Димитар Крстев - Дичо Зограф
Од Википедија, слободна енциклопедија
На оваа статија ѝ е потребно правилно форматирање, категоризирање, граматика, интервики и слично. Може да помогнете со тоа што ќе ја уредите и трансформирате во стандардна вики-статија.
Содржина |
[уреди] Резиме
Димитар Крстев,или познат како Дичо Зограф е еден од најпознатите иконо и фреско-сликари на Балканот во 19-век.Во неговиот краток живот тој насликал повеќе од 2.000 икони за потребите на правоверските цркви,насекаде во Македонија,Србија и Грција.Творештвото на тресончанецот Дичо Зограф означува крај на еден илјадагодишен идејно-естетски систем и почеток на сосем нов период во македонската историја на уметноста.Дичо во своите икони владее со моделацијата.Во својата дејност тој систематски работи на нови иконостаси,ги обновува и дополнува постоечките,осликува одделни ѕидни површини со живопис и работи на цели ансамбли во новоизградените и доградените цркви и манастири.Карактеристично за неговата дејност е тоа што иконите ги сликал врз неутрална,најчесто златна заднина,а со тоа повеќе ја нагласувал духовноста на ликовите на светителите.Познатиот Дичо Зограф освен иконите,оставил и една книга “Ерминија” во која ги запишал сите работи за неговиот живот,за семејството,а на 201 страница напишал и се што знаел за зографисувањето.
[уреди] Основни биографски податоци
Димитар Крстев,или познат како Дичо Зограф е роден во маало Лековци,село Тресанче ,во Мијакчкиот регион во Македонија,во1819 година.Неговите родители му го дале името Димитар,а од името на неговиот татко,чие име е Крсте,тој е Димитар Крстев.Кога Димитар бил мал дознал дека е задоен во Селце и таму имал друг татко,но неговиот татко умрел кога Крстев имал една година,а неговата мајка се премажила во маало Лековци,во Тресанче.Татко му,Крсте Перков,бил зограф,но повеќе бил резбар и копаничар.Кога пораснал Дичо,татко му го зел со него,во неговата копаничарска група.Работеле многу,но Крстев тоа не го привлекувало,па се повеќе се загледувал во зографите со кои татко му често се гледал и другарувал.Во тоа време во манастирот Бигорски имало многу зографи и Дичо Зограф заминал од кај татко му и отишол кај зографите.Бигорските зографи кои занаетот го печеле на Света Гора Атонска му ги покажале темелите на зографството.Дичо Зограф за зографството најмногу научил од мајсторот Михаил од Самрина,Цинцар.Отпрвин помладите во кои бил и Дичо Зограф ги цртале првите слоеви од иконите и на крајот мајсторот ги поставувал последните сенки,па на тој начин светијата добивала невидена убавина.По многу работа на Дичо му било предложено да води една помала група,која требало да замине по црквите и манастирите во Далека Земја,во Долна-Егејска Македонија.Дичо Зограф ја прифатил понудата и со групата поминале голем дел од Егејска Македонија и насликале многу икони и фрески.Своето прво целосно зографско дело го насликал додека бил во Драма.Потоа тој заминал во Скопје и насликал нешто повеќе од 50 иконостасни икони за иконостасот на црквата “Света Богородица”.Така Дичо Зограф го започнал зографскиот занает.Димитар Крстев се оженил на 20 години.Имал седум синови и една ќерка .Годишно работел по околу педесет големи дела.Во нашите краишта го донел барокот кој доаѓал преку Света Гора и Солун,преку македонските мијачки зографи и резбари кои го учеле занаетот во манастирот “Зограф” на Атос.Дичо Зограф умрел на 54 години,во 1873 година.Причината за смртта на познатиот сликар Дичо Зограф не е позната.Едни извори велат дека тој имал треска или настинка,а некои извори посочуваат дека Дичо Зограф бил болен од пневмонија.Други пак извори велат дека Дичо Зограф го отрула неговата жена и дека тоа не било случајно туку наместо ракија во неговиот чај му турила од отровот со кои ги мешал златните бои за иконите.