Grunnegs woordenbouk

Van Wikipedie

Wikipedie:Etalage

Dit is n Grunnegs woordenbouk Grunnegs-Nederlaands. Dingen dij hierin stoan binnen: oetsproak, spèllen, grammoatiek, woorden en zegswiezen.

Zai ook t artikel over t Grunnegs.

Onderwarpen

[bewark] Info veurof

Dailen van Noord-Nederlaand woar man Grunnegs proat
Dailen van Noord-Nederlaand woar man Grunnegs proat

t Grunnegs is t dialekt dat proat wordt in de provìnzie Grunnen en de grìnsgebieden mit t Drìnt en Fraislaand. t Bestaait oet meerdere dialekten, woardeur nait overaal t zölfde Grunnegs proat wordt. Om toch alle Grunnegse dialekten heur stee te geven, worden alle schriefwiezen in dit woordenbouk vermeld.

De dialekten t Grunnegs binnen van west noar oost:

[bewark] Oetsproak

Hieronder stoan n poar letterkombinoatsies en heur oetsproaken.

Schriefwieze Oetsproak Veurbeeld
ai aj (heel plat ook uitgesproken oj) nait (najt/nojt)
aai iets langere aj (geen vervorming) tudaai (tuudaai)
ì lange i klank, zoals in het Nederlandse meer ìnd (èènd)
oa en (sums) oo oo zoals in oor goan (góón)
è lange e klank als in het Franse "faire" bèrre (bère)
ö lange klank zoals t Franse œuf kört (kœut)
ô lange o klank als de Deense å ôf (åf)
ui als in het Nederlands of als öj of ö gruien (gröjn)
-nen nn Grunnen (grunn)
-nden nn Landen (lann)
vv ff zoals in koffie kovvie (koffie)
sv klank tussen de sv en sw in Sveden (Svweden)
-ven/-men/-pen/-ben 'm (' staat voor een kort stoot) lopen (loo'm)
-ken 'ng (' is weer de stoot) môken (må'ng)
-ggen khng zoals de gn in magnum maggen (makhng)

De steut dij aal beschreven wordt, is vergeliekboar mit n hail kört oetsproken -u.

Ain van de rezens dat t Grunnegs t op ain noa minst-verstoanboare dialekt van Nederlaand is, is dat de oetsproak hail slim verschilt van t Nederlaands. Ook worden dingen voak aands oetsproken as dat t schreven wordt. Veurbeeld:

Schriefwieze: "Dat het hai aiglieks nait doan," zegt zien bruier
Oetsproak: Daddedde ailieks naaidoan, sèht sien bröjr

[bewark] Spellen

Veur t Grunnegs bestaait gain vaaste spèllen. Der is wel n veurkeursspèllen dij maisttieds noavolgd wordt. Hieronder stoan wat regelkes dij in dizze veurkeursspellen veurkommen.

[bewark] Oetgangspunten

  • Veul schrieven zo as t oetsproken wordt
  • Wel grammoatikoal krekthaid beholden
  • Zo veul meugelk de c vervaangen deur k of s
  • Engelse lainwoorden nait veraandern
  • In geogroafische noamen de -en aachteraan zo veul meugelk vot hoalen

oetwaarkens en meer regels hieronder

[bewark] Woorden ìndegend op -en

Dizze worden in t Grunnegs voloet schreven. Oetzönderns binnen woorden dij ìndegen op de letters: l en r. Hier wordt -n der wel aachterplakt.

Nederlaands Grunnegs Uutsproak
kijken kieken kie'ng
praten proaten proa'n
paarden peerden peerdn
voeren vouern vouern
kletsen kwedeln kwedeln

Bie geogroafische noamen dij ìndegen op -en wordt de -en zo veul meugelk vot hoalt. Veurbeeld:

Grunnegs Nederlaands
Nimweeg Nijmegen

n Oetzöndern hierop is t meervold van t woord heer. Dizze wordt as heren schreven om t verschil tuzzen heren en heern (haring) te beholden.

[bewark] Open lettergrepen

Net as in t Nederlaands het t Grunnegs gain klinkerverdubbeln bie waarkwoorden mit open lettergrepen:

Nederlaands Grunnegs
lopen lopen (en dus gain loopen of loop'm)
duiken duken (gain duuken)

[bewark] Oa of ao?

In t Grunnegs bestaait gain twiefel: aaltied oa. Dus proaten, kloagen en knoal. As der in t Nederlaands n woord veurkomt mit n -oo dij n -oa oetsproak het, wordt dizze in onwiezegde vörm overnomen in t Grunnegs. Dus gain noard of oar môr gewoon noord en oor.

Bie woorden as zo as (zoals) wordt t woord ôfbroken om te veurkommen dat de -oa oetsproken wordt as de -oo in noord.

[bewark] Apostrof

As der aan t rechterkaande letters votvaaln, den wordt de apostrof wel schreven. Vaaln der letters aan t linkerkaand vot, den wordt der gain apostrof schreven:

Wel apostrof Gain apostrof
Nederlaands De hond speelde met zijn bal. Ik zag een hond.
Grunnegs d'Hond speulde mit zien bale. k Zag n hond.

In ain enkel geval wordt de letter aan t woord vastplakt: soavends, smörns, smiddags.

t Votvalen van de -e in de wordt voak nait schreven of wordt vervongen deur t lidwoord "t".

[bewark] U of ö

In de Grunnegse toal binnen verschaaidene woorden woarbie de schriefwieze zo wel mit n -u as met n -ö wezen kin. n Goud veurbeeld hierveur is t woord Grunnen. Dit wordt in n groot dail van de provìnzie as Grunnen schreven, môr in Oost-Grunnen zel t eer as Grönnen spèld worden. Baide vörmen worden juust rekend. Op Wikipedie wordt de -u bruukt, omdat n veurkeursregel van t Grunnegs is, zo min meugelk vrumde taikens te gebruken.

[bewark] Trema

In t Grunnegs valt t Nederlaandse trema vot en wordt nait vervongen. As der n woord staait as Itoalie, wait de Grunneger dat hai of zai t oetspreken mout as Itoalië.

[bewark] Grammoatiek

[bewark] Veurnoamwoorden

[bewark] Nominatief, onderwaarp

Grunnegs Nederlaands
Ik ik
Doe jij
Hai/hee hij
Zie/zai zij
Wie wij
Joe/je/ie* jullie/u
Zie/zai zij
*je en ie worden maisttieds allend broekt in de spreektoal

[bewark] Genitief, bezit of heerkomst

Grunnegs Nederlaands
Mienent het mijne
Dienent het jouwe
Zienent het zijne
Heurent het hare
Onzent* het onze
Joenent dat van jullie
Heurent dat van hen
*Oetsproken as [[oaznt]]

[bewark] Bezittelk veurnoamwoord

t Bezittelk veurnoamwoord krigt man deur de -ent aachter dizze gentieven vot te hoalen. Bie Onzent blieft de -e stoan. Zo krigt man t volgende liestke

Grunnegs Nederlaands
Mien mijn
Dien jouw(n)
Zien zijne
Heur haar
Onze onze
Joen jullie
Heur hun

As t onderwaarp of t objekt woarop t bezittelke veurnoamwoord slog, veur t bezittelk onderwaarp staait, kriegen aander toalen der 's aachter. t Grunnegs vougt hier gewoon t bezittelk veurnoamwoord aachter. Dit wil allend in de daarde perseun enkelvold. Bieveurbeeld:

