Dmitri Mendelejev

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Dmitri Ivanoviç Mendeleïev kimist rus, lindi me 8 shkurt te 1834 në Tobolsk të Sibirisë, Rusi. Mendelejevi u bë i njohur për punën e tij mbi klasifikimin periodik te elementeve, publikuar në 1869 dhe sot njihet si tabela e Mendelejev-it. Ai deklaroi se elementet kimike mund të rradhiteshin sipas një mënyre të caktuar që do të lejonte parashikimin e aftësive të elementeve të pazbuluar ende.

Ne famijen e tij ai ishte femija me i vogel Mendeleïev (i 13-ti sipas Michael Gordin, biograf i shume shkencetareve). Ne moshen 14 vjeçare, pas vdekjes te se atit, Dmitri filloi studimet ne gjimnazin e Tobolsk. Ne 1849, e gjithë familja u shpërngul ne Shen Pjeterburg. Megjithe kushtet e renda ekonomike, Mendeleïev vazhdoi studimet.

Menjehere pasi u diplomua, u detyrua te pushonte për disa kohe pasi u semur nga tuberkulozi. Ne 1885 u transferua ne nje gadishull pranë detit te Zi ku filloi pune ne nje gjimnaz. Ne 1856 u kthyer serish ne Shen Pjeteburg. Ishte vetem 25 vjeç, kur shkoi te punonte ne Haidelberg perkrah dy dijetareve te medhenj siç ishin Robert Bunsen dhe Gustav Kirchhoff. Qe nga 1859 deri ne 1861 qendroi ne Paris, ku beri kerkime te rendesishme me densitetin e gazrave dhe studioi mbi funksionimin e spektroskopit.

Ne 1863, pas rikthimit ne Rusi, u emerua profesor kimie ne institutin e teknologjise dhe njekohesisht punoi ne Universitétin e Shen Pjeterburg-ut ku ne 1867 do te caktohej profesor kimie.

Ne 1866 u martua me Fjeozva Nikitiçna Ljeshçeva (Феозва Никитична Лещева) por kjo martese nuk zgjati shume dhe çifti u nda vetem disa vite me pas. Menjehere pas ndarjes Mendeljev u njoh e me pas u martua me Anna Ivanovna Popova (Анна Ивановна Попова).

Ne 1866, Newlands botoi ligjin e oktavave. Mendeleïev gjithashtu kishte punuar mbi nje ide te tille dhe me 6 mars 1869 ia tregoi kete projekt shoqates russe për kimine. Vepren e tij ai e kishte titulluar "Varesia e mases atomike te elementet". Zbulimi i tij tregonte shume nga aftesite e elementeve që mund te zbuloheshin ne saje te mases se tyre atomike.

Mbi të njëjtën ide të Mendeleïev-it, kishte shumë kohe që punonte një tjetër kimist emri i të cilit ishte Lothar Meyer. E vetmja gjë që ky i fundit zbuloi më shumë se Mendelejevi, ishte fakti se disa masa atomike te tabelës së Mendeljevit nuk ishin të sakta dhe se kishte ende shumë elemente të cilat deri në atë kohë njerëzimi nuk i njihte. Sot Meyer et Mendeleïev mund të cilësohen si bashkëkrijues.

Ne 1882, u vleresua me medaljen Davi nga Royal society ndersa ne 1889 u vleresua me çmimin Faraday për kimine. Megjithese puna e Mendeleïev-it u vleresua nga shume shoqata ne vende te ndryshme te Evropes, aktivitéti i tij politik shqetesonte tej mase qeverine ruse. Për kete arsye me 17 gusht te 1890 Dmitri dha doreheqjen nga Universitéti i Shen Pjeterburg-ut.

Ne 1893, u emerua drejtor ne zyren shkencore te parashikimit te peshes dhe mases. Ishte pikerisht fale Mendelejevit qe u zbulua se perqindja « optimale » e alkoolit për vodken ruse ishte 40 %.. Ne shkurt te 1905 puna e tij u vleresua nga Royal Society me çmimin Coplay.

Dmitri Ivanoviç Mendeleïev u nda nga jeta me 2 shkurt te 1907 ne Shen Pjeteburg ku dhe u varros. Elementi 101 i zbuluar ne 1955 u quajt Mendelevium pikerisht ne nder te ketij kimisti te madh.