Некои пак велат дека случајно се сторила несреќата.Сакале да го закопаат во неговото маало Лековци,под стариот костен,на гробиштата кои тој ги направил,но попот и учителот рекле дека треба да го закопаат во дворот на црквата која се наоѓала сред селото,бидејќи многу работи направил за неа.Но и местото каде бил закопан Дичо Зограф не е познато.Некои зборувале дека бил закопан на Долни Ленишча,крај реката.Но постојат тврдења дека Дичо Зограф бил закопан на малите гробишта сред селото,од каде потоа коските му биле префрлени во костурницата во “Свети Николче”.Денеска во Тресанче од куќата на Дичо во Лековци останале уште неколку камења.Србите и Бугарите го сметале Дичо Зограф за нивни сликар.Србите велеле дека е најголемиот српски зограф,Бугарите пак го сметале во групата на бугарски творци,но сепак познатиот Дичо Зограф е македонски сликар.За тоа сведочат и неговите изјави во кои тој си кажувал дека е од Мијак од Тресанче.Сепак каков бил неговиот лик не се знае,за тоа дознаваме од неговиот говор”Илјадници слики светии зографисаф и ‘и потпишаф со писмо "из руки Дича Зографа", а моево грешно лице никоде не го насликаф, па денес не ме зноете какво лице су носел на себе”.Тој сметал дека преку неговите дела може да се дознае се за неговата душа и неговиот лик,поради тоа никаде не го насликал својот лик.
[уреди] Творештво
Димитар Крстев(Дичо Зограф) бил значаен сликар,кој за краток период насликал повеќе од 2.000 икони за потребите на правоверските цркви,насекаде во Македонија,Србија,Грција.Со неговото творештво започнал во 1835 година.Од 1844 до1845 година сликал по црквите и манастирите на Скопска Црна Гора во село Кучевиште.Во 1844 година отишол и во Бигорскиот манастир каде во следните четири години зографисал неколку престолни икони.Го насликал “Исус Христос”,”Света Богородица”,”Свети Јован Крстител” и иконата “Свети Свети Ѓорѓи Димитрија”.После тоа работел во Бањани,тоа било во 1845 година,кога ги насликал и иконите во црквата во Тресанче,во “Свети Петар и Павле”(“Света Богородица Одигитрија”,”Свети Јован Претеча” и “Сабор на светите апостоли”),а во следната година и иконите “Свети Никола Чудотворец”,”Свети Три Јерарси”,како и иконата “Свети Атанасие”.Истата година насликал и други икони за тресанечкиот храм,како што се иконите на “Света Недела” и на “Света Параскева”а во 1847 година ја насликал и иконата на “Свети Архангел Михаил”,со помош на Петре Пачар,кој бил потпишан на иконата како ученик на Дичо Зограф.Од 1847 до 1849 година работел во Тресанче.Тогаш ги насликал иконите:”Томино неверство”,”Раѓање Христово”,”Крштевање Христово”,”Раѓање на Света Богородица”,”Свети Свети Пантелејмон и Трифун”,”Свети Свети Кузман и Дамјан”,”Преображение Христово”,”Успение Богородичино”,”Воведение на Пресвета Богорорица во храмот”,”Свети Свети Ѓорѓи и Димитрие”,”Свети Свети Константин и Елена”,”Свети Свети Евстахие и Јулијан” и “Слегување на Светиот Дух”.Особено успешно дело на Дичо Зограф е животописанието на големиот иконостасен крст во голамата тресонечка црква кое го завршил во 1854 година.На зографисувањето на тресонечката црква работел од1844 од 1854 година.Во исто време есента во 1849 година отишол и во Вевчани каде ја изработил иконата “Света Богородица со Христос”,следната година бил во горнореканските села Сенце и Кичиница,а потоа и во Охрид каде во црквата “Света Богородица Каменска” нацртал една иста икона како иконата во Вевчани.Во Охрид за две години насликал околу 40 икони меѓу кои била и иконата “Свети Врачи Големи” во црквата “Света Богородица” во Охрид.Во овие години Дичо Зограф успеал најмногу да ги искористи сите негови творечки можности.