Grunnegs Nederlaands
Opoe heur kunstbain Oma's kunstbeen
Jan zien houd Jan's hoed

[bewark] Datief, mitwaarkend objekt

Grunnegs Nederlaands
Mie mij
Die jou
Hom hem
Heur haar
Ons* ons
Joe jullie
Heur hen
Uutsproken as [[oas]] of [[oa<small>n</small>z]] woarbie de <small>n</small> n neusklaank is

[bewark] Akkusatief, laaidend objekt

Grunnegs Nederlaands
Mie mij
Die jou
Hom hem
Heur haar
Ons ons
Joe jullie
Heur hen

[bewark] Ons

Ons betaikent ons en is t bezittelk veurnoamwoord van wie. t Wordt, noast de gebroekelke funksie, in t Grunnegs ook broekt bie personen. As n bepoald persoon of daaier hail noabersk is veur de spreker, den zegt hai voak ons veur de noam. Veurbeeld:

"Ons Greta is aaltied te loat"

Greta is den n noabersk persoon van de spreker. Voak wordt t broekt bie n bruier, zuster, zeun, dochter, mouder (ons ma/mou), voader (ons voa), gelaifde vrund of gelaifd hoesdaaier.

Dit kin ook aansom:

"Joen Greta is aaltied te loat"

Greta is den n noabersk persoon van de ontvanger. Dizze konstruksie is aaltied in de beleefde vörm, dus noeit "dien Greta".

[bewark] Regelmoatege waarkwoorden

Vervougen Veurbeeld
Ik STAM (+ extra klinker) ik lop/loop
Doe STAM + st doe lopst
Hai STAM (+ t) hai lop/lopt
Wie STAM + en wie lopen
Joe STAM + en joe lopen
Zai STAM + en zai lopen

[bewark] Onregelmoatege waarkwoorden

[bewark] Hebben

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik heb Ik haar Ik heb had
Doe hest Doe haarst Doe hest had
Hai het Hai haar Hai het had
Wie hebben* Wie haren Wie hebben had
Joe hebben Joe haren Joe hebben had
Zai hebben Zai haren Zai hebben had
*Oetsproken as [[hemm]]

[bewark] Wezen*

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik bin Ik was, war Ik bin/heb wèst
Doe bist Doe wast, warst Doe bist/hest wèst
Hai is Hai was, war Hai het wèst
Wie binnen Wie wazzen, waren Wie binnen/hebben wèst
Joe binnen Joe wazzen, waren Joe binnen/hebben wèst
Zai binnen Zai wazzen, waren Zai binnen/hebben wèst
*Oetsproken as [[weedn]] of [[weezn]]

[bewark] Doun

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik du, dou Ik dee Ik heb doan
Doe dust, doust Doe deest Doe hest doan
Hai dut Hai dee Hai het doan
Wie dudden*, doun Wie deden Wie hebben doan
Joe dudden, doun Joe deden Joe hebben doan
Zai dudden, doun Zai deden Zai hebben doan
*Uutsproken as [[du<small>d</small>n]] woarbie de d n neusklaank is

[bewark] Denken

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik denk Ik docht Ik heb docht
Doe denkst Doe dochst Doe hest docht
Hai denkt Hai docht Hai het docht
Wie denken Wie dochten* Wie hebben docht
Joe denken Joe dochten Joe hebben docht
Zai denken Zai dochten Zai hebben docht
*Oetsproken as [[doch-hen]]

[bewark] Goan

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik gai, goa Ik gong Ik bin gongen, goan
Doe gaaist Doe gongst Doe bist gongen, goan
Hai gaait Hai gong Hai is gongen, goan
Wie goan Wie gongen Wie binnen gongen, goan
Joe goan Joe gongen Joe binnen gongen, goan
Zai goan Zai gongen Zai binnen gongen, goan

[bewark] Zain

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik zai, zug, zig Ik zag Ik heb zain
Doe zigst, zugst Doe zagst Doe hest zain
Hai zigt, zugt Hai zag Hai het zain
Wie zain, zuggen, ziggen Wie zagen Wie hebben zain
Joe zain, zuggen, ziggen Joe zagen Joe hebben zain
Zai zain, zuggen, ziggen Zai zagen Zai hebben zain

[bewark] Mouten

Bie dit waarkwoord wordt de ou ook oetsproken as körte o: ik mot, doe motst, wie motten, enz.

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik mout Ik moz, mos Ik heb mouten
Doe moutst (t niet uitgesproken) Doe mosst Doe hest mouten
Hai mout Hai moz, mos Hai het mouten
Wie mouten Wie mozzen Wie hebben mouten
Joe mouten Joe mozzen Joe hebben mouten
Zai mouten Zai mozzen Zai hebben mouten

[bewark] Snieden

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik snie Ik snee Ik heb sneden
Doe snitst Doe sneest Doe hest sneden
Hai snit Hai sneed Hai het sneden
Wie snieden Wie sneden Wie hebben sneden
Joe snieden Joe sneden Joe hebben sneden
Zai snieden Zai sneden Zai hebben sneden

[bewark] Sloapen

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik sloap Ik sleup Ik heb sloapen
Doe slepst Doe sleupst Doe hest sloapen
Hai slep(t) Hai sleup Hai het sloapen
Wie sloapen Wie sleupen Wie hebben sloapen
Joe sloapen Joe sleupen Joe hebben sloapen
Zai sloapen Zai sleupen Zai hebben sloapen

[bewark] Geven

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik geef Ik gaf Ik heb geven
Doe gefst Doe gafst Doe hest geven
Hai gef(t) Hai gaf Hai het geven
Wie geven Wie gaven Wie hebben geven
Joe geven Joe gaven Joe hebben geven
Zai geven Zai gaven Zai hebben geven

[bewark] Aanpitjen

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik pitje aan Ik pitjede aan Ik heb aanpitjed
Doe pitjest aan Doe pitjedest aan Doe hest aanpitjed
Hai pitjet aan Hai pitjede aan Hai het aanpitjed
Wie pitjen aan Wie pitjeden aan Wie hebben aanpitjed
Joe pitjen aan Joe pitjeden aan Joe hebben aanpitjed
Zai pitjen aan Zai pitjeden aan Zai hebben aanpitjed

[bewark] Vroagen

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik vroag Ik vreug, vruig Ik heb vroagd
Doe vroagst Doe vreugst, vruigst Doe hest vroagd
Hai vroagt Hai vreug, vruig Hai het vroagd
Wie vroagen Wie vreugen, vruigen Wie hebben vroagd
Joe vroagen Joe vreugen, vruigen Joe hebben vroagd
Zai vroagen Zai vreugen, vruigen Zai hebben vroagd

[bewark] Zuch/zok wasken/wazzen

Tegenswoordege tied Vergangen tied Voltoeide tied
Ik was, waske mie Ik wasde mie Ik heb mie wossen
Doe wast, waskest die Doe wasdest die Doe hest die wossen
Hai wast, wasket zuch/zok, hom Hai wasde zuch/zok, hom Hai het zuch/zok, hom wossen
Wie wazzen, wasken ons Wie wasden ons Wie hebben ons wossen
Joe wazzen, wasken joe Joe wasden joe Joe hebben joe wossen
Zai wazzen, wasken zuch/zok, heur Zai wasden zuch/zok, heur Zai hebben zuch/zok, heur wossen

[bewark] Mie

t Woord mie betaikent mij en wordt broekt bie zok-waarkwoorden, môr kin in t Grunnegs bie binoa elk aander waarkwoord zet worden. t Wordt op dizze menaaier broekt as der aine zien mainen of zin oetdrokt wordt. Mie wordt in t Nederlaands den nait vertoald. Veurbeeld:

Grunnegs: Joe goan mie doar nait hìn.
Letterleks vertoald: Jullie gaan daar niet heen.
Betaikenis: Ik wil niet dat jullie daar heen gaan.

