველაზე უფრო მეტადაა განსხვავებული იმისგან რასაც ”მე”-ს ვეძახით, ”იგი” ფლობს ისეთ ენერგიათა ფორმებ, რომლებიც კრიტიკულ ვითარებაში არ ემორჩილებიან ”მე”-ს.(შფოთვა, შიში, აგზნება და ა.შ) ”იგი” არის ინსტინქტთა საბადო. ”იგი” მთლიანად არაცნობიერია და ვინაიდან ვერ არჩევს გარეობიექტთა მნიშვნელობას, მას გააჩნია ამორალური(”სუპერ-ეგო”-ს საწინააღმდეგო) სურვილების წარმოშობის ძალა.(აგრესიული და სექსუალური იმპულსები ოჯახისწევრების(არამარტო მათ) მიმართ და სხვა. რაც ვლინდება სიზმრებსა და წამოცდენებში.) ”იგი”-სთვის არ არსებობს არანაირი ლოგიკა ან შეზღუდვა, ის მოქმედებს სიამოვნება-უსიამოვნების გარჩევის პრინციპით და შესაბამისად მისთვის ერთად-ერთი საშუალება არსებობს მოქმედებისთვის, ესაა განტვირთვა ან განგაშის განცდების გაგზავნა ეგოსადმი, რათა უსიამოვნებას გაერიდოს. (გულახდილი ვიქნები და ორ რამეს გაგიმხელ, პირველი ის, რომ ეს ძალიან ნაკლული აღწერაა ”იგი”-ს და მეორეს კი იმას, რომ მე ბოლომდე არცერთი თეორიას არ ვეთანხმები ამ ფსიქიკური სტრუქტურის განსაზღვრებაში.)

EGO - ეგოც, ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს ”მე”-ს(Self); ”მე”-არის ფსიქიკური სტრუქტურა, რომელიც ყველაზე ცნობიერია, და შესაბამისად იგი არის პასუხისმგებელი გადაწყვეტილების მიღებაზე. ”მე” ისწრაფვის ”იგი”-ს სურვილების დაკმაყოფილებისკენ გარემოში ქცევის საშუალებით ისე, რომ მასში გათვალისწინებული იყოს ”სუპერ-ეგო”-ს მიერ წაყენებული მოთხოვნა-აკრძალვებიც. ”მე” რეალობაზე დაყრდნობით ფუნქციონირებს და მისი დახლოებით75-80% ცნობიერია. ”მე”-ს იდეალური ფუნქციონირებისათვის აუცილებელია ”იგი”-ს მიერ წაყენებული მოთხოვნილების დროში გადავადება მანამდე სანამ არ იქნება სათანადო სიტუაცია მიზანშეწონილი ქცევით მოთხოვნილების დაკმაყოფილებისთვის, რაც თავისთავად გულისხმობს ”სუპერ-ეგო”-ს აკრძალვის გათვალისწინებას გარემოში.

SUPER-EGO - ”სუპერ-ეგო” არის ეგოს განვითარების საფეხური. ის ჩამოყალიბდა სოციალიზაციის შედეგად ევოლუციის გზით. მისი არსია სხვა სუბიექტთა ინტერესების გათვალისწინება ქცევაში, რათა არ მოხდეს კონფლიქტი სოციალურ ჯგუფში. ”სუპერ-ეგო” შეიცავს კულტურულ ნორმებსა და ღირებულებებს, ის არის ე.წ. მორალი და სინდისი. მას აქვს ემოციათა გარკვეული ფორმების დომინირების ძალა,--სირცხვილის შიში ან გრძნობა, დანაშაულის განცდა და ა.შ. ”სუპერ-ეგო” -ში გამოიყოფა ორი ქვესისტემა, ესენია ეგო-იდეალი და სინდისიერი სტრუქტურა; ეგო-იდეალი ყალიბდება წახალისების შედეგა ხოლო სინდისიერი სისტემა კი დასჯის შედეგად. ”სუპერ-ეგო” დასრულებულად მიიჩნევა მაშინ როდესაც მშობლების კონტროლი შეცვლილია თვითკონტროლით.