Grunnegs woordenbouk
Van Wikipedie
Dit is n Grunnegs woordenbouk Grunnegs-Nederlaands. Dingen dij hierin stoan binnen: oetsproak, spèllen, grammoatiek, woorden en zegswiezen.
Zai ook t artikel over t Grunnegs.
[bewark] Info veurof
t Grunnegs is t dialekt dat proat wordt in de provìnzie Grunnen en de grìnsgebieden mit t Drìnt en Fraislaand. t Bestaait oet meerdere dialekten, woardeur nait overaal t zölfde Grunnegs proat wordt. Om toch alle Grunnegse dialekten heur stee te geven, worden alle schriefwiezen in dit woordenbouk vermeld.
De dialekten t Grunnegs binnen van west noar oost:
- Pompsters, in t Fraise dörp De Pomp
- Westerkwartaars, aan zuudwestkaant van t Rietdaip
- Hoogelaandsters, op Hoogelaand
- Stadjeders, in Stad en Hoaren
- Noordvelds, in de kop van t Drìnt
- Oldambtsters, tuzzen de ploatsen Loppersom, Slochter, boven Winschoot en Bennewold in
- Veenkolonioals, in de Veenkelonien en om en bie Winschoot
- Westerwolds, om en bie de dörpen Troapel, Zèlng en Onstwedde
[bewark] Oetsproak
Hieronder stoan n poar letterkombinoatsies en heur oetsproaken.
Schriefwieze | Oetsproak | Veurbeeld |
ai | aj (heel plat ook uitgesproken oj) | nait (najt/nojt) |
aai | iets langere aj (geen vervorming) | tudaai (tuudaai) |
ì | lange i klank, zoals in het Nederlandse meer | ìnd (èènd) |
oa en (sums) oo | oo zoals in oor | goan (góón) |
è | lange e klank als in het Franse "faire" | bèrre (bère) |
ö | lange klank zoals t Franse œuf | kört (kœut) |
ô | lange o klank als de Deense å | ôf (åf) |
ui | als in het Nederlands of als öj of ö | gruien (gröjn) |
-nen | nn | Grunnen (grunn) |
-nden | nn | Landen (lann) |
vv | ff zoals in koffie | kovvie (koffie) |
sv | klank tussen de sv en sw in | Sveden (Svweden) |
-ven/-men/-pen/-ben | 'm (' staat voor een kort stoot) | lopen (loo'm) |
-ken | 'ng (' is weer de stoot) | môken (må'ng) |
-ggen | khng zoals de gn in magnum | maggen (makhng) |
De steut dij aal beschreven wordt, is vergeliekboar mit n hail kört oetsproken -u.
Ain van de rezens dat t Grunnegs t op ain noa minst-verstoanboare dialekt van Nederlaand is, is dat de oetsproak hail slim verschilt van t Nederlaands. Ook worden dingen voak aands oetsproken as dat t schreven wordt. Veurbeeld:
- Schriefwieze: "Dat het hai aiglieks nait doan," zegt zien bruier
- Oetsproak: Daddedde ailieks naaidoan, sèht sien bröjr
[bewark] Spellen
Veur t Grunnegs bestaait gain vaaste spèllen. Der is wel n veurkeursspèllen dij maisttieds noavolgd wordt. Hieronder stoan wat regelkes dij in dizze veurkeursspellen veurkommen.
[bewark] Oetgangspunten
- Veul schrieven zo as t oetsproken wordt
- Wel grammoatikoal krekthaid beholden
- Zo veul meugelk de c vervaangen deur k of s
- Engelse lainwoorden nait veraandern
- In geogroafische noamen de -en aachteraan zo veul meugelk vot hoalen
oetwaarkens en meer regels hieronder
[bewark] Woorden ìndegend op -en
Dizze worden in t Grunnegs voloet schreven. Oetzönderns binnen woorden dij ìndegen op de letters: l en r. Hier wordt -n der wel aachterplakt.
Nederlaands | Grunnegs | Uutsproak |
kijken | kieken | kie'ng |
praten | proaten | proa'n |
paarden | peerden | peerdn |
voeren | vouern | vouern |
kletsen | kwedeln | kwedeln |
Bie geogroafische noamen dij ìndegen op -en wordt de -en zo veul meugelk vot hoalt. Veurbeeld:
Grunnegs | Nederlaands |
Nimweeg | Nijmegen |
n Oetzöndern hierop is t meervold van t woord heer. Dizze wordt as heren schreven om t verschil tuzzen heren en heern (haring) te beholden.
[bewark] Open lettergrepen
Net as in t Nederlaands het t Grunnegs gain klinkerverdubbeln bie waarkwoorden mit open lettergrepen:
Nederlaands | Grunnegs |
lopen | lopen (en dus gain loopen of loop'm) |
duiken | duken (gain duuken) |
[bewark] Oa of ao?
In t Grunnegs bestaait gain twiefel: aaltied oa. Dus proaten, kloagen en knoal. As der in t Nederlaands n woord veurkomt mit n -oo dij n -oa oetsproak het, wordt dizze in onwiezegde vörm overnomen in t Grunnegs. Dus gain noard of oar môr gewoon noord en oor.
Bie woorden as zo as (zoals) wordt t woord ôfbroken om te veurkommen dat de -oa oetsproken wordt as de -oo in noord.
[bewark] Apostrof
As der aan t rechterkaande letters votvaaln, den wordt de apostrof wel schreven. Vaaln der letters aan t linkerkaand vot, den wordt der gain apostrof schreven:
Wel apostrof | Gain apostrof | |
Nederlaands | De hond speelde met zijn bal. | Ik zag een hond. |
Grunnegs | d'Hond speulde mit zien bale. | k Zag n hond. |
In ain enkel geval wordt de letter aan t woord vastplakt: soavends, smörns, smiddags.
t Votvalen van de -e in de wordt voak nait schreven of wordt vervongen deur t lidwoord "t".
[bewark] U of ö
In de Grunnegse toal binnen verschaaidene woorden woarbie de schriefwieze zo wel mit n -u as met n -ö wezen kin. n Goud veurbeeld hierveur is t woord Grunnen. Dit wordt in n groot dail van de provìnzie as Grunnen schreven, môr in Oost-Grunnen zel t eer as Grönnen spèld worden. Baide vörmen worden juust rekend. Op Wikipedie wordt de -u bruukt, omdat n veurkeursregel van t Grunnegs is, zo min meugelk vrumde taikens te gebruken.
[bewark] Trema
In t Grunnegs valt t Nederlaandse trema vot en wordt nait vervongen. As der n woord staait as Itoalie, wait de Grunneger dat hai of zai t oetspreken mout as Itoalië.
