Хөдөө Аж Ахуй

Wikipedia-с

Энэ өгүүлэл түүхий байна. Та үүнийг баяжуулж Монгол Википедиад хувь нэмрээ оруулж болно.
Шинэхэн суулгасан тутрагын талбай. Энэтхэг, Баруун Бенгал
Шинэхэн суулгасан тутрагын талбай. Энэтхэг, Баруун Бенгал

Хөдөө аж ахуй (Agriculture) нь хүнс, тэжээл болон бусад зориулалтаар ургамалыг тариалж, хурааж, боловсруулж, мөн тодорхой зүйлийн, үүлдрийн гаршуулсан амьтад буюу малыг өсгөн үржүүлэх үйл явцыг ерөнхийд нь хамаардаг.

Agri нь Латин хэлний "газар, талбай" гэсэн утгатай ager, culture нь Латин хэлний cultura буюу боловсруулах (гэхдээ хөрс) гэсэн үгнүүд юм. Утгачилан орчуулбал талбайн хөрс боловсруулалт гэж болно. Орчин цагийн хэлэнд Agriculture буюу Хөдөө аж ахуй (ХАА) гэдэг нэр томъёонд мал амьтан өсгөн үржүүлэхээс эхлээд тэдгээрээс авч болох түүхий эдийг боловсруулах, мөн хүнс, тэжээл, цардуул үйлдвэрлэх бүхий л үйл ажиллагааг хамруулан ойлгодог. Хөдөө аж ахуй нь өөрийн практик үйл ажиллагааг судалдаг Хөдөө аж ахуйн шинжлэх ухааныг бий болгосон. ХАА-н хэрхэн хөгжиж ирсэн түүх нь хүний хөгжлийн түүхтэй салшгүй холбоотой бөгөөд ХАА-н хөгжил нь нийгмийн хөгжлийн өөрчлөлтийн нөлөөлөх хүчин зүйлсийн нэг юм.

Дэлхий дээрх ажиллах хүчний 42% нь ХАА-н салбарт ажиллаж байгаа ба гол ажлын байрны салбар болж байна. Гэсэн хэдий ч ХАА-н үйлдвэрлэл нь Дэлхийн Нийт Бүтээгдхүүний (бүх ДНБ-үүдийн нийлбэр) 5%-иас бага байдаг.[1]

Contents

[Өөрчлөх] Тойм

Цайны тариалангийн талбай. Индонези, Ява арал
Цайны тариалангийн талбай. Индонези, Ява арал
Ферм дээрх трактор. Швед
Ферм дээрх трактор. Швед

Фермийн аж ахуй нь үйл ажиллагааны цар хүрээ томтой ХАА-н үйлдвэрлэл, түүний практик, арилжааны хандлага зэргийг хамарсан цогц ойлголт юм. Нэг талаасаа энэхүү цар хүрээ нь өрхийн фермер хязгаарлагдмал нөөц бололцоо бүхий жижиг хэмжээний газар ашиглан эсвэл цөөн тооны мал маллан өрхийн хүнсний хэрэгцээгээ хангахаас эхэлдэг бол нөгөө талдаа аж үйлдвэржсэн хөдөө аж ахуй гэх мэтийн арилжааны чиглэлийн эрчимжсэн хөдөө аж ахуй байдаг. Энэ төрлийн аж ахуй нь өргөн уудам газар, талбай ашиглаж эсвэл олон тооны өндөр ашиг шимт мал тэжээх, өндөр түвшний техник ашиглах замаар эцсийн бүтээгдхүүнээс эсвэл түүхий эд, дайвар бүтээгдхүүнээс хамгийн их орлого олох зорилготой байдаг.

