მსოფლიოს უძველესი უნივერსიტეტები
ვიკიპედიიდან
ამ გვერდზე მოყვანილია მსოფლიოს უძველესი დღემდე ფუნქციონირებადი უნივერსიტეტები. ამ სასწავლებელთა სიაში მოსახვედრად საგანმანათლებლო დაწესებულება უნდა აკმაყოფილებდეს უნივერსიტეტის განსაზღვრებას მისი დაფუძნების დროისთვის; ის დაფუძნებული უნდა ყოფილიყო 1500 წლამდე; და მას შემდეგ რაიმე მნიშვნელოვანი დაბრკოლება მის ფუნქციონირებაში არ უნდა მომხდარიყო.
შენიშვნა: აკადემიური ხარისხის მინიჭება უმაღლესი განათლებისთვის ისტორიულად ევროპული ჩვეულება იყო, და უნივერსიტეტის თანამედროვე განსაზღვრება მოიცავს ხარისხის მინიჭების ფაქტორსაც, შესაბამისად, უძველესი უმაღლესი სასწავლებლები, რომლებიც აკმაყოფილებს უნივერსიტეტის თანამედროვე განსაზღვრებას მხოლოდ ევროპაში არსებობდა. თუ დავუშვებთ, რომ ამგვარ უძველეს დაწესებულებებს თავდაპირველად ხარისხი არ გაუციათ, თუმცა ამჟამად ამ მოთხოვნას აკმაყოფილებს, შესაბამისად, ზოგიერთი ევროპული და არა-ევროპული სასწავლებლები წინ უსწრებენ ბოლონიის უნივერსიტეტს დაფუძნების თარიღით (მაგ. ნალანდას უნივერსიტეტი დაფუძნდა ძვ.წ. V საუკუნეში ინდოეთში, ნანკინის უნივერსიტეტი დაფუძნდა 258 წელს ჩინეთში, და ალ-აზარის უნივერსიტეტი დაფუძნდა 988 წელს ეგვიპტეში).
საბოლოოდ, ზოგიერთ ევროპულ უნივერსიტეტთა შორისაც არსებობს უთანხმოება იმაზე, თუ რომელი იყო სინამდვილეში "პირველი". ბოლონიის უნივერსიტეტი, მიუხედავად იმისა, რომ ის პარიზის უნივერსიტეტს უსწრებს, ჩამოყალიბებულ იქნა სტუდენტების მიერ, რომლებიც თავად ეძებდნენ მასწავლებლებს, მაშინ როცა პარიზის უნივ. მასწავლებელთა მიერ იყო ორგანიზებული, რომელთაც შემდეგ თავად მოიძიეს სტუდენტები. შესაბამისად, ზოგიერთი (განსაკუთრებით პარიზში) ეჭვქვეშ აყენებს საკითხს იმაზე თუ რომელი იყო "ნამდვილი" უნივერსიტეტი დაარსების მომენტში, თუმცა ზოგადად აღიარებულია ფაქტი, რომ ბოლონიის უნივერსიტეტი პირველი იყო.
[რედაქტირება] სია
- ბოლონიის უნივერსიტეტი, ბოლონია, იტალია, დაარსდა 1088 წ.
- პარიზის უნივერსიტეტი, პარიზი, საფრანგეთი, დაარსდა დაახ. 1150 (ამჟამად გაყოფილია რამდენიმე ავტონომიურ უნივერსიტეტად)
- ოქსფორდის უნივერსიტეტი, ოქსფორდი, ინგლისი, დაარსდა 1167-მდე
- კემბრიჯის უნივერსიტეტი, კემბრიჯი, ინგლისი, დაარსდა დაახ. 1209 წ.
- სალამანკას უნივერსიტეტი, სალამანკა, ესპანეთი, დაარსდა 1218 წ.
- მონპელიეს უნივერსიტეტი, მონპელიე, საფრანგეთი, დაარსდა 1220 წ.
- პადუას უნივერსიტეტი, პადუა, იტალია, დაარსდა 1222 წ.