[bewark] Grammoatiek
[bewark] Veurnoamwoorden
[bewark] Nominatief, onderwaarp
Grunnegs | Nederlaands |
Ik | ik |
Doe | jij |
Hai/hee | hij |
Zie/zai | zij |
Wie | wij |
Joe/je/ie* | jullie/u |
Zie/zai | zij |
- *je en ie worden maisttieds allend broekt in de spreektoal
[bewark] Genitief, bezit of heerkomst
Grunnegs | Nederlaands |
Mienent | het mijne |
Dienent | het jouwe |
Zienent | het zijne |
Heurent | het hare |
Onzent* | het onze |
Joenent | dat van jullie |
Heurent | dat van hen |
- *Oetsproken as [[oaznt]]
[bewark] Bezittelk veurnoamwoord
t Bezittelk veurnoamwoord krigt man deur de -ent aachter dizze gentieven vot te hoalen. Bie Onzent blieft de -e stoan. Zo krigt man t volgende liestke
Grunnegs | Nederlaands |
Mien | mijn |
Dien | jouw(n) |
Zien | zijne |
Heur | haar |
Onze | onze |
Joen | jullie |
Heur | hun |
As t onderwaarp of t objekt woarop t bezittelke veurnoamwoord slog, veur t bezittelk onderwaarp staait, kriegen aander toalen der 's aachter. t Grunnegs vougt hier gewoon t bezittelk veurnoamwoord aachter. Dit wil allend in de daarde perseun enkelvold. Bieveurbeeld:
Grunnegs | Nederlaands |
Opoe heur kunstbain | Oma's kunstbeen |
Jan zien houd | Jan's hoed |
[bewark] Datief, mitwaarkend objekt
Grunnegs | Nederlaands |
Mie | mij |
Die | jou |
Hom | hem |
Heur | haar |
Ons* | ons |
Joe | jullie |
Heur | hen |
- Uutsproken as [[oas]] of [[oa<small>n</small>z]] woarbie de <small>n</small> n neusklaank is
[bewark] Akkusatief, laaidend objekt
Grunnegs | Nederlaands |
Mie | mij |
Die | jou |
Hom | hem |
Heur | haar |
Ons | ons |
Joe | jullie |
Heur | hen |
[bewark] Ons
Ons betaikent ons en is t bezittelk veurnoamwoord van wie. t Wordt, noast de gebroekelke funksie, in t Grunnegs ook broekt bie personen. As n bepoald persoon of daaier hail noabersk is veur de spreker, den zegt hai voak ons veur de noam. Veurbeeld:
- "Ons Greta is aaltied te loat"
Greta is den n noabersk persoon van de spreker. Voak wordt t broekt bie n bruier, zuster, zeun, dochter, mouder (ons ma/mou), voader (ons voa), gelaifde vrund of gelaifd hoesdaaier.
Dit kin ook aansom:
- "Joen Greta is aaltied te loat"
Greta is den n noabersk persoon van de ontvanger. Dizze konstruksie is aaltied in de beleefde vörm, dus noeit "dien Greta".
[bewark] Regelmoatege waarkwoorden
Vervougen | Veurbeeld |
Ik STAM (+ extra klinker) | ik lop/loop |
Doe STAM + st | doe lopst |
Hai STAM (+ t) | hai lop/lopt |
Wie STAM + en | wie lopen |
Joe STAM + en | joe lopen |
Zai STAM + en | zai lopen |
[bewark] Onregelmoatege waarkwoorden
[bewark] Hebben
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik heb | Ik haar | Ik heb had |
Doe hest | Doe haarst | Doe hest had |
Hai het | Hai haar | Hai het had |
Wie hebben* | Wie haren | Wie hebben had |
Joe hebben | Joe haren | Joe hebben had |
Zai hebben | Zai haren | Zai hebben had |
- *Oetsproken as [[hemm]]
[bewark] Wezen*
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik bin | Ik was, war | Ik bin/heb wèst |
Doe bist | Doe wast, warst | Doe bist/hest wèst |
Hai is | Hai was, war | Hai het wèst |
Wie binnen | Wie wazzen, waren | Wie binnen/hebben wèst |
Joe binnen | Joe wazzen, waren | Joe binnen/hebben wèst |
Zai binnen | Zai wazzen, waren | Zai binnen/hebben wèst |
- *Oetsproken as [[weedn]] of [[weezn]]
[bewark] Doun
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik du, dou | Ik dee | Ik heb doan |
Doe dust, doust | Doe deest | Doe hest doan |
Hai dut | Hai dee | Hai het doan |
Wie dudden*, doun | Wie deden | Wie hebben doan |
Joe dudden, doun | Joe deden | Joe hebben doan |
Zai dudden, doun | Zai deden | Zai hebben doan |
- *Uutsproken as [[du<small>d</small>n]] woarbie de d n neusklaank is
[bewark] Denken
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik denk | Ik docht | Ik heb docht |
Doe denkst | Doe dochst | Doe hest docht |
Hai denkt | Hai docht | Hai het docht |
Wie denken | Wie dochten* | Wie hebben docht |
Joe denken | Joe dochten | Joe hebben docht |
Zai denken | Zai dochten | Zai hebben docht |
- *Oetsproken as [[doch-hen]]
[bewark] Goan
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik gai, goa | Ik gong | Ik bin gongen, goan |
Doe gaaist | Doe gongst | Doe bist gongen, goan |
Hai gaait | Hai gong | Hai is gongen, goan |
Wie goan | Wie gongen | Wie binnen gongen, goan |
Joe goan | Joe gongen | Joe binnen gongen, goan |
Zai goan | Zai gongen | Zai binnen gongen, goan |
[bewark] Zain
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik zai, zug, zig | Ik zag | Ik heb zain |
Doe zigst, zugst | Doe zagst | Doe hest zain |
Hai zigt, zugt | Hai zag | Hai het zain |
Wie zain, zuggen, ziggen | Wie zagen | Wie hebben zain |
Joe zain, zuggen, ziggen | Joe zagen | Joe hebben zain |
Zai zain, zuggen, ziggen | Zai zagen | Zai hebben zain |
[bewark] Mouten
Bie dit waarkwoord wordt de ou ook oetsproken as körte o: ik mot, doe motst, wie motten, enz.
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik mout | Ik moz, mos | Ik heb mouten |
Doe moutst (t niet uitgesproken) | Doe mosst | Doe hest mouten |
Hai mout | Hai moz, mos | Hai het mouten |
Wie mouten | Wie mozzen | Wie hebben mouten |
Joe mouten | Joe mozzen | Joe hebben mouten |
Zai mouten | Zai mozzen | Zai hebben mouten |
[bewark] Snieden
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik snie | Ik snee | Ik heb sneden |
Doe snitst | Doe sneest | Doe hest sneden |
Hai snit | Hai sneed | Hai het sneden |
Wie snieden | Wie sneden | Wie hebben sneden |
Joe snieden | Joe sneden | Joe hebben sneden |
Zai snieden | Zai sneden | Zai hebben sneden |
[bewark] Sloapen
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik sloap | Ik sleup | Ik heb sloapen |
Doe slepst | Doe sleupst | Doe hest sloapen |
Hai slep(t) | Hai sleup | Hai het sloapen |
Wie sloapen | Wie sleupen | Wie hebben sloapen |
Joe sloapen | Joe sleupen | Joe hebben sloapen |
Zai sloapen | Zai sleupen | Zai hebben sloapen |
[bewark] Geven
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik geef | Ik gaf | Ik heb geven |
Doe gefst | Doe gafst | Doe hest geven |
Hai gef(t) | Hai gaf | Hai het geven |
Wie geven | Wie gaven | Wie hebben geven |
Joe geven | Joe gaven | Joe hebben geven |
Zai geven | Zai gaven | Zai hebben geven |
[bewark] Aanpitjen
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik pitje aan | Ik pitjede aan | Ik heb aanpitjed |
Doe pitjest aan | Doe pitjedest aan | Doe hest aanpitjed |
Hai pitjet aan | Hai pitjede aan | Hai het aanpitjed |
Wie pitjen aan | Wie pitjeden aan | Wie hebben aanpitjed |
Joe pitjen aan | Joe pitjeden aan | Joe hebben aanpitjed |
Zai pitjen aan | Zai pitjeden aan | Zai hebben aanpitjed |
[bewark] Vroagen
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik vroag | Ik vreug, vruig | Ik heb vroagd |
Doe vroagst | Doe vreugst, vruigst | Doe hest vroagd |
Hai vroagt | Hai vreug, vruig | Hai het vroagd |
Wie vroagen | Wie vreugen, vruigen | Wie hebben vroagd |
Joe vroagen | Joe vreugen, vruigen | Joe hebben vroagd |
Zai vroagen | Zai vreugen, vruigen | Zai hebben vroagd |
[bewark] Zuch/zok wasken/wazzen
Tegenswoordege tied | Vergangen tied | Voltoeide tied |
---|---|---|
Ik was, waske mie | Ik wasde mie | Ik heb mie wossen |
Doe wast, waskest die | Doe wasdest die | Doe hest die wossen |
Hai wast, wasket zuch/zok, hom | Hai wasde zuch/zok, hom | Hai het zuch/zok, hom wossen |
Wie wazzen, wasken ons | Wie wasden ons | Wie hebben ons wossen |
Joe wazzen, wasken joe | Joe wasden joe | Joe hebben joe wossen |
Zai wazzen, wasken zuch/zok, heur | Zai wasden zuch/zok, heur | Zai hebben zuch/zok, heur wossen |
[bewark] Mie
t Woord mie betaikent mij en wordt broekt bie zok-waarkwoorden, môr kin in t Grunnegs bie binoa elk aander waarkwoord zet worden. t Wordt op dizze menaaier broekt as der aine zien mainen of zin oetdrokt wordt. Mie wordt in t Nederlaands den nait vertoald. Veurbeeld:
- Grunnegs: Joe goan mie doar nait hìn.