Орчин үеийн ХАА нь хүний хүнсний хэрэгцээг хангах, малын тэжээл бэлтгэх уламжлалт хэв маягаас халин гарсан. Тухайлбал бусад төрлийн ХАА-н бүтээгдхүүн гэвэл бэлэг дурсгалын цэцэг, гоёлын болон эмчилгээний ургамал, мод бэлтгэх, бордоо, амьтаны арьс шир, үс ноос, аж үйлдвэрийн химийн бодис (цардуул, чихэр, этанол, спирт, хуванцар гэх мэт), нийлэг (хөвөн, ноос, олс ургамал, флакс), түлш (биомассын метан, био-дизель), мөн хууль ёсны болон хууль бус бодис (эмийн ургамал, тамхи, марихуана, хар тамхи (opium), кокаин) зэргүүдийг нэрлэж болно.

Хорьдугаар зуунд ХАА-н практикт маш их өөрчлөлт гарсан. Ялангуяа хөдөө аж ахуй химийн салбарт. ХАА-н хими нь химийн бордоо, химийн инсектицид, пестицид, фунгицид, хөрсний нөхөн сэргээлт, ХАА-н бүтээгдхүүний судалгаа, өндөр ашиг шимт малын тэжээлийн хэрэгцээ гэх мэтийн асуудлуудыг шийддэг. Баруунд анх эхэлсэн ногоон хувьсгал дэлхий даяар тархаж фермерийн аж ахуйн уламжлалт хэв маягийг эвдэж чадсан.

ХАА-д гарсан сүүлийн үеийн өөрчлөлт, ололт гэвэл гидропоник, ургамал сортлох, гибридезац, ген судлал, хөрсний тэжээлийн менежмэнт гэх мэт дурдаж болно. Генийн инженэрчлэл нь аливаа ургамалыг байгал дээр байгаагаас илүү үр ашигтай болгох тухайлбал өндөр ургацтай, өвчинд тэсвэртэй гэх мэт боломжтой болсон.

Инженэрүүд усжуулалт, газар хатаалт, байгаль хамгаалал, эрүүл ахуйн төлөвлөгөө боловсруулах боломжтой болсон. Энэ нь ялангуяа байнгын усалгаа шаардсан хуурай, чийг багатай газар нутагт байдаг том хэмжээний фермийн хувьд маш чухал асуудал.

Мөн шинжлэх ухааны ололт амжилтууд ХАА-н бүтээгдхүүнийг боловсруулах, савлах, зах зээл дээр түгээх асуудлуудад нөлөөлөх болсон. Түргэн хөлдөөх болон хатаах аргууд нь ХАА-н бүтээгдхүүний зах зээлийн хэрэгцээг нэмэгдүүлж байна.

Адуу, луус, үхэр, тэмээ, лам гөрөөс, нохой зэрэг амьтадыг тариалангийн талбайг боловсруулах, ургац хураан авах, ХАА-н бүтээгдхүүн тээвэрлэх зэрэгт түгээмэл ашигладаг. Мал аж ахуй нь мал сүргийг өсгөн үржүүлж тогтмол хугацаанд мах, сүү, өндөг, ноос гэх мэт бүтээгдхүүнийг гаргаж авах зорилготой. Механикжуулалт нь фермийн аж ахуйн үр ашиг, үйлдвэрлэлийг ихээхэн хэмжээгээр дээшлүүлдэг. (Хөдөө аж ахуйн тоног төхөөрөмжийг үзнэ үү.)

Онгоц, нисдэг тэрэг, ачааны машин, трактор зэрэг техникүүдийг барууны ХАА-н үйлдвэрлэлд үр суулгац суулгах, хортон шавьж, өвчиний эсрэг бодис цацах, бордоо цацах, амархан муудах бүтээгдхүүн тээвэрлэх зорилгоор өргөн хэрэглэдэг. Фермерүүдийн хувь холбоо харилцаа нь цаг агаарын мэдээлэл, эдийн засаг зах зээлийн тойм мэдээлэл авах зэргээр ач холбогдол өндөр болсон. Фермийн менежмэнтийг оновчтой байлгах үүднээс компъютер хэрэглэж байна.

