בונם מפרשיסחא

פֿון װיקיפּעדיע

ביטע לייגן אינטערשפראך לינקן (פֿארבינדונגען), קודם צו דער הויפט וויקיפעדיע (דער ענגלישער וויקיפעדיע) און\ אדער דערנאך צו דער העברעישער וויקיפעדיע

ביים הייליגן ר"ר בונם מפרשיסחא זי"ע איז פארלאפן א אינטערעסאנטע און באלערנדע געשיכטע.

ווען דער רבי ר' בונם איז נאך געווען א אינגערמאן, האט ער עוסק געווען אין פיל עסקנות'ן ארויסהעלפען אנדערע אידן אין זייער נויט, אמאל חתונה מאכן א יתומה, אמאל צוריקקערן א פארלוירענע נשמה צו איר הייליגן אפשטאם, און צומאל אויסלייזן א איד פון געפענגיניש - פדיון שבויים.

דער הייליגער רבי בונם האט געהאט א נאנטן חבר, א גאר געהויבענער אינגערמאן, וועלכער האט זיך אפגעגעבן רוב שעות אין טאג מיט עבודת השם, און עטליכע שעה אין טאג איז ער געווען שמש אין א דארף וואס איז באשטאנען פון געזונטע עמי הארץ מיט'ן פולן קנאק אויפ'ן אמאליגן באדייט, פארגרעבטע אידן נעבעך, מיט אלע מפרשים.

ויהי היום, עס איז אונטערגעקומען פאר'ן רבי'ן רבי בונם א מצוה פון פדיון שבויים, און ער האט נישט געקענט פארלירן קיין צייט און ווארטן ביז ער וועט קענען צוזאמשטעלן דאס געלט פון די נדיבים בעם, ער האט געדארפט איינער זאל אים זאפארט - נאך פאר ס'איז פארשפעטיגט חלילה - אויסלייגן דאס געלט ביז ער וועט דאס אין אפאר טאג צוריק צושטעלן.

האט ער זיך געוואנדן צו זיין חבר דער שמש, וועלעכר האט פארוואלטעט אויף קהל'ס קאסע, און אים געבעטן אויסצולייגן דאס געלט אויף די פאר טאג פאר דעם וויכטיגן ענין, (פארשטייט זיך אז דאס איז געווען אין איינקלאנג מיט די הלכה).

דער חבר וועלכער האט געוואוסט אז קהל נויטיגט זיך אצינד נישט אין דעם געלט, און קיין "רעוויזיע" דארף ער אויך יעצט - סתם אזוי אינמיטן יאר נישט דורכגיין, האט גערן גענומען זיין חלק אין די מצוה, און געליגן דאס געלט פאר ר"ר בונם.

דעם שטן איז דאס נישט געפעלן געווארן, האט ער אנגעארבעט מעשים, און "פונקט" האט דעם שטאלצן ראש הקהל אנגעשמעקט אינמיטן א פלוכענעם דינסטאג צו מאכן א רעוויזיע, און ווייזן אז ער איז פולקאם בעה"ב, און ער איז פלעצליך אריינגעקומען אין ביהמ"ד צום שמש, און פארלאנגט מיט זיין גאנצן גוט-הארציגקייט אז דער שמש זאל באלד עפענען דעם קאסע מיט די ביכער, דעם איידעלן שמש איז פשוט נישט גוט געווארן, ער האט אנגעהויבן שטאמלען און שלוכערצן, ביז דער ראש הקהל האט מיט זיין פארגרעבט קול אים אזוי אנגעשריגן אז ער האט אנע צעגערנישן דערציילט דעם גאנצן אמת, אז דאס געלט איז בלויז פאר געציילטע טעג געליגן געווארן פאר א חשוב'ע דבר מצוה און הצלת נפשות, און ס'איז א שאדע צו קוקן אין קאסע.

דער גרויסער ברייטער ראש הקהל מיט'ן פארגרעבטן פרצוף האט גענומען מאכן אזוינע באנומענע קולות, אז דער דארטשיקער איידעלער שמש'ל איז שיעור איינגעגאנגען פאר שרעק און ציטער.

אויף יענע נאכט איז פאררופן געווארן א וויכטיגע זיצונג פון אלע פירער פון די קהילה, וואו דער שמש דארף זיך אויך פערזענליך באטייליגן, און די ראשי הקהילה וועלן אינאיינעם דן זיין פאר אים אין פנים אריין וואסערע עונש אים קומט פאר די געפערליכע פארברעכן.

