ანიმე

ვიკიპედიიდან

Kumo no Mukō, Yakusoku no Basho – ცნობილი რეჟისორი მაკოტო შინკაის ფილმი
Kumo no Mukō, Yakusoku no Basho – ცნობილი რეჟისორი მაკოტო შინკაის ფილმი

ანიმე (იაპ. アニメ) წარმოიშვა ინგლისური სიტყვისგან "Animation" და იაპონურად ანიმაციას ნიშნავს. იაპონიის ფარგლებს გარეთ სიტყვა "ანიმე" ჩვეულებრივ გამოიყენება მხოლოდ და მხოლოდ იაპონიაში შექმნილი ანიმაციიის აღსანიშნავად.

სხვა ქვეყნების ანიმაციური ფილმებისაგან განსხვავებით, ანიმე ძირითადად გათვლილია მოზარდებზე და არა ბავშვებზე, რის გამოც მსოფლიოში მაღალი პოპულარობით სარგებლობს. მისი სიუჟეტები ძალიან მრავალფეროვანია, ისინი მოიცავენ თითქმის ყველა ჟანრს (მაგრამ განსაკუთრებით პოპულარულია ფანტასტიკა და რომანტიკული კომედიები) და ხშირად დაფუძნებულები არიან რომელიმე წიგნის, იაპონური კომიქსის – მანგას ან კომპიუტერული თამაშის სიუჟეტზე. ანიმე ხშირად (მაგრამ არა აუცილებლად) გამოირჩევა პერსონაჟების მსოფლიოში მიღებულისაგან განსხვავებული ხატვის სტილით. ანიმეს მრავალ ფორმატში უშვებენ – როგორც სატელევიზიო სერიალების სახით, ასევე კინოთეატრებში საჩვენებლად და DVD დისკებზე გასავრცელებლად. პოპულარობის შემთხვევაში ხშირია ანიმეს შემდგომი ეკრანიზაცია ეგრე წოდებული "Live Action"-ის სახით.

სექციების სია

[რედაქტირება] ისტორია

ანიმეს ისტორია იწყება მეოცე საუკუნის დასაწყისში, როცა იაპნელი რეჟისორები იწყებენ პირველ ექსპერიმენტებს დასავლეთიდან შემოტანილ ანიმაციის ხელოვნებასთან. ნელ–ნელა ეს ხელოვნება დიდ პოპულარობას იძენს იაპნიაში, რადგან შეზღუდული ბიუდჟეტის, სასურველი გადსაღები მოედნების მიუწვდომელობის და დასავლური მსახიობების უყოლობის პირობებში, რეჟისორებს საკმაოდ უჭირთ გადაიღონ კინოფილმები, რომელთა სიუჟეტი შეიცავს რამეს იაპონიის ყოველდღიური ცხოვრების გარდა (მაგალითად, მათ არ შეუძლიათ გადაიღონ ფილმი რომლის მოქმედებაც ხდება ამერიკაში, ვინაიდან მათ არ აქვთ საშუალება დაიქირაონ დასავლური მსახიობები და აწარმოონ გადაღებები ამერიკაში). ანიმაციის გამოყენებისას კი მხატვრებს და ანიმატორებს შეუძლიათ შექმნან ნებიმიერი საჭირო სცენა თუ პერსონაჟი.

თანამედროვე ანიმეს დამფუძნებლად ითვლება ოსამუ ტეძუკა (Osamu Tezuka), რომელიც ხშირად მოიხსენიება როგორც "ლეგენდა" და "მანგას ღმერთი". მან ჩაუყარა საფუძველი ბევრ იმას, რასაც ჩვენ ახლა თანამედროვე ანიმეში ვხედავთ, მაგალითად ის იყო პირველი, ვინც გამოიყენა დისნეის სტილი, როცა პერსოჟების დიდი თვალების საშუალებით ამ პერსონაჟის ემოციების გადმოცემა ხდება.

