Iku Olowu 8

From Wikipedia

Iku Olowu 8

An Adaptation of Biko's Inquest into Yoruba

See researchinyoruba.com for the complete work

[edit] ÌRAN KÉÈJO

(NÍ KÓÒTÙ)

(Gbogbo àwon ènìyàn pé jo, wón jókòó. Àwon mòlébí òkú jókòó sí apá kan. Àwon agbejórò gbogbo náà jókòó sí àyè won. Àwon olópàá náà wà ní àyè tiwon. Àwon onísègùn náà kò sàìwà ní ibè. Ò se, adájó dé, wón pe “kootu”, gbogbo ènìyàn dìdè, adájó jókòó tán kí gbogbo won tó jókòó)

Olá: Kí á tó bèrè ejó tí a ní lónìí tí ó wà láàárín olóògbé Olówu àti àwon olópàá, mo fé fi tó gbogbo ènìyàn létí wí pé kò sí àyè fún enikéni láti ya fótò nnkankínkan tó bá selè ní ilé ejó yìí. Nísisìyí, n ó késí àwon agbejórò láti so bí wón ti jé àti eni tí ò gbà wón ní agbejórò.

Òjó: Kémìí olá ó gùn. Pèlú àse láti enu agbejórò ìjoba àgbà àti gégé bí òfin se fi lélè, mo wá láti gba gbogbo nnkan tó bá selè ní ilé ejó yìí sílè láìjé kí òkankan jé atadànù bíi kiní ajá. Emi ni Òjó, igbákejì agbejórò ìjoba.

Olá: Káre o, o se é púpò, Ògbéni Òjó. Yóò seé se.

Adé: Kára ó le baba. Èmi ni agbenuso fún gbogbo àwon olópàá ilè yìí tí ó jé wí pé ní ònà kan tàbí òmíràn, wón so pé wón ní nnkan se pèlú ikú Olówu, ní pàtàkì, kí ó tó se aláìsí. Òdò agbejórò ìjoba àgbà sì ni mo ti wá.

Olá: O se é, Ògbéni Adé. Sé agbejórò tán àbí ó kù?

Músá: Olúwa mi, èmi ni agbejórò fún gbogbo ebí olóògbé àti ìyàwó rè ni o àti omo rè ni o. Àní èyí tí n ó fi pè é ní eéwèèwá méjì, n ó kúkú pè é ní okòó. Èmi ni agbejórò fún gbogbo ìdílé Olówu pátápátá. Ìyàwó olóògbé ni ó sì gbà mí ní agbejórò.

Olá: O se é púpò, Ògbéni Músá. Kí a má dá èènà penu, kí a má bá òpó lo sí ilé olórò, kí a má se béè gba ara wa ní àsìkò púpò, kí Ògbéni Òjó kúkú bèrè isé.

Òjó: E se é, olúwa mi. N ó kókó ka nnkan tí òkan nínú àwon olópàá wa, Ògbéni Tàfá, ko sí ilè tí ó lo báyìí: “Èmi jé òkan nínú àwon olópàá ní ìlú Ògùdú yìí. Ní ojó kan ni wón fi tó mi létí wí pé enì kan ń pín àwon ìwé kan káàkiri ìgboro tí ó lè mú kí àwon ará ìlú fa ìjàngbòn. Mo tún gbó wí pé okùnrin kan tí ó ń jé Olówú tí a ti lé kúrò ní ilè yìí ń padà bò láti ní owó nínú nnkan tí ó je mó ìwé tí mo so pé wón n pín yìí” “Gégé bí èyin náà se mò wí pé òpòlopò nnkan ni a fi àyè rè sílè ní ilè yí sùgbón kì í se ìwà burúkú, a kò gba òsi láàyè.” “Wón ní, àìdúró nijó, mo múra, mo lo sí èyin odi láti pàdé Olówu. Kò pé náà tí mo dé ibè tí mo rí mótò ayókélé funfun kan tí ó ń bò. Sé bí inú bá se rí ni obì ń yàn, Olówu ni ó wà nínú okò náà pèlú okùnrin kan báyìí. Nígbà tí mo dá won dúró, òrò ìsokúso, òrò kòbákùngbé ni wón bèrè síí so sí mi, ìyen àwon méjèèjì tó wà nínú okò náà. Wón wíjó lo kánrin sùgbón láìfòtá pè, mo ní kí won jáde. Wón kò, wón sì fi ogbón àlùkóróyí lo mó mi lówó. Ìdi ìbo Mògún ni owó èmi àti àwon elegbé mi ti wá te wón.”