- Letterleks vertoald: Jullie gaan daar niet heen.
- Betaikenis: Ik wil niet dat jullie daar heen gaan.
[bewark] Hulpwaarkwoorden
In t Grunnegs wordt, net as in de maiste andere Leegsaksische dialekten, t hulpwaarkwoord aachteraan in de zin zet.
- Grunnegs: Zeg mor dat wie nait kommen willen
- Nederlaands: Zeg maar dat wij niet willen komen.
[bewark] Lidwoord
In t Grunnegs worden de twee lidwoorden de en (he)t bruukt. Net zo as in t Nederlaands is de veur manleke en vraauwleke woorden en het veur onzaaidege woorden. Het wordt voak ofkört tot 't.
t Lidwoord is ain van de verschillen tuzzen t Noord -en Westgrunnegs (Hoogelaandsters, Westerkwartaars) en t Oost -en Zuudgrunnegs (Oldambtsters, Veenkolonioals). In t Zuudoosten wordt t lidwoord maisttieds wel bruukt en in t Noordwesten maisttieds nait.
Veurbeeld:
Hoogelandsters: Kraant vaalt op mat.
Veenkoloniaals: De kraande vaalt op de madde.
Nederlands: De krant valt op de mat.
[bewark] Aachtervougsels
[bewark] -lijk
t Nederlaandse aachtervougsel -lijk wordt in t Grunnegs vertoald mit: -liek(s), -lek(s) of -lk(s). Veurbeelden:
Grunnegs | Nederlaands |
Aiglieks | eigenlijk |
Kwoalek | kwalijk |
Haartelk | hartelijk |
[bewark] -ig, -erig, -eleg
In de Nederlaandse aachtervougsels -ig, wordt de -i vervangen deur n -e. Ook ken de e veur de klinker stoan goan, woardeur de -i vervaalt. Veurbeelden:
Grunnegs | Nederlaands |
Bliedeg | blij |
Kieperg | flink |
Sladdereg | vochtig |
Bunzelg | bang |
Doezeleg | duizelig |
[bewark] -ing
In t Grunnegs wordt t Nederlaandse aachtervougsel -ing vertoald mit -en of -eng. De -en is de maist-bruukte. In woorden dij ìndegen op -ering wordt de regel volgd dij zegt dat de -n aan de -r vast komt. In t woord Groningen vaalt de en vot omdat der al -en te stoan komt deur de -ing. Zölfstandege noamwoorden dij in t Nederlaands ìndegen op -ing (en in t Grunnegs dus op -en of -eng) kriegen in t meervold n -s der aachter. Veurbeelden:
Nederlaands | Vertoalen 1 | Vertoalen 2 |
Groningen | Grunnen | Grunneng |
Vertaling | vertoalen | vertoaleng |
Datering | doateern | doateerng |
Funderingen | Fundeerns | Funderngs |
[bewark] -schap
t Nederlaandse aachtervougsel -schap wordt in t Grunnegs vertoald mit -schop of -skop. t Is streekgebonden welkent gebruukt wordt. Veurbeeld:
Nederlaands | Vertoalen 1 | vertoalen 2 |
Gevangenschap | gevongenschop | gevongenskop |
Graafschap | geveschop | geveskop |
[bewark] Bievougelke veurnoamwoorden
Bievougelke veurnoamwoorden worden maisttied mokt oet biewoorden. Biewoorden binnen woorden as old, nij, rood, gruin, groot, lutje, goud, enz. Veur elk woord verschilt de vervouging:
- Bie woorden as old, kold, zolt enz. vaalt de -d vot en komt der -le veur in t stee. Dan krigst woorden as olle, kolle en zolle. In andere Grunnegse dialekten hoalt man de -d vot en komt veur de -l n -a. Dit gebeurt den allenneg bie woorden dij op -d ìndegen. Bie woorden dij ìndegen op n -t, blift t zo en komt der niks aachter. Dan krigst woorden as oale, koale en zolt.
- Bie woorden dij ôflaaid binnen van topogroafische noamen, krigst der -s aachter. Net zo as in t Nederlaands komt der -sch aachter as veur de -s n lösse -i te stoan komt. Bieveurbeeld Duutse, Belgische, Fraise, Grunnegse.
- In t Grunnegs hest nog n andere menaier om topogroafische bievougelke veurnoamwoorden aan te duden, noamelk mit -er, -der of -ster. Bieveurbeeld: Stadjeder, Damster daip, Pekelder Hollaands.
- In sommege gevallen komt der -sk aachter. Dit is n overbliefsel oet t Frais, woaroet t Grunnegs dails is ontstoan. Dit wordt enkeld bie n poar woorden bruukt as eelsk en papsk.
[bewark] Veurbeelden van bievougleke veurnoamwoorden
Biewoord (nld) | Biewoord (gos) | Bievougelk noamw. | Vergrotende trap | Overtreffende trap |
---|---|---|---|---|
Groot | Groot | Grode | Groder | Grootst(e) |
Klein | Klaain/lut(sk)/lutteg/leut(sk) | Lutje, lutke/leutje, leutke | Lutteger/leuteger/klaainder | Lutegst(e)/Klainst(e) |
Donker | Duuster | Duustere | Duusterder | Duusterst(e) |
Zwaar | Swoar | Swoare | Swoarder | Swoarst(e) |
Licht | Licht/lucht | Lichte/luchte | Lichter/luchter | Lichtst(e)/luchtst(e) |
Goed | Goud/richt/juust | Goi(e)/gooi(e)/richtege/juuste | Beter | Best(e)/bìst(e) |
Slecht | Min/euvel/maal | Minne/euvele(ge)/male | Minder/euveleger/maler | Minst(e)/euvelegst(e)/maalst(e) |
Recht | Liek | Lieke | Lieker | Liekst(e) |
Krom/verkeerd | Slicht | Slichte | Slichter | Slichtst(e) |
Kold | Kold/kol | Kolle | Koller/kolder | Koldst(e) |
Warm | Waarm/hetseg | Waarme/hetsege | Waarmer/hetseger | Waarmst(e)/hetsegst(e) |
Lang | Laank/laang | Laanke/laange | Laanker/laanger | Laankst(e)/laankst(e) |
Kort | Kört | Körte | Körter | Körtst(e) |
Oud | Old/ol/oal | Olle/oale | Oller/oaler | Oldst/oaldst |
Nieuw | Nij/nèj | Nije/nèje | Nijer/nèjer | Nijst(e)/nèjst(e) |
Mooi | Schier*/mooi/nuver | Schiere/mooie/nuvere | Schierder/mooier/nuverder | Schierst(e)/mooist(e)/nuverst(e) |
Lelijk | Lellek | Lelleke | Lelleker | Lellekst(e) |
Erg | Slim/aarg | Slimme/aarge | Slimmer/aarger | Slimste/aargste |
Ver | Wied | Wied | Wieder | Wiedst |
* De betaikenis van t woord schier ken vergeleken worden mit dij van t Duutse schön. t Ken noamelk betaikenen: mooi, leuk, knap, netjes en fijn.
[bewark] -sk
In t Grunnegs worden summege woorden nogal ais vertoald mit doarin de -sk kombinoatsie. Dit is n overbliefsel van t Frais. De kombinoatsie -sk wordt veural bruukt bie de Nederlaandse letterkombinoatsie -sch. n Veurbeeld is de ploatsnoam Vriescheloo, dat in t Grunnegs Vraiskeloo is. Ook summege woorden dij in t Middel-Nederlaands mit -sch schreven wuiren, worden vertoald mit -sk. n Veurbeelden hiervan binnen was, wens en vis, in t Middel-Nederlaandse wasch, wensch en visch. In t Grunnegs is dit dus wask(e), wìnsk en visk.