דער שמש אין גרויס שרעק און פארלוירנקייט, איז געלאפן צו ר"ר בונם, און מיטגעטיילט וואו דער מצב שטייט, און ער איז אובד עצות, ער ציטערט מיט איין שרעק אז די גראבע פראסטע חברה לייט זאלן אים נישט צורייבן און צומאלן אין גרויס כעס, אלס שטראף פאר די "עבירה".

רבי בונם האט מבטיח געווען דעם חבר אז ער וועט זיך אויך באטייליגן ביי דעם זיצונג, און בעזרת ה' וועט זיך אלעס ענדיגן כשורה.

דער ראש הקהל האט מיט גרויס צארן געעפנט דעם אסיפה, ווען פון זיין נאז גייט א רויך, ארויסברענגענדיג מיט ברענעדיגע שפייעכץ די שרעקליכע פארברעכן וואס האט דא געטראפן, נישט זשאלעווענדיג דערביי קיין פרעכע זידל רייד אויף'ן חשבון פון דעם חשוב'ן שמש, באגלייט מיט א טוץ פארצייטישע קללות, און ער האט פארלאנגט פון די קהילה פארשטאנד אים צו באשטראפן מיט דאס הארבסטע וואס שייך.

די איבעריגע פראסטע קהילה פירער האבן רעכט געגעבן דעם "חשוב'ן" ראש הקהל, און יעדער האט אויף זיין אייגענעם שטייגער צוגעגאסן אויל אויף די פייער און זאלץ אויף די וואונדן, אראפרייסנדיג דעם צובראכענעם שמש ווי דעם ערגסטן.

אלע ווי איינער האבן פארגעשלאגן די גרעסטע שטראפן וואס מ'קען זיך נאר אויפ'ן געדאנק ברענגען, איינער האט פרובירט איבערשטייגן דעם צווייטן מיט די הארבע עונשים וואס דער "באנדיט" דארף אריינכאפן, אזוי איז דער הייסער דיאלאג אנגעגאנגען אין דער צייט וואס דער שמש שטייט אין דער זייט אינגאנצן פארגליווערט פאר שרעק.

דא האט אריינגעהאקט דער אומגעלאדענטער ר"ר בונם אין זייערע היציגע רייד, און נאך א גאר קורצע אנטשולדיגונג פאר'ן רעדן אין א פלאץ וואו מ'האט אים נישט גערופן, האט ער אנגעהויבן מיט א שאלה:

ער פרעגט די "געהויבענע קהל פירער" די אויסגערופענע עמי הארצים, צו איינער קען אים אפשר ערקלערן וואס עס מיינט דער פסוק אין תהלים "תעיתי כשה אובד בקש.." וויאזוי ווערט א שעפעלע פארלוירן פאר שטרוי? וואס וויל דוד המלך מיט דעם זאגן? ווען אלע האבן זיך אזוי איבערגעקוקט מיט וואונדער, און קיינער קען אוודאי נישט ענטפערן אויף די שווערע לומד'ישע שאלה, האט דער ר"ר בונם געזאגט אז ער וועט דאס ענטפערן מיט א מעשה.

אמאל האט געבושעוועט א גרויסער מגפה צווישן די חיות און בהמות, און די מגפה האט נישט נאכגעלאזט, האבן זיך צוזאמגעזעצט די חיות און בהמות בראש פון דעם גרויסן לייב, דורכצושמועסן בשל מי הרעה הזאת, וועמענס זינד האט צוגעברענגט אט די שרעקליכע מגפה צו וואס מ'זעט נישט קיין עק.

דער לייב האט שטרענג פארלאנגט אז אלע חיות זאלן זיך מתוודה זיין און ארויסגעבן זייערע זינד, אזוי וועלן די "ראשים" ביי די חיות קענען מחליט זיין אויף וועמען אנצולייגן דעם שולד, . און נאכ'ן דאס קלאר שטעלן וועט מען דעם באשולדיגטן חי' מאכן פאר א קרבן חטאת און א כפרה, און אים געבן וואס עס קומט אים. דער ערשטער האט זיך טאקע דער לייב אליין מודה ומתוודה געווען, אמאל איז ער געווען זייער אויסגעהונגערט, האט ער געזען א מענטש שפאצירט אינמיטן וואלד, דער לייב האט געכאפט דעם מענטש און אים גע'הרגעט און פארצוקט אויפ'ן ארט, אזוי ביז אן אויגנבליק איז קיין ביינדל פון אים נישט געבליבן.

