יידיש גראמאטיק

פֿון װיקיפּעדיע

יידישע גראמאטיק

פאר אלע יידישע שרייבערס, ביטע העלפט צו בויען א יידיש-שפראכיגע לערער-בוך. כדי זאלן אונזערע וויקיפעדיער וויסן ווי אזוי צו שרייבן.

אינהאַלט

[בעאַרבעטן] דער, די, דאָס

[בעאַרבעטן] דערקלער־טאַבעלע

נאָמינאַטיוו אַקוזאַטיוו דאַטיוו
יחיד, זכר (מענלעך) דער דעם דעם
יחיד, נקבֿה (ווײַבלעך) די די דער
יחיד, נייטראַל דאָס דאָס דעם
רבים (מערצאל) די די די

[בעאַרבעטן] איבערבליק פון פעלער

[בעאַרבעטן] נאָמינאַטיווער (ערשטער) פֿאַל

דער נאָמינאַטיווער פֿאַל אָדער נאָמינאַטיוו איז דער פֿאַל פֿונעם סוביעקט פֿונעם זאַץ (דאָס הייסט פֿון דעם "טוער"), צום בײַשפּיל: דער מענטש איז געגאַנגען, די טיר איז אָפֿן, דאָס קינד האָט געוויינט. אאַז"וו.

[בעאַרבעטן] אַקוזאַטיווער (צווייטער) פֿאַל

דער אַקוזאַטיווער פֿאַל אָדער אַקוזאַטיוו איז ווען מען באנוצט זיך מיט א הויפטווארט דירעקט נאך א צייטווארט. צ.ב.ש. דער מענטש האט אויפגעהויבן דעם טיש, די מאמע האט געעפֿנט די טיר. דער רבי האט געגלעט דאס קינד. א.א.וו.

[בעאַרבעטן] דאַטיווער (דריטער) פֿאַל

דער דאַטיווער פֿאַל אָדער דאַטיוו איז ווען דאָס הויפטווארט ווערט באנוצט אלץ א זאך וואס באקומט עפעס. צ.ב.ש. דער טאטע האט געגעבן פאר דעם אינגל א צוקערל. די באלעבאסטע האט דערלאנגט דער דינסט דעם בעזים. די מאמע האט אנגעטון דעם קינד די שיך.


[בעאַרבעטן] בײַשפילן פֿון סובסטאנטיוון

דער איד, דער ארטיקל, דער טיש, דער שליסל, די האנט, די וויקיפעדיע, די טיר, די קאטעגאריע, די ראזשינקע, די שטאט, די שפראך, דאס בוך, דאס ברויט, דאס ווארט, דאס לאנד, דאס עסן


[בעאַרבעטן] אדיעקטיוו

אן אדיעקטיוו שרײַבט מען אדער פֿאר'ן סובסטאנטיוו אדער נאך עם. למשל:

  • א ווײַסער טיש
  • דער טיש איז א ווײַסער
  • דער טיש איז ווײַס

אין די ערשטע צוויי פֿעלער בייגט מען דעם אדיעקטיוו מיט א סופֿיקס. אין דעם ערשטן פֿאל, למשל, בלשון זכר לייגט מען צו ביי דער ענד פון דעם אדיעקטיוו: ער, און אויב דאס זאך-ווארט איז לשון נקבה אדער לשון סתם, קומט ביי דער ענד נאר ע. ווי צב"ש: דער גרעסטער מענטש, די גרעסטע פרוי, דאס גרעסטע קינד. אד"ג.

די פֿאלגענדע טאבעלע ווײַזט די כללים צו בייגן אדיעקטיוון.


נאָמינאַטיוו אַקוזאַטיוו דאַטיוו
יחיד, זכר (מענלעך) -ער
-ען
-עם

-ען
-עם

יחיד, נקבֿה (ווײַבלעך) -ער
יחיד, נייטראַל
-ען
-עם

רבים (מערצאל)


ווען א נומער ניצט אלס אן סדר-אדיעקטיוו, ביז נומער 20 לייגט מען צו ביי דער ענד אזוי ווי פריער, און פון 20 און ווייטער לייגט מען צו ביי דער ענד פון דעם ווארט א 'סמ"ך' אויך. ווי צב"ש 19טער סעפטעמבער, 20סטער סעפטעמבער. 19טע י"ה, 20טע י"ה אא"וו.

[בעאַרבעטן] כללים

[בעאַרבעטן] אקטיוו און פאסיוו

עס זיינען דא 2 סארטן זאצן: אַקטיוו אונד פאַסיוו.

  • אַקטיוו וואָקאַבולאַר איז א זאץ וואס באשרייבט דער טוער אדער די טוערס וו.צ.ב. דער זאץ: "זיי שרייבן ביכער".
  • פאַסיוו וואָקאַבולאַר איז א זאץ וואס באשרייבט דאס געשעהעניש וו.צ.ב. דער זאץ: "די ביכער ווערן געשריבן".

[בעאַרבעטן] דאפעלט לשון

ווען א לאזונג טוט איבער'חזר'ן צוויי מאל א זאך.

קריאת שמע ליינען

מים אחרונים וואסער

א גוט יום טוב

[בעאַרבעטן] זייערס קעגן זייער'ס

ווען קומט א אויבערשטרעכעלע פארן סוף אות און ווען נישט? (קיינמאל)

[בעאַרבעטן] וו קעגן ב

אנדערשט ווי אין לשון הקודש נוצט מען דעם ב' בלויז ביי ב מיט א פינטל ווי B אבער ביי ב' אן א פינטל ווי V נוצט מען צוויי וו'ס.

[בעאַרבעטן] אַ געגליכן צו אַן

פאַר אַן "איינצאל זאך-ווארט", ווען דאס זאך-ווארט הייבט זיך אָן מיט אַ קאָנסאָנאַט, שרייבט מען אַ (אָן אַ נו"ן), און ווען עס הייבט זיך אן מיט א וואקאל, שרייבט מען אַן (ענדליך ווי ביי ענגליש).

[בעאַרבעטן] מעגן געגליכן צו טארן

מען ניצט מעגן ביי א פאזעטיוו זאץ און נישט טארן ביי א נעגעטיוו זאץ.


[בעאַרבעטן] פארקורצטע ווערטער

  • אויף דעם - אויפן
  • אונטער דעם - אונטערן
  • איבער דעם - איבערן
  • אין דעם - אינעם
  • ביז דעם - ביזן
  • ביי דעם - ביים
  • נאך דעם - נאכן
  • פאר דעם - פארן
  • פון דעם - פונעם
  • צו דעם - צום

[בעאַרבעטן] דרויסענדע לינקס