- ნეაპოლის უნივერსიტეტი, ნეაპოლი, იტალია, დაარსდა 1224 წ.
- ტულუზის უნივერსიტეტი, ტულუზა, საფრანგეთი, დაარსდა 1229 წ.
- სიენას უნივერსიტეტი, სიენა, იტალია, დაარსდა 1240 წ.
- კოიმბრას უნივერსიტეტი, კოიმბრა, პორტუგალია, დაარსდა 1290 წ. ლისაბონში
- მადრიდის კომპლუტენსის უნივერსიტეტი, მადრიდი, ესპანეთი, founded in 1293 in Alcalá de Henares
- ლეიდას უნივერსიტეტი, ლეიდა, ესპანეთი, founded in 1300
- რომის ლა საპიენცას უნივერსიტეტი, რომი, იტალია, founded in 1303
- პიზის უნივერსიტეტი, პიზა, იტალია, founded in 1343
- კარლის უნივერსიტეტი (პრაღა), ჩეხეთი, founded in 1348
- პავიას უნივერსიტეტი, პავია, იტალია, founded in 1361
- Jagiellonian University, კრაკოვი, პოლონეთი, founded in 1364
- ვენის უნივერსიტეტი, ვენა, ავსტრია, founded in 1365
- University of Pécs, Pécs, უნგრეთი, founded in 1367
- Ruprecht Karls University of Heidelberg, ჰაიდელბერგი, გერმანია, founded in 1386
- ფერარას უნივერსიტეტი, ფერარა, იტალია, founded in 1391
- ვიურცბურგის უნივერსიტეტი, ვიურცბურგი, გერმანია, founded in 1402
- ლაიპციგის უნივერსიტეტი, ლაპციგი, გერმანია, founded in 1409
- სენტ-ენდრიუს უნივერსიტეტი, სენტ-ენდრიუ, შოტლანდია, founded in 1412
- როსტოკის უნივერსიტეტი, როსტოკი, გერმანია, founded in 1419
- Catholic University of Leuven, Leuven, ბელგია, founded in 1425, now split between the French-speaking Université catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve and the Dutch-speaking Katholieke Universiteit Leuven, still at Leuven
- პუატიეს უნივერსიტეტი, პუატიე, საფრანგეთი, founded in 1431
- გლაზგოს უნივერსიტეტი, გლაზგო, შოტლანდია, founded in 1451
- Ernst Moritz Arndt University of Greifswald, Greifswald, Germany, founded in 1456
- Albert Ludwigs University of Freiburg, Freiburg, Germany, founded in 1457
- ბაზელის უნივერსიტეტი, ბაზელი, Switzerland, founded in 1460
- უპსალას უნივერსიტეტი, უპსალა, შვედეთი, founded in 1477
- Eberhard Karls University of Tübingen, Tübingen, გერმანია, founded in 1477
- კოპენჰაგენის უნივერსიტეტი, კოპენჰაგენი, დანია, founded in 1479
- აბერდინის უნივერსიტეტი, აბერდინი, შოტლანდია, founded in 1494
- სანტიაგო დე კომპოსტელას უნივერსიტეტი, გალიცია, ესპანეთი, founded in 1495
[რედაქტირება] 1500 წლის შემდგომი უძველესი უნივერსიტეტები ქვეყნის ან რეგიონის მიხედვით
ევროპის ქვეყნების უმრავლესობას უნივერსიტეტი გააჩნდა 1500 წლამდე. ამ თარიღის შემდეგ უნივერსიტეტები გავრცელდა მსოფლიოს სხვა ქვეყნებშიც:
- ავსტრალია: სიდნეის უნივერსიტეტი, 1850
- ამერიკა: უნივერსიდად აუტონომა დე სანტო დომინგო, დომინიკელთა რესპუბლიკა, 1538
- აშშ: ჰარვარდის უნივერსიტეტი, 1636, თუმცა უილიამ და მერის კოლეჯი პირველი იყო, რომელმაც უნივერსიტეტის სტატუსი მიიღო აშშ-ში 1779 წელს.
