Chaqallu yura rikch'aq ayllu

Wikipidiyaman

?
Chaqallu yura rikch'aq ayllu
Kudzu
Kudzu
Mitan kamay
Regnum: Plantae
Divisio: Magnoliophyta
Classis: Magnoliopsida
Ordo: Fabales
Familia: Fabaceae
Subfamilias

GRIN-CA 2002-09-01

Chaqallu yura rikch'aq ayllu (familia Leguminosae icha Fabaceae) nisqaqa huk yurakunap rikch'aq ayllunmi, sach'akunam, sach'acha, ch'ulla watayuq icha achka watayuq qurakunapas. Rurunkunaqa chaqallum.

Ñawpaq mitan kamaypiqa Leguminosae nisqa rikch'aq ñiqim nikurqan, Papilionaceae, Mimosaceae, Caesalpiniaceae rikch'aq ayllu kaptin.

Faboideae (Papilionaceae kasqa, latin simipi Papilio = "pillpintu") yurakunaqa pillpintu hina rikch'aq tuktuyuq kaptin, Caesalpinioideae, Mimosoideae nisqakunataq quyllur hina pichqantin raphi sillwiyuq tuktuyuqmi.

Kaymi huk Chaqallu hina yurakuna:

Faboideae

  • ispinku (Amburana cearensis = Aramburana cearensis)
  • inchik (Arachis hypogaea)
  • krus k'aspi (Browneopsis ucayalina)
  • briya (Cercidium australe)
  • pakará (Enterolobium contorti-siliquum)
  • pisunay, pasullu, sach'a purutu (Erythrina edulis, Erythrina falcata), "chilikchi" nisqapas (ama lupunawan, Ceiba pentandra pantaychu!)
  • amasisa (Erythrina glauca, Erythrina poeppigiana)
  • chañar (Geoffroea decorticans)
  • tinaku (Indigofera anil, Indigofera suffruticosa)
  • timpu yura, barbasku (Lonchocarpus nicou = Derris nicou)
  • sach'a q'ira (Lupinus ampaiensis)
  • q'ira (Lupinus condesuflorus, Lupinus platyphyllus)
  • tawri (Lupinus mutabilis, Lupinus argentens, Lupinus tauris). Qhawariy (Anqash suyupi Vicia grata, huk chaqullu rikch'aq niyta munanmi)!
  • alwa (Medicago sativa)
  • balsamu qara (Myroxylon balsamum)
  • hikama (Pachyrhizus erosus)
  • pallar (Phaseolus lunatus)
  • numya (Phaseolus numia)
  • chuwi (Phaseolus sp. etc.)
  • purutu (Phaseolus vulgaris, Phaseolus lunatus). Qhawariy (Anqash suyupi Erythrina edulis = pasullu niyta munanmi)!
  • allwirha, allwi (Pisum sativum)
  • kumasiwa (Platymiscium spp.)
  • wallwa (Psoralea mexicana, Psoralea pubescens)
  • tipa (Tipuana tipu)
  • chikmu (Trifolium amabile, Trifolium peruvianum)
  • chaqullu, abas, hawas, miska (Vicia faba)

Mimosoideae

  • tuska (Acacia aroma)
  • wakachu (Acacia atramentaria)
  • churki (Acacia atramentaria (Argentinapi), Prosopis ferox (Boliviapi))
  • allqu thaqu, waranqu (Acacia macracantha)
  • harka (Acacia visco)
  • yuraq kinilla, bubinsana (Calliandra angustifolia)
  • pakay (Inga feuillei, Inga edulis)
  • yaku kachiq (Inga sp.)
  • yarawisqu (Leucaena leucocephala)
  • urqu sibil (Piptadenia excelsa)
  • wilka, sibil (Piptadenia grata, Acacia visca, Anadenanthera sp.)
  • thaqu (Prosopis alba, Prosopis siliquastrum, Prosopis juliflora, Prosopis humilis)
  • yuraq thaqu (Prosopis alba)
  • yana thaqu (Prosopis nigra)
  • thaqu sach'a (Prosopis siliquastrum, Prosopis juliflora, Prosopis humilis)
  • wakchillu (Prosopis sp.)

Caesalpinioideae

  • yuchu waska (Bauhinia sp.)
  • tara (Caesalpinia spinosa; Caesalpinia tinctoria)
  • wakapurana (Campsiandra sp.)
  • pichana (Cassia aphylla)
  • mut'uy (Cassia tomentosa; Cassia hookeriana)
  • kupaywa (Copaifera officinalis; Copaifera paupera)
  • purutu k'aspi (Senna sp.)
  • ritama (Spartium junceum)