[bewark] Hulpwaarkwoorden

In t Grunnegs wordt, net as in de maiste andere Leegsaksische dialekten, t hulpwaarkwoord aachteraan in de zin zet.

Grunnegs: Zeg mor dat wie nait kommen willen
Nederlaands: Zeg maar dat wij niet willen komen.

[bewark] Lidwoord

In t Grunnegs worden de twee lidwoorden de en (he)t bruukt. Net zo as in t Nederlaands is de veur manleke en vraauwleke woorden en het veur onzaaidege woorden. Het wordt voak ofkört tot 't.

t Lidwoord is ain van de verschillen tuzzen t Noord -en Westgrunnegs (Hoogelaandsters, Westerkwartaars) en t Oost -en Zuudgrunnegs (Oldambtsters, Veenkolonioals). In t Zuudoosten wordt t lidwoord maisttieds wel bruukt en in t Noordwesten maisttieds nait.

Veurbeeld:

Hoogelandsters: Kraant vaalt op mat.

Veenkoloniaals: De kraande vaalt op de madde.

Nederlands: De krant valt op de mat.

[bewark] Aachtervougsels

[bewark] -lijk

t Nederlaandse aachtervougsel -lijk wordt in t Grunnegs vertoald mit: -liek(s), -lek(s) of -lk(s). Veurbeelden:

Grunnegs Nederlaands
Aiglieks eigenlijk
Kwoalek kwalijk
Haartelk hartelijk

[bewark] -ig, -erig, -eleg

In de Nederlaandse aachtervougsels -ig, wordt de -i vervangen deur n -e. Ook ken de e veur de klinker stoan goan, woardeur de -i vervaalt. Veurbeelden:

Grunnegs Nederlaands
Bliedeg blij
Kieperg flink
Sladdereg vochtig
Bunzelg bang
Doezeleg duizelig

[bewark] -ing

In t Grunnegs wordt t Nederlaandse aachtervougsel -ing vertoald mit -en of -eng. De -en is de maist-bruukte. In woorden dij ìndegen op -ering wordt de regel volgd dij zegt dat de -n aan de -r vast komt. In t woord Groningen vaalt de en vot omdat der al -en te stoan komt deur de -ing. Zölfstandege noamwoorden dij in t Nederlaands ìndegen op -ing (en in t Grunnegs dus op -en of -eng) kriegen in t meervold n -s der aachter. Veurbeelden:

Nederlaands Vertoalen 1 Vertoalen 2
Groningen Grunnen Grunneng
Vertaling vertoalen vertoaleng
Datering doateern doateerng
Funderingen Fundeerns Funderngs

[bewark] -schap

t Nederlaandse aachtervougsel -schap wordt in t Grunnegs vertoald mit -schop of -skop. t Is streekgebonden welkent gebruukt wordt. Veurbeeld:

Nederlaands Vertoalen 1 vertoalen 2
Gevangenschap gevongenschop gevongenskop
Graafschap geveschop geveskop

[bewark] Bievougelke veurnoamwoorden

Bievougelke veurnoamwoorden worden maisttied mokt oet biewoorden. Biewoorden binnen woorden as old, nij, rood, gruin, groot, lutje, goud, enz. Veur elk woord verschilt de vervouging:

  • Bie woorden as old, kold, zolt enz. vaalt de -d vot en komt der -le veur in t stee. Dan krigst woorden as olle, kolle en zolle. In andere Grunnegse dialekten hoalt man de -d vot en komt veur de -l n -a. Dit gebeurt den allenneg bie woorden dij op -d ìndegen. Bie woorden dij ìndegen op n -t, blift t zo en komt der niks aachter. Dan krigst woorden as oale, koale en zolt.
  • Bie woorden dij ôflaaid binnen van topogroafische noamen, krigst der -s aachter. Net zo as in t Nederlaands komt der -sch aachter as veur de -s n lösse -i te stoan komt. Bieveurbeeld Duutse, Belgische, Fraise, Grunnegse.
    • In t Grunnegs hest nog n andere menaier om topogroafische bievougelke veurnoamwoorden aan te duden, noamelk mit -er, -der of -ster. Bieveurbeeld: Stadjeder, Damster daip, Pekelder Hollaands.
  • In sommege gevallen komt der -sk aachter. Dit is n overbliefsel oet t Frais, woaroet t Grunnegs dails is ontstoan. Dit wordt enkeld bie n poar woorden bruukt as eelsk en papsk.

[bewark] Veurbeelden van bievougleke veurnoamwoorden

Biewoord (nld) Biewoord (gos) Bievougelk noamw. Vergrotende trap Overtreffende trap
Groot Groot Grode Groder Grootst(e)
Klein Klaain/lut(sk)/lutteg/leut(sk) Lutje, lutke/leutje, leutke Lutteger/leuteger/klaainder Lutegst(e)/Klainst(e)
Donker Duuster Duustere Duusterder Duusterst(e)
Zwaar Swoar Swoare Swoarder Swoarst(e)
Licht Licht/lucht Lichte/luchte Lichter/luchter Lichtst(e)/luchtst(e)
Goed Goud/richt/juust Goi(e)/gooi(e)/richtege/juuste Beter Best(e)/bìst(e)
Slecht Min/euvel/maal Minne/euvele(ge)/male Minder/euveleger/maler Minst(e)/euvelegst(e)/maalst(e)
Recht Liek Lieke Lieker Liekst(e)
Krom/verkeerd Slicht Slichte Slichter Slichtst(e)
Kold Kold/kol Kolle Koller/kolder Koldst(e)
Warm Waarm/hetseg Waarme/hetsege Waarmer/hetseger Waarmst(e)/hetsegst(e)
Lang Laank/laang Laanke/laange Laanker/laanger Laankst(e)/laankst(e)
Kort Kört Körte Körter Körtst(e)
Oud Old/ol/oal Olle/oale Oller/oaler Oldst/oaldst
Nieuw Nij/nèj Nije/nèje Nijer/nèjer Nijst(e)/nèjst(e)
Mooi Schier*/mooi/nuver Schiere/mooie/nuvere Schierder/mooier/nuverder Schierst(e)/mooist(e)/nuverst(e)
Lelijk Lellek Lelleke Lelleker Lellekst(e)
Erg Slim/aarg Slimme/aarge Slimmer/aarger Slimste/aargste
Ver Wied Wied Wieder Wiedst

* De betaikenis van t woord schier ken vergeleken worden mit dij van t Duutse schön. t Ken noamelk betaikenen: mooi, leuk, knap, netjes en fijn.

