Semitiiki (Semitic): ()
From Wikipedia
SEMITIC
Semitiki ní won n ko jù ti o si n yeni jù nínú èka èdè AA. Bí ó tilè je pe nínú rè àwon èdè kòòkan wa ti a ko mo dáadáa. Bí á ba wa se àròpò àwon èdè semitiki wonyí, àti èyí tí ó ti ń di ohun ìgbàgbé pèlú èyí tí ó si wa, a si le ka to aadota won. A sì le topa òpò won lo sí abé èdè Arabiki wa lórí pe bòyà Arábìkì wà ní àríwá ìlà oòrùn tàbí pèlú èka ìdílé tí Gusu pin won si.
(1) Èka ìdílé àríwá ìlà oòrùn wa ní Akkadian nítorí èdè to ti paré. Àwon Assyrians, Babylonians àti Akkadian wà ní lílò fún nnkan bí odún méjì mílíònù títí di àkókò ayé jésù.
Hetzron pín àríwá ìwò oòrùn semíkiki si àringbùngbùn àti àríwá Gúsù sí èka. Orísíìrísí Amharic ni won ń so láti nnkan bi séntíurì mewa séyin. Èdè àwon Kiriseteni to je Amharic nìkan ní ó gbalè nígbà náà bí ó tilè jé pé àwon èdè tí á ń so ní ìletò tí tàn kárí ayé ìwò oòrùn Amharic/Ma’lula (15) Turoyo (70) Assyrian (200).
Èyà Canani tí èka arìngbùngbùn Gusu tì á pín èdè náà sí tí paré legbe ìlà oòrùn Phonecian àti (Biblical) Hebrew.
Nípa gbigba òmìnra èdè náà ń tàn kà. Sùgbón nígbà tó yá ó dí èdè àwon keteji (carthage) Èdè tí àwon Heberu.
Èdè ìgbàlódé tí àwon Heberu ń so ní Isrealis àwon ní wón se àtúnse rè (4,510). Èdè tó ti pe ní Ras Shamra àti Uguritic ń so láti séntíurì kerin AD sùgbón nígbà tó yá wón padà si tí séntíurì karun BC, sùgbón síbè wòn kò so mó.
Loni Arabiki tí wón ń so ní tí gbogbogbò ní àárín ìlà oòrùn àti àríwá adúláwò Afíríkà. Egyptian (42, 500), Hassaniya (2,230) Èyí tí wón ń so ní Mauritania àti díè lápá Mali Senegal àti Niger díè ní Chad, Cameroon, Nìjíríà, Niger Sudaness (16,000-19,000) èyí nìkan ní won ń so ní Arìwá Sudan. Àwon tì won ń so èdè yìí ní Egypt, Eritera; Algerian Colloquial (22,400) Àwon tí won ń so èdè Tunisia, àti Sulaimitoan je (4,500) sùgbón won ń sò èdè yìí ní libya àti Egypt.
Èdè Arabiki ni a ń lo fún èkó ìsàkóso àti ìgbòòrò ìbánisòrò bakan náà a ń lo gégé bi èdè kejì ó sì jé èdè ìpìlè àkókó fún èdè Arabiki.
Ìgbédègbeyò wuni lórí nítorí àpèjùwe àkókó Ferguson (1959). Maltese (330)
(3) Ní ìhà Gúsù a ní Aríbíkì, irú Arábíkí tí télè ní Hadramii Mineah ontabanian àti sebaean ohùn nìkan ní won ń so ní ìwò oòrùn Gúsù Nígbà to je pé Arabiki tí wa ní àkosílè láti séntíurì méjo séyìn. Àwon tí wón je Arabiki láti ìhà Gúsù soqotri jé (70), Mehri (77) Jibbali (25) Harsusi (700) kii se gbogbo àwon òmowè lo fara mo.
Ni àríwá ní Eghiopic àti Liturgical Gi’izuqre (683) Tigrinya (6,060) a ko sí pin Eghiopic to wa ni Gúsù Amharic (20,000) Ethiopia je tí gbogbogbo, Harari (26) nígbà tí Soddo (104) Àwon tí wón wà ní Àrìngbùngbùn ní Chaha, Masqan (1,856) Gurage fi silti kun fún (493) ó se pàtàkì kí á ka “Gurage” ka si fi hàn gégé bi èdè kan