Pitiroi
Nō Wikipedia Māori
Ka whānau mai a Pitiroi (Robert Fitzroy) ki Ingarangi i te tau 1805. Nō muri ka haere ia ki te Kāreti Roera Tauāmoana. Ko te Beagle tōna kaipuke tuatahi. I te tau 1831, nāna i whakamahere ngā takutai o Patagonia, o Tierra del Fuego, tae atu ki Ngā Ara o Magellan. Ko tōna hoa i tēnei haerenga āna, ko te tohunga pūtaiao a Charles Darwin, ā, ko āna pānuitanga rongonui i puta mai i ana tūhuratanga me ana tirohanga i tēnei haerenga. Ka peka te Beagle ki Pēwhairangi, ā, nō te tau 1838 ka takoto tana pūrongo mō tēnei whenua ki mua i te aroaro o tētahi komiti o te Whare Ariki (House of Lords) o te Pāremata o Ingarangi e hāngai ana ki Aotearoa. Ka mīharo ngā māngai o te Rōpū Hāhi Mihinare ki ana kōrero, ka tohungia ia e rātou ki ētahi tūranga teitei ake.
I te tau 1843 ka tohungia a Pitiroi hei Kāwana mō Niu Tireni, hei whakakī i te tūranga o Kāwana Hopihona, i mate i te tau 1842. I taua wā, kua pakaru kē ngā pūtea o te koroni, kua pakaru mai tētahi riri i waenganui i te Māori me te Pākehā ki Te Wairau. I te hau te rongo mō te pakanga ki Te Tai Tokerau hoki. Heoi, kāore i homai he pūtea, he hōia rānei mā te Kāwana hou. Ko ngā tohutohu kē ki a ia, me whakawhitiwhiti kōrero kē ia, mā konei pea ngā raruraru e ea. Kāore a Ngāti Toa i pākia e Pitiroi mō te raruraru ki Te Wairau, he kore nō Pitiroi i āta mōhio mēnā i tika te riro mai o ngā whenua i te Kamupene o Niu Tīreni; i tua atu, i te mōhio a Pitiroi, e kore e tareka e ia te riri ki a Ngāti Toa. Ka tahuri anō a Pitiroi ki te rangahau i ērā atu hokonga o te Kamupene o Niu Tīreni; kia ea rā anō tēnei mahi, kātahi anō ka whakamanatia aua hokonga. Ka riri rā ngā tāngata whai o te Kamupene o Niu Tīreni ka ngana rātou kia panaia a Pitiroi kia hoki ki Ingarangi.
Ko tētahi atu āhuatanga i te wā ko Pitiroi te Kāwana, ko te Native Exemption Ordinance o te tau 1844. He pire whakahaere i te ture, e aro ana ki ngā tikanga Māori, arā, ki te hara te Māori me utu paremata ia, kāore ia e whiua ki te whare herehere. Ahakoa tērā, poto noa te wā e mana ana te pire nei. He wāhi anō tō ngā rangatira ki te whakatau raruraru.
I te wā ko Pitiroi te Kāwana, ko te Karauna anake te mea whai mana ki te hoko whenua Māori, he ritenga i whakamanatia e te Tiriti o Waitangi. Heoi, nā te kore pūtea, kāore te Karauna i tareka te hoko whenua mai i te Māori hei hoko atu ki ngā tāngata whai. Me te aha, ka pupū te riri i waenganui i ngā Māori me ngā tāngata whai, ka kino kē ake te heke o te ōhanga.
Ko te whakautu a Pitiroi ki tēnei, kia whakaaetia te hoko tika a te Māori i ōna whenua ki ngā tāngata whai. Kāore te Tari mō ngā Koroni i whakaae ki tēnei, ā, i te pakarutanga mai o te riri i Te Tai-tokerau i te marama o Haratua o te tau 1845, ka karangahia a Pitiroi kia hoki ki Ingarangi.
[edit] Tohutoro
- Ngā Tāngata Taumata Rau URL:NZDB
Ngā kaihautū 1840-1980 | ![]() |
||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|