- ბალტია: ვილნიუსის უნივერსიტეტი, 1579, ორჯერ დაიხურა და ხელახლა გაიხსნა
- ბულგარეთი: სოფიას უნივერსიტეტი, 1888
- კანადა: ლავალის უნივერსიტეტი, 1663; ახალი ბრუნსუიკის უნივერსიტეტი, 1785
- ხორვატია: ზაგრების უნივერსიტეტი, 1669
- ესტონეთი: ტარტუს უნივერსიტეტი, 1802, აკადემია გუსტავიანას საფუძველზე (1632-1710)
- ინდოეთი: კოლკატას უნივერსიტეტი, 1857, უძველესი სრულყოფილი უნივერსიტეტი სამხრეთ აზიაში
- ირანი: თეირანის უნივერსიტეტი, 1934
- საბერძნეთი: ათენის უნივერსიტეტი, 1837
- საქართველო: თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 1918
- სომხეთი: ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 1919
- ირლანდია: სამების კოლეჯი (დუბლინი), 1592
- ისრაელი: ტექნიონი, 1924
- იაპონია: ტოკიოს უნივერსიტეტი, 1877
- მალაიზია: მალაიის უნივერსიტეტი, 1905
- მალტა: მალტის უნივერსიტეტი, 1769, კოლეგიუმ მელიტენსეს ბაზაზე 1592
- მექსიკა: მეხიკოს ნაციონალური უნივერსიტეტი, 1551
- ნიდერლანდი: ლეიდენის უნივერსიტეტი, 1575
- ნორვეგია: ოსლოს უნივერსიტეტი, 1811
- პაკისტანი: პუნჯაბის უნივერსიტეტი, 1882
- პერუ: სან-მარკოს ნაციონალური უნივერსიტეტი, 1551
- ფინეთი: ჰელსინკის უნივერსიტეტი, 1640, თავდაპირველად "ტურკუს უნივერსიტეტი, გადავიდა ჰელსინკში 1827
- ფილიპინები: სან-კარლოსის უნივერსიტეტი, 1595
- რუსეთი: მოსკოვის უნივერსიტეტი, 1755 ან სანქტ-პეტერბურგის უნივერსიტეტი (1724-1803, 1819) ან კანტის უნივერსიტეტი (1544-1945, 1967)
- ჩინეთი: პეკინის უნივერსიტეტი, 1898 (საკამათოდ, ვუჰანის უნივერსიტეტი, 1893)
- უკრაინა: ლვივის უნივერსიტეტი, 1661
[რედაქტირება] ხარვეზი
ზუსტი თარიღი, როდესაც უნივერსიტეტმა ფუნქციონირება დაიწყო საკმაოდ ბურისითაა მოცული და განსხვავდება ლეგენდისა თუ მისი წინაპარი სასწავლო დაწესებულების დაარსების დღიდან. მაგ. დღეს საყოველთაოდ აღიარებულია, რომ ოქსფორდის დაარსების თარიღის ზუსტად განსაზღვრა შეუძლებელია, და რომ ის დაახლოებით XII საუკუნის მეორე ნახევარში უნდა დაფუძნებულიყო. გარდა ამისა, ბაკალავრის ხარისხის კოლეჯის მიერ გაცემა შედარებით გვიანდელი (უფრო თანამედროვე) ამერიკული ტრადიციაა. ევროპული ტერმინოლოგიით, ჰარვარდის კოლეჯს უკვე ჰქონდა მინიჭებული უნივერსიტეტის ავტორიტეტი 1642 წლისთვის. პენსილვანიის უნივერსიტეტის პირველი ამერიკული დაწესებულება იყო ამ სახელწოდებით; თუმცა არც ჰარვარდი და არც ერთი სხვა კოლონიური კოლეჯებისა არ იყო იმდენად ვრცელი და მრავალფეროვანი აკადემიური თვალსაზრისით, როგორც ეს ევროპის უნივერსიტეტები იყო იმ პერიოდში.