Цагаан будааны суулгацны нүхийг бэлтгэж байгаа нь. Индонези
Цагаан будааны суулгацны нүхийг бэлтгэж байгаа нь. Индонези

АНУ-ын Үндэсний Инженэрчлэлийн Академи нь ХАА-н механикжуулалтыг 20-р зууны инжернэчлэлийн шилдэг 20 ололт амжилтын нэг гэж үзжээ. Энэ зууны эхэн үед нэг Америк фермер 2.5 хүний хүнсийг үйлдвэрлэж байсан бол өнөөдөр ХАА-н технологийн хөгжил дэвшлийн ачаар нэг фермер 130 хүний хүнсийг бэлтгэдэг болж.[2] Энэ нь мэдээж өндөр зардал араасаа дагуулна. Бүтээмж өндөр байх тусам эрчим хүчний хэрэгцээ маш их болдог.

Сүүлийн жилүүдэд эрчимжсэн ХАА-н зарим асуудлууд ихээр анхаарал татаж хэлэлцэгдэх болов. Асуудлын гол цөм нь томоохон ХАА-н химийн бодис үйлдвэрлэгчид, мах савлагчид, хүнс боловсруулах үйлдвэрүүдийн нөлөөлөл ихсэж буй явдал. Өөр нэгэн асуудал бол эрчимжсэн ХАА-н байгаль орчинд үзүүлж буй сөрөг нөлөөллийн талаар юм. Жишээлбэл АНУ-ын Мисисип мөрөнд химийн бордоо олон жилийн турш урсан орж буй бөгөөд энэ нь Мексикийн булангийн дээрх мөрөн цутгадаг хэсэгт Үхлийн Бүс бий болох шалтгаан нь болж. Эрчимжсэн ХАА нь мөн газарын үржил шимийг аажмаар багасгаж яваандаа цөлжилт үүсгэх нөхцлийг бүрдүүлж байна.

Тариан талбай
Тариан талбай

Генетикийн инженэрчлэлийг ашиглан шинэ төрлийн үрийг гаргаж авсан байгууллагууд патентаар өөрсдийн бүтээлийг хамгаалснаар компъютерийн программ хангамжийг түрээслүүлдэг шиг өөрсдийн үрийг фермерүүдэд түрээслүүлэх замаар хэрэглэх эрхийг нь олгож байна. Энэ нь үр нийлүүлдэг компаниудын хувьд хүчний тэнцвэр алдагдаж урьд өмнө дуулдаагүй сонин нөхцөл шаардлагуудыг тавьж эхлэх болов. Энэтхэгийн эрдэмтэн, идэвхтэн Вандана Шива эдгээр компаниудыг Био-хулгайд буруутгаж байгаа юм.

Хөрс хамгаалал болон шим судлалын менежмэнт нь 1950-иад оноос эхлэн чухал сэдэв болж ирсэн. Гэсэн хэдий ч олон оронд усны суваг, намаг зэрэг нь азот, фосфор мэтийн шим тэжээллэг бодисоор бохирдох болж.

ХАА-н асуудлуудад хандах хэрэглэгчидийн анхаарал өсөн нэмэгдсэнээр органик хүнс гэх мэтийн уриатай хөдөлгөөнүүд төрөн гарах болов.

[Өөрчлөх] Түүх

Эртний Египетийн фермер
Эртний Египетийн фермер

[Өөрчлөх] Эртний гарал үүсэл

Газар зүйн хувьд алслагдмал хүн ард бие биенээсээ хамааралгүйгээр ХАА-г хөгжүүлж эхэлсэн. Эхний ХАА эрхэлж байсан ул мөр баруун өмнөд азид буюу Месопатамын үржил шимт хөндийд (Fertile Crescent) олддог. МЭӨ 9500 жилийн тэртээд фермерүүд тодорхой шинж чанар бүхий хүнсний ногоог сонгож аван тарьж эхэлжээ. Гэхдээ үүнээс эрт зэрлэг арвайг хэрэглэж байсан ул мөр байдаг ч анхны найман үндсэн ХАА-н ургамлыг хүмүүс тарьж эхлэхээс тийм өмнө биш юм. Анхных нь Эмер болон Ганц эвэрт буудай, дараагаар нь арвай, вандуй, сэвэг зарам, исгэлэн буурцаг, хонин вандуй, флакс зэрэг ургамалуудыг тарьж эхэлсэн байна.