წლების განმავლობაში ანიმეს სიუჟეტები, რომლებიც თავიდან ბავშვებზე იყო გათვლილი, იხვეწებოდა და მათში განხილული პრობლემები რთულდებოდა. გაჩნდა მოზარდებზე გათვლილი ანიმე, რომელიც ხშირად უფრო მოზრდილებშიც სარგებლობს პოპულარობით. თავის განვითარებაში ანიმე ცოტა ჩამორჩება მანგას, რომელიც მასზე რამოდენიმე წლით ადრე გაჩნდა და იმ დროისთვის უკვე დიდი პოპულარობით სარგებლობდა იაპონიის მოსახლეობის ყველა ფენაში.

ამჟამად, ანიმე წარმოადგენს უნიკალურ კუტურულ ფენას, რომელშიც გაერთიანებულია როგორც ანიმე ბავშვებისათვის (ჟანრი კოდომო) – ანიმე მის პირველად ფორმაში, ასევე უფრო რთული და სერიოზული ნაწარმოები, რომლებიც გათვლილია ბევრად უფროს აუდიტორიაზე (ჟანრები: შიონენი – ანიმე ბიჭებისათვის და შოუჯო – ანიმე გოგოებისათვის). ცალკე ჟანრადაა გამოყოფილი ჰენტაი – პორნოგრაფიული ხასიათის ანიმაციური ფილმები, და მისი განხრები – იური და იაოი. რომლებიც მოგვითხრობენ (ხშირად ერთიკული ელემენტის გარეშეც) ურთიერთობებზე მამაკაცებსა და ქალების შორის შესაბამისად.

[რედაქტირება] ტერმინოლოგია

ვიკიპე–ტან – ანიმე–სტილში დახატული პერსონაჟის მაგალითი
ვიკიპე–ტან – ანიმე–სტილში დახატული პერსონაჟის მაგალითი

[რედაქტირება] ეტიმოლოგია

アニメーション (ɑnime:ɕoɴ) – კატაკანათი დაწერილი იაპონური ტერმინია ანიმაციის აღსანიშნავად. ეს ინგლისური ენიდან აღებული სიტყვა "Animation"-ის პირდაპირი ტრანსლიტერაციაა. ხშირად იგი შემოკლებულად ჩაიწერება როგორც アニメ (ɑnime), და რა თქმა უნდა, როგორც ყველა სხვა შემოკლება, ეს ვარიანტი იაპონიაში უფრო ხშირად გამოიყენება ვიდრე სიტყვის სრული ფორმა.

[რედაქტირება] განსაზღვრება

ტერმინ "ანიმე"ს განსაზღვრება საკმაოდ ბუნდოვანია. იაპონიაში, მისი გამოყენება არ შემოიფარგლება რომელიმე სტილით თუ ადგილწარმოშობით და იგი ნებისმიერი ანიმირებული ფილმის აღსანიშნავად გამოიყენება. დანარჩენ მსოფლიოში ის უმტავრესად მხოლოდ იაპონური წარმოების ანიმაციური ფილმებზე ლაპარაკისას გამოიყენება, ის ფილმები კი რომლებიც თავისი სტილისტიკით გვანან იაპონელი რეჟისორების ნაწარმოებს ხშირად მოიხსენიებიან როგორც "ანიმე–სტილის" ფილმები.

საინფორმაციო მონაცემთა ბაზა AniDB სიტყვა "ანიმე"-ს ხსნის როგორც "იაპონური კომპანიის მიერ, იაპონური ბაზრისათვის შექმნილი პროფესიონალურად პროდიუსირებული ანიმირებული ფილმი", მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ზოგიერთ ანიმეზე მუშაობისას იაპონელი რეჟისორები დასავლურ კომპანიებთან თანამშრომლობენ, და ასევე იმის, რომ უკანასკნელ დროს ბევრი ანიმე დასავლური ბაზრზეც გადის, ეს განსაზღვრებაც არც თუ ისე მართებულია.

[რედაქტირება] სინონიმები

იმის გამო, რომ საქართველოში ანიმე–ფენდომმა სულ რამოდენიმე წლის წინ დაიწყო ჩამოყალიბება, ქართულ ენაში იაპონური ანიმაციის აღსანიშნავად გამოიყენება მხოლოდ ერთი სიტყვა – "ანიმე". მაგრამ მსოფლიოში, განსაკუთრებით 19701990 წლებში ხშირად გამოიყენებოდა ტერმინი "Japanimation", რომელსაც აქამდე იყენებენ იაპონიაში ადგილობრივი წარმოების ანიმაციის აღსანიშნავად.