Ook summege bievougelke noamwoorden worden nog mit -sk schreven. In ploatsnoamen woar t woord fries of vries in veurkomt, mit as aachtergrond n geschiednis dat te doun het mit Fraislaand, den wordt fries of vries mit fraisk of vraisk vertoald. t Twìntse ploatske Vriezenveen wordt den ook vertoald mit Vraiskenveen en de ploats Frieschepalen bie De Wilp over de grìns wordt vertoald mit Fraiskepoalen.
[bewark] Doe
In t Nederlaands betaikent "doe", "jij". In t Grunnegs is t hail onbeleefd om tegen minsken "doe" zeggen, behaalve as dat zai zulf aangeven datst "doe" zeggen magst. Dit geldt den veur mìnsken dij man nait (goud) kent, minsken dij oller as de spreker binnen en minsken dij hoger stoan as die; doartegen zegt man den maisttied "joe" (= u).
Mit doe is der wat vrumdst aan de haand. Aachter elk woord woar "doe" aachteraan komt, worden de letters –st ploatst. Woorden dij al op –st ìndegen kriegen gain extroa –st der bie. Doe wordt (net zo as in t Frais) maistied votloaten omdat man deur de –st oetgong al wait dat t om doe gaait.
- Waineg-broekt Grunnegs: Denkst doe der nog moal om datst doe dat nog even dust?
- Meer-gebruukt Grunnegs: Denkst der nog moal om datst dat nog even dust?
- Oetsproak: Denkster nogmoal om dastat nog eeb'm dust?
- Nederlaands: Denk je er nog eens aan dat je dat nog even doet?
Dizze regel wordt nait bruukt as de noadruk op "doe" ligt, voak mit verboazen as oetdrukken. De klemtoon ligt den ook op "doe".
- Grunnegs: Hest doe dat doan?! Dat haar ik nait van die verwaacht.
- Nederlands: Heb jij dat gedaan?! Dat had ik niet van jou verwacht.
In tegen:
- Grunnegs: Hest dat doan?
- Nederlands: Heb je dat (even) gedaan?
Doe kin ook hé betaikenen. Dit wordt den broekt as aine aan t vertèllen is en de aander de aandocht der nait bie het. t Kin ook broekt worden om de noadruk op de gebeurtenis te leggen. Zai de veurbeelddialogen hieronder:
- A: Doar woonde vrouger aine, môr nau ken k mie der nait opkommen wel dat nou was.
- B: ...
- A: Doe.. waitst dat nog?
- B: Huh? Sorry wat zeest?
- A: Doar woonde vrouger aine, môr k wait nait meer wel dat was.
- B: Woonde doar nait vraauw Schepers?
- A: Joa, dij was t!
&
- A: Wat het doar gebeurd?
- B: Doar het n hail eernseg ongeluk gebeurd doe!
[bewark] Lutjen/leutjen
t Woord lutjen (in Oostgrunnen en Stad wordt ook wel leutjen zegd) betaikent "kleintjes", moar kin ook veur andere dingen broekt worden:
- kleintjes (baterijen/ steentjes/ en alles waarvan een kleine versie kan zijn)
- kinderen
- kleingeld (muntjes)
[bewark] Verlet
As t woord verlet broekt wordt, betaikent t dat aine wat wil. t Kin dus meerdere betaikenissen hebben. Bie t woord verlet heurt aaltied t waarkwoord hebben en n veurzetsel, woarbie de keuze is oet aan en om. Dizze veurzetsels worden deurmekoar broekt.
- belang hebben bij: ik heb wel verlet van dizze stoul
- nodig hebben: ik heb verlet van mien medizien
- behoefte hebben aan: ik heb gain verlet van dien gesoes
- zin hebben in: ik heb verlet om sunterkloas
[bewark] Extroa klinker
In tegenstellen tot t Nederlaands, kommt der allend bie de ik-vörm n extroa klinker in n waarkwoord as "lopen". Asmis wordt dizze extroa klinker ook wel votlôten. Dus wordt de vervougen van lopen:
- ik lo(o)p
- doe lopst
- hai lop(t)
- wie lopen
- joe lopen
- zie lopen
Bie lastege waarkwoorden as wonen en hopen wordt der bie de enkelvoldege vörms ook n extroa klinker touvougd.
[bewark] Meervold
In t Grunnegs wordt, net as in t Nederlaands, t meervold vörmd deur de letters -(e)n en -s. Noast dizze twij vörms binnen der ook oetzönderns dij n apaart meervold hebben. Veurbeelden binnen:
Grunnegs | Nederlaands |
Vraauw | vraauwlie/vraauwluu, vruilie/vruiluu |
Man | mannen, manlie/manluu |
Wicht | wichter |
Aai | aaier |
[bewark] Verlutken
t Lutker moaken van woorden gaait in t Grunnegs mit hèlp van de aachtervougsels -(s)ke, -(t)je of -chie. De maist bruukte is -ke, mit söms n extroa s veur de oetsproak. -chie wordt veuraal bruukt in t Veenkelonoals. t Grunnegse verlutken van woorden is verwant aan dij van de omliggende dialekten:
- Drìnts: chien
- Hoogduuts: chen
- Emslaands & Westerwôlds: ken
- Grunnegs-Oostfrais & Frais: ke
[bewark] Ofkörtens
[bewark] Bievougelke en zölfstandege noamwoorden
In t Grunnegs kin in de maiste gevaaln n zölfstandeg noamwoord aachter n bievougelk noamwoord votvalen. In stee doarvan wordt der n -(en)t aachter t bievougelk noamwoord plakt. Dit kin allend bruukt worden as de andere spreker wait woar t om gaait. Dit kin aans allend bie meervold of n keuze oet meerdere dingen. Veurbeeld:
Nait-votlôten | Votlôten |
Hest dij dingen zain? | Hest dijdent zain? |
Dij rooie dingen | Dij rooient |
Welk ding beduilst? | Welkent beduilst? |
Gain ding | gainent |
Ditzölfde gebeurt ook bie getaln as der mit zien veur te stoan komt. Hieronder staait n overzicht:
Getal | Mit zien... |
---|---|
Ain | allendeg |
Twij | baaident |
Drij | drijnt |
Vaaier | vaaiernt |
enzowieder |
As der zegt wordt "zienent" kin dat ook voak betaikenen "zien hoes", vergeliekboar mit t Engelse "his place" of "...'s". Zai de zegswiezen veur n veurbeeld.
