Semitiiki (Semitic): ()

From Wikipedia

SEMITIC

Semitiki ní won n ko jù ti o si n yeni jù nínú èka èdè AA. Bí ó tilè je pe nínú rè àwon èdè kòòkan wa ti a ko mo dáadáa. Bí á ba wa se àròpò àwon èdè semitiki wonyí, àti èyí tí ó ti ń di ohun ìgbàgbé pèlú èyí tí ó si wa, a si le ka to aadota won. A sì le topa òpò won lo sí abé èdè Arabiki wa lórí pe bòyà Arábìkì wà ní àríwá ìlà oòrùn tàbí pèlú èka ìdílé tí Gusu pin won si.

(1) Èka ìdílé àríwá ìlà oòrùn wa ní Akkadian nítorí èdè to ti paré. Àwon Assyrians, Babylonians àti Akkadian wà ní lílò fún nnkan bí odún méjì mílíònù títí di àkókò ayé jésù.

Hetzron pín àríwá ìwò oòrùn semíkiki si àringbùngbùn àti àríwá Gúsù sí èka. Orísíìrísí Amharic ni won ń so láti nnkan bi séntíurì mewa séyin. Èdè àwon Kiriseteni to je Amharic nìkan ní ó gbalè nígbà náà bí ó tilè jé pé àwon èdè tí á ń so ní ìletò tí tàn kárí ayé ìwò oòrùn Amharic/Ma’lula (15) Turoyo (70) Assyrian (200).

Èyà Canani tí èka arìngbùngbùn Gusu tì á pín èdè náà sí tí paré legbe ìlà oòrùn Phonecian àti (Biblical) Hebrew.

Nípa gbigba òmìnra èdè náà ń tàn kà. Sùgbón nígbà tó yá ó dí èdè àwon keteji (carthage) Èdè tí àwon Heberu.

Èdè ìgbàlódé tí àwon Heberu ń so ní Isrealis àwon ní wón se àtúnse rè (4,510). Èdè tó ti pe ní Ras Shamra àti Uguritic ń so láti séntíurì kerin AD sùgbón nígbà tó yá wón padà si tí séntíurì karun BC, sùgbón síbè wòn kò so mó.

Loni Arabiki tí wón ń so ní tí gbogbogbò ní àárín ìlà oòrùn àti àríwá adúláwò Afíríkà. Egyptian (42, 500), Hassaniya (2,230) Èyí tí wón ń so ní Mauritania àti díè lápá Mali Senegal àti Niger díè ní Chad, Cameroon, Nìjíríà, Niger Sudaness (16,000-19,000) èyí nìkan ní won ń so ní Arìwá Sudan. Àwon tì won ń so èdè yìí ní Egypt, Eritera; Algerian Colloquial (22,400) Àwon tí won ń so èdè Tunisia, àti Sulaimitoan je (4,500) sùgbón won ń sò èdè yìí ní libya àti Egypt.

Èdè Arabiki ni a ń lo fún èkó ìsàkóso àti ìgbòòrò ìbánisòrò bakan náà a ń lo gégé bi èdè kejì ó sì jé èdè ìpìlè àkókó fún èdè Arabiki.

Ìgbédègbeyò wuni lórí nítorí àpèjùwe àkókó Ferguson (1959). Maltese (330)

(3) Ní ìhà Gúsù a ní Aríbíkì, irú Arábíkí tí télè ní Hadramii Mineah ontabanian àti sebaean ohùn nìkan ní won ń so ní ìwò oòrùn Gúsù Nígbà to je pé Arabiki tí wa ní àkosílè láti séntíurì méjo séyìn. Àwon tí wón je Arabiki láti ìhà Gúsù soqotri jé (70), Mehri (77) Jibbali (25) Harsusi (700) kii se gbogbo àwon òmowè lo fara mo.

Ni àríwá ní Eghiopic àti Liturgical Gi’izuqre (683) Tigrinya (6,060) a ko sí pin Eghiopic to wa ni Gúsù Amharic (20,000) Ethiopia je tí gbogbogbo, Harari (26) nígbà tí Soddo (104) Àwon tí wón wà ní Àrìngbùngbùn ní Chaha, Masqan (1,856) Gurage fi silti kun fún (493) ó se pàtàkì kí á ka “Gurage” ka si fi hàn gégé bi èdè kan