უკანასკნელ წელიწადებში, განსაკუთრებით ევროპულ ქვეყნებში, ანიმე ხშირად მოიხსენიება როგორც "მანგა". ამის შესაძლო მიზეზი არის ის, რომ იაპონიაში ტერმინი "მანგა" შეიძლება იქნეს გამოყენებული როგორც ანიმირებული პრდუქციის, ასევე კომიქსის მიმართებაში, თუმცა დანარჩენ მსოფლიოში "მანგა" ტრადიციულად "იაპონური კომიქსის" მნიშვნელობაში გამოიყენება. მეორე შესაძლო მიზეზეა – ბრიტანულ და ამერიკულ ბაზარზე ანიმეს უმსხვილესი გამავრცელებლის, "Manga Entertainment"-ის დასახელება.

[რედაქტირება] განმასხვავებელი ნიშნები

იაპონური ანიმაცია სხვა ქვეყნების ანიმაციისაგან პირველ რიგში სიუჟეტის ღრმა დამუშავებითა და შესრულების მაღალი ხარისხით განსხვავდება. ანიმეს უდიდესი ნაწილი იქნმდება აუდიტორიის კონკრეტული ფენის მოთხოვნების გათვალისწინებით. დაყოფის კრიტერიუმებში შეიძლება შედიოდეს როგორც მაყურებლის სქესი და ასაკი, ასევე მისი ფსიქოლოგიური ტიპი. ამ გზით არჩეული მეტაჟანრი შემდგომში გავლენას ახდენს ნაწარმოების სიუჟეტზე, იდეებზე და შესრულების სტილზეც კი.

[რედაქტირება] ხატვის სტილი

 ანიმე "Kanon" – კლასიკური ანიმე–სტილის მაგალითი.
ანიმე "Kanon" – კლასიკური ანიმე–სტილის მაგალითი.

ანიმეს ხატვის სტილზე ლაპარაკისას, უპირველეს ყოვლისას იხსენებენ პერსონჟების არაპროპორციულად დიდ თვალებს. სინამდვილეში ანიმეს პერსონაჟების თვალები გამოირჩევიან არც ისე სიდიდით, როგორც დეტალიზაციით სახის სხვა ნაწილთან შედარებით. თვალებისაგან განსხვავებით, ცხვირი და პირი ტრადიციულად იხატება რამოდენიმე ხაზის მეშვეობით, მაგრამ ხშირია გამონაკლისიც, მაგალიტად ანიმე–ტრილერში "მონსტრი" (Monster) გამოყენებულია პერსონაჯების "რეალისტური" დიზაინი.

ანიმეს პერსონჟებს ხშირად აქვთ უჩვეულო ფერის თმები და ექსტრავაგანტული ვარცხნილობები. თავდაპირველად ეს საჭირო იყო იმისთვის, რომ მაყურებელს ადვილად შეეძლო გაერჩია რამოდენიმე ერთმანეთის მსგავსად დახატული პერსონაჟი ერთმანეთისაგან, ამჟამად კი, როცა ხატვის ხარისხი შედარებით მაღალია და პერსონაჟები დამუშავებულია წვრილმან დეტალებამდე, ეს უფრო ტრადიციის საკითხია, ვიდრე საჭიროების. ამის გარდა, თმების ფერი ხშირად ასახავს პერსონაჟის ხასიათს და ფსიქოლოგიას. მაგალითად თმაწიტელი პერსონაჟები ხშირად ცხარი ხასიათიდ გამოირჩევიან, ლურჯთმიანები კი პირიქით. ღია ფერების თმები ასევე პერსონაჟის უცხოური წარმოშობის ნიშანი შეიძლება იყოს, რადგან იაპონელებს ძირითადათ მუქი თმები აქვთ.