МЭӨ 7000 жил гэхэд Египетэд үрсэлгээ хийж ургац хураан авдаг болсон байна. МЭӨ 7000 жилийн орчимоос эхлэн Энэтхэгийн хойг дээр арвай, буудай тариалж байсан археологийн олдвор олдсон. МЭӨ 6000 он гэхэд фермийн аж ахуй нь Нил мөрний сав газар өргөн тархсан байна. Яг энэ үед ХАА нь алс дорнодод бас хөгжиж байв. Энэ нутагт буудайнаас илүү цагаан будааг үндсэндээ тарьдаг байжээ.

МЭӨ 3000-2700 жилийн тэртээд эрдэнэ шишийг Америкт анх тарьж ургуулав. Өмнөд Америкийн Андын нуруунд тов толгодын налууг шатлуулах маягаар төмс, лооль, чинжүү, хурган гуа, бусад төрлийн буурцаг, канна зэрэг ургамалыг тариалж эхэлжээ.

Худалдаа арилжааны зорилгоор Ромын ХАА нь Сумерианчуудын хөгжүүлсэн арга барилыг ашиглан тариа ногоог тариалж хураан авч байв.

Шавар шатааж хийсэн Сумерианы гар хадуур, МЭӨ 3000 жил.
Шавар шатааж хийсэн Сумерианы гар хадуур, МЭӨ 3000 жил.

[Өөрчлөх] Дундад зууны үеийн ХАА

Дундад зууны үед Хойд Африкын болон Ойрх Дорнодын Исламын фермерүүд гидролик болон гидростатик зарчим дээр үндэслэн усжуулалтын систем, далан зэргийг ашиглан усны нөөцийг бий болгох, ус дамжуулах хүрдэн машин зэрэг ХАА-н технологиудыг бий болгосон байна. Исламчууд мөн газар тариалангийн гарын авлага бичиж энэ нь чихэрийн нишэнгэ, цагаан будаа, жүржийн төрөлийн жимс, гүйлс, хөвөн зэрэг ургамалыг гаршуулан ургуулах суурь нь болж өгчээ. Исламчууд анх Испанид нимбэг, жүрж, хөвөн, бүйлс, гадил зэрэг жимс ногоог авчирсан байна.

[Өөрчлөх] Сэргэн мандалтын үеэс өнөөг хүртэл

Трактороор царгасын талбайг хагалж байгаа нь.
Трактороор царгасын талбайг хагалж байгаа нь.

Дундад зууны үед сэлгэцийг анх бодон олж, Хятадуудын зохион бүтээсэн анжисыг авч хэрэглэснээр ХАА-н үйлдвэрлэл үлэмж нэмэгдсэн.

1492 оноос хойш мал амьтан, шинэ сортын үр тариа, ногоог тив дамжуулан солилцож өсгөн үржүүлэх болсон. Тухайн үед орж ирсэн ХАА-н бүтээгдхүүнүүд гэвэл лооль, эрдэнэ шиш, төмс, какоа, тамхи, кофи гэм мэт дурдаж болно.

1800-аад оны эхний үед ХАА-н практикт сайжруулсан сорт, үрийг сонгон хэрэглэх болсоноор дундад зууны үеийн ургацаас хэд дахин илүүг хураах болов. 19-р зууны сүүл, 20-р зуунд мяханигжуулалт хөгжиж түүнийг ХАА-н практикт ашигласнаар фермийн аж ахуй хурдацтай, өргөн цар хүрээтэй үйлдвэрлэл болон хувирав. Энэхүү давуу тал нь өнөөгийн АНУ, Аргентин, Израйль, Герман болон бусад цөөн хэдэн оронд газрын хязгаарлагдмал нөөц бололцоог ашиглан өндөр үр ашигтай фермийн аж ахуйг бий болгосон.


[Өөрчлөх] ХАА-н бүтээгдхүүн

[Өөрчлөх] 2004 оны дэлхийн ХАА-н бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Тодорхой зүйлийн үр тариа, ногоо нь дэлхийн тодорхой бүс нутгуудад тариалагддаг. Дэлхийн Хүнс Хөдөө Аж Ахуйн Байгууллагын үнэлгээг сая тонноор доор илэрхийлэв.

