Awon Olusin Gelede
From Wikipedia
Awon Olusin Gelede
Contents |
[edit] ÀWON TÓ Ń SIN ÒRÌSÀ YÌI
Bí ohun tí a ti gbó télè pé àwon àjé gan an ni wón forí pamó sábé gèlèdé tó fi di òrìsà, kò sí eni tí kò lè nípa nínú sínsin òrìsà yìí pàápàá gbogbo eni tó bá ń fé ààbò lódò àwon Ìyá ńlá, yálà okùnrin ni tàbí obìnri, omodé tàbí àgbàlágbà. Kò síbi tí owójà erin kò tó ni òrò àwon àjé. Sùgbón bí èèyàn bá ti ń rawó rasè sí won tirè á di àwònù àwònù tí ekùn ń weye òkè lówò won.
Kí a wá ye ti àwon “e-kálo-késè-pò” àti àwon tó ń forí ara won pamó wònyí kúrò, àwon tí a lè pè ní olùsin gèlèdé gan an ní ìlú Ìmèko ni àwon tó ń kóbì kó orógbó bo òrìsà yìí lóòrè kóòrè. Wón yàtò sí àwon abánikéyèe gèlèdé tàbí àwon omo ìlú Ìmèko mìíràn tí won ń nìtorí pé gèlèdé jé òrìsà gbogbo ìlú fi enu pe ara won ní omo tàbí Onígèlèdé.
Yorùbá bò, wón ní bí gbogbo omo awo bá jé elégùn òrìsà, tan i yóò ké héèpà!? Ìdí nìyí tí àwon olùsìn àwon òrìsà ní ilè Yorùbá bí i Onísàngó, Olóya, Eléégún àti Olórìsà Oko fi máa ń ní àwon kan láàrín won tí wón jé wolé wòde àwon òrìsà won. Àwon àwòrò tàbí abenugan nídìí òrìsà kòòkan ló níye. Wón tún ní isé pàtàkì tí won ń se ní àpapò àti ní òtòòtó, yálà nínú ètò bíbo tàbí ètò odún òrìsà won.
Ní ìlú Ìmèko, márùn ún ni àwon tí a lè tóka sí pé won ń sin òrìsà yìí lójú méjèèjì. Isé won ní àpapò ni láti rí pé gbogbo ètùtù àti àwon ohun mìíràn bí i ebo rírú tó bá ye ni síse láti mú kí inú Ìyáńlá yó sí àwon omo ìlú ní ìgbà gbogbo júse. Àwon ni wón máa ń mójú tó gbogbo ayeye odún gèlèdé.
Bí ó tilè jé pé gbogbo àwon olùsìn yìí ń sisé pò nínú gbogbo ètò bíbo àti sínsin òrìsà yìí, síbè síbè olúkúlùkù won ló ní isé tirè tí a ti yàn fún un láti se Isé tí a yàn fún òkòòkan won ló fi ibi tí agbára rè dé hàn ní ìdí ètò gèlèdé. Òrò isé àwon olùsìn gèlèdé wá di “kì í jé ti baba àti omo kó mà ní ààlà.”
ORÚKO ÀWON ÀWÒRÒ GÈLÈDÉ
1. Ìyálásè
2. Babalásè
3. Olórò èfè
4. Ìwòlé
5. Baba Akunbè
Ohun tó se pàtàkì ni pé gbogbo àwon tí a pè ní àwòrò wònyí ni wón ní isé òòjó won; wón sì tún lè ni isé mìíràn tí a yàn wón nínú ètò òsèlú ìlú Ìmèko. Bóyá èyí ni Bólájí Ìdòwú rí tí ó fi so bá yìí pé:
“The priest has always been an important Social figure. He is inevitable in the Social pattern of the Yoruba since the key note of their national life is their religion. Virtually nothing is done without the ministeration of the priest. For apart from looking after the “Soul” of the community he features prominently in the installation of the kings and the making of chiefs”
Lóòotó n kò dárúko Oba ìlú sínú àwòrò gèlèdé, síbè òrànanyàn ni fún Oba ìlú náà láti máa se ojúse rè nínú ètò ìbo àti odún gèlèdé. Ní òpò ìgbà ló jé “Afin” tó jé olóyè awo Oba lo máa ń sojú fún Oba níbí odún àti ebo rírú sí òrìsà yìí.
[edit] ÌYÁLÁSÈ
Obìnrin tí yóò bá je oyè Ìyálásè gbódò ti bímo inú tán. Ó gbódò ti dàgbà dábi pé kò ní lè rí nnkan osù rè mó. Bí ènìyàn bá ń wo àtisùn akàn ni òrò yíyan Ìyálásè nítorí enìkan kì í mo ìgbà tí won yàn án. Àwon “Ìyá” fún ra won ló máa ń yàn án, òun sì ni agbenuso láàrín “èmí àìrí” àti àwon ará ìlú.
Isé tí Ìyálásè ń se ni láti jé agbenuso àwon “Ìyáńlá”. Bí enìkan rúbo sí àwon “Ìyá”, Ìyálásè ni yóò jábò fún won. Fún àpere bí obìnrin tó ń wa omo bá rúbo, bí òrò rè bá gba kí won jó gèlèdé fún un, Ìyálásè ni yóò sètò bí ijó yóò se wáyé. Òun kan náà ni yóò fún irú obìnrin béè ní ìdánilójú pé kò ní fowó osùn nu ògiri gbígbe mó.
