Лал
Wikipedia-с
Исламийн шашинд eртєнцд цорийн ганц бурхан нь л байдаг.Тэр нь Аллах.Мэдээж гол судар нь Коран.Гол сургаал нь 6 итгэл(бvрхан(аллах), тэнгэр(angels),сvдар шаштир(коран), зєгнєгч Мухамmaд,хєйт нас,жам ёс (fate)) ,5н vйл ажилгаа(итгэлийн илчлэл,єдєрд 5н удаагийн сvмд(Мэцца)гийн мєргєл,рамаданий мацаг барилт,єргєл) байдаг юм байна. Анх арабийн хойгийн Мэkkа(арабаар Макка) нь эндэхийн далайгаас Сыриа орох гол усан боомт болдог байжээ.Мэkkад байдаг солир(тэнгэрийн чулуу ) нь эртнээс ариун газар гэж шvтэгдэж жилд нэг удаа ирж мєргєдєг байжээ.Энэ юэд арабийн аймгууд дайн байлдааниа зогсоож амгалан байдал тогтоодог .Гэхдээ энэ юэд олон янзийн бурхад оршиж байжээ.Жишээ нь Хобол,Манад,Араат,Эли Вассар гэх мэт.Энэ мэтчилэн Мэkkа нь эдийн засаг ,нийгмийин хувьд арабийн бусад газраас бага зэрэг илvv хєгжилтэй ,арабийн аймгуудийг нэгэн vндэстэн болгож шашин,соёлийн тєв нь болох асар их боломжтой байсан байна.Гэвч эдийн засаг нь хєгжихийн хэрээр хот худуу ,баян ядуугийн ялгаа ихээр гарах болсон байна.Тэр юэйин арабийн дээдсvvд нь голдуу нvvдэлчид бєгєєд суурин газрийн худалдаачид доод зэргийн давхарагд багтдаг байжээ.Иймээс нийгмийн шинэ хvчирэг хvчин болсон хvмvvсийн хувьд хуучиний ёс заншил,шашин шvтлэг эд нар нь ямар нэгэн ашиг тус байхгуй байсан тул тэд шинэ шашин,шинэ ёс заншил хайж эхэлсэн байна.Энэ нь исламийн шашин vvсгэх хамгийн том нухцул болсон байна. Мухаммэд нь дээрхи шинэ хvчин болох худалдаачин гаралтай хvн ажээ. Ислам гэдэг уг нь араб хэлээр аллахруу(тєлєє) гэсэн утга бvхий туйлийн vнэн(дэвєтэ) али эсвэл хязгааргvй энх амгалан гэдэг агуулгатай ажээ. Исламийн гол сургаалийг дээр єгєєлсэн 6 итгэл бую(иман),5 у/а(ибада?)ийг даган мєрддєг хvнийг муслим(исламийг шутэгч) гэдэг байна эхлээд 6 итгэл бую Иманийг нь товч тайлбарлая 1.Eртэнцд байдаг туйлийн vнэн бурхан бол Аллах.Аллах нь бvхий л оюун ухаан бєгєєд эстэс ,тєгсгєл гэж байхгуй ,тэрний хvч чадал нь хязгааргуй бєгєєд,тvйлийн аруйн,бухнийг бvтээгч бєгєєд бvхнийг устгагч . 2.Тэнгэр(ангэлс)Аллахийн бараа болгсод,тэд нvгэл уйлддэггvй 3.Шаштир.Исламийн аруйн судар нь Коран болон тvvнээс ємнє аллахийн илгээсэн шаштирууд.Yvнд Библийг хvртэл багтаадаг байна.Коран нь арабаар al-Quran .Мухамэд 22 настай байх юyд нь Аллахаас буулгасан сургаалийг бичсэн зvйл .114 зvйлээс тогтдог.Одоогийнхоо хэлбэрийг олсон нь 3-р халиф Османий юэд бололтой.