[bewark] -sk

In t Grunnegs worden summege woorden nogal ais vertoald mit doarin de -sk kombinoatsie. Dit is n overbliefsel van t Frais. De kombinoatsie -sk wordt veural bruukt bie de Nederlaandse letterkombinoatsie -sch. n Veurbeeld is de ploatsnoam Vriescheloo, dat in t Grunnegs Vraiskeloo is. Ook summege woorden dij in t Middel-Nederlaands mit -sch schreven wuiren, worden vertoald mit -sk. n Veurbeelden hiervan binnen was, wens en vis, in t Middel-Nederlaandse wasch, wensch en visch. In t Grunnegs is dit dus wask(e), wìnsk en visk.

Ook summege bievougelke noamwoorden worden nog mit -sk schreven. In ploatsnoamen woar t woord fries of vries in veurkomt, mit as aachtergrond n geschiednis dat te doun het mit Fraislaand, den wordt fries of vries mit fraisk of vraisk vertoald. t Twìntse ploatske Vriezenveen wordt den ook vertoald mit Vraiskenveen en de ploats Frieschepalen bie De Wilp over de grìns wordt vertoald mit Fraiskepoalen.

[bewark] Doe

In t Nederlaands betaikent "doe", "jij". In t Grunnegs is t hail onbeleefd om tegen minsken "doe" zeggen, behaalve as dat zai zulf aangeven datst "doe" zeggen magst. Dit geldt den veur mìnsken dij man nait (goud) kent, minsken dij oller as de spreker binnen en minsken dij hoger stoan as die; doartegen zegt man den maisttied "joe" (= u).

Mit doe is der wat vrumdst aan de haand. Aachter elk woord woar "doe" aachteraan komt, worden de letters –st ploatst. Woorden dij al op –st ìndegen kriegen gain extroa –st der bie. Doe wordt (net zo as in t Frais) maistied votloaten omdat man deur de –st oetgong al wait dat t om doe gaait.

Waineg-broekt Grunnegs: Denkst doe der nog moal om datst doe dat nog even dust?
Meer-gebruukt Grunnegs: Denkst der nog moal om datst dat nog even dust?
Oetsproak: Denkster nogmoal om dastat nog eeb'm dust?
Nederlaands: Denk je er nog eens aan dat je dat nog even doet?


Dizze regel wordt nait bruukt as de noadruk op "doe" ligt, voak mit verboazen as oetdrukken. De klemtoon ligt den ook op "doe".

Grunnegs: Hest doe dat doan?! Dat haar ik nait van die verwaacht.
Nederlands: Heb jij dat gedaan?! Dat had ik niet van jou verwacht.

In tegen:

Grunnegs: Hest dat doan?
Nederlands: Heb je dat (even) gedaan?

Doe kin ook betaikenen. Dit wordt den broekt as aine aan t vertèllen is en de aander de aandocht der nait bie het. t Kin ook broekt worden om de noadruk op de gebeurtenis te leggen. Zai de veurbeelddialogen hieronder:

A: Doar woonde vrouger aine, môr nau ken k mie der nait opkommen wel dat nou was.
B: ...
A: Doe.. waitst dat nog?
B: Huh? Sorry wat zeest?
A: Doar woonde vrouger aine, môr k wait nait meer wel dat was.
B: Woonde doar nait vraauw Schepers?
A: Joa, dij was t!

&

A: Wat het doar gebeurd?
B: Doar het n hail eernseg ongeluk gebeurd doe!

[bewark] Lutjen/leutjen

t Woord lutjen (in Oostgrunnen en Stad wordt ook wel leutjen zegd) betaikent "kleintjes", moar kin ook veur andere dingen broekt worden:

  • kleintjes (baterijen/ steentjes/ en alles waarvan een kleine versie kan zijn)
  • kinderen
  • kleingeld (muntjes)

[bewark] Verlet

As t woord verlet broekt wordt, betaikent t dat aine wat wil. t Kin dus meerdere betaikenissen hebben. Bie t woord verlet heurt aaltied t waarkwoord hebben en n veurzetsel, woarbie de keuze is oet aan en om. Dizze veurzetsels worden deurmekoar broekt.

  • belang hebben bij: ik heb wel verlet van dizze stoul
  • nodig hebben: ik heb verlet van mien medizien
  • behoefte hebben aan: ik heb gain verlet van dien gesoes
  • zin hebben in: ik heb verlet om sunterkloas

[bewark] Extroa klinker

In tegenstellen tot t Nederlaands, kommt der allend bie de ik-vörm n extroa klinker in n waarkwoord as "lopen". Asmis wordt dizze extroa klinker ook wel votlôten. Dus wordt de vervougen van lopen:

ik lo(o)p
doe lopst
hai lop(t)
wie lopen
joe lopen
zie lopen

Bie lastege waarkwoorden as wonen en hopen wordt der bie de enkelvoldege vörms ook n extroa klinker touvougd.

[bewark] Meervold

In t Grunnegs wordt, net as in t Nederlaands, t meervold vörmd deur de letters -(e)n en -s. Noast dizze twij vörms binnen der ook oetzönderns dij n apaart meervold hebben. Veurbeelden binnen:

Grunnegs Nederlaands
Vraauw vraauwlie/vraauwluu, vruilie/vruiluu
Man mannen, manlie/manluu
Wicht wichter
Aai aaier

[bewark] Verlutken

t Lutker moaken van woorden gaait in t Grunnegs mit hèlp van de aachtervougsels -(s)ke, -(t)je of -chie. De maist bruukte is -ke, mit söms n extroa s veur de oetsproak. -chie wordt veuraal bruukt in t Veenkelonoals. t Grunnegse verlutken van woorden is verwant aan dij van de omliggende dialekten:

  • Drìnts: chien
  • Hoogduuts: chen
  • Emslaands & Westerwôlds: ken
  • Grunnegs-Oostfrais & Frais: ke

[bewark] Ofkörtens

[bewark] Bievougelke en zölfstandege noamwoorden

In t Grunnegs kin in de maiste gevaaln n zölfstandeg noamwoord aachter n bievougelk noamwoord votvalen. In stee doarvan wordt der n -(en)t aachter t bievougelk noamwoord plakt. Dit kin allend bruukt worden as de andere spreker wait woar t om gaait. Dit kin aans allend bie meervold of n keuze oet meerdere dingen. Veurbeeld:

Nait-votlôten Votlôten
Hest dij dingen zain? Hest dijdent zain?
Dij rooie dingen Dij rooient
Welk ding beduilst? Welkent beduilst?
Gain ding gainent

Ditzölfde gebeurt ook bie getaln as der mit zien veur te stoan komt. Hieronder staait n overzicht:

Getal Mit zien...
Ain allendeg
Twij baaident
Drij drijnt
Vaaier vaaiernt
enzowieder

As der zegt wordt "zienent" kin dat ook voak betaikenen "zien hoes", vergeliekboar mit t Engelse "his place" of "...'s". Zai de zegswiezen veur n veurbeeld.