אלע חיות ווי איינער האבן זיך גענומען בארואיגן דעם לייב, יעדער פארשטייט דאך אז ווען מ'איז הונגעריג איז אינגאנצן אנדערש, דו ביסט דאך געווען הונגעריג, נו א לייב איז א לייב, האסט דאך געטוהן ריכטיג.

דערנאך האט דער וואלף זיך אויפגעשטעלט מיט א געבראכענעם געמיט און פארציילט, אויך איך בין געגאנגען אין וואלד, און דערזען א שלאפעדיגער מענטש, בין איך צו אים אריבערגעלאפן מיט מיין פלינקקייט, און אים געטויט אויפ'ן פלאץ, און איבערגעלאזט זיין קערפער פאר די וואלד חיות.

נאכאמאל האבן אלע חיות אים געגעבן דעם פולן רעכט, ווי נישט ווי ביסטו דאך א וואלף, און דער מענטש איז געקומען אין דיין וואלד אריין, דו האסט בלויז געטוהן וואס יעדער וואלף וואלט אזא צייט געטוהן, נישט וועגן דעם קומט דער מגפה...

אזוי האבן די בער און טיגער און אלע חיות טורפות זיך אויך מתוודה געווען, ווען די אלע חיות געבן זיי רעכט אויף אלעס און אלעמען, אבער מ'ווייסט דאך נאך אלס נישט פאר וועמענס גרויסע זינד איז די מגפה יא געקומען, ביז...

ס'איז געקומען די ראי' אויף דעם שעפעלע זיך מתוודה זיין, מיט ציטערדיגע פיס און א שטילן קול הייבט ער אן שילדערן זיין גרויסע עבירה:

איין קאלטע ווינטער נאכט, דער בעל הבית זיינע האט די גאנצע טאג פארגעסן אים געבן צו עסן,

ס'איז געקומען ביינאכט, איך האב נישט געקענט איינשלאפן פון גרויס הונגער, איך האב נישט געוואלט נעמען פון די עסן וואס איז אנגעגרייט פאר די מענטשן ווייל ס'איז נישט ריכטיג, האב איך מיך ארומגעדרייט אין שטוב ארויף און אראפ אזוי פארלוירן, ביז ענדליך האב איך געטראפן אפאר שטרענגלעך שטרוי אנגעקלעבט אויף די שיך פון דעם בעל הבית, האב איך זיי שנעל אריינגעכאפט און פארשלונגען, און אזוי זיך דערקוויקט דאס הארץ מיט די ביסל שטרוי.

דא זענען אויפגעשפרונגען אלע ווילדע חיות, און מיט קולות זיך גענומען שרייען "דאס איז עס, דער זינדיגער שעפעלע, וועלכער האט אזוי מיאוס בא'גנבעט זיין געטרייען בעה"ב, ער און נאר ער איז שולדיג אויף דעם שרעקליכן מגפה וואס אלע חיות גייען דורך", און תוך כדי דיבור האבן די חיות מקיים פסק געווען און פארצוקט דעם פארלוירענעם שעפעלע אויפ'ן ארט.

דא האט דער רבי ר' בונם אויפגעהויבן זיין שטימע און גענומען שטורעמען מיט די פינגער, דער ראש הקהל וואס האט גע'הרגעט זיין שותף אונטערוועגנס כדי צו צורויבן זיין פארמעגן, דאס איז קיין עוולה, דער גבאי וואס האט אויסגעכאפט דעם ברענעריי פון א צווייטן איד, אים לאזנדיג מיט זיין משפחה אויסגיין פון הונגער, דאס איז נישט קיין עבירה, דער גזבר וואס האט בסתר אפגעטוהן א שרעקליכע עבירה, דאס איז נישט קיין עוולה, און דער חבר הקהל וואס האט געמסר'ט און אומגליקליך געמאכט גאנצע משפחות דאס אלעס איז גארנישט, נאר דער שמש וואס האט מיר געבארגט דאס געלט פאר א דבר מצוה, וואס איז אינגאנצן אויסגעהאלטן לויט די הלכה, אויף אים גיסט איר אויס אייער גרים צארן?

דאס מיינט "תעיתי כשה אובד, בקש".

ווילאנג דער ר"ר בונם האט געענדיגט זיינע רייד, איז דער זאל געווען ליידיג, אלע זענען געלאפן זוכן א לעכעל וואו זיך צו באהאלטן פאר בושה.