Mofoli
From Wikipedia
Mofoli
Asiko
Iba-isele
F.A. Fabunmi
F.A. Fábùnmi (2006), ‘Àsìkò àti Ibá-ìsélé mínú Èka-èdè Yorùbá Mòfòli’., Àpilèko fún Oyè Ph.D., DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
[edit] Àṣ amọ̀
Isé ìwádìí yìí se àtúpalè síńtáàsì àsìkò àti ibá-ìsèlè nínú èka-èdè Mòfòli. Ní ìpínlè Plateau, lórilè-èdè Bènè, ni áwon èyà Yorùbá tó ń so èka-èdè Mòfòlí wà. Isé yìí sáfihàn ìjeyo àsìkò àti ìbá-ìsèlè nínú ìhun gbólóhùn Mòfòlí nipa sise àfiwé rè pélú ti Yorúbà Àjùmòlò. Ìdí tí a fi se àfiwé yìí ni láti jé kí a safihàn àgbéyè ti òrò-ìse Mófólí máa ń ni nínú ìjeyo rè pèlú àsìkò àti ibá-ìsèlè; ìsàfihàn béè máà ń fa àriyànjìyàn láàrin àwon onimó èdá-èdè Yorùbá. Isé yii gbára lé àyèwò àti àmúlò áwon àbò ìwàdìí. Àwon ábò ìwádìí ti a sàmúlò je àwon ti a gbà lénu àwon ágbálagbá tó gbó Mòfòlí jinlè jinlè. A se àmúlò àwon àtòpò-òrò onirinwó ti Ibadan àti àwon ibéèrè tó se kókó kan, ti a tò jo. Ní àfikún sí ìlànà ìgbàmúsése, a se àmúlò ilé-ikàwé, a tún se àgbéyèwò kíkún lórí áwon isé tó ti wá nilé nilé lórí àwon òrò girámà lédè Yorùbá. A gbé átúpalè àbò ìwádìí wa lórí àmúlò tíórì, tíórì ti a sì se àmúlò rè ni Gírámà Awòtéwògàba (GAWW). Isé yìí fi hàn pé àsìkò àti ibá-isèlè nínú àwon òrò-ìse Mòfòlí máa ń se àgbéyo irúfè ìsèlè, ìtókasí ìsèlè àti ìgbà ti olúsòrò sòrò. Èyi náà ló ń sàfihàn àwon àbùdá abèji àsìkò hàn bi i ìsèlè ojó-ìwájù àti èyí ti kì í se ti ojó-ìwájú. Ó tún fi àbùdá abèjì ibá-ìsèlè hàn bi isèlà àsetán àti èyi ti kì í se àsetán Àkíyèsí wa nínú isé yìí ni pè, ti a bá gbé ìjeyo àsìkò àti ibá-ìsélè, gégé¸bi wón se hàn nínú áwon èdè àgbáyé tó ń fi mófíìmù àfarahe tàbì àfòmó sàfihan ìjeyo won, wo inú èka-èdè Mòfòlí, ìtúpalè síńtáàsì wa yóò kùnà. Nípasè àgbéyèwò ìpèdé Mòfòlí, isé yìí wá fi hán pé gbólóhùn ó lè jé iso aseégbà láàrin àwon elédè, ti gbólóhùn béè kò bá ni ibátan àkòkò kankan. Ohun tó fi ìbátan àkókó inù gbólóhùn hàn ni ìsòri gírámá àsìkò. Bi ó bá rí béè, a jé pé àsìkò wà léka-èdè Mòfòlí bí ó tilè sí àfòmó ti yóò ta mó òrò-ise láti fi i hàn. Ibi ti a fi ori isé yìí ti si ni pé èdè Yorùbá, àti àwon èka rè bii Mòfòlí, ni ónà tí wón ń gbà fi àsìkò hàn; wón lè lo àwon atóka asáfihàn olorò-àpónlè.