“Nígbà tí a dé àgó wa, mo bèèrè lówó Olówu wí pé se bí wón ni kó má dé ilè yìí mó ni wí pé ìwé àse tó fi wo ìlú dà? Ó ni òun kò ní ìwé àse kankan, nnkan tí mo bá fé kí n se, awo kan kò kojá ikú. Bí ó ti so eléyìí tán, ìpàkó ni ó ko sí mi tí ó bèrè síí rín èrín ìyàngì, ó ń fi mí se eléyà. Ibi tí ó ti ń se eléyìí ni ó ti subú lu sófà, ìyen ìjokòó tí ó wà ní ilè, ó sì dá a. Wón ní eni tí ó rán ni nísé ni à ń jé àbò fún. Mo fi tó ògá wa pátápátá létí wí pé Olówu wà ní òdò mi. Ó ní kí n fi í sí àhámó ni òdò mí di ojó kejì kí n tó mú un wá sí òdò òun”. “Bí gbogbo rè se mo nì yí, olúwa mi.” (Òjó lo jókòó. Músá jáde, ó sì kojú sí Dàání, òkan nínú àwon olópàá).

Músá: Wón ti fi ìwé kan sowó sí wa láti òdò adájó kan tí ó rí Olówu ní òdo yín. Adájó yìí ní òun bèèrè lówó Olówu bóyá ó ní nnkan láti so, ó ní nnkan tí ó so nì yí “Mo bèèrè fún àwon nnkan tí ènìyàn lè fi wè gégé bí ose, omi àti kànhìnkànhìn, won kò fún mi. Mo ní kí won fún mi láàyè láti máa ra ońje tó bá wù mí, èbà nìkan ni mo ti ń je láti ìgbà ti mo ti dé ibí. Njé ìhòòhò ni ó tilè ye kí n wà láti ìgbà ti mo ti wà ní àtimólé?” Kí ni ó dé tí e kò fún Olówu ní aso?

Dàání: Àse tí wón fún wa ni a ń pa mó

Músá: Látì ibo?

Dàání : Látòdò ògá pátápátá.

Músá: Njé òfin ilè yìí gbà yín láàyè láti so eléwòn sí òkolonbo?

Dàání : Àse tí wón fún wa ni a tèlé. Wón ní ó lè fi èwù yìí pokùn so.

Músá: Wón ní e kò jé kí ó jáde náà?

Dàání: Béè ni

Músá: Wón ní tí a bá ké igi ní igbó kí á fi òrò ro ara eni wò. Njé kò tilè ye kí e gba eni tí e pè ní arúfin yìí láàyè láti gba atégun sí ara bí?

Dàání : Àse tí wón fún wa ni a ń tèlé

Músá: Ó dára kò burú. Njé e tilè lè so fún wa eni tí ó fún yín ní àse yìí pàápàá?

Dàání : Àwon ògá pátápátá

Músá: Ní ibo?

Dàání: Ògùdù yìí náà ni

Músá: Iyen Àbú?

Dàání : Béè ni (Dàání lo jókòó, Músá kojú sí Àbú)

Músá: Ògá pátápátá, wón ní e ní kí Olówu má wo aso kankan?

Àbú: Béè ni

Músá: Dàání ti so ìdí tí e fi so èyí sùgbón lékè eléyìí náà, e tùn fún un ní aso ìbora. Sé olóògbé náà kò lè ya eléyìí téérété kí ó fi pokùn so?

Àbú: Irú rè kò selè rí. Ń se ni wón máa ń gbìdánwó láti sá àsálà, won kì í fi pokùn so.

Músá: A tún gbó pé dídè towó tesè ni eléwòn náà wà títí tó fi kú.

Àbú: Kò sí iró ńbè.

Músá: Lóòótó, a mò pé ajá jìnà sí ènìyàn bí kókósè se jìnà sí orí. Nje tí ìwo bá ní ajá kan, o lè dè é mólè fún ìgba pípé láìtú u sílè nígba kankan?

Àbú: Tí ajá bá ti ya dìgbòlugi tó lè se ènìyàn ní ìjànbá, mo lè dè é fún odún. Nípa òrò Olówu, bí nnkan se rí gélé nì yí.

Músá: Ìyen ni pé ogba ni ajá dìgbòlugi àti Olówu nínú isé ibi sí ènìyàn?

Àbú: Mo se gbogbo ohun tí mo se láti dáàbò bò ó ni.

Músá: Kì í se nnkan tí mo bèèrè lo dáhùn, síbè náà, a rí òótó tí kò fara sin nínú ìdáhùn re. Ààbò ológbò sí èkúté, ti ekùn sí eran ìje. O sí rí i pé ó yorí sí rere náà, àfi ìgbà tí o rí i wí pé ó kú?

Àbú: Gbogbo agbára tí mo ní ni mo sà láti fi rí i wí pé ó wà láàyè. N kò fé kí ó kú. Àmúwá Olórun ni.