[bewark] Woorden

[bewark] Grondkennes veur t Grunnegs

Grunnegs Nederlaands
Ja/joa ja
Nee/nai nee
Moi(en)! hallo, totziens
Joe! totziens
Goimörn(g)/goimorn(g) goedemorgen
Goidag goedendag/goedemiddag
Goioavend goedenavond

[bewark] Tied

Grunnegs Nederlaands
Vaaier uur vier uur
Haalf vaaier half vier
Tien veur vaaier tien voor vier
Tien noa vaaier tien over vier
Vörrel/kwaart veur vaaier kwart voor vier
Vörrel/kwaart noa vaaier kwart over vier
Menuut minuut
Vörrel/kertaar/kertaaier kwartier
Haalf uur half uur
Uur uur
Veurmiddag morgen/ochtend
Middag* middag (12 uur)
Noamiddag middag (na 12 uur)
Oavend avond
Naacht/nachte nacht
Midnacht nacht (12 uur)
Veurguster eergisteren
Guster(n) gisteren
Vandoag(e) vandaag
Mörn(g)/morn(g)/ander dag morgen
Overmörn(g)/overmorn(g) overmorgen
Verleden week/weke vorige week
Kommende/ander week/weke volgende week
Bie zummerdag 's zomers/in de zomer
Bie winterdag 's winters/ in de winter
*bie snelle oetsproak ook oetsproken as [mirrag] of [mirreg]

[bewark] Algemaine oetdrukkens

Grunnegs Nederlaands
Ain(e)/gounend (mv) iemand
Dammiet/zo dadelijk, straks
Wel/wol wel
Nait/niet/nai/nich niet
En/ìn en

[bewark] Vroagwoorden

Grunnegs Nederlaands
Wel wie
Woar waar
Wen(neer) wanneer
Hou hoe
Wat wat
Woar heer waar vandaan
Woar hìn waar naartoe

[bewark] Doagen

Grunnegs Nederlaands
Moandag/mondag maandag
Dinsdag/dingsdag dinsdag
Woensdag/wonsdag woensdag
Dunderdag donderdag
Vrijdag/Vraaidag vrijdag
Zoaterdag/Zutterdag zaterdag
Zöndag/zundag zondag

[bewark] Moanden

Grunnegs Nederlaands
Jannewoari januari
Febrewoari februari
Meert maart
April april
Maai mei
Juni juni
Juli juli
Augustes augustus
Septìmber september
Oktober oktober
Novìmber november
Dezìmber december

[bewark] Saaizoens

Grunnegs Nederlaands
Lìnte, veurjoar, maaitied lente/voorjaar
Zummer, zömmer zomer
Haafst, noajoar herfst, najaar
Wìnter winter

[bewark] Feestdoagen

Grunnegs Nederlaands
Nijjoar nieuwjaar
Drijkeunens driekoningen
Poask(e) pasen
Hemelvoart hemelvaart
Pinkster pinksteren
Adrillen allerheiligen
Bommenberend, Achtentwintegsten Groningens ontzet
Sunt Meerten, Kip-kap-kogel Sint Maarten
Sunterkloas Sinterklaas
Kirsttied, midwinter, joul kerstmis
Oljoar oudjaar

[bewark] Kleuren

Biewoord Bievougleks noamwoord Nederlaands
Rood rooie rood
Geel gele geel
Blaauw blaauwe blauw
Gruin gruine groen
Oraanje oraanje oranje
Paars, sangen paarse, sangen paars
Rôs rôze roze
Gries grieze grijs
Swaart swaade zwart
Broen broene bruin
Wit widde wit

[bewark] Getallen

Bie de eerste riege getallen stoan meerdere meugelkheden. In de riegen doarnoa stait mor ain meugelkhaid. Moutst de meugelkheden uut de eerste riege toupassen op de riegen doarnoa.

Grunnegs Nederlaands
Nul nul
Ain(e), ein(e), een een
Twai, twij, twèie twee
Drai, drij, drèie drie
Vijer, vaaier, vaar, vare vier
Vief, vieve vijf
Ses, sèze zes
Zeuven zeven
Acht, Aachte acht
Negen negen
Tien(e) tien
Elven* elf
Twolven** twaalf
Dartien(e) dertien
Vartien(e) veertien
Vieftien(e) vijftien
Sestien(e) zestien
Zeuventien(e) zeventien
Achttien(e) achttien
Negentien(e) negentien
Twinteg*** twintig
* Uutsproken as [[elm]]
** Uutsproken as [[twolm]]
*** Uutsproken as [[twinneg]]
Darteg dertig
Varteg veertig
Viefteg vijftig
Sesteg zestig
Zeuventeg zeventig
Tachteg tachtig
Negenteg negentig
Honderd honderd
Twijhonderd tweehonderd
Drijhonderd driehonderd
Vaaierhonderd vierhonderd
Viefhonderd vijfhonderd
Seshonderd zeshonderd
Zeuvenhonderd zevenhonderd
Aachthonderd achthonderd
Negenhonderd negenhonderd
Doezend duizend

[bewark] Femilie

Grunnegs Nederlaands
Femilie familie
Voa(der), pa(bbe) vader
Mou(der), ma, moe(ke), mem(me) moeder
O(a)lluu, olders ouders
Popke, pupke, poppie, potje baby
Wazzene volwassene
Zeun zoon
Döchter dochter
Kinder, l(e)utjen, grommen kinderen
Bruier broer
Zuster zus
Gezwister broers en zussen
Taan(te) tante
Om(pie)/Om(ke) oom
Neef/nevve neef
Nicht(e) nicht
Opa, poake opa
Opoe, bepke oma

[bewark] t Weer

Grunnegs Nederlaands
Weerlucht, weerlicht bliksem
Grommel, donder donder
Deu, dij, dui dooi
Gladdeghaid, gladte gladheid
Hoagel hagel
Hette(ns) hitte
Hoogdrokgebied hoogedrukgebied
Klimoat klimaat
Daipdrokgebied lagedrukgebied
Lochtdrok luchtdruk
Dook mist
Miegel motregen
Ôfbuien opklaring
Giesper, swaalke regenbui
Gobbe zware regenbui
Snidder lichte regenbui
Dikke/duustere locht regenwolken
Twijlichteg schemerig
Twijbrek, graauwlicht schemering
Stoeverij stuifwind
Omstelleg veranderlijk
Vôrst vorst
Pluuster onstuimig weer
Tegenweer slecht weer
Wind, wiend wind
Poest zachte wind
Störm harde wind/ storm
Ies ijs
Iesel ijzel

[bewark] Op weeg

[bewark] Vervouer

Grunnegs Nederlaands
Auto, kar auto
Bus autobus
Onnibus stadsbus/streekbus
Aachterkar(e), aanhonger aanhanger
Plof(fiets) brommer
Woonwoagen, karavan caravan
Bolwoagen, tilwoagen vrachtwagen
Foajeton onoverdekt rijtuig
Rad, fiets(e) fiets
Vlaigmesien vliegtuig
Toeristenbus touristcar
Train trein
Ziedwoagen zijspan

[bewark] Om de weeg vroagen

Grunnegs Nederlaands
Liekoet/liekuut rechtdoor
Rìchts(of) rechts(af)
Links(of) links
Omgoan terug gaan/rijden
Oet stad, dörp de stad, het dorp uit
Bie t revier laangs langs de rivier
Tot de stremlichten tou tot aan de stoplichten
Dij kaant oet die kant op

[bewark] Overg op weeg

Grunnegs Nederlaands
Voarn, rieden rijden
Voart verkeerssnelheid
Tuufken langzaam rijden
Broezen snel rijden
Weeg, wege, pad weg
Flikkerlicht knipperlicht
Paarkern parkeren
Doenvoaren rijden onder invloed
In richten van richting
Oetvoart, uutvoart afrit, uitrit
Veurrang voorrang
Verkeersbred verkeersbord
Boute, breuk boete
Swoareghaid, kösten kosten