Гол нэрийн ХАА-н бүтээгдэхүүн, бүтээгдэхүүний төрлөөр нь
(сая тоннооор) 2004 он
Үр тариа 2,264
Ногоо болон амтат гуа 866
Үндэс үрт ургамал болон Булцуут ногоо 715
Сүү 619
Жимс 503
Мах 259
Тосны ургамал 133
Загас (2001 оны байдлаар) 130
Өндөг 63
Буурцагт ургамал 60
Нийлэг 30
Source:
Хүнс Хөдөө Аж Ахуйн Байгууллага (ХХААБ)
[3]
Гол нэрийн ХАА-н бүтээгдэхүүнүүд, бүтээгдэхүүн бүрээр
(сая тонноор) 2004 он
Чихрийн нишингэ 1,324
Эрдэн шиш 721
Улаан буудай 627
Цагаан будаа 605
Төмс 328
Чихрийн манжин 249
Шар буурцаг 204
Дал модны тос Жимс 162
Арвай 154
Лооль 120
Source:
Хүнс Хөдөө Аж Ахуйн Байгууллага (ХХААБ)
[4]


[Өөрчлөх] ХАА-н бүтээгдхүүний хөгжил, дэвшил

Tractor and Chaser Bin
Tractor and Chaser Bin
An agricultural scientist records corn growth
An agricultural scientist records corn growth

Зэрлэг ургамалыг гаршуулан тариалах болсон шалтгаан нь мэдээж арвин их ургац авах, өвчин болоод хортон шавьжны эсрэг тэсвэртэй, ган хуурай нөхцөлд мөн тэсвэртэй, тэжээллэг чанар болоод амт чанар сайтай ургамалыг гаргаж авах болон өөр олон шалтгаан байдаг. Олон зууны туршид явагдсан эрлийзжүүлэх, сонгон сайжруулах үйл явц нь тариа, ногооны ургамалын шинж чанарт ихээхэн өөрчлөлтийг авчирсан. Шинэ сортын ургамал гаргаж авдаг хүмүүс өнөөдөр хүлэмж болон өөр бусад технологиудыг ашиглан нэг жилийн дотор ургамалын гурваас дээшх үе удмыг гарган ажиллаж байгаа нь дээрх сайжруулах, сортлох явцыг улам хурдлуулж байна.

1920 болон 30-аад онд Шинэ Зеландад шинэ сорт гаргаж авсанаар бэлчээрийн чанар эрс сайжирсан. 1950-аад оны үед мутагенийг ашиглан өнөөгийн бидний хэрэглэж буй (арилжааны зорилгоор) үр тариануудын сорт бий болсон юм. Тухайлбал, улаан буудай, эрдэнэ шиш, арвай зэрэг үр тариаг дурдаж болно.

1900 оны орчимд АНУ-д нэг гектар газараас авах эрдэнэ шишийн хэмжээ 2.5 тон байсан бол 2001 оны байдлаар 9.4 тоныг 1 гектараас авсан байна. Үүнтэй адилаар 1900 оны үеийн улаан буудайн дэлхийн дундаж хэмжээ 1 гектарт 1 тоноос ихгүй байсан бол 1990 онд 2.5 тоноос илүү болсон байна. Өмнөд Америкийн улаан буудайн дундаж хэмжээ 1 гектарт 2 тон орчим, Африкт 1 тоноос бага, харин Египет болон Арабад усжуулалтын систем ашиглан 3.5-аас 4 тонн хүртэл улаан буудайг хураан авч байна. Франц мэтийн орнуудад бол 1 гектараас 8-аас дээш тон улаан буудай хураан авдаг. Ургацын гарц нь олон янзын хэмжээтэй байгаа нь цаг уур, тухайн ургамалын сорт, эрчимжсэн фермийн техник технологийг ашиглах ба ашиглахгүй байгаа зэргээс хамааран янз бүр байдаг.