Músá: Ó sì ye kí o mò pé Olórun è é sebi, àwa èdá owó rè la ò sunwòn. Kí a tilè pa ìyen tì. Irú ètó wo ni o ní láti de ènìyàn eléran ara bíi tìre mólè?

Àbú: Gégé bí ògá pátápátá, mo ní agbára láti se é. Ofin gbà mí láàyè láti rí i wí pé kò sá lo. (Músá lo jókòó. Adé tí ó jé agbejórò fun àwon olópàá dìde)

Adé: Àbú, a rí i gbó wí pé bí ó se wu àwon ènìyàn yín ni wón máa ń fi ìyá je àwon eléwòn tí wón bá kó sí abé ìtójú won, ìlò yààà bí omi òjò, àlòyó bíi tóró àtijó, àlùdè bíi mààlúù tó kángun sí Fúlàní. Sé òótó ni?

Àbú: Rára o. A kì í fi ìyà je àwon òdaràn. Sùgbón òpò ìgbá ni àwon òdaràn máa ń yowókówó. Tí wón bá se èyí, a máa ń so fún won pé kí wón ti owó omo won boso.

Adé: Njé a tíì rí enì kankan kí ó pe àwon ènìyàn re léjó sí kóòtù wí pé e fi ìyà je òun rí?

Àbú: Kò sí eni tí ó pè wá léjó béé rí. Sùgbón ó dàbí ìgbà pé àwon oníwèé ìròyin àti àwon òmòwé kò fi béè féràn wa.

Adé: Emi náà mò wí pé òpòlopò àríìríso ni ó ń káàkiri ìgboro nípa yín. Mo kàn bèèrè àwon ni kí á fi lè mo ìdí òkodoro ní íle ejó yìí. (Awon méjèejì lo jókòó, Músà dìdè, ó kojú sí Súlè)

Músá: Àwon ènìyàn re so pé e kò fi ìyà je Olówu. Sùgbón ní àkókó, ó kò láti sòrò, nígbà tí ò se, ó tún gbà láti sòrò. Kí ni o rò pé ó fa ìyípadà okàn yìí?

Súlè: Mo tóka sí òfin ilè wa kan tí ó kàn án nípá fún un láti sòrò ni ó jé kí ó so ó.

Músá: Njé o mo nnkan tí ó selè sí Olówu ní ìgbà kan rí saájú ìgbà tí e mú un yìí?

Súlè: Wón fi i pamò sí inú túbú

Músá: Ojó mélòó ni ó gbé ní ibé?

Súlè: N kò mo iye ojó tí ó gbé

Músá: Jé kí n rán o léti. Ojó mókànlélógórùn-ún ni.

Súlè: Hèn èn én? Kí ni a ti fé se ìyen nínú òrò tí ó wà nílè yìí?

Músá: O sé é. Nnkan tí mo kàn fé fi yé o ni pé títí gbogbo ojó yìí, ojó mókànlélógórùn-ún, kò gbin, kò fohùn. Ìwo wá fi òfin kan hàn án ní òtè yìí, ó ti yára ń kako. Odoodún àti bí ojó se ń yí lura ni ènìyàn máa ń gbón sí i sá. N kò ní í jé kí á fi èyí gba ilé ejó ní àsìkò jura lo. Mo kàn fé láti tóka òdodo tí ó wá nínú òrò yìí hàn ilé ejó ni. Ti a bá sá so pé mò ón, òmòràn ní í mò ón. Jé kí á gbàgbé ìyen ná kí á tún bi elòmíràn lórò. (Súlè jókòó Sálísù dìde). Ògbéni Sálísù, gégé bí àwon onísègùn ti fi tó wa létí, wón ní ó dàbí ìgba pé e rí Olówu.

Sálísù: Béè ni

Músá: Njé o tilè lè là wá lóyè bí Olówu se fi orí sèse?

Sálísù: Rárá o, torí ilè tí kò ti ojú eni sú, òòkùn rè sòro í rìn. (Sálísù lo jókòó, Súlé tún ìde)

Músá: Súlè, wón ní agbà eégún ní í mo òjè í kì, ìwo ni n ó bi ní ìbéèrè yìí. A rí i kà nínú akosílè re wí pé ní ojó tí ìsèlè a-forí-pa yìí selè, ń se ni Olówu dédé dìde bí eni tí nnkan ta lé tí ó fò sókè bi ológbò tí iná jó lésè tí ó sì gbé àga tí owó rè bà tí ó jù ú lu olópàá kan. Sé òótó ni?

Súlè: Béè ni

Músá: O ní léyìn èyí, ó tún lo bá olópàá tí ó wà ní itòsí,ó tún kó ìkúùkù bò ó?

Súlè: Béè ni

Músá: O ní òpòlopò olópàá ni ó kojú Olówu kí e tó lè ségun rè

Súlè: Àwa márùn-ún la kojú rè.