[bewark] Woorden
[bewark] Grondkennes veur t Grunnegs
Grunnegs | Nederlaands |
Ja/joa | ja |
Nee/nai | nee |
Moi(en)! | hallo, totziens |
Joe! | totziens |
Goimörn(g)/goimorn(g) | goedemorgen |
Goidag | goedendag/goedemiddag |
Goioavend | goedenavond |
[bewark] Tied
Grunnegs | Nederlaands |
Vaaier uur | vier uur |
Haalf vaaier | half vier |
Tien veur vaaier | tien voor vier |
Tien noa vaaier | tien over vier |
Vörrel/kwaart veur vaaier | kwart voor vier |
Vörrel/kwaart noa vaaier | kwart over vier |
Menuut | minuut |
Vörrel/kertaar/kertaaier | kwartier |
Haalf uur | half uur |
Uur | uur |
Veurmiddag | morgen/ochtend |
Middag* | middag (12 uur) |
Noamiddag | middag (na 12 uur) |
Oavend | avond |
Naacht/nachte | nacht |
Midnacht | nacht (12 uur) |
Veurguster | eergisteren |
Guster(n) | gisteren |
Vandoag(e) | vandaag |
Mörn(g)/morn(g)/ander dag | morgen |
Overmörn(g)/overmorn(g) | overmorgen |
Verleden week/weke | vorige week |
Kommende/ander week/weke | volgende week |
Bie zummerdag | 's zomers/in de zomer |
Bie winterdag | 's winters/ in de winter |
- *bie snelle oetsproak ook oetsproken as [mirrag] of [mirreg]
[bewark] Algemaine oetdrukkens
Grunnegs | Nederlaands |
Ain(e)/gounend (mv) | iemand |
Dammiet/zo | dadelijk, straks |
Wel/wol | wel |
Nait/niet/nai/nich | niet |
En/ìn | en |
[bewark] Vroagwoorden
Grunnegs | Nederlaands |
Wel | wie |
Woar | waar |
Wen(neer) | wanneer |
Hou | hoe |
Wat | wat |
Woar heer | waar vandaan |
Woar hìn | waar naartoe |
[bewark] Doagen
Grunnegs | Nederlaands |
Moandag/mondag | maandag |
Dinsdag/dingsdag | dinsdag |
Woensdag/wonsdag | woensdag |
Dunderdag | donderdag |
Vrijdag/Vraaidag | vrijdag |
Zoaterdag/Zutterdag | zaterdag |
Zöndag/zundag | zondag |
[bewark] Moanden
Grunnegs | Nederlaands |
Jannewoari | januari |
Febrewoari | februari |
Meert | maart |
April | april |
Maai | mei |
Juni | juni |
Juli | juli |
Augustes | augustus |
Septìmber | september |
Oktober | oktober |
Novìmber | november |
Dezìmber | december |
[bewark] Saaizoens
Grunnegs | Nederlaands |
Lìnte, veurjoar, maaitied | lente/voorjaar |
Zummer, zömmer | zomer |
Haafst, noajoar | herfst, najaar |
Wìnter | winter |
[bewark] Feestdoagen
Grunnegs | Nederlaands |
Nijjoar | nieuwjaar |
Drijkeunens | driekoningen |
Poask(e) | pasen |
Hemelvoart | hemelvaart |
Pinkster | pinksteren |
Adrillen | allerheiligen |
Bommenberend, Achtentwintegsten | Groningens ontzet |
Sunt Meerten, Kip-kap-kogel | Sint Maarten |
Sunterkloas | Sinterklaas |
Kirsttied, midwinter, joul | kerstmis |
Oljoar | oudjaar |
[bewark] Kleuren
Biewoord | Bievougleks noamwoord | Nederlaands |
Rood | rooie | rood |
Geel | gele | geel |
Blaauw | blaauwe | blauw |
Gruin | gruine | groen |
Oraanje | oraanje | oranje |
Paars, sangen | paarse, sangen | paars |
Rôs | rôze | roze |
Gries | grieze | grijs |
Swaart | swaade | zwart |
Broen | broene | bruin |
Wit | widde | wit |
[bewark] Getallen
Bie de eerste riege getallen stoan meerdere meugelkheden. In de riegen doarnoa stait mor ain meugelkhaid. Moutst de meugelkheden uut de eerste riege toupassen op de riegen doarnoa.
Grunnegs | Nederlaands |
Nul | nul |
Ain(e), ein(e), een | een |
Twai, twij, twèie | twee |
Drai, drij, drèie | drie |
Vijer, vaaier, vaar, vare | vier |
Vief, vieve | vijf |
Ses, sèze | zes |
Zeuven | zeven |
Acht, Aachte | acht |
Negen | negen |
Tien(e) | tien |
Elven* | elf |
Twolven** | twaalf |
Dartien(e) | dertien |
Vartien(e) | veertien |
Vieftien(e) | vijftien |
Sestien(e) | zestien |
Zeuventien(e) | zeventien |
Achttien(e) | achttien |
Negentien(e) | negentien |
Twinteg*** | twintig |
- * Uutsproken as [[elm]]
- ** Uutsproken as [[twolm]]
- *** Uutsproken as [[twinneg]]
Darteg | dertig |
Varteg | veertig |
Viefteg | vijftig |
Sesteg | zestig |
Zeuventeg | zeventig |
Tachteg | tachtig |
Negenteg | negentig |
Honderd | honderd |
Twijhonderd | tweehonderd |
Drijhonderd | driehonderd |
Vaaierhonderd | vierhonderd |
Viefhonderd | vijfhonderd |
Seshonderd | zeshonderd |
Zeuvenhonderd | zevenhonderd |
Aachthonderd | achthonderd |
Negenhonderd | negenhonderd |
Doezend | duizend |
[bewark] Femilie
Grunnegs | Nederlaands |
Femilie | familie |
Voa(der), pa(bbe) | vader |
Mou(der), ma, moe(ke), mem(me) | moeder |
O(a)lluu, olders | ouders |
Popke, pupke, poppie, potje | baby |
Wazzene | volwassene |
Zeun | zoon |
Döchter | dochter |
Kinder, l(e)utjen, grommen | kinderen |
Bruier | broer |
Zuster | zus |
Gezwister | broers en zussen |
Taan(te) | tante |
Om(pie)/Om(ke) | oom |
Neef/nevve | neef |
Nicht(e) | nicht |
Opa, poake | opa |
Opoe, bepke | oma |
[bewark] t Weer
Grunnegs | Nederlaands |
Weerlucht, weerlicht | bliksem |
Grommel, donder | donder |
Deu, dij, dui | dooi |
Gladdeghaid, gladte | gladheid |
Hoagel | hagel |
Hette(ns) | hitte |
Hoogdrokgebied | hoogedrukgebied |
Klimoat | klimaat |
Daipdrokgebied | lagedrukgebied |
Lochtdrok | luchtdruk |
Dook | mist |
Miegel | motregen |
Ôfbuien | opklaring |
Giesper, swaalke | regenbui |
Gobbe | zware regenbui |
Snidder | lichte regenbui |
Dikke/duustere locht | regenwolken |
Twijlichteg | schemerig |
Twijbrek, graauwlicht | schemering |
Stoeverij | stuifwind |
Omstelleg | veranderlijk |
Vôrst | vorst |
Pluuster | onstuimig weer |
Tegenweer | slecht weer |
Wind, wiend | wind |
Poest | zachte wind |
Störm | harde wind/ storm |
Ies | ijs |
Iesel | ijzel |
[bewark] Op weeg
[bewark] Vervouer
Grunnegs | Nederlaands |
Auto, kar | auto |
Bus | autobus |
Onnibus | stadsbus/streekbus |
