Populli i shqipeve te malit
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Ky material duhet bartur tek projekti i Librave
- "POPULLI I SHQIPEVE TE MALIT", STUDIM MBI KANUNIN E MALEVE SHQIPTARE
- MIRDITE- Krahas shumë botimeve të reja me interes, gjendet dhe një liber qe ka tërhequr vëmendjen e lexuesit dhe të studiuesve me permbajtjen e tij artistike rreth kanunit dhe botës së thellë të shqiptareve ndër vite. "Populli i shqipeve të malit", është botim i shtëpisë botuese "Mirdita" dhe ka si autor juristin e studiuesin e njohur austriak, Valter Paincip, i cili, ndonese erdhi në një kohë mjaft të zymtë për shqiptarët, gjeti mënyrën dhe mundësinë për t'iu përkushtuar studimit të rregullave, normave dhe parimeve mbi të cilat funksiononte shoqeria e kohës. Ky autor, edhe pse ilegal në malet e Veriut të Shipërisë, mundi që përmes besës së malësorit, të vazhdojë misionin e tij prej studiuesi e hulumtuesi brënda kufirit shtetëror. Por jo gjithcka mbase mund ta mbaronte këtu, ndaj shfrytëzon dhe pozitën e tij si diplomat në Beograd për ta njohur dhe më thellë botën shqiptare. Për një panoramë të shkurtër me elementë përbërës të këtij libri shprehet botuesi Ndue Dedaj.
- Valter Paincip vjen në Shqipëri për të studiuar kanunin e maleve shqiptare në kohën e Luftës së Dytë Botërore, kur vëndi ynë ishte i pushtuar. Perse pikerisht në këto rrethana?
- Paincip ishte një jurist, një studiues austriak me interesa shkencore, që e kishte ndarë mëndjen ta studionte një ditë kanunin tonë, kjo jo vetëm se i pëlqente të hynte në këtë botë dokesh që nuk gjendej tjetërkund, së cilës i ishin qasur me kohë shumë dijetarë evropianë, por, sic e thotë vetë ai në parathënie, kishte dhe një detyrim ndaj profesorit të tij të fakultetit të drejtësisë në Vjenë për ta cuar deri në fund veprën e lënë përgjysmë, nga Teedor Ipeni, konsulli i përgjithshëm austriak para Luftës së Parë Botërore. Rasti e solli që ai të vinte si përkthyes me trupat gjermane gjatë Luftës, po që me ikjen e tyre, nuk do të thotë se iku dhe ai. Jo, Paincip qëndron mes malësoreve shqiptarë si mik i nderuar i tyre, pasi ua kishte bërë të qartë qëllimin e tij. Kështu ata e mbajnë fshehur qeverisë deri në vitin 1947, nëpër kullat e tyre, kreshtave të malësive shqiptare të Veriut, duke i treguar kanunin e tyre, sic kishin bërë me plot dijetarë të huaj. Walter Peinsipp, kur thotë se" tek e drejta tradicionale e malësorit shqiptar janë ruajtur mirë arketipet e rendit shoqëror e zakonor të kulturave të lashta", rikonfirmon dhe njëherë si vëzhgues dhe hulumtues i drejtpërdrejtë atë që kanë pohuar më parë të tjerë dijetarë europianë në zë. Merita e tij është se ai mundet ta shohë të pashprishur këtë arketip dhe në mesin e shekullit XX, në fillim në Shqipëri, gjatë luftës së Dytë Botërore e deri në vitin 1947 dhe pastaj në Kosovë, kur shërbeu si diplomat i vëndit të tij në Beograd.
- Cfarë mendoni se do të gjejë interesante lexuesi në këtë vepër ku flitet për të drejtën zakonore të shqiptarëve?
- Autori i këtij libri interesant, të shkruar me zellin e studiuesit dhe mbresat e episodet e vecanta të përjetuara nga ai si i huaj në Veriun e Shqipërisë, është së pari një dashamirës i shqiptarëve, që thur vlerësime të spikatura për ta, duke ua relatuar europianëve bashkëkohës. Ai iu kumton atyre se trualli i malësorëve shqiptarë ka qënë deri pas Luftës së Dytë "në mënyrë vërtet absolute", një ishull i izoluar i drejtësise së lashtë, në epokën e re të drejtësisë evropiane. Nga ky këndvështrim origjinal, ai nuk kursehet dhe të qortojë me gjuhën e juristit kompetent: "Unë çuditem që e drejta tradicionale e malesoreve shqiptarë është marrë kaq pak në konsideratë nga studimet mbi historinë e të drejtës dhe nga jurisprudenca krahasuese. Sistemi ligjor i malësorëve shqiptarë është një sistem ligjor shoqëror shumë i lashtë, që si rrjedhojë rrethanash krejt të vecanta është ruajtur i paprekur deri në kohët tona", pasi "aty është ruajtur mënyra e lashtë e të jetuarit, ajo e ilirëve".