Lengua Lumbarda

From Wikipedia

Lumbaart ucidentaal Cheest artícul al è scrivüü in koiné uçidentala, urtugrafía ünificada.
Për la lengua germanica estinta dël secul 6., varda lengua langubarda.
Lombard (lumbard, lumbaart)
Parnunzia nativa: lumbard, lumbart, lumbaard, lumbaart
Oltri denuminazziun:
Parlaa a: Svízzera, Italia
Resgjun: Europa
Parlaant: ???
Ranking: ???
Classificazziun genética: Indo-Europea

 Italica
  Rumanza
   Italo-Western
    Western
     Gallo-Iberica
      Gallo-Romaanz
       Gallo-Italic
        Lumbaart

status ufizziaal
Lengua ufizziala da: -
Regulaa par: -
còdas da la lengua
ISO 639-1 -
ISO 639-2 roa
SIL LMO
videe anca: lengua

Ul termin lengua lumbarda sa riferiss a un grüpp dë dialètt imparentaa tra da luur parlaa princzipalméent in dala Svízzera dal süt (Tisin e i Grisun), Italia dal nòort (buna paart dala Lumbardia e una quei area di regiun cunfinaant). Ul lumbaart l è na lengua rumanza uczidentala imparentada cul franczees, cul rumaansc, cul talian, evi. Anca se ul talian l è in genër druvaa cumë lengua scrita in di arei induë che së parla lumbaart, ul lumbaart l è mia mütualmeent cumprensibil cul talian e sti dó leench i fa paart dë düü ramm difereent dala pianta dala fameia linguistica rumanza (rispetivameent ul rumaanz uczidentaal e l italo-dalmatich).

NOTA. Se sa speczifica nagótt d'altër, tücc i esempi chi sótt i è furmi cumün a buna paart di varietaa lumbaart uczidentaal, inclüsa la koiné ticinesa (v. sótt). L'urtugrafia l'è chela druvada in chesta Wikipedia: un cumprumèss tra i urtugrafii tradizziunai e una prupòsta reczenta dë sistema ünificaa për tütt i varietaa lumbaart, cunt i trascrizziun funetich (quaant ch'i gh'è) in IPA.

A diferenza da buna paart di leench rumaanz, tanti dialètt lumbaart uczidentaal i gh-a di upusizziunquantitaa vucalica, p.es. paas [paːs] vs. pass [pas], ciapaa [ʧaˈpaː] vs. ciapá [ʧaˈpa]. Un'altra carateristica, rara in d'una lengua rumanza, l'è ch'i dröva taant i vèerp frasai idiumatich (custrüzziun vèerp-particula), piü o mén cumë in inglees i di altar leench germanich. P.es. trá, trá via, trá sü, trá fö(ra); mangiá, mangiá fö(ra). Druvá ul lumbaart l è da sòlit stigmatizaa in di arei lumbardòfun che puliticameent fa paart da l'Italia, però da sòlit l è mia inscí in di arei svizzër, induë che i varietaa linguistich lumbaart lucai i è da sòlit püssée ben cunservaa e püssée vitai. Un quei prugrama dë radio e dë televisiun in lumbaart l è trasmetüü ucasiunalmeent dëla Radio e televisiun svizzër adë lengua taliana. L'istitüzziun dë ricerca püssee impurtanta che la lavura sü di dialètt lumbaart l'è lucalizada a Belinzona, in Svizzëra (CDE - Centro di dialettologia e di etnografia, una istitüzziun guvernativa (cantunala)). A gh'è nissüna istitüzziun simila in Italia. In dal diczembër 2004 ul CDE l a püblicaa ul LSI, un dizziunari in 5 volümm che l cuata tütt i varietaa lumbaart parlaa in di arei svizzër. Chesta l'è për adèss la risórsa süla lengua lumbarda püssée impurtanta mai püblicada (püssée dë 4,500 pagin e circa 57,000 lèma cun püssée dë 190,000 variaant parlaa).

A i vöölt, ul tèrmin 'lumbaart' al è duvraa par sa-referí a una lengua cumün mía anmò esisteent. Al cuventa nutá che, in vargün caas, difereent varietaa lumbaart i pöö vess mía reciprucameent inteligíbil.

Na distinziun impurtaant a l'è chela tra varietaa uçidentaal e urientaal. Tüti i varietaa parlaa int i arei Svízzer a inn uçidentaal, cura ca sa tröva sía di varietaa uçidentaal sía urientaal in Itàlia. La varietaa lumbarda cun la püssee andega tradizziun literària a l'è ul Milanees (la remunta al sécul XIII), però al dí d'incöö ul Milanees al è staa surmuntaa asquaas cumpletameent dal Talian. Ul tèrmin Ticinees al è una denuminazziun cumprensiva par i varietaa parlaat in Cantun Ticin (Svízzera), cura ca la koiné Ticinesa (videe anca koiné uçidentala) l'è la koiné duvrada par i parlaant da varietaa lucaal divergeent, cura ch'i parla cun parlaant da òltri varietaa lumbaart dal Cantun Ticin, da la Lumbardía u dal Piemuunt.


Ligamm da föra

Template:Ie-lang-stub

Oltri leench-Otre lengue