Aachterkar(e), aanhonger | aanhanger |
Plof(fiets) | brommer |
Woonwoagen, karavan | caravan |
Bolwoagen, tilwoagen | vrachtwagen |
Foajeton | onoverdekt rijtuig |
Rad, fiets(e) | fiets |
Vlaigmesien | vliegtuig |
Toeristenbus | touristcar |
Train | trein |
Ziedwoagen | zijspan |
[bewark] Om de weeg vroagen
Grunnegs | Nederlaands |
Liekoet/liekuut | rechtdoor |
Rìchts(of) | rechts(af) |
Links(of) | links |
Omgoan | terug gaan/rijden |
Oet stad, dörp | de stad, het dorp uit |
Bie t revier laangs | langs de rivier |
Tot de stremlichten tou | tot aan de stoplichten |
Dij kaant oet | die kant op |
[bewark] Overg op weeg
Grunnegs | Nederlaands |
Voarn, rieden | rijden |
Voart | verkeerssnelheid |
Tuufken | langzaam rijden |
Broezen | snel rijden |
Weeg, wege, pad | weg |
Flikkerlicht | knipperlicht |
Paarkern | parkeren |
Doenvoaren | rijden onder invloed |
In richten van | richting |
Oetvoart, uutvoart | afrit, uitrit |
Veurrang | voorrang |
Verkeersbred | verkeersbord |
Boute, breuk | boete |
Swoareghaid, kösten | kosten |
[bewark] In train
Grunnegs | Nederlaands |
Raais, raaize | reis |
Ommelander raais | lange reis |
Voarder(t) | bestuurder, machinist |
Kondukteur | conducteur |
Verbatshok | loket |
Dagkoart | dagkaart |
Ôfstimpeln | afstempelen |
Stempelmesien | stempelautomaat |
Noar Stad tou | naar de stad Groningen |
Zetstee, stee | zitplaats |
Ofraais | vertrek |
Aankommen | aankomst |
Stoatsjon | station |
Ingaang | ingang |
Oetgaang | uitgang |
Herengemak | herentoilet |
Vraauwliegemak* | damestoilet |
Pafken | roken |
Neudoetgaang | nooduitgang |
Touleg | toeslag |
Reserveerd | gereserveerd |
- *ook vruiliegemak
[bewark] Eterij en drinkerij
[bewark] Verpakken, houveulhaid
Grunnegs | Nederlaands |
n Deus, deuze | een doos |
n Blik(ke) | een blik |
n Flort, pak | een pak |
Ain stôk | één stuk |
n Poar | een paar |
n Vlès, vlèze | een fles |
n Puut, pude | een zak |
[bewark] Gruinte en fruit
Grunnegs | Nederlaands |
Tovvel, eerdappel | aardappel |
Eerdjebeern, eerdjebaai | aardbei |
Aprikoos | abrikoos |
Bait | biet |
Blo(u)mkool | bloemkool |
Aard(e), aarft(e) | erwt |
Appel, abbel | appel |
Görk(e) | augurken |
Benoan(e) | bananen |
Boeskool | witte kool |
Mous | boerenkool |
Zitroen | citroen |
Droef, doeve | druif |
Flaamboos, Himbeern | framboos |
Kaars, kaarze | kers |
Steekruif | koolraap |
Siepel | ui |
Praai | prei |
Peer, pere | peer |
Rebaarber | rabarber |
Redies | radijs |
Spinoazje | spinazie |
Woalse boon | paardenboon, tuinboon |
Worrel | wortel |
Paarzek | perzik |
Temoat | tomaat |
Sloat | sla |
Appelsien(e) | sinaasappel |
[bewark] Vlaisk en visk
Grunnegs | Nederlaands |
Vlaais(k)woarn | vleeswaren |
Schink(e), skink(e) | ham |
Hìn, tuut | kip/haan |
Met | gehakt varkensvlees |
Gehak | gehakt |
Noagelholt | rookvlees |
Taauwkevlais | rollade |
Metwôrst | droge worst |
Ozzensteert | ossenstaart |
Heern | haring |
Tuunvisk | tonijn |
Dörsk(e) | kabeljauw |
Solm | zalm |
Meun | voorn |
Vlunder | bot |
Mekrail | makreel |
Vorelle | forel |
Oal | paling |
Zeeblèr | tong |
Genoat | garnaal |
Mözzel | mossel |
Kraab | krab |
[bewark] Dessèrs
gerechten woar n (G) bie staait, binnen typisch Grunnegs
Grunnegs | Nederlaands |
Brij | pap |
Zoepenbrij | karnemelkse pap |
Krentjebrij | watergruwel |
Krudoorntjesbrij | kruisbessenmoes (G) |
Ies | ijs |
Boerenjong | ijs met brandewijn en rozijnen (G) |
Boerenwicht | ijs brandewijn en perzikken (G) |
Keze, kees | kaas |
[bewark] Overg eterij
Grunnegs | Nederlaands |
Povvert | poffert (G) |
Spekdikken | spekkendikken (G) |
Grunneger kouk | Groninger koek (G) |
Haardstoed(e) | hardebrood (G) |
Stoed(e) | brood |
Homstôk | snee brood |
Knep(pe) | broodkapje |
Brood | roggebrood (G) |
Schoten | langwerpige kadetjes (G) |
Mollebonen | geroosterde paardenbonen (G) |
Ruirom | papachtig boekweit gerecht (G) |
Rolkes, rollechies | nieuwjaarsrolletjes (G) |
Knipselbonen | slabonen (G) |
Kruden | kruiden |
Kouk(e) | koek |
Eulie, eulje | olie |
Mosterd, stip | mosterd |
Room, flödde | room |
Souske | doppinda |
Siepeltjevlais | haché |
Sukkeloa | chocolade |
Snert | erwtensoep |
Slik, baaltje | snoep |
Sokker, suker | suiker |
Tusselwaiten | maïs |
Waaite | tarwe |
Zolt | zout |
Bonte klont | stampot bruine bonen |
Botter, butter | boter |
Edik(ke) | azijn |
Aai | ei |
Mangel, mantel | amandel |
[bewark] Drinkerij
Grunnegs | Nederlaands |
Kovvie, kavvee | koffie |
Joegel | te slappe koffie |
Bier | bier |
Klok(je), zeupke | borrel, alcoholische drank |
Mèlk | melk |
Zoepen | karnemelk |
Mineroalwoater | mineraalwater |
Wien | wijn |
Vruchtsap | vruchtensap |
Tee | thee |
Vrisdraank | frisdrank |
Jannever | jenever |
Fladderak | citroenjenever (G) |
Hait bier | stevig bier (G) |
Hoagel en dunder | brandewijn met anijs (G) |
Boerenjong | brandewijn met rozijnen (G) |
Boerenwicht | brandewijn met perzikken (G) |
[bewark] Sport en rekrioatsie
[bewark] Aan zee
Grunnegs | Nederlaands |
Badstraand | toegankelijk strand |
Tougang veur geefs | gratis toegankelijk |
Swimmen verboden | verboden te zwemmen |
Badklaaier/badklaaider, badkrös | zwemkleding |
Lochtbèrre | luchtbed |
Badpool | badmuts |
Haanddouk | handdoek |
Does(k) | douche |
Eb(be) | eb |
Boar(e) | golf (kleine) |
Wag(e) | golf (groot) |
Knizzenstraand | kiezelstrand |
Kwaal/kwale | kwal |
Schulp | schelp |
Vloud, vlod | vloed |
Wi(e)ndschaarm | windscherm |
[bewark] Algemaine woorden
De letters tuzzen hoaken geven t variantverschil binnen t Grunnegs aan.