Гол агуулга нь Бурханий цорийн ганц шинж тэмдэг нь бусад шашин(жудэ,xрист)тэй ижилхэн eртэнцийн vvслээс сvvлчийн шийтгэл хvртэлх хvн тєрєлхтєний тvvх .итгэл,юсєртvхvvн,хvvлй,гэрлэлт,vгсаа,хvдалдаа наймаа,шийтгэл зэрэгийг нарийвчилан бичсэн байдаг ажээ. 4.Зєгнєгч .Аллах(уунээс хойш бурхан)ийн зєгнєгч нь Коран бичсэнээр 25 хvн байдаг байна.Хамгийн томд нь Адам,Ноа(арабаар Ноах),, Абрахам, Ишмаэл, Исаац, Жацоб, Мосэс, анд Жэсvс.эдгээр нь бvгд зєгнєгч бvгvvд али нь ч бурхан болон бурханий хvv гэж vздкvй байна.Харин хамгийн гол зєгнєгч бол Мухамэд гэж vздэг гэнэ.Бас Мухамэд нь бурхан болоод бурханий хvv биш гэж уздэг. 5.Сvvлчийн шийтгэл энэ хорвоогийн тєгсгєл болон сvvлчийн шийтгэл мєнхийн улсийн оршин тогнолийг итгэх 6.Бурханий зарлиг=Аллахийн зарлиг нь дагах нь жам ёсний зvйл. жич: бурханий зарлигийг арабаар Ал-Чадар гэдэг байна. Харин 5 v/а нь. 1.Итгэлийн илчлэл.Энэ нь ( Аллахаас єєр бурхан vгvй,Мvхамэдээс єєр элч байхгуй гэдэгийг гэрчилж байна) гэж мєргєдєг гэнэ. 2.Мєргєлийг єдєрд таван удаа Мэццагийн зvг хандаж арабаар хэлээр мєргєл vйлддэг байна. 3.Мацаг барих .Рамадан нь исламийн тоололоор 9 сард єдєр нэгч удаа хооллож,тамхи татаж,архи ууж,амттан али эсвэл мансууруулах зvйлс vнэрлэж,сэх хийхийг хориглодог байна.Харин євчтэй хvн,жирэмсэн эмэгтэйчvvд нь мєрддгvй байна. 4.Єргєл (Закат).Энэ юртунстэд олсон эд хєрєнгє нь муу муухай зуйлээс олсон хєрєнгє тул хойт насандаа зовох нэг нєхцєл нь болдог.Тиймээс нэг хэсгийг нь Аллахад єргєл бариж,нєгєє хэсгийг нь хэрэглэх ёстой гэдэг байна.Исламийн хуулиар газар эзэмшэгvй юэд татвар тєлЄ7х уурэг байхгуй боловч энэ нь нэг ёсний татварийг оролдог байна.Гэвч энэ нь ядуучуудийг тэтгэх мэтээр зарцуулагддаг тул "нийгмийн татвар"ийн vvрэгийг гvйцтэдэг байна. 5.Даянчилал(эргэлт) Хаж.Ислам шvтлэгтэй болгон исламийн тоололоор 12 сарийн 7-12ний єдрєєдэд Мэцца-д очиж мєргєх ёстой гэнэ. Исламийн урсгалуудийн хамгийн том нь Сvннагийн булэг.Энэ нь Мухамэдийн сургаали Сvнна-г дагалдах хун гэсэн утгатай ажээ.Сvнна дотор урсгал байхгуй боловч Исламийн хуулийн тайлалаасаа шалтгаалж 4нхэсэгт хуваагддаг байна. Дараагийн том урсгал нь Шиьа (алигийн булэг гэдэг vгний товчлол).4-р халиф Алиг шvтэн бишрэгчид.Мvхамэд нь Алид єєрийнхєє нууцийг дамжуулсан учраас Мухамэдийн цорийн ганц дамжуулагч нь Али гэж vздэг байна.Дотор нь 12 имамийн булэг,исмайлийн булэг,Сайтийн бvлэг гэж хуваадаг байна.Yvнээс гадна вахифф,хааф, гэх мэтийн урсгалууд байдаг байна.