Músá: Ní ibi ti gbogbo yín tí ń yí ara yín sí ebè yí ara yín sí iporo, njé enikéni lu Olówu?

Súlè: A kò lù ú, nígbà tí kì í se eran. Òun ni ó fi orí sán ògiri fúnra rè.

Músá: Ìyen ni pé apá ní ń jé apá, itan ní ń jétan, gèngè àyà ń jé gèngè àyà, kò sí ibì kankan tí e ti fi kóndó gbá Olówu nínú won?

Súlè: Kò sí?

Músá: Kò burú, òrò kan Onísègùn Awósanmí.O se àyèwò sí opolo Olówu

Awósanmí: Béè ni

Músá: Eni tí ó tún ràn ó lówó láti se isé yìí ni Onísègùn Olú.

Awósanmí: Béè ni

Músá: Jé kí n ka díè lára ìwé tí Olú fi owó ara rè ko sílè nípa Olówu “Opolopò ibi ni opolo yìí ti bàjé tí ó sì jé wí pé kì í se ojú lásán”. Sé òótó ni opolo náà bàjé? O kè?

Awósanmí: Òótó ni. Bí kò jé béè Olú kò ní í so béè.

Músá: Njé sísubú tí Olówu subú ni o rò pé ó fa gbogbo egbò yìí?

Awósanmí: Ó lè jé béè.

Músá: Tí a bá fi bíi kóndó nà án ń kó?

Awósanmí: Ìyen náà lè fà á.

Músá: Kò burú, enu nnkan tí mo fé gbó nìyen. E se é. Ó ku òrò kan tí mo fé bi Àbú. (Awósanmí lo jókòó, Àbú tún dìde) Mo rí i kà nínú àkosílè re kan tí o so pé olóògbé Olówu ń díbón wí pé ara òun kò dá.

Àbú: Ó sèsè wá tànmó-òn sí mi pé olóògbé náà kò díbòn ni.

Músá: O tán nínú mi (Awon méjèèjì lo jókòó. Òjó dìde, ó kojú sí Làtí)

Òjó: O kó isé ìsègùn dé ojú àmì ó sì ti pé tí o ti n se isé yìí?

Làtí: Òótó ni. Bí ojó Béélò se pé ní Ìlorin tí tàwùjè se pé látàrí béè ni tèmi náà se pé pèlú ìsègùn.

Òjó: Gbogbo ènìyàn ti mò pé isé lanúlanú àti pófunpófun ni o ń se?

Làtí: Yíye ìfun, èdò, àpólúkú àti gbogbo nnkan tí ó bá wà ní ara ènìyàn wò ni isé mi.

Òjó: Kò burú. Músá, ó dowó re. (Músá dìde)

Músá: (Ó kojú sí Làtí) Wón pè ó pé kí o wá ye Olówu wò àbí?

Làtí: Kò síró ńbè

Músá: O sì yè é wò?

Làtí: Mo yè é wò mònà. Isé mi sá ni

Músá: Nínú àkosílè re, o so wí pé o se àkíyèsí egbò kékeré kan ní abé ètè Olówu àti pé ètè náà wú bí ètè eni tí agbón ta?

Làtí: Béè ni

Músá: O tún ní o rí ibi tí ó dàbí ìgbà tí a fi yá ògiri ní apá rè?

Làtí : Mo rí i

Músá: O tún rí i pé apá àti esè rè wú?

Làtí: Tàpá tesè rè ló wú bòmùbòmù.

Músá: Njé o bèèrè ìbéèrè kankan lówó Olówu?

Làtí: Mo bèèrè

Músá: Njé o se ìwádìí bí ó se fi ètè gba ogbé bóyá ìgbátí ìgbámú bí i ti keríkerì ni?

Làtí: N kò se ìwádìí

Músá: Njé o se ìwádìí bí egbò apá rè se dé ibè bóyá patiye ló gbó mó on lára tàbí kóńdó ni wón kán mó on?

Làtí: N kò bèèrè

Músá: O sì ló o bèèrè òrò lówó Olówu. Kí lo wá bèèrè lówó rè gan-an nígbà tí ó jé pé àlàáfíà rè tí ó ye kí ó je ó lógún kò je ó lógún? (Ibi tí wón so òrò dé nì yí tí adájó fi pe Olá tí ó sì so òrò kélékélé sí i létí, ìyén sì wá dá gbogbo ènìyàn ní menu)

Olá: Ó tó. Ní ibí yìí ni a ó dá ejó dúró sí, a sì sún un síwájú di ojó mìíràn. (Wón pé “kootu”gbogbo ènìyàn dìde dùró, adájó jáde, àwon ènìyàn náà sì ń jáde ní méjì, méta. Iná kú).