Awon Itan Aye Atijo

From Wikipedia

Awon Itan Aye Atijo

Thomas Peter Taiwo

THOMAS PETER TAIWO

ÀWON ÌTÀN AYÉ-ÀTIJÓ

Orísirísi ni àwon ògbóntarìgì àwon òpìtàn tabi ònkòtàn tí ó wà tí ó sì ti wà séyìn rí. Àwon òpìtàn wònyìí se isé tó pò jojo lórí ohun tí a lé pè ní oríìrun, àsà, ise, ibi tí ati le è ri, ìdí ìtànkálè ati ònà tí èdè Yorùbá ti di àkoólè láyé òde òní. Òkan tó se gbòógì, eléyí tí n ó sì fé menu ba àwon ìtàn rè nípa orírun Yorùbá ni ògbéni tí a mò, sí Badà sákì, omo Òyó-ilè níí sìí se pèlú. Ó sì so orísirísi ìtàn olókanòjòkan nípa àwon èyà Yorùbá. Ní ìbámu pèlú ìtàn arákùnrin yìí àwon Yorùbá jé omo arákùnrin kan tí à ń pè ní Odùduà. Tí a sì mú wa gbàgbó láti inú ìtàn àtenu-dénu pé omo méje ni óbì tí gbogbo àwon méjèèje wònyí sì ní ohun tí olóríjorí won Jogún láti òdò Bàbá won. Àwon omo náà àti ohun tí wón jogún nì wònyí:

1. Olówu - asukúngbade

2. Alákétun - Ójogún adé

3. Ògìso - Ójògún owó

4. onípópó - Ìlèkè

5. Onísábé - Ójogún eran

6. Òràngún - Jogún aya

7. Òrànyàn - Jógún ilè àti ààfin

Pèlú gbogbo atótónu lóró Odùduà yi, ìtàn kò fi yé wa ní pàtó ibi tí ati gbé bí Odùduà. Sùgbón a ríi gbó láti enu àwon ànkòtàn kan rí pé ó ta okùn láti òmu wá si ilé-ayé ni. Ohun pàtó tó bí oníko yìí kò lé wa sùgbón ìtàn fi yé wa pé láyé tipétipé séyìn-séín rí, àwon Yorùbá kan wà ìlú ígíbíìtì tí àwon kan si wà ní ìlú Mékà (Egypt and Mecca). Àwon tí ó wà ní mecca ni à ń pè ní Yorùbá/Yórúbá” tí àwon tí ó kúrò ni ilè Egypt (íjíbíìtì) ni à ń pè ní “Yorùbá” láti inú àwon oníko wònyí nígbàtí ìwásè ni Yorùbá jeyo bí oníko tí ó kó àwon omo odùduà pò. Síwájú síi, àwon Yorùbá wònyí tí a so pé wón wà ní ìjibiiti àti Mecca wá gbéra wón bèrè ìrìnà jò tí n wón sì ń lo, wón dé ibìkan tí ilè téjú tí ó sì pò jojo ni bè èyí ló mú àwon ènìyàn wònyí tí a mò sí àwon Yorùbá tèdó si ibi tí a so pé ilè ti gbé fè yí èyí ló mú Orúko Ilé-Ifè tí ó túnmòsipé ilè tó fè jeyo jáde tí a sì ń fi ń pe Ilé-Ifè¸ní orírun gbogbo Yorùbá. Èrè, àwo èyà Yorùbá jé èyà tí a kò le è so pé ibi bá yìí ni atilèèrí àwón Yorùbá. Àwon èyà Yorùbá jé èyà tí ó tàn kálè púpò jojo. Èyí rí béè nítorípé ní ayé àtijó, òwò ekú, ogun, òtè, ìfipágbàjoba, ìyàn àti béèbéè lo ló mú kí àwon ènìyàn Yorùbá fón káàkiri sí onírúurú ìlú àti oríléèdè ayé gbogbo. Ní ìparí Odùduà fún ra ra rè kò kó àwon omo rè jo sí ojú kan ní gbàtí yóò fi kú, sùgbón ó pín won kiri ká sí onírúurú ilè àti oríléèdè gbogbo ni. Èyí ni kíhún nínú àwon ìtàn èyà Yorùbá tí ó wà ní apá ìwò oòrùn orílé-èdè Nàìjíríà (Western Nigeria).