Grunnegs | Nederlaands |
Aai | ei |
Aaiber(d) | ooievaar |
Aaiberbek/ Aaiberbloum(e) | gele lis |
Aaid/aaltied | altijd |
Aaid(e) | egge |
Aaidoor | eierdooier |
Aaierjong | jongste knecht |
Aaierproem(e) | grote pruim |
Aailaand/ Skiermonikoog | Schiermonnikoog |
Aailaand | eiland |
Aailoof | klimop |
Aangoal | voortdurend |
Aine | iemand |
Akkenail(tje) | dakkapel |
Belken/bölken | hard schreeuwen |
Beune | zolder |
Boksem | broek |
Bolle | stier |
Boonstok | bonenstaak |
Boudel/barrel | boel |
Bozzem | schoorsteenmantel |
Brug(ge)/Brog(ge)/Bad(de) | brug |
Buuts(e) | broekzak |
Briek | bijzonder |
Bruier | broer |
Daip | diep/kanaal |
Dammit/dammiet | dadelijk, straks |
Dobbe | aardappelkuil |
t Doenen | er dronken van worden |
Dözze/kop/hazzens | hoofd/kop (negatief) |
Eelsk | verwaand/aanstellerig |
Eelske medde | aanstellerig persoon |
Elk(enain) | iedereen |
Fok(ke)/bril(le) | bril |
Genoat | garnaal |
Geve | graaf |
Gounend, welken | een aantal (mensen) |
Hazzens | let. hersens, fig. kop (negatief) |
Heern | haring |
Hupzeeln/litsen | bretels |
Iem(e) | bij/wesp |
n Ìnd | een heleboel |
Jek | politieagent (negatief) |
Jirre | vies water |
Kavort | envelop |
Klaaien/raimen | morsen |
Kloed(e) | klont/dik persoon (negatief) |
Knipnoagels | hete kolen |
Koare | kruiwagen |
Konstelloatsie | sterrenbeeld |
Kopstubber | ragebol |
Kou/boekou | koe |
Krödde | onkruid |
Kruudoorns | aalbessen |
Leeg | laag |
Liepen | huilen (zn) |
Loeren | kijken (negatief) |
Loophek | box |
Loos | slim (negatief) |
Loug/dörp | dorp |
Mis | mis/mesthoop |
Mishottjen | mislukken |
Mizze | miskraam |
Moor | moeras |
Mous | boerenkool |
Mug | vlieg |
Neevie | mug |
Noaber | buurman/naaste |
Noaberschop/noaberskop | buurt |
Noaberske (zn) | buurvrouw |
Noaberske (bw) | naburige |
Nust/bèr(re) | bed |
Oetzied/uutzied | opzij |
Opoe | oma |
Paart | deel |
Pafken | roken |
Peerd | paard |
Peut(e)/pudde/put(te) | put |
Pitten/sloapen/pomen | slapen |
Plaze | zeurkous |
Poezen | hard blazen |
Puut/pude/pute | (plastic) zak |
Raaimen | rijmen |
Raimen/klaaien | morsen |
Raive | gereedschap |
Reren/schraaien/blèren | huilen (ww) |
Riepe | stoep |
Schienvat | zaklantaarn |
Schoet | schort |
Schuddeldouk | vaatdoek |
Schosstain/schösstain | schoorsteen |
Sikkom/sikkem | bijna/ongeveer |
Slaif | soeplepel |
Slicht/schel | scheef |
Slim | erg |
Slik | snoep |
Smok | zoen |
Snoetjeknovveln | zoenen/vrijen |
Soezen | zeuren |
Spaigelploat(e) | cd |
Stain | steen/pit (van een vrucht) |
Steekruif | koolraap |
Stoer | moeilijk0 |
Vernaggeln/diggeln | vernielen |
Vlod, vloud | vloed |
Vlod | vlooi |
Volle | dwijl |
Vot | weg |
Weerglas | barrometer |
Wicht | meisje |
Wied | ver |
Wizze (bw) | zeker |
Wizze (zn) | zwangerschap |
Zedel | folder |
Zeup | borrel |
Zoepen (ww) | drinken |
Zoepen (zn) | karnemelk |
Zok heugen | zich herinneren |
[bewark] Scheldwoorden
Scheldwoord | Scheldwoord veur inwoner van |
Damster bluvvers | Appingedam |
Delfzielster zeekrabben | Delfzijl |
Poepen* (ook Duutse poepen) | Duitsland |
Maimer aaierleggers | Meeden |
Muntendammer kouvreters | Muntendam |
Noordbroukster worrelkoppen | Noordbroek |
Oostwolmer kraaikoppen | Oostwolde |
Pekelder roegbainders | De Pekela's |
Sibboerster geelbainen | Sidderburen |
Veendammer wind | Veendam |
Winschoter tellerlikkers | Winschoten |
[bewark] * Poepen
t Bievouglieks noamwoord poepen ken binoa aachter elke volksnoam zet worden om dat volk te beledegen. Mit poepen zönder wat der veur worden Duutsers aanduud. Duutslaand wordt den ook wel ais Poepenlaand nuimd. Veurbeelden:
Scheldwoord | Scheldwoord tegen |
Reumse poepen | Rooms-Katholieken |
Fraise poepen | Friezen |
Hollaandse poepen | Nederlanders |
Poepen/ Duutse poepen | Duitsers |
enz. |
[bewark] Geogroafie
[bewark] Ploatsnoamen
Grunnegs | Nederlaands |
---|---|
Aikamp | Ekamp |
Aimen | Eenum |
Ainrom | Eenrum |
Aizinge | Ezinge |
Sunt Annen | Sint Annen |
Auwerd | Aduard |
Auwerderziel | Aduarderzijl |
Baierm | Bierum |
Baarge | Wolfsbarge |
Ballege | Barlage |
Bavvelt | Baflo |
Beem | Bedum |
Beerte | Beerta |
Bennewòl | Bellingwolde |
Boareveld | Bareveld |
Boertang | Bourtange |
Börgsweer | Borgsweer |
Börkomnij | Borgercompagnie |
Brij | Breede |
Bril | Briltil |
Boerum | Burum (Kölmerlaand) |
Kramweer | Crangeweer |
n Daam | Appingedam |
Dale | Wildervanksterdallen |
Delfziel | Delfzijl |
Doord | Toornwerd |
Dörkwerd | Dorkwerd |
Drijbörg | Drieborg |
Ainrom | Eenrum |
Aimen | Eenum |
Eekste | Eexta |
Aikamp | Ekamp |
Ellerhoezen | Ellerhuizen |
Emumatil | Ijmentil |
Eppenhoezen | Eppenhuizen |
Aizing | Ezinge |
Stad | Groningen |
Hoogezaand | Hogezand |
Moarum | Marum |
Muntjeziel | Munnikezijl |
De Penne | Opende |
Sapmeer | Sappemeer |
Knoal | Stadskanaal |
Veendam | Veendam |
Warfstermeul | Warfstermolen |
De Wilp | De Wilp |
Zoltkamp | Zoutkamp |
Ploatsen boeten Grunnen/Grunnegstoaleg Nederlaand
Grunnegs | Nederlaands/Duuts |
---|---|
Fraislaand | |
Leeuwerd | Leeuwarden |
Dokkem | Dokkum |
Froaneker | Franeker |
Boalswerd | Bolsward |
Haarns | Harlingen |
Wörkom | Workum |
Hìndeloop | Hindelopen |
Snaik | Sneek |
De Jaauwer | Joure |
Oostfraislaand | |
Aauwerk | Aurich |
Bonnen | Bunde |
Börkem | Borkum |
Broukmerlaand | Brookmerland |
Graitziel | Greetsiel |
Grootveen | Großfehn |
Jemmege | Jemgum |
Kromhörn | Krummhörn |
Waismoor | Wiesmoor |
t Drìnt | |
Kouvort | Coevorden |
Twijde Mond | Tweede Exloërmond |
Möppel | Meppel |
Overiesel | |
Zwol | Zwolle |
Vraiskenveen | Vriezenveen |
Ìnskede | Enschede |
Gelderlaand | |
Nimweeg | Nijmegen |
Aarnhaim | Arnhem |
Oetrècht | |
Oetrècht | Utrecht |
Limbörg | |
Moasbadde | Maastricht |
Duutslaand | |
Breem | Bremen |
Hambörg | Hamburg |
Berlien | Berlin |
Haanover | Hannover |
Duskeldörp | Düsseldorf |
Sleeswiek | Sleeswijk |
Broenswiek | Braunschweig |
Moagdebörg | Magdeburg |
Frankvort | Frankfurt |
Keuln | Köln |
Dôrtmond | Dortmund |
Röstok | Rostock |
Belgie | |
Antwaarp | Antwerpen |
Noamen | Namen |
Mekeln | Mechelen |
Bruzzel | Brussel |
Loek | Luik |
[bewark] Laands- en provinzienoamen
Provinzies dij der nait biestoan, binnen t zulfde as in t Nederlaands of de betreffende landstoal.
