Jeografiya

From Wikipedia

ביאסי איסטי ארטיקולו אין לא גראפ׳ייא איברייא, גיוגדאףיא

La Jeografiya es la sensia ke tiene por objekto el estudio de la superfisie terrestre i la distribusion espasial i las relasiones rekiprokas de los fenomenos fisikos, biolojikos i sosiales ke en eya se manifiestan.

En un sentido klasiko la Jeografiya (del grego geos, Tierra, i grafein, deskrivir) es la sensia de la deskripsion de la Tierra, pero oy en dia, ademaz de deskrivir, la Jeografiya trata de eksplikar. Se konsidera a la Jeografiya komo una sensia ke aglutina a todas las demaz sensias, tanto naturales komo sosiales, desde la Istoria hasta las Matematikas, puesto ke los objektos de estudio de la Jeografiya son munchos i muy variados. Sin embargo, la perspektiva de la Jeografiya es diferente; estudia los modos de organizasion del espasio terrestre, la distribusion de los elementos ke komponen el paisaje, sus formas, sus poblasiones... Ademaz, establese una dialektika entre la eksplikasion i la deskripsion del paisaje; i entre el metodo induktivo i el deduktivo. Para eyo estos elementos han de ser elejidos, seleksionados, ordenados, djuzgados i presentados. El analisis yeva al jeografo a komprender los modos de organizasion en el espasio.

Los prinsipales kampos ke estudia la Jeografiya i sus prinsipales sensias auksiliares son:

En Jeografiya fisika se estudia:
Geomorfolojiya, kon metodos de la Geolojiya, la Litolojiya i la Geofisika.
Klimatolojiya, kon metodos de la Meteorolojiya i la Estadistika.
Hidrolojiya, kontinental i marina, kon metodos de la Jeolojiya, la Oseanografiya i la Estadistika.
Biojeografiya kon métodos de la Biolojiya, la Botánika, la Zoolojiya, la Edafolojiya i la Ekolojiya.
En Jeografiya humana se estudia:
Jeografiya de la poblasión, kon metodos de la Demografiya, la Sosiolojiya i las Matematikas.
Jeografiya rural, kon metodos de la Agronomiya, la Climatolojiya, la Estadistika i la Ekonomiya.
Jeografiya ekonómika ke engloba todas las aktividades ekonómikas komo:
Jeografiya industrial, kon metodos de las Matematikas i la Ekonomiya.
Jeografiya de los transportes i komersial kon metodos de la Ekonomiya, las Matematikas i la Sosiolojiya.
Jeografiya del turismo kon metodos de la Ekonomiya, las Matematikas i la Sosiolojiya.
Jeografiya urbana, kon metodos del Urbanismo, la Sosiolojiya i las Matematikas.

Naturalmente los metodos de la Istoria aparesen en todas eyas hasta el punto de ke se ha yegado a avlar de Jeografiya kultural, ansi komo los estadistikos i matematikos. Tambien se utilizan metodos de Astronomiya i Topografiya para realizar los mapas, (kartografiya), ansi komo la determinasion de kodigos de signos ke ayuden a interpretarlos.

Por otro lado la Jeografiya puede estudiarse de forma jeneral o konkretada en una zona, rejion o paiz konkreto. Se avla ansi de Jeografiya jeneral i Jeografiya rejional ke es la ke se okupa de la aplikasion de los analisis jeografikos a paizes konkretos.


Lista de jeógrafos kelebres