Achterhooks
Van Wikipedie
't Achterhooks is een Nedersaksisch dialekt dat epraot wordt in de Achterhook (Gelderlaand, ten oosten van den Iessel).
In disse streektaal (of sproake) bunt völ varianten. In 't noorden en oosten liekt 't Achterhooks stark op 't Twents of Sallaands. Ne officiële spelling is der neet, moar meestal gebroekt men wal dezelfde schriefwieze. De beschreven weurde bunt fonetisch eschreven.
Onderwarpen |
[bewark] Grammatica
[bewark] Tegenwoordige tied
[bewark] Lopen
enkelvoud:
- ik loope
- i'j loopt
- hee (hi-j, hie) löp
meervoud:
- wiele (wi'j) loopt
- iele loopt
- ziele (zi'j) loopt
[bewark] Wean (zun)
enkelvoud:
- ik bun(ne)
- i'j bunt
- hee (hi-j, hie) is
meervoud:
- wiele (wi'j) bunt (zint)
- iele bunt (zint)
- ziele (zi'j) bunt (zint)
[bewark] Vleden tied
[bewark] Lopen
- ik leepe
- i'j leepen
- hee (hi-j, hie) leep
- wiele (wi'j) leepen
- iele leepen
- ziele (zi'j) leepen
[bewark] Wean (zun)
- ik ware
- i-j waren
- hee was
- wiele (wi'j) waren
- iele waren
- ziele (zi'j) waren
't Voltooid deelwoord krig 't veurvoegsel e- (biev. 'elopen).
[bewark] Umlaut
'n Ander kenmark is de umlaut bi'j verkleinwoorden en meervoudsvormen (vergeliekbaar met 't Duuts):
- hond - höndjen - hönde
- hand - händjen - hende
- moes - muusken - muuze
- man - männeken - mansleu
En de 3e/4e naomval is mangs te heuren:
- 1e naomval (onderwarp) 'De man / de vrouwe steet veur 't huus'.
- 3e en 4e naomval 'Den breef is veur d'n man / de vrouwe'. (Den is hier een anwiezend veurnaamwoord (Die brief in 't Hollands)
[bewark] Meziek
De Achterhook kent völle bends, de meest bekenden bunt, Normaal, Boh foi toch, Jovink en de Voederbietels de Spitfires, en Old ni-js (met spöllers wie't bi-j Normaal of Boh foi toch espöld hebt)
[bewark] Unzenvader
(Winterswiek)
- Unzen Vader in de hemelen,
- laot dienen name eheilegd worden;
- laot dien könninkriek kommen;
- laot dienen wille gebeuren
- op de eerde zo as in den hemel.
- Gef uns noo uns dageleks brood
- en vergef uns unze scholden
- zo as ok wi-j vergeft
- wee bi-j uns in de schold staot;
- en breng uns neet in verzeuking,
- maor maak uns vri-j van 't kwaod.
- Want van Di-j is het könninkriek
- en de krach en de glorie
- noo en alle dage.
- Amen.
Streektaolen in Nederlaand en Vlaanderen |
---|
Nederfrankisch en Frisofrankisch: Hollaans (Standardnederlaans - Zuud-Hollaans - Utrechs-Alblasserweerds) - Westfries - Bildts - Stadsfries - Zais - West-Vlaams - Oost-Vlaams - Braobans - Zuud-Gelders - Limbörgs |
Nedersaksisch: Grunnegs - Stellingwarfs - Drèents - Tweants - Tweants-Groafschops - Gelders-Oaveriessels - Sallaands - Achterhooks - Urkers - Veluws |