[bewark] In train

Grunnegs Nederlaands
Raais, raaize reis
Ommelander raais lange reis
Voarder(t) bestuurder, machinist
Kondukteur conducteur
Verbatshok loket
Dagkoart dagkaart
Ôfstimpeln afstempelen
Stempelmesien stempelautomaat
Noar Stad tou naar de stad Groningen
Zetstee, stee zitplaats
Ofraais vertrek
Aankommen aankomst
Stoatsjon station
Ingaang ingang
Oetgaang uitgang
Herengemak herentoilet
Vraauwliegemak* damestoilet
Pafken roken
Neudoetgaang nooduitgang
Touleg toeslag
Reserveerd gereserveerd
*ook vruiliegemak

[bewark] Eterij en drinkerij

[bewark] Verpakken, houveulhaid

Grunnegs Nederlaands
n Deus, deuze een doos
n Blik(ke) een blik
n Flort, pak een pak
Ain stôk één stuk
n Poar een paar
n Vlès, vlèze een fles
n Puut, pude een zak

[bewark] Gruinte en fruit

Grunnegs Nederlaands
Tovvel, eerdappel aardappel
Eerdjebeern, eerdjebaai aardbei
Aprikoos abrikoos
Bait biet
Blo(u)mkool bloemkool
Aard(e), aarft(e) erwt
Appel, abbel appel
Görk(e) augurken
Benoan(e) bananen
Boeskool witte kool
Mous boerenkool
Zitroen citroen
Droef, doeve druif
Flaamboos, Himbeern framboos
Kaars, kaarze kers
Steekruif koolraap
Siepel ui
Praai prei
Peer, pere peer
Rebaarber rabarber
Redies radijs
Spinoazje spinazie
Woalse boon paardenboon, tuinboon
Worrel wortel
Paarzek perzik
Temoat tomaat
Sloat sla
Appelsien(e) sinaasappel

[bewark] Vlaisk en visk

Grunnegs Nederlaands
Vlaais(k)woarn vleeswaren
Schink(e), skink(e) ham
Hìn, tuut kip/haan
Met gehakt varkensvlees
Gehak gehakt
Noagelholt rookvlees
Taauwkevlais rollade
Metwôrst droge worst
Ozzensteert ossenstaart
Heern haring
Tuunvisk tonijn
Dörsk(e) kabeljauw
Solm zalm
Meun voorn
Vlunder bot
Mekrail makreel
Vorelle forel
Oal paling
Zeeblèr tong
Genoat garnaal
Mözzel mossel
Kraab krab

[bewark] Dessèrs

gerechten woar n (G) bie staait, binnen typisch Grunnegs

Grunnegs Nederlaands
Brij pap
Zoepenbrij karnemelkse pap
Krentjebrij watergruwel
Krudoorntjesbrij kruisbessenmoes (G)
Ies ijs
Boerenjong ijs met brandewijn en rozijnen (G)
Boerenwicht ijs brandewijn en perzikken (G)
Keze, kees kaas

[bewark] Overg eterij

Grunnegs Nederlaands
Povvert poffert (G)
Spekdikken spekkendikken (G)
Grunneger kouk Groninger koek (G)
Haardstoed(e) hardebrood (G)
Stoed(e) brood
Homstôk snee brood
Knep(pe) broodkapje
Brood roggebrood (G)
Schoten langwerpige kadetjes (G)
Mollebonen geroosterde paardenbonen (G)
Ruirom papachtig boekweit gerecht (G)
Rolkes, rollechies nieuwjaarsrolletjes (G)
Knipselbonen slabonen (G)
Kruden kruiden
Kouk(e) koek
Eulie, eulje olie
Mosterd, stip mosterd
Room, flödde room
Souske doppinda
Siepeltjevlais haché
Sukkeloa chocolade
Snert erwtensoep
Slik, baaltje snoep
Sokker, suker suiker
Tusselwaiten maïs
Waaite tarwe
Zolt zout
Bonte klont stampot bruine bonen
Botter, butter boter
Edik(ke) azijn
Aai ei
Mangel, mantel amandel

[bewark] Drinkerij

Grunnegs Nederlaands
Kovvie, kavvee koffie
Joegel te slappe koffie
Bier bier
Klok(je), zeupke borrel, alcoholische drank
Mèlk melk
Zoepen karnemelk
Mineroalwoater mineraalwater
Wien wijn
Vruchtsap vruchtensap
Tee thee
Vrisdraank frisdrank
Jannever jenever
Fladderak citroenjenever (G)
Hait bier stevig bier (G)
Hoagel en dunder brandewijn met anijs (G)
Boerenjong brandewijn met rozijnen (G)
Boerenwicht brandewijn met perzikken (G)

[bewark] Sport en rekrioatsie

[bewark] Aan zee

Grunnegs Nederlaands
Badstraand toegankelijk strand
Tougang veur geefs gratis toegankelijk
Swimmen verboden verboden te zwemmen
Badklaaier/badklaaider, badkrös zwemkleding
Lochtbèrre luchtbed
Badpool badmuts
Haanddouk handdoek
Does(k) douche
Eb(be) eb
Boar(e) golf (kleine)
Wag(e) golf (groot)
Knizzenstraand kiezelstrand
Kwaal/kwale kwal
Schulp schelp
Vloud, vlod vloed
Wi(e)ndschaarm windscherm

[bewark] Algemaine woorden

De letters tuzzen hoaken geven t variantverschil binnen t Grunnegs aan.

Grunnegs Nederlaands
Aai ei
Aaiber(d) ooievaar
Aaiberbek/ Aaiberbloum(e) gele lis
Aaid/aaltied altijd
Aaid(e) egge
Aaidoor eierdooier
Aaierjong jongste knecht
Aaierproem(e) grote pruim
Aailaand/ Skiermonikoog Schiermonnikoog
Aailaand eiland
Aailoof klimop
Aangoal voortdurend
Aine iemand
Akkenail(tje) dakkapel
Belken/bölken hard schreeuwen
Beune zolder
Boksem broek
Bolle stier
Boonstok bonenstaak
Boudel/barrel boel
Bozzem schoorsteenmantel
Brug(ge)/Brog(ge)/Bad(de) brug
Buuts(e) broekzak
Briek bijzonder
Bruier broer
Daip diep/kanaal
Dammit/dammiet dadelijk, straks
Dobbe aardappelkuil
t Doenen er dronken van worden
Dözze/kop/hazzens hoofd/kop (negatief)
Eelsk verwaand/aanstellerig
Eelske medde aanstellerig persoon
Elk(enain) iedereen
Fok(ke)/bril(le) bril
Genoat garnaal
Geve graaf
Gounend, welken een aantal (mensen)
Hazzens let. hersens, fig. kop (negatief)
Heern haring
Hupzeeln/litsen bretels
Iem(e) bij/wesp
n Ìnd een heleboel
Jek politieagent (negatief)
Jirre vies water
Kavort envelop
Klaaien/raimen morsen
Kloed(e) klont/dik persoon (negatief)
Knipnoagels hete kolen
Koare kruiwagen
Konstelloatsie sterrenbeeld
Kopstubber ragebol
Kou/boekou koe
Krödde onkruid
Kruudoorns aalbessen
Leeg laag
Liepen huilen (zn)
Loeren kijken (negatief)
Loophek box
Loos slim (negatief)
Loug/dörp dorp
Mis mis/mesthoop
Mishottjen mislukken
Mizze miskraam
Moor moeras
Mous boerenkool
Mug vlieg
Neevie mug
Noaber buurman/naaste
Noaberschop/noaberskop buurt
Noaberske (zn) buurvrouw
Noaberske (bw) naburige
Nust/bèr(re) bed
Oetzied/uutzied opzij
Opoe oma
Paart deel
Pafken roken
Peerd paard
Peut(e)/pudde/put(te) put
Pitten/sloapen/pomen slapen
Plaze zeurkous
Poezen hard blazen
Puut/pude/pute (plastic) zak
Raaimen rijmen
Raimen/klaaien morsen
Raive gereedschap
Reren/schraaien/blèren huilen (ww)
Riepe stoep
Schienvat zaklantaarn
Schoet schort
Schuddeldouk vaatdoek
Schosstain/schösstain schoorsteen
Sikkom/sikkem bijna/ongeveer
Slaif soeplepel
Slicht/schel scheef
Slim erg
Slik snoep
Smok zoen
Snoetjeknovveln zoenen/vrijen
Soezen zeuren
Spaigelploat(e) cd
Stain steen/pit (van een vrucht)
Steekruif koolraap
Stoer moeilijk0
Vernaggeln/diggeln vernielen
Vlod, vloud vloed
Vlod vlooi
Volle dwijl
Vot weg
Weerglas barrometer
Wicht meisje
Wied ver
Wizze (bw) zeker
Wizze (zn) zwangerschap
Zedel folder
Zeup borrel
Zoepen (ww) drinken
Zoepen (zn) karnemelk
Zok heugen zich herinneren