 მიიკი – ანიმე "Di Gi Charat"–ის ერთ–ერთი "ჩიბი" პერსონაჟი.
მიიკი – ანიმე "Di Gi Charat"–ის ერთ–ერთი "ჩიბი" პერსონაჟი.

ემოციების გადმოსაცემად ანიმეში ტრადიციული მეთოდების – სახის გამომეტყველების და ხმის ცვლილებბის გარდა გამოიყენება სხვა ხერხები, რომლებიც ხშირად გიპერტროფირებული და კომედიურია – მაგალითად, გაბრაზებულ პერსონაჟს შეიძლება თვალებში ცეცხლი აენთოს, სხვა პერსონაჟის სულელურ ან უდრო კითხვის ან მოქმედების საპასუხოდ თავის ზემოდ ან გვერდზე გაუჩნდეს ოფლის გიგანტური წვეთი (ეს ანიმეს ყველზე ცნობილ სტერეოტიპადაც კი იქცა), შოკირებული პერსონაჟი შეიძლება ქვად გადაიქცეს დ.ა.შ.

ცალკე აღსანიშნავია ხატვის სტილი რომელსაც "ჩიბი"(იაპ. ちび)–სტილი, ან SD-სტილი (Super Deformed - სუპერ–დეფორმირებული) ეწოდება. ამ სტილის გამოყებებისას პერსონაჟებს არაპრპორციული თავებით და განსაკუთრებით დიდი თვალებით ხატავენ. ეს ხატვის სტილი ხშირად კომედიურ სიტუაციებში გამოიყენება, როცა საჭიროა მოქმედების კომედიურობის და პაროდიულობის ხაზგასმა. თუმცა არსებობს ამ სტილში დახატული მთელი სერიალები, ამ შემთხვევაში "ჩიბი"–სტილმა მოწოდებულია გამოიწვიოს მაყურებლის სიმპატია "თეთრ და ფუმფულა" პერსონაჟების მიმართ.

[რედაქტირება] მუსიკა და გახმოვანება

როგორც კინემატოგრაფიაში, ასევე ანიმეშიც ემოციების გადმოსაცემად და მაყურებელის ხასიათზე ზემოქმედებისათვის აქტიურად გამოიყენება ხმა და მუსიკა. ანიმეს ტრანსლაციის დასრულების შემდეგ აუცილებლად გამოიცემა ამ სერიალის საუნდტრეკები და ხშირად ისინი კონკურენციას უწევენ მომრერალთა ჩვეულებრივ მუსიკალურ ალბომებს. ამიტომ, ანიმესთვის სიმრერების შესასრულებლად და მუსიკის დასაწერად უმთავრესად ცნობილ ჯგუფებს და კომპოზიტორებს იწვევენ.

ფილმის (ან სერიის) დამწყები და დამასრულებელი სიმღერები ნაწარმოების "სავიზიტო ბარათია" და მათ ჩვეულებრივ ცნობილი პოპ–მუსიკოსები და ჯგუფები ასრულებენ. ორივე კომპოზიცია ნაწარმოების განუყოფელი ნაწილია – დამწყების მიზანია შეუქმნას მაყურებელს შესაბამისი განწყობა სერიალის ყურებისათვის, აგრძნობინოს თუ რას უნდა ელოდოს სერიალისაგან. დამასრულებელი კომპოზიცია ხშირად დამწყებზე უფრო წყნარია, მისი მიზანი სერიის შედეგების შეჯამებაა.

ანიმეს საუნდტრეკებისათვის დამახსიათებელია ესეთი მოვლენა, როგორც "თემატური მუსიკა" – როცა რაიმე მოვლენისას ან რომელიმე პერსონაჟის მოქმედებისას ისმის შესაბამისი მუსილა. მაგალითად, მუსიკა რომელიც ისმის ბრძოლების განმავლობაში შეიძლება იყოფოდეს ბრძოლის ადგილმდებარეობის მიხედვით – თუ ბრძოლა მიმდინარეობს ტყეში – მუსიკა ერთია, თუ ქალაქში – მეორე. ან შეიძლება იყოფოდეს იმის მიხედვით, თუ რომელი პერონაჟი მონაწილეობს ბრძოლაში (ამის კარგი მაგალითია სერიალი "Mai HiME" – მასში ყოველ პერსონაჟს აქვს თავისი საკუთარი თემა, რომლებიც ამ პერსონაჟების ბროლისას ისმის).