ХАА нь аж үйлдвэржсэн орнуудад, үйлдвэрлэгчийн сонирхолыг хангах үүднээс тариа ногооны ургацыг сайжруулсанаар (ургац арвин болсоноор) тухай тариа ногооны тэжээллэг чанар болон бусад ашигтай чанарууд нь харин эсрэгээр багасч ирсэн. 60-аад оны эхэн үед механик улаан лооль хураагч машин гарсанаар ХАА-н эрдэмтэд арай хатуу, тэжээллэг багатай лоолийн сортыг гаргаж эхэлсэн (Фридланд ба Бартон 1975). Үнэндээ сүүлийн 50 жилд маш олон хүнсний ногооны тэжээллэг багассаныг судалгаагаар гаргасан байна. Жишээлбэл АНУ-д тарьж буй хүнсний ногоонд агуулагдах B2 витамины агууламж дундажаар 38%-аар, С витамины агууламж 15%-аар багассан байна (Дэвис, Риордан 2004).

Сүүлийн хэдэн жилд дэлхийн зарим орнуудад генийн инжерчлэлийг шинэ сорт гаргаж авах тал дээр эрчимтэй ашиглаж байна. Хортон ургамалын эсрэг тэсвэр сайтай ген бүхий сортуудыг гаргаж авах тал дээр анхаарч байна.

Зарим хүмүүс нийтлэг биш амьтад, ургамалыг мөн өсгөн үржүүлдэг.

ХАА-тай холбоотой өөр нэгэн аж ахуй бол загас, сам хорхой болон замаг үржүүлэх үйл ажиллагаа юм (Aquaculture)

[Өөрчлөх] Мал амьтан

Хүний хүнс болон ахуйд хэрэглэх зорилгоор бэлчээр, нүүдэл, эрчимжсэн аж ахуйн болон аж үйлдвэрийн замаар хоол, хүнс болон нийлэг эдлэл үйлдвэрлэдэг. Мал амьтан тэжээх зорилгоор тариа ногоо тарьж ургуулах нь гэр бүлийн фермерийн аж ахуйд өргөн хэрэглэгддэг байжээ. Мал амьтаны талаар Мал амьтан хэсэгээс дэлгэрэнгүй үзнэ үү.

[Өөрчлөх] Байгал орчины асуудал

Вашингтон мужийн их сургуулийн ойролцоох улаан буудайн талбай дахь хөрсний элэгдэл. АНУ (c.2005)
Вашингтон мужийн их сургуулийн ойролцоох улаан буудайн талбай дахь хөрсний элэгдэл. АНУ (c.2005)

ХАА нь гол төлөв байгалын тэнцвэрт байдлыг алдагдуулж, үйлдвэрлэн гаргаж буй дайвар бүтээгдхүүнүүд нь байгал орчинд халгаатай байдаг учираас байгал орчины асуудлуудыг үүсгэн бий болгодог. Зарим сөрөг нөлөөлөлийг дурдвал:

  • Азот болон фосфорын илүүдэл гол мөрөн, нуур цөрөмд орж байна
  • Гербицид, фунгицид, инсектицид, бусад төрлийн биоцид бодисын хортой нөлөөлөл
  • Төрөл бүрийн байгалийн эко-системийг атаршсан газар болгож байна
  • Өргөн хүрээ бүхий биомассыг цөөн хэдэн зүйлийн ургамалаар (амьтан) сольж байна
  • Хөрсний элэгдэл
  • Хөрсний үржил шимийн алдагдал
  • Амьтаны ялгадаснаас гарах шүвтэрийн хий болон бусад хатуу тоосонцорууд агаарын бохирдолд нөлөөлөх сөрөг нөлөө
  • Хортон ургамал, амьтан
  • ХАА-н хаягдалаас ялгарах үнэр, хий
  • Хөрс хужиршах

ХАА-н үйл ажиллагаанаас болж ой мод багасч, оршин суугчид шинэ газарыг фермийн аж ахуйн хэрэгцээт газар болгон хувиргаж байгаа нь олон орны биологийн төрөл зүйлд (biodiversity) мэдэгдхүйц таагүй нөлөө үзүүлж байна гэж тухайн орнуудын Биологийн төрөл зүйлийг хамгаалах үйл ажиллагааны хөтөлбөрт дурдагдсан байна. Зарим шүүмжлэгчид ХАА нь өнөөгийн дэлхийн цаг агаарын өөрчлөлтөнд нөлөөлж байна гэж үзжээ.