[bewark] Scheldwoorden

Scheldwoord Scheldwoord veur inwoner van
Damster bluvvers Appingedam
Delfzielster zeekrabben Delfzijl
Poepen* (ook Duutse poepen) Duitsland
Maimer aaierleggers Meeden
Muntendammer kouvreters Muntendam
Noordbroukster worrelkoppen Noordbroek
Oostwolmer kraaikoppen Oostwolde
Pekelder roegbainders De Pekela's
Sibboerster geelbainen Sidderburen
Veendammer wind Veendam
Winschoter tellerlikkers Winschoten

[bewark] * Poepen

t Bievouglieks noamwoord poepen ken binoa aachter elke volksnoam zet worden om dat volk te beledegen. Mit poepen zönder wat der veur worden Duutsers aanduud. Duutslaand wordt den ook wel ais Poepenlaand nuimd. Veurbeelden:

Scheldwoord Scheldwoord tegen
Reumse poepen Rooms-Katholieken
Fraise poepen Friezen
Hollaandse poepen Nederlanders
Poepen/ Duutse poepen Duitsers
enz.

[bewark] Geogroafie

[bewark] Ploatsnoamen

Grunnegs Nederlaands
Aikamp Ekamp
Aimen Eenum
Ainrom Eenrum
Aizinge Ezinge
Sunt Annen Sint Annen
Auwerd Aduard
Auwerderziel Aduarderzijl
Baierm Bierum
Baarge Wolfsbarge
Ballege Barlage
Bavvelt Baflo
Beem Bedum
Beerte Beerta
Bennewòl Bellingwolde
Boareveld Bareveld
Boertang Bourtange
Börgsweer Borgsweer
Börkomnij Borgercompagnie
Brij Breede
Bril Briltil
Boerum Burum (Kölmerlaand)
Kramweer Crangeweer
n Daam Appingedam
Dale Wildervanksterdallen
Delfziel Delfzijl
Doord Toornwerd
Dörkwerd Dorkwerd
Drijbörg Drieborg
Ainrom Eenrum
Aimen Eenum
Eekste Eexta
Aikamp Ekamp
Ellerhoezen Ellerhuizen
Emumatil Ijmentil
Eppenhoezen Eppenhuizen
Aizing Ezinge
Stad Groningen
Hoogezaand Hogezand
Moarum Marum
Muntjeziel Munnikezijl
De Penne Opende
Sapmeer Sappemeer
Knoal Stadskanaal
Veendam Veendam
Warfstermeul Warfstermolen
De Wilp De Wilp
Zoltkamp Zoutkamp

Ploatsen boeten Grunnen/Grunnegstoaleg Nederlaand

Grunnegs Nederlaands/Duuts
Fraislaand
Leeuwerd Leeuwarden
Dokkem Dokkum
Froaneker Franeker
Boalswerd Bolsward
Haarns Harlingen
Wörkom Workum
Hìndeloop Hindelopen
Snaik Sneek
De Jaauwer Joure
Oostfraislaand
Aauwerk Aurich
Bonnen Bunde
Börkem Borkum
Broukmerlaand Brookmerland
Graitziel Greetsiel
Grootveen Großfehn
Jemmege Jemgum
Kromhörn Krummhörn
Waismoor Wiesmoor
t Drìnt
Kouvort Coevorden
Twijde Mond Tweede Exloërmond
Möppel Meppel
Overiesel
Zwol Zwolle
Vraiskenveen Vriezenveen
Ìnskede Enschede
Gelderlaand
Nimweeg Nijmegen
Aarnhaim Arnhem
Oetrècht
Oetrècht Utrecht
Limbörg
Moasbadde Maastricht
Duutslaand
Breem Bremen
Hambörg Hamburg
Berlien Berlin
Haanover Hannover
Duskeldörp Düsseldorf
Sleeswiek Sleeswijk
Broenswiek Braunschweig
Moagdebörg Magdeburg
Frankvort Frankfurt
Keuln Köln
Dôrtmond Dortmund
Röstok Rostock
Belgie
Antwaarp Antwerpen
Noamen Namen
Mekeln Mechelen
Bruzzel Brussel
Loek Luik

[bewark] Laands- en provinzienoamen

Provinzies dij der nait biestoan, binnen t zulfde as in t Nederlaands of de betreffende landstoal.

[bewark] Nederlaand

Nedderlaand (Westerkwartaars)

Grunnen/Grönnen
Westerkertaaier/westerkertijer/westerkertaar (Westerkwartier)
Hunzego (Hunsingo)
Fivelgo (Fivelingo)
Stad en Gerecht (stad Groningen en het Gorecht)
Oldambt
Westerwôlde (Westerwolde)
Fraislaand
Zeuvenwolden (Zevenwoude)
Schèlln (Terschelling)
Amelaand (Ameland)
Ailaand (Schiermonnikog)
De Drìnt/Drìnthe
Overiesel
Zallaand (Salland)
Twìnte (Twente)
Gelderlaand
Aachterhouk (Achterhoek)
Veluwe (Veluwe)
Betuwe (Betuwe)
Oetrìcht
Noordhollaand
Westfraislaand (Westfriesland)
Kemmerlaand (Kennemerland)
Tessel (Texel)
Zuudhollaand
Flevolaand
Zeelaand
Bevern (Beveland - Noord en Zuid)
Waalcher (Walcheren)
Zaisfloandern (Zeeuws-Vlaanderen)
Noordbroabant
Limbörg

[bewark] Belgie

Floandern (Vlaanderen)
Antwaarp (Antwerpen)
Limbörg (Limburg)
Floams Broabant (Vlaams-Brabant)
Woals Broabant (Waals-Brabant)
Hainego (Henegouwen)
Noamen (Namen)
Luxembörg (Luxemburg)
Loek (Luik)
Bruzzel (Brussel)