Во следните години ги насликал следните позначајни икони:Иконостасот во црквата “Свети Димитрија” во село Волковија,кој го нацртал во 1852 година,иконостасот во црквата “Свети Никола” во манастирот во село Љубанци во 1853 година,во храмот “Свети Никола” во Куманово во 1856 година,во црквата “Свети Илија” во село Кадино во 1857 година,”Света Марина” во село Зубовце во 1859 година.На крајот во 1859 година заминал во Србија и во Врање каде сликал во црквите “Света Троица”,а 1860 и 1861 година Дичо Зограф повторно бил во Македонија и сликал во црквата “Света Богородица” во Скопје ги насликал “Свети Свети Константин и Елена”,”Света Богородица”,а потоа бил во Охрид каде работел во храмовите “Свети Никола Геракомија”,”Света Богородица Челница”,”Света Богородица Каменска”,”Света Богородица Болничка”,”Света Богородица Перивлептос” и во “Свети Димитрија”.Во овие години Дичо Зограф нацртал стотици и стотици икони,а имало и многу луѓе кои сакале да им црта светии.Од 1862 година Дичо Зограф го префрла тежиштето на својата дејност во Охрид каде станал еден од најбараните иконописци.Во овој период Дичо Зограф работел икони и живопис за православните храмови во Охрид,најчесто ги обновувал постарите иконостаси и досликувајќи ги надворешните.Меѓутоа со зголемената продукција и се поголемото учество на неговите помошници во финалните работи,постепено почнал да опаѓа квалитетот на ликовната изведба.
[уреди] Карактеристики на творештвото
Творештвото на тресончанецот Дичо Зограф означува крај на еден илјадагодишен идејно-естетски систем и почеток на еден сосем нов период во макединската историја на уметноста.Преку неговото творештво т.е. честите потписи како и стилската анализа и атрибуција на неговите дела може континуирано да се следи неговиот творечки пат.Карактеристично за неговото творештво е површинското решавање на формите и линијата како основно изразно средство.Во почетниот период од својот ликовен развиток Дичо Зограф не бил во состојба да се ослободи од графичката шема на образецот.Облеките на неговите слики биле крути и тешки,сликани површински,а диплите ги формирал во вид на покуси и подолги линии и слободно нанесени петна најчесто со златна боја.Додека пак иконите и иконостасите работени кон крајот на четириесетите години на 19 претставуваат повисока фаза од неговиот ликовен развој.Педесетите години се период на творечката зрелост на Дичо Зограф.Иконите од иконостасите работени во ова време се подредени на единствена формално-стилска и идејно-естетска концепција.Дичо Зограф во неговите творби сигурно владее со моделацијата.Иконите ги сликал на неутрална,најчесто златна основа,со што на ликовите им давал спиритуалност префрлајќи ги во еден надсетилен простор.Впечатокот го дополнувале раскошните облеки на светителите.Малите пак формати на Дичо Зограф,како што се празничните икони,по углед на своите претходници и современици,ги исполнувал со множество ликови,со фантастична архитектура и пејсаж во заднината.
[уреди] Преглед на најзначајните дела на Дичо Зограф
- 1844 Бигорскиот манастир “Исус Христос”;”Света Богородица”;”Свети Јован Крстител”
- 1845 “Свети Петар и Павле” “Света Богородица Одигитрија”;”Свети Јован Претеча”; “Сабор на светите апостоли”
- 1847 “Свети Петар и Павле” “Свети Архангел Михаил”
- 1847-1949 црквата во Тресанче :”Томино неверство”;”Раѓање Христово”;”Свети Свети Пантелејмон и Трифун”;”Преображение Христово”;”Свети Свети Ѓорѓи и Димитрие”; “Слегување на Светиот Дух”
- 1849 Вевчани “Света Богородица со Христос”
- 1851 “Света Богородица”-Охрид “Свети Врачи Големи”
- 1860-1861 “Света Богородица”- Скопје “Свети Свети Константин и Елена”,”Света Богородица”
[уреди] Останати активности
Освен што бил добар иконо и фреско-сликар Дичо Зограф бил и учител на познатите зографи Максим Ненов-војводата,Блаже Дамјанов,Исаија Мажоски,на неговиот син Аврам,на синот на зографот Петре Пачар,Глигорие и други.