Teqeja e Melanit
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Për origjinën e këtij objekti të rrallë arkitektorik, kulturor e fetar, ekzistojnë dy hipoteza: e para që është një zgjatim i qytetit antik të Antigonesë dhe së dyti që në territorin e saj ndodhen rrënojat e një qyteti tjetër të lashtë i panjohur deri në këto momente. E vendosur në këmbët e malit Bureto, ofron një pejzazh të mrekullueshëm, ashtu si edhe vetë arkitektura e saj. Madje edhe qiparisët që e rrethojnë janë mbjellë në mënyrë të tillë që nëse shihen nga lart, mund të lexosh fjalën allah. Gjurmët e qytetit të lashtë, mure rrethues e mjaft objekte të tjera që mendohet se i përkasin qytetit të lashtë ilir i shek. IV p.e.s., të paidentifikuar ende, ndoshta shtrihen në një sipërfaqe prej 34 hektarësh. Babai i Teqesë, Baba Skënderi, tregon se ai është një projekt i ardhur 600 vjet përpara nga Izmiri dhe u ndërtua nga vetë Baba Aliu më 1827. Thuhet se ajo është e vendosur mbi pjesën e Akropolit të vjetër të qytetit të lashtë ilir. Në të njëjtin territor mendohet se gjatë periudhës historike të Bizantit ka ekzistuar një manastir i krishterë.
Nga zaptimi prej uniformave ushtarake të sistemit monist, nga gradat, topat dhe bagëtitë e repartit, nuk bëri përjashtim as kjo Teqe nga më të njohurat në Ballkan nga 1967 deri më 1990. “Por, shyqyr zotit, e kanë përdoruar dhe jo shpërdoruar”-shprehet i kënaqur djaloshi 21-vjeçar nga Vendresha e Parë e Skraparit, dervishi Mustafa, që 6 vjet më parë vendosi t’i përkushtohej kësaj feje që, sipas tij, kërkon sakrifica që jo kushdo i përballon. Kjo teqe ishte nga të parët që iu rikthyen besimtarët pas viteve 1990. Për çdo ditë po sidomos për “ditë të xhuma”, ajo është dera e hapur e kalimtarit, e besimtarit dhe e kujtdo që kërkon qetësinë dhe pastrimin e shpirtit, shërimin nën veprimin e fuqisë qiellore. “Është Teqe me famë në aspektin mistik” - thotë Baba Skënderi, duke treguar se 700-1000 vetë janë pak për dyert e Melanit në ditë jo të zakonta. E veçanta e Melanit është e lidhur edhe me faktin se këtu kanë shërbyer disa nga “gjyshërit” më të nderuar bektashianë të zonës së Jugut, si Haxhi Ali Haqi Babai, Baba Qamili, Baba Selimi etj Ajo çka e bën të këndshme është pozita strategjike ku ndodhet dhe fakti që banorët bektashianë të zonës, veçanërisht ata të komunitetit të Lazaratit e adhurojnë atë. Madje kanë qenë këta të fundit që me iniciativat e tyre personale dhe të ardhurat private, kanë bërë të mundur rikonstruksionin dhe shndërrimin nga një stallë në të cilën ishte kthyer para viteve 1990 në një objekt kulti të vizitueshëm.