[bewark] Luxembörg

Luxembörg (Luxemburg)
Daikèrke (Diekirch)
Klerf (Clervaux)

[bewark] Duutslaand

Leegsaksen (Nedersaksen)
Oostfraislaand (Oost-Friesland)
Emslaand (Eemsland)
Bentum (Bentheim)
Breem (Bremen)
Hambörg (Hamburg)
Sleeswiek-Holstain (Sleeswijk-Holstein)
Noordfraislaand (Noord-Friesland)
Ditmaarsen (Dithmarschen)
Meklenbörg-Veurpommern (Mecklenburg-Voorpommeren)
Brandenbörg (Brandenburg)
Berlien (Berlijn)
Saksen-Anholt (Saksen-Anhalt)
Saksen (Saksen)
Hezzen (Hessen)
Tureng (Thuringen)
Bayern (Beieren)
Swoaben (Schwaben)
Boaden-Wörttembaarg (Baden-Wurttemberg)
Rhainlaand-Poalts (Rijnland-Palts)
Rhainhezzen (Rijnhessen)
Saarlaand (Saarland)
Noordrhain-Westfele (Noord-Rijnland-Westfalen)
Klevelaand (Kleefland)

[bewark] Oosterriek

Wienen (Wenen)
Karinten (Karintië)
Börgenlaand (Burgenland)
Veuroarelbaarg (Vorarlberg)

[bewark] Frankriek

Lerraaine (Lotharingen)
Boergonde (Bourgondië)

[bewark] Spanje

Galizie (Galicië)
Katalonie (Catalonië)
Kestielje-Leon (Kastilië-León)

[bewark] Groot-Brittannie

Englaand (Engeland)
Skotlaand (Schotland)

[bewark] Denmaark

Jytlaand (Jutland)
Seelaand (Seeland)
Funnen (Funen)
Kopenhoaven (Kopenhage)
Vaaile (Vejle)
Oarhoes (Århus)
Fareuraailanden (Faeröereilanden)
Gruinlaand (Groenland)

[bewark] Overege landen

Noorweeg (Noorwegen)
Sveden (Zweden)
Finlaand (Finland)
Ieslaand (IJsland)
Portegaal (Portugal)
Itoalie (Italië)
Maalte (Malta)
Svitzerlaand (Zwitserland)
Pooln (Polen)
Tzjechie (Tsjechië)
Slovakai (Slowakije)
Hungoarn (Hongarije)
Krooasie* (Kroatië)
Griekenlaand (Griekenland_
* Uutsproken as [[Kro-oasië]]

[bewark] Zegswiezen

Grunnegs Nederlaands
Aan bod wezen

Dij vraauw is nau aan bod'

Aan de beurt zijn

Die mevrouw is nu aan de beurt

Aarngs om tou

Ridst nou om kèrk tou

Ergens omheen

Je rijdt nu om de kerk heen

Aarngs verlet van hebben

Ik heb gain verlet van dien gesoes

Iets nodig hebben (zie verlet voor andere betenissen)

Ik heb jou gezeur niet nodig

Aarngs wies mit wezen

Doar bin ik ja wies mit

Ergens blij mee zijn

Wat ben ik daar blij mee

Aine wat begroten

Dat aarme wicht begroot mie echt

Zich ergens zorgen om maken/iets duur vinden

Ik maak me zorgen om dat arme meisje

Aine wat gewoon wezen

Dat is mie gewoon

Iets gewend zijn

Dat ben ik gewend

Aine veur de guuchel hoalen

Hest de schoolmeester weer veur de guuchel had?

Iemand voor de gek houden

Heb je de leraar weer voor de gek gehouden?

Aan de gang wezen

t Feest is al twij uur aan de gang

Bezig zijn/begonnen zijn (activiteit)

Het feest is al twee uur lang begonnen

Bie zummerdag

Bie zummerdag goan wie aaltied noar camping

's Zomers (ook mogelijk met winter~)

's Zomers gaan we altijd naar de camping

Dat dut niks

t Dut niks dat zai nait komt

Dat geeft niet

Het geeft niet dat ze niet komt

De bokkepruuk op hebben

Zai het bokkeproek op

Chagrijnig zijn

Ze is chagrijnig

De doppen moal n zetje dicht doun

Du de doppen mor n zetje dicht

Even gaan slapen

Ga maar even slapen

De ìndjes aan mekoar knopen

Hai ken de ìndjes nait aan mekoar knopen

fig: Iets onder de knie krijgen/iets begrijpen

Hij snapt er maar niets van

Hai hai Nou nou
Haalf put, haalf regenwoater fig: Geen vlees, geen vis
Heksen kennen

Ik ken nait heksen

Van alles te gelijk doen

Ik kan niet alles tegelijk

Hest in t mous lopen? fig: Heb je een klap van de molenwiek gehad?

lett: Heb je in het boerenkoolveld gelopen?

Hom mans had hebben

Hai het hom mans had

De schuld hebben/het gedaan hebben

Hij heeft het gedaan/het is zijn schuld

Hou wordt t? Hoe gaat het?
Liek wezen

Wie binnen weer liek

fig: Quitte staan, let: recht zijn

We staan weer quitte

Minne wezen

Ik bin minne worden van dij tocht

Moe zijn

Ik ben moe geworden van die tocht

Nou brekt mie de klomp(e)! Fig: Schiet mij maar lek!; let: nu breekt bij mij de klomp
n Oal wief wezen

Wat bist toch ook n oal wief

Een bemoeial zijn

Wat ben je toch een bemoeial

Onder de pannen wezen

Dit weekend binnen wie wel weer onder de pannen

Ergens mee bezig zijn

Dit weekend hebben we wel weer genoeg te doen

... zienent/heurent

Wie goan vandoag noar Kloas zienent tou

...'s huis

We gaan vandaag naar Klaas(' huis) toe

Slicht zat Helemaal vol (van het eten)
t Der om doun

(Dat dut hai der om)

Iets met opzet doen

Dat doet hij expres

Wat om de kont trekken

Dij oal plunnen trek ik nait om de kont

Iets aan doen (kleding)

Die oude vodden doe ik niet aan

Wat aachter de koezen hebben

Ik heb t plakkie kouk al achter de koezen

Iets op hebben (eten)

Ik heb het plakje koek al op

Weeromgoan

Dit is mie de link, ik gai weerom

Teruggaan

Dit lijkt mij te gevaarlijk, ik ga weer terug

tot ... oet/uut

Zai hebben n plaank tot schut oet

uit ...

Zij hebben een plank uit het hek

Tot twij moal tou

Hest mie dat tot twij moal tou flikt

Twee keer

Je hebt bij dit al twee keer geflik

Wat veur geefs

Dit boukie is veur geefs Dat bred staait der nait veur geefs

Iets dat gratis is

Iets voor niks zijn Dit boekje is gratis Dat bord staat er niet voor niets

Wat lieden maggen

Dit behang mag ik niet lieden

Iets mooi vinden staan (kleding/interieur)

Dit behang vind ik niet mooi

Wies wezen mit ...

Doar bin ik hail wies mit

Blij/tevreden zijn met.../ koesteren

Daar ben ik heel blij mee

 
Woordenboeken
GrunnegsDrèentsStellingwarfs • Sallaands • TweantsAchterhooksOost-VeluwsWest-Veluws • Urkers