Tatarstanda sälämät saqlaw
Wikipedia'dan
1990. yıllar başınnan TR xalqınıñ küpçelek öleşeneñ tormış-könküreş däräcäse tübänäyüe, ekologík xälneñ bozıluı-üzgärüe h.b. säbäplär nerv sisteme, sulış äğzäläre (bigräk tä tuberkulóz), yoğışlı (gepatit), tire-venerik, AİDS h.b. awırularnıñ taraluına kiterä. TR sälamätlek saqlaw sistem üseşeneñ xäzerge çorda medisin iminiätläw wä xosusí medisin xezmäte kürsätü ğämälgä kerä.
[üzgärtü] Taríx
Qazan gouvernısında xalıqqa medisin yärdäme kürsätelä başlaw 18. yözneñ soñğı çiregenä turı kilä.
1775. yılda berençe märtäbä tabíblek idaräläre oyışa.
1786. yıldan xalıqqa medisin yärdäme kürsätü belän Cämğiäwi tärbiä küzätçelege (Príkaz obşçestwennoğo prizreniä) şöğellänä. Qazan (1806), Çístay (1830), Spas (1833) şähärlärendä berençe xastaxänälär eşli başlí. Zemstvo'lar tarafınnan feldşer noqtaları häm mäktäpläre, cirle xastaxanäläre buldırıla, sanítarí xezmäte kürsätü yulğa salına, cirle tabíb wazífaları kertelä. Qazanda açılğan «Çäçäk saldıru institutı» (1874) İdel buyında çäçäk awıruın beterüdä zur rol' uyní.
Qazan üniversitäteneñ medisin bülege (1814. yılda açıla) sälamätlek saqlaw sistemasın üsterüdä, ş.u. İdel buyı, Ural, Seber wä Urta Asía töbäkläre öçen tabíblär äzerläwdä ozaq yıllar berdänber üzäk bulıp sanala. Töbäktä tabíblär häm däwalaw oyışmalarınıñ citeşmäwe (1913. yılda barlığı 319 tabíb), epídemílar belän näticäle köräşü mömkinlege birmi. Fäqirlek, sanítarí eşeneñ tübän däräcädä alıp barıluı, üz waqıtında profílaqtik çaralar ütkärelmäwe häm medisin yärdäme kürsätelmäwe - 1930. yıllarğa qädär yoğışlı awırularnıñ artuında töp säbäplärneñ berse. Bigräk tä tuberkulóz, dizenterí, buma yütäl, skarlatín, çäçäk, timgelle häm qorsaq tífı, traxoma, qorçañğı awıruları kiñ taralğan bula. Sälamätlek saqlaw mäsäläläre Sovet xäkimiäte urnaşqannan soñ ğına däwlät däräcäsendä xäl itelä başlí.
1920. yılda Sälamätlek saqlaw xalıq komissariatı oyıştırıla, däwalaw oyışmaları belän idarä itü ber üzäkkä tuplana, bala tabu yortları, kolxoz xastaxanäläre, tabíb noqtaları, feldşerlıq-akuşer noqtaları, belemle medisin xezmätkärläre äzerläw öçen urta uqu yortları açıla.
Monı da qara: Qazan Medisin-farmasí mäktäbe, Çístay Medisin mäktäbe, Bua Medisin mäktäbe.
Zur fänni-tikşerenü institütläre häm däwalaw üzäkläre: Traxomatoz institutı, Travmatologí häm ortopedi üzäge, Qazan Medisín akademísı; «Ij mineral suları», «Bäker» kurortları; «Qazan», «Krutuşka», «Vaslyevo» h.b. şífaxänälär oyıştırıla (1920.-30 yıllar).
Resp-qada 1940. yılğa 10 meñ keşegä barlıq medisin belgeçlekläre isäbennän 6,2 tabíb, 18,5 urta belemle medisin xezmätkäre; xastaxanälärdä 36,2 urın turı kilä. Bizgäk, traxoma, çäçäk, skarlatín, qorçañğı kebek awırular beterelä. Böyek Watan suğışı yıllarında TASSR yaralılarnı däwalaw häm sawıqtıru üzäkläreneñ bersenä äwerelä.
Monı da qara: Qazan Xärbi hospitale, Evakuasí hospitalları).
Cirle häm evakuasílanğan xalıq arasında yoğışlı awırular taraluğa yul quyılmí. Suğıştan soñğı un yılda resp-qada sälamätlek saqlaw oyışmalarınıñ matdi-texnik bazası üsep, nığıp kitä. Çístay, Yäşel Üzän, Alabuğa, Mendeleyev şähärlärendä häm cirle üzäklärdä ber ük ürnäktäge ölgelär belän xastaxanälär tözelä.
1970.-1990. yıllarda Republík klinik xastaxanäse, Republík balalar klinik xastaxanäse, Çallı şähär xastaxanäse, 3635 urınğa isäplängän 40tan artıq rayon üzäk xastaxanäläre häm däwalaw bínaları safqa bastırıla, şífaxänälär («Livadia», «Ence», «Yaqtaş» - barlığı 4215 urınlı 19 şífaxänä) häm profílaktorílar (5150 urınlı 50 profílaktorí) çeltäre kiñäytelä. Ğömümi xirurgí, neyroxírurgí, mikroxírurgí, yöräk-qan tamırları xirurgísı, tuqıma häm äğzalar küçerü, yasalma böyer üzäkläre h.b. oyışa.
1990. yıllarnıñ 2. yartısınnan yaña xastaxanälär häm polikliníklar tözelä, iskeläre yañartıp qorıla.
2001. yılda şähärdäy Urıssu bistäsendä (Yutazı r-nı) 50 stasíonar urınlı, 100 keşe qabul itä alırlıq polikliníklı Üzäk rayon xastaxanäse, Mamadış şähärendä terapí bínası, Çepyä awılında (Baltaç r-nı) 50 stasíonar urınlı, 100 keşe qabul itärlek polikliníklı xastaxanä, Telänçe Tamaq awılında (Tuqay r-nı) 150 keşe qabul itä alırlıq polikliník, ş.u. töbäqärä diagnostik kliník üzägeneñ (Qazan) berençe öleşe safqa basa (2000).
[üzgärtü] Monı da qara
- Tatarstannıñ Sälamätlek saqlaw näzäräte
- Tatarstan sportı