Bí àkókò odún bá tó, òun àti babalásè ni yóò lo dífá láti mo àkókò gan an tí ijó yóò yá. Bí ojó bá sì pé, àwon ló máa ń rí dájú pé kò sí ìdárúdàpò láàrín agbo.
[edit] BARALASÈ
Kò pon dandan kí okùnrin tó bá máa je oyè yìí ti dáwó omo bíbí dúró. Ohun tó dá ni lójú ni pé àwon “Ìyáńlá” náà ló ń yàn án nípa nínú orúko àwon tí won rò pé ó lè je oyè yìí lo sódò babaláwo fún àyèwò.
Isé babalásè ni láti máa lo kiri ilé àwon Onígèlèdé pàápàá bí odún bá ń bò láti gba owó lówó kí won lè rí fi ra nnkan ètùtù. Babalásè kì í jókòó lágbo, ń se ló máa ń kiri láti rí pé agbo kò dàrú nígbà yówù kí won fé jó gèlèdé yálà lákòókò odún ni tàbí fún nnkan mìíràn. Isé babalásè kò pin síbí. Bí won bá jó tán, ojúse rè ni láti rí pé wón kó gbogbo igi gèlèdé wo inú asè fún ìpamó títí dí ìgbà mìíràn. Ó tún níláti máa rí pé won ń kó igi wònyí jáde lóòrè-kóòrè fún sísá kó má ba hù kó tó di àmódún. Òun àti Ìyálásè kì í gbéhìn bí òtùtù kan bá máa wáyé, kò séni tí ń sògún lóò kí làbelàbe má mò ní òrò won bó bá kan ètùtù síse. Ní àkótán òun ni ìríjú Ìyálásè.
[edit] OLÓRÒ ÈFÈ
Onodé kií jé oyè yìí. Àgbàlágbà okùnrin tí ojó orí rè kò ju bí ogójì sí àádota odún lo máa ń je é. Òun ló máa ń sèfè lálé, òun sì ni ìránsé àwon “Ìyáńlá” nítorí gbogbo òrò tó bá so lálé ijó ni arà ń rò mó.
Bí obìnrin ń sunkún àìríbí, tó ń gbààwè àìrípòn, tó ń fowó osùn nu ògiri gbígbe, tó ń gbààwè àìrípòn, tó ń fowó osùn nu ògiri gbígbe, bí olórò èfè bá ti súre fún un yóò bímo. Ohun tí eléfè bá ló kún, ló kún; èyí tó bá ló fà, ló fà.
[edit] ÌWÒLÉ
Okùnrin tí ojó orí rè kò ju ogójì sí àádóta náà ló ń je oyè yìí. Ìyàtò inú oyè yìí ni pé ó ní ìdílé tí won ti ń yan Ìwòlé dábi pé bi òkan bá kú wón ní ànfààní láti yan òmíìràn ní ìdílé yìí.
Isé Ìwòlé ni láti máa bá eni tó bá fé rúbo sí àwon “Ìyánńlá” se é, òun ni asojú won, òun nìkan ló létòó àti wonú ilé òrìsà tí àmì àwon Ìyáńlá wà. Bá ò rí tàgírì awo kò hun ni òrò Ìwòlé nínú ebo rírú sí àwon “Ìyáńlá”.
==BABA AKÚNBÈ==
Oyè yìí kò kan pé mo dàgbà tàbí pé èmi ló tó sí. Onínkan làá jé kó se é ni ti òrò oyè yìí. Oyè tó gbegé gbáà ni nítorí bí ènìyàn kò bá lójú onà dáadáa kò lè pé nípò yìí. Ìdí ni pé bí agbégi bá gbé e tán, òun ni yóò yo. Ó di dandan kí eni tó bá je oyè yìí ní ojú onà kó sì já fáfá.
Isé baba akunbè kò ju pé òun ni olórí àwon tó ń kun igi gèlèdé tí àwon agbégi bá gbé. Èté awo ni èté ògbèrì ni igi kíkùn yìí nítorí bí àwon omo abé rè kò bá kun igi kan dáadáa àbùkù baba akunbè ni ń se ni èyí yóò dàbí kí a fi ènìyàn joyè àwòdì kó má lè dá adìe gbé.
Bí odún gèlèdé bá ti ń bò ni gbogbo igi yóò ti kúrò lásè lo sí òdò baba akunbè fún kíkùn. Kò sí igi náà yálà ti eléfè tàbí ti gèlèdé mìíràn tí kìí kojá lódò baba akunbè. Bí a bá rí igi gèlèdé tí won kùn tó dàbí kó lanu sòrò, isé owo akunbè ni. Mo fi òrò wá baba akunbè. Ògbéni Gàníyù Sekóoni Dogá lénu wò bóyá àwon náà máa ń ru igi gèlèdé jó. Ìdáhùn rè ni pé:
“Gbígbé là í gbé
A kì rù ú
Omu Olómu lí ru gi.”
Ìtumò òrò yìí ni pé àwon kì í ru igi, kí àwon gbé e ni ti àwon.