მსახიობები, რომლებიც ანიმეს ახმოვანებენ იაპნური სახელით "სეიუ" არიან ცნობილები. სხვა ქვეყნებისაგან განსხვავებით, იაპონიაში ეს პროფესია საკმაოდ პოპულარულია და განვითარებული, რის გამოც ანიმეს გახმოვანება სხვა ქვეყნების ანიმაციური ფილმების გახმოვანებასთან შედარებით მაღალი ხარისხით და პროგესიონალიზმით გამოირჩევა. ბევრი სეიუ ასევე ცნობილია ტავისი საესტრადო მოღვაწეობით, მაგალითად ერთ–ერთი პოპულარული სეიო, მაგუმი ჰაიასიბარა, რომელსაც ორმოცდაათზე მეტი ანიმე აქვს გახმოვანებული, იაპონიის ერთ–ერთი ყველაზე პოპულარული შემსრულებელია, მსახიობი და რამოდენიმე ცნობილი ფირმის "სახე".

ჩვეულებრივი საუნდტრეკების გარდა, ხშირად გამოიცემა სპეციალური ალბომები, რომლებიც მაგალითად, ცალკეული პერსონაჟებისადმითაა მიძღვნილი – ამ ტიპის ალბომებში შედის რამოდენიმე სიმრერა, რომლებსაც ამ პერსონაჟის გამხმოვანებელი სეიუ ასრულებს, რის შედეგადაც მსმენელს უჩნდება გრძნობა რომ სიმღერები პერსონაჟს ეკუთვნის. ამ შთაბეჭდილების გასაძლიერებლად სიმრერები ხშირად შერჩეულია პერსონაჟის ხასიათის და გემოვნების გათვალისწინებით. ასევე ამ დისკებზე შეიძლება იყოს ინტერვიუების პერსონაჟების სეიუებთან, პერსონაჟის მიერ წარმოთქმული მონოლოგები დ.ა.შ. ამის გარდა ხშირია აუდიო დამატებები სერიალისათვის – მოკლე რადიო–წარმოდგენები, სერიალის პერსონაჟების მონაწილეობით, რომელებიც ხშირად კომედიური ხასიათისაა და ნაწარმოების მთავარ სიუჟეტთან არაა დაკავშირებული.

[რედაქტირება] სიუჟეტი და ჟანრები

ანიმე არსებობს ნებისმიერი ჟანრის, რომელიც კი შეიძლება შეგვხვდეს სხვა ნაწარმოებებში, იყოს ეს კომედია, დრამა სათავგადასავლო ჟანრი თუ ეროთიკა. ანიმეს უდიდესი ნაწილი შეიცავს რამოდენიმე ჟანრის და თემატური ელემენტის ნარევს, და მისი ზუსტი კლასიფიკაცია საკმაოდ დიდ პრობლემას წარმოადგენს. პირველი შეხედულობით მსუბუქი, კომედიური სიუჟეტი შეიძლება მძიმე დრამაში გადაიზარდოს, და პირიქით, თითქმის ყველა ანიმეს ახასიათებს ის, რასაც ხშირად "კომედიის ელემენტებს" უწოდებენ.

უმეტეს შემთხვევებში სხვადასხვა ჟანრები მაინც ახდენენ გავლენას სიუჟეტის მიმდინარეობაზე რაც კარგად ჩანს ე.წ. "შიონენ–ედვენჩერ"–ის (სათავგადასავლო ფილმი ბიჟებისათვის) მაგალითზე. ამ ჟანრის სერიალები ძირითადათ შემდეგნაირად ვითარდება: სერიალის უდიდესი ნაწილის განმავლობაში მთავარი გმირი აგროვებს მეგობართა გუნდს, სწავლობს ბრძოლის ახალ ხერხებს და გზადაგზა წყვიტავს მცირე პრობლემებს, რათა საბოლოოდ დაამარცხოს ძლიერი და სახიფათო მოწინააღმდეგე. ამის შემდეგ სერიალი მთავდება, ან ჩნდება სხვა, უფრო ძლიერი მოწინააღნდეგე, რომლის დასამარცხებლად გმირს ყველაფრის თავიდან გამეორება უხდება.თითოეულ ასეთ ციკლს "არკა" (ინგ. Arc) ეწოდება. ამ ჟანრის კლასიკურ მაგალითებად შეიძლება "ნარუტო" (Naruto), ან "ბლიჩი" (Bleach) მივიჩნიოთ.