НҮБ-ийн тайланд дурдсанаар манай дэлхийн хүрээлэн байгаа орчинд орон нутгийн түвшинөөс эхлээд дэлхийн түвшинд хамгийн сөргөөр нөлөөлж буй хоёроос гурван хүчин зүйлийн нэг нь мал аж ахуйн (голдуу үхэр, тахиа болон гахайн аж ахуй) сектор хэмээжээ. Энэ аж ахуй нь хүлэмжийн хий ялгаруулж буй хамгийн том эх сурвалжуудын нэг юм байна. СО2 эквивалентаар хэмжихэд дэлхийн нийт ялгаруулж буй хүлэмжийн хийн 18%-ийг дангаараа бүрдүүлж байна. Бусад эх сурвалжаас дурдвал зам тээвэр нийт хүлэмжийн хийний ердөө 13.5%-ийг хувийг ялгаруулдаг. Мал аж ахуйн сектор нь мөн хүний үйлтэй холбогдон ялгарч буй азотын оксидын 65%-ийг дангаараа, хүний оролцоотой ялгарч буй метаны 37%-ийг агаар мандалд ялгаруулж байна. 64%-ийн аммиакийг ялгаруулж байгаа явдал нь хүчиллэг бороо орох болон экосистемийн хүчиллэгжилтийг нэмэгдүүлж байдаг.

[Өөрчлөх] Бодлого

2001 оны 7-р сарын сүүлээр авсан Канзас мужийн Хаскел тойрог дохь эргэлдэгч услагааны систем бүхий газар тариалангийн дугариг хэлбэрийн талбайнуудын хиймэл дагуулын зураг. Эрүүл ургаж буй тариан талбай ногоон харагдаж байна. Эрдэнэ шиш навчин ногоон өнгөтэй харагдаж буй бол харин соргум (Sorghum) эрдэнэ шишийг бодвол удаан ургадаг, жижиг учираас арай цайвар харагдаж байна. Улаан буудай 7-р сард боловсордог учираас алтан шаргал өнгөтэй байна. Хүрэн талбайнууд нь ургацыг нь хураасан эсвэл жилийн турш тариалаагүй хэсэг.
2001 оны 7-р сарын сүүлээр авсан Канзас мужийн Хаскел тойрог дохь эргэлдэгч услагааны систем бүхий газар тариалангийн дугариг хэлбэрийн талбайнуудын хиймэл дагуулын зураг. Эрүүл ургаж буй тариан талбай ногоон харагдаж байна. Эрдэнэ шиш навчин ногоон өнгөтэй харагдаж буй бол харин соргум (Sorghum) эрдэнэ шишийг бодвол удаан ургадаг, жижиг учираас арай цайвар харагдаж байна. Улаан буудай 7-р сард боловсордог учираас алтан шаргал өнгөтэй байна. Хүрэн талбайнууд нь ургацыг нь хураасан эсвэл жилийн турш тариалаагүй хэсэг.

ХАА-н бодлого нь ХАА-н үйлдвэрлэлийн зорилго болон арга технологи дээр анхаардаг. Бодлогын түвшинд дараах ХАА-н нийтлэг зорилгыг хэрэгжүүлдэг:

  • Хүнсний эрүүл ахуй: Хүнсний нийлүүлэлт хүний биед хор хохирол учруулахаас сэргийлэх.
  • Хүнсний аюулгүй байдал: Хүнсний нийлүүлэлт хүн амын шаардлага хангах.
  • Хүнсний чанар: Хүнсний нийлүүлэлтийн чанарыг таниулж түүнийг тогтвортой үргэлжлүүх.
  • Байгал орчины хамгаалал
  • Байгал орчины нөлөөлөл
  • Эдийн засгийн тогтвортой байдал