ഛന്ദസ്സ്

വിക്കിപീഡിയ, ഒരു സ്വതന്ത്ര വിജ്ഞാനകോശം.

വര്‍ണ്ണവൃത്തങ്ങളില്‍ എഴുതപ്പെട്ട പദ്യങ്ങളുടെ ഒരു വരിയില്‍ എത്ര അക്ഷരങ്ങളുണ്ടു് എന്ന കണക്കാണു ഛന്ദസ്സ്.

ഒരു വരിയില്‍ 1 അക്ഷരം മുതല്‍ 26 അക്ഷരം വരെയുള്ള പദ്യരൂപത്തെ വൃത്തം എന്നു വിളിക്കുന്നു. 26-ല്‍ കൂടുതല്‍ അക്ഷരങ്ങളുള്ളവയെ ദണ്ഡകം എന്നും.

ഒരു വരിയിലുള്ള അക്ഷരങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ താഴെക്കൊടുക്കുന്ന 26 ഛന്ദസ്സുകളുണ്ടു്.

  1. ഉക്ത
  2. അത്യുക്ത
  3. മദ്ധ്യ
  4. പ്രതിഷ്ഠ
  5. സുപ്രതിഷ്ഠ
  6. ഗായത്രി
  7. ഉഷ്ണിക്
  8. അനുഷ്ടുപ്പു്
  9. ബൃഹതി
  10. പംക്തി
  11. ത്രിഷ്ടുപ്പു്
  12. ജഗതി
  13. അതിജഗതി
  14. ശക്വരി
  15. അതിശക്വരി
  16. അഷ്ടി
  17. അത്യഷ്ടി
  18. ധൃതി
  19. അതിധൃതി
  20. കൃതി
  21. പ്രകൃതി
  22. ആകൃതി
  23. വികൃതി
  24. സംകൃതി
  25. അഭികൃതി
  26. ഉത്കൃതി

അനുഷ്ടുപ്പില്‍ (8 അക്ഷരം) താണ വൃത്തം വളരെ ചെറുതും പ്രകൃതിക്കു (21 അക്ഷരം) മുകളില്‍ ഉള്ളതു വളരെ വലുതാണെന്നും അതിനാല്‍ അവയെ അധികം ഉപയോഗിക്കരുതെന്നും വൃത്തമഞ്ജരി പറയുന്നു.