[bewark] Nederlaand
Nedderlaand (Westerkwartaars)
- Grunnen/Grönnen
- Westerkertaaier/westerkertijer/westerkertaar (Westerkwartier)
- Hunzego (Hunsingo)
- Fivelgo (Fivelingo)
- Stad en Gerecht (stad Groningen en het Gorecht)
- Oldambt
- Westerwôlde (Westerwolde)
- Fraislaand
- Zeuvenwolden (Zevenwoude)
- Schèlln (Terschelling)
- Amelaand (Ameland)
- Ailaand (Schiermonnikog)
- De Drìnt/Drìnthe
- Overiesel
- Zallaand (Salland)
- Twìnte (Twente)
- Gelderlaand
- Aachterhouk (Achterhoek)
- Veluwe (Veluwe)
- Betuwe (Betuwe)
- Oetrìcht
- Noordhollaand
- Westfraislaand (Westfriesland)
- Kemmerlaand (Kennemerland)
- Tessel (Texel)
- Zuudhollaand
- Flevolaand
- Zeelaand
- Bevern (Beveland - Noord en Zuid)
- Waalcher (Walcheren)
- Zaisfloandern (Zeeuws-Vlaanderen)
- Noordbroabant
- Limbörg
[bewark] Belgie
- Floandern (Vlaanderen)
- Antwaarp (Antwerpen)
- Limbörg (Limburg)
- Floams Broabant (Vlaams-Brabant)
- Woals Broabant (Waals-Brabant)
- Hainego (Henegouwen)
- Noamen (Namen)
- Luxembörg (Luxemburg)
- Loek (Luik)
- Bruzzel (Brussel)
[bewark] Luxembörg
- Luxembörg (Luxemburg)
- Daikèrke (Diekirch)
- Klerf (Clervaux)
[bewark] Duutslaand
- Leegsaksen (Nedersaksen)
- Oostfraislaand (Oost-Friesland)
- Emslaand (Eemsland)
- Bentum (Bentheim)
- Breem (Bremen)
- Hambörg (Hamburg)
- Sleeswiek-Holstain (Sleeswijk-Holstein)
- Noordfraislaand (Noord-Friesland)
- Ditmaarsen (Dithmarschen)
- Meklenbörg-Veurpommern (Mecklenburg-Voorpommeren)
- Brandenbörg (Brandenburg)
- Berlien (Berlijn)
- Saksen-Anholt (Saksen-Anhalt)
- Saksen (Saksen)
- Hezzen (Hessen)
- Tureng (Thuringen)
- Bayern (Beieren)
- Swoaben (Schwaben)
- Boaden-Wörttembaarg (Baden-Wurttemberg)
- Rhainlaand-Poalts (Rijnland-Palts)
- Rhainhezzen (Rijnhessen)
- Saarlaand (Saarland)
- Noordrhain-Westfele (Noord-Rijnland-Westfalen)
- Klevelaand (Kleefland)
[bewark] Oosterriek
- Wienen (Wenen)
- Karinten (Karintië)
- Börgenlaand (Burgenland)
- Veuroarelbaarg (Vorarlberg)
[bewark] Frankriek
- Lerraaine (Lotharingen)
- Boergonde (Bourgondië)
[bewark] Spanje
- Galizie (Galicië)
- Katalonie (Catalonië)
- Kestielje-Leon (Kastilië-León)
[bewark] Groot-Brittannie
- Englaand (Engeland)
- Skotlaand (Schotland)
[bewark] Denmaark
- Jytlaand (Jutland)
- Seelaand (Seeland)
- Funnen (Funen)
- Kopenhoaven (Kopenhage)
- Vaaile (Vejle)
- Oarhoes (Århus)
- Fareuraailanden (Faeröereilanden)
- Gruinlaand (Groenland)
[bewark] Overege landen
- Noorweeg (Noorwegen)
- Sveden (Zweden)
- Finlaand (Finland)
- Ieslaand (IJsland)
- Portegaal (Portugal)
- Itoalie (Italië)
- Maalte (Malta)
- Svitzerlaand (Zwitserland)
- Pooln (Polen)
- Tzjechie (Tsjechië)
- Slovakai (Slowakije)
- Hungoarn (Hongarije)
- Krooasie* (Kroatië)
- Griekenlaand (Griekenland_
- * Uutsproken as [[Kro-oasië]]
[bewark] Zegswiezen
Grunnegs | Nederlaands |
---|---|
Aan bod wezen
Dij vraauw is nau aan bod' |
Aan de beurt zijn
Die mevrouw is nu aan de beurt |
Aarngs om tou
Ridst nou om kèrk tou |
Ergens omheen
Je rijdt nu om de kerk heen |
Aarngs verlet van hebben
Ik heb gain verlet van dien gesoes |
Iets nodig hebben (zie verlet voor andere betenissen)
Ik heb jou gezeur niet nodig |
Aarngs wies mit wezen
Doar bin ik ja wies mit |
Ergens blij mee zijn
Wat ben ik daar blij mee |
Aine wat begroten
Dat aarme wicht begroot mie echt |
Zich ergens zorgen om maken/iets duur vinden
Ik maak me zorgen om dat arme meisje |
Aine wat gewoon wezen
Dat is mie gewoon |
Iets gewend zijn
Dat ben ik gewend |
Aine veur de guuchel hoalen
Hest de schoolmeester weer veur de guuchel had? |
Iemand voor de gek houden
Heb je de leraar weer voor de gek gehouden? |
Aan de gang wezen
t Feest is al twij uur aan de gang |
Bezig zijn/begonnen zijn (activiteit)
Het feest is al twee uur lang begonnen |
Bie zummerdag
Bie zummerdag goan wie aaltied noar camping |
's Zomers (ook mogelijk met winter~)
's Zomers gaan we altijd naar de camping |
Dat dut niks
t Dut niks dat zai nait komt |
Dat geeft niet
Het geeft niet dat ze niet komt |
De bokkepruuk op hebben
Zai het bokkeproek op |
Chagrijnig zijn
Ze is chagrijnig |
De doppen moal n zetje dicht doun
Du de doppen mor n zetje dicht |
Even gaan slapen
Ga maar even slapen |
De ìndjes aan mekoar knopen
Hai ken de ìndjes nait aan mekoar knopen |
fig: Iets onder de knie krijgen/iets begrijpen
Hij snapt er maar niets van |
Hai hai | Nou nou |
Haalf put, haalf regenwoater | fig: Geen vlees, geen vis |
Heksen kennen
Ik ken nait heksen |
Van alles te gelijk doen
Ik kan niet alles tegelijk |
Hest in t mous lopen? | fig: Heb je een klap van de molenwiek gehad?
lett: Heb je in het boerenkoolveld gelopen? |
Hom mans had hebben
Hai het hom mans had |
De schuld hebben/het gedaan hebben
Hij heeft het gedaan/het is zijn schuld |
Hou wordt t? | Hoe gaat het? |
Liek wezen
Wie binnen weer liek |
fig: Quitte staan, let: recht zijn
We staan weer quitte |
Minne wezen
Ik bin minne worden van dij tocht |
Moe zijn
Ik ben moe geworden van die tocht |
Nou brekt mie de klomp(e)! | Fig: Schiet mij maar lek!; let: nu breekt bij mij de klomp |
n Oal wief wezen
Wat bist toch ook n oal wief |
Een bemoeial zijn
Wat ben je toch een bemoeial |
Onder de pannen wezen
Dit weekend binnen wie wel weer onder de pannen |
Ergens mee bezig zijn
Dit weekend hebben we wel weer genoeg te doen |
... zienent/heurent
Wie goan vandoag noar Kloas zienent tou |
...'s huis
We gaan vandaag naar Klaas(' huis) toe |
Slicht zat | Helemaal vol (van het eten) |
t Der om doun
(Dat dut hai der om) |
Iets met opzet doen
Dat doet hij expres |
Wat om de kont trekken
Dij oal plunnen trek ik nait om de kont |
Iets aan doen (kleding)
Die oude vodden doe ik niet aan |
Wat aachter de koezen hebben
Ik heb t plakkie kouk al achter de koezen |
Iets op hebben (eten)
Ik heb het plakje koek al op |
Weeromgoan
Dit is mie de link, ik gai weerom |
Teruggaan
Dit lijkt mij te gevaarlijk, ik ga weer terug |
tot ... oet/uut
Zai hebben n plaank tot schut oet |
uit ...
Zij hebben een plank uit het hek |
Tot twij moal tou
Hest mie dat tot twij moal tou flikt |
Twee keer
Je hebt bij dit al twee keer geflik |
Wat veur geefs
Dit boukie is veur geefs Dat bred staait der nait veur geefs |
|
Iets dat gratis is
Iets voor niks zijn Dit boekje is gratis Dat bord staat er niet voor niets |
|
Wat lieden maggen
Dit behang mag ik niet lieden |
Iets mooi vinden staan (kleding/interieur)
Dit behang vind ik niet mooi |
Wies wezen mit ...
Doar bin ik hail wies mit |
Blij/tevreden zijn met.../ koesteren
Daar ben ik heel blij mee |
|
![]() |
|
---|---|---|
|