ანიმე და მანგა ტრადიციულად კლასიფიცირდება შემდეგი კრიტერიუმებით, რომლებიც სხვა შემთხვევებში არ გამოიყენება:

აუდიტორიის მიხედვით

  • კოდომო (იაპ.子供, Kodomo) – ანიმე ბავშვებისათვის.
  • შიონენი (იაპ.少年, Shōnen) – ანიმე ბიჭებისათვის (12-დან 16–18 წლამდე).
  • შოუჯო (იაპ.少女, Shōjo) – ანიმე გოგოებისათვის (12-დან 16–18 წლამდე).
  • სეინენ (იაპ.青年, Seinen) – ანიმე მამაკაცებისათვის.
  • ჯოსეი (იაპ.女性, Josei) – ანიმე ქალებისათვის.

პერსონაჟების ფსიქოლოგიის და მიზნების მიხედვით

  • სენტაი/სუპერ სენტაი (იაპ.戦隊, Sentai) – ანიმე რომელშიც მოყოლილია პერსონაჟების მუდმივი ჯგუფის შესახებ, რომელიც იბრძვის რამის ან ვინმეს წინააღმდეგ.
  • სპოკონი (იაპ.スポ根, Spokon) - ანიმე ახალგაზრდა სპორტსმენებზე და მათ სპორტულ კარიერაზე.
  • მაქო–შოუჯო (იაპ.魔法少女, Mahō Shōjo) – "ჯადოქარი გოგოები". ანიმე მაგიური ძალის მქონე გოგოზე/გოგოებზე.
  • ჰარმანხანა (Harem) - პერსონაჟების ურთიერთობს ფორმა, როცა მთავარ გმირს ახლავს მოპირდაპირე სქესის რამოდენიმე სხვა პერსონაჟი.

სხვა

  • ბიშოუჯო (იაპ.美少女, Bishōjo) – იაპონურად "ლამაზ გოგოს" ნიშნავს, და გამოიყენება შესაბამისი პერსონაჟების მქონე ანიმეების დასამახასიათებლად.
  • ბიშიონენი (იაპ.美少年, Bishōnen) – იაპონურად "ლამაზ ბიჭს" ნიშნავს, და გამოიყენება შესაბამისი პერსონაჟების მქონე ანიმეების დასამახასიათებლად.
  • ჰენტაი (იაპ.変態 ან へんたい, Hentai) – იაპონურად "არანორმალურს" ნიშნავს და პორნოგრაფიული ანიმეს აღსანიშნავად გამოიყენება.
  • იაოი (Yaoi) – ანიმე ჰომოსექსუალურ კავშირზე მამაკაცთა შორის.
  • იური (იაპ.百合, Yuri) – ანიმე ჰომოსექსუალურ კავშირზე ქალთა შორის.
  • შიონენ–აი (იაპ.少年愛, Shōnen-ai) – ანიმე მამაკაცთა შორის სიყვარულზე. იაოისაგან განსხვავდება პორნოგრაფიული სცენების უქონობით.
  • შოუჯო–აი (იაპ.少女愛, Shōjo-ai) – ანიმე ქალთა შორის სიყვარულზე. იურისაგან განსხვავდება პორნოგრაფიული სცენების უქონობით.
  • ეჩჩი (იაპ.エッチ, ecchi) – ეროთიკის ელემენტების მქონე ანიმე.

ასევე არ შეიძლება დავივიწყოთ ანიმესთვის ესეთი პოპულარული ჟანრი, როგორიცაა:

  • მექა (Mecha) – ანიმე გიგანტური რობოტების (ან რამე სხვა მექანიკური მოწყობილობების) შესახებ.