Orúko Aábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolé
Ojú ewé: 311
F.A. Fábùnmi (2006), ‘Àsìkò àti Ibá-ìsélé mínú Èka-èdè Yorùbá Mòfòli’., Àpilèko fún Oyè Ph.D., DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé ìwádìí yìí se àtúpalè síńtáàsì àsìkò àti ibá-ìsèlè nínú èka-èdè Mòfòli. Ní ìpínlè Plateau, lórilè-èdè Bènè, ni áwon èyà Yorùbá tó ń so èka-èdè Mòfòlí wà. Isé yìí sáfihàn ìjeyo àsìkò àti ìbá-ìsèlè nínú ìhun gbólóhùn Mòfòlí nipa sise àfiwé rè pélú ti Yorúbà Àjùmòlò. Ìdí tí a fi se àfiwé yìí ni láti jé kí a safihàn àgbéyè ti òrò-ìse Mófólí máa ń ni nínú ìjeyo rè pèlú àsìkò àti ibá-ìsèlè; ìsàfihàn béè máà ń fa àriyànjìyàn láàrin àwon onimó èdá-èdè Yorùbá.
Isé yii gbára lé àyèwò àti àmúlò áwon àbò ìwàdìí. Àwon ábò ìwádìí ti a sàmúlò je àwon ti a gbà lénu àwon ágbálagbá tó gbó Mòfòlí jinlè jinlè. A se àmúlò àwon àtòpò-òrò onirinwó ti Ibadan àti àwon ibéèrè tó se kókó kan, ti a tò jo. Ní àfikún sí ìlànà ìgbàmúsése, a se àmúlò ilé-ikàwé, a tún se àgbéyèwò kíkún lórí áwon isé tó ti wá nilé nilé lórí àwon òrò girámà lédè Yorùbá. A gbé átúpalè àbò ìwádìí wa lórí àmúlò tíórì, tíórì ti a sì se àmúlò rè ni Gírámà Awòtéwògàba (GAWW).
Isé yìí fi hàn pé àsìkò àti ibá-isèlè nínú àwon òrò-ìse Mòfòlí máa ń se àgbéyo irúfè ìsèlè, ìtókasí ìsèlè àti ìgbà ti olúsòrò sòrò. Èyi náà ló ń sàfihàn àwon àbùdá abèji àsìkò hàn bi i ìsèlè ojó-ìwájù àti èyí ti kì í se ti ojó-ìwájú. Ó tún fi àbùdá abèjì ibá-ìsèlè hàn bi isèlà àsetán àti èyi ti kì í se àsetán
Àkíyèsí wa nínú isé yìí ni pè, ti a bá gbé ìjeyo àsìkò àti ibá-ìsélè, gégé¸bi wón se hàn nínú áwon èdè àgbáyé tó ń fi mófíìmù àfarahe tàbì àfòmó sàfihan ìjeyo won, wo inú èka-èdè Mòfòlí, ìtúpalè síńtáàsì wa yóò kùnà. Nípasè àgbéyèwò ìpèdé Mòfòlí, isé yìí wá fi hán pé gbólóhùn ó lè jé iso aseégbà láàrin àwon elédè, ti gbólóhùn béè kò bá ni ibátan àkòkò kankan. Ohun tó fi ìbátan àkókó inù gbólóhùn hàn ni ìsòri gírámá àsìkò. Bi ó bá rí béè, a jé pé àsìkò wà léka-èdè Mòfòlí bí ó tilè sí àfòmó ti yóò ta mó òrò-ise láti fi i hàn.
Ibi ti a fi ori isé yìí ti si ni pé èdè Yorùbá, àti àwon èka rè bii Mòfòlí, ni ónà tí wón ń gbà fi àsìkò hàn; wón lè lo àwon atóka asáfihàn olorò-àpónlè.
Orúko Aábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolé
Ojú ewé: 311