Ipa ti Orin n Ko Lawujo

From Wikipedia

IPA TÍ ORIN N KÓ LÁWÙJO YORÙBÁ

Orin

Àwùjo Yorùbá jé àwùjo tí ó féràn orin, tí ó sì n se àmúlò rè lóòrèkóòrè, yálà ní ìgbà tí ó rorùn tàbí ní ìgbà tí ó nira, níbi isé tàbí lásìkò ìgbafé. Orin ni àwon Yorùbá tún máa n lò láti fi gbé èrò won síta. Orin tí à n sòrò rè yìí mú ìlò tìlùtìfon lówó. Àwon Yorùbá gbàgbó pé ayeye láìsí ìlù àti ìfon dàbí obè tí kò ní iyò nínú ni. Láti lè jé kí ayeye ládùn kó sì lárinrin, ìlù àti ìfon kò gbódò gbéyìn, àmì ìdámò pàtàkì ni tìlùtìfon jé fún àwon Yorùbá, Ìdí nìyí tí orin fi n kó ipa tí ó jojú láwùjo àwon Yorùbá. Gbogbo àwon ipa wònyí kò sì seé fi owó ró séyìn. Ulli Beier (1956:23) tilè so pé:

There is no occasion in Yoruba life that is not accompanied by songs, births marriages and funerals are all occasions for lyrical songs of great beauty.

(Kò sí ìsèlèkísèlè nínú ìgbésí ayé Yorùbá tí won kì í korin mo, yálà níbi ayeye ìbímo, ìgbéyàwó àti ìsìnkú, gbogbo àwon ìsèlè wònyí ni wón ti n ko àwon orin tí ó dára).

Òrò tí Beier so yìí fi hàn pé àwùjo Yorùbá jé àkókò àwùjo tí orin ti n kó ipa pàtàkì. Ó fi àwon Yorùbá hàn gégé bí ìran tí ó gbáfé, wón n dáni lárayá ni gbogbo àkókó ayeye, yálà àkókò ìgbéyàwó ni tàbí omo bíbí tàbí ìsìnkú àgbà. Wón ní àwon orísìírísìí orin bí orin èsìn, orin amúséyá orin èfè, orin eke, orin inú ìtàn orin aremo àti béè béè lo.

Lára ipa tí orin èsìn n ko láwùjo ni pé, ó wúlò fún fifi ìlànà èsìn àti èèwò irú èsìn ìbílè béè hàn. Orin eke a máa mú kí ara àwon tí ó wo ìyá ìjàkadì máa le koko síi ni. Isàn ara won yóò máa dìde béè sì ni pé orí won a sì túnbò máa gbóná mó ara won. Orin tún máa n sisé ìtùnú lákòókò tí òfò bá sè. Àwon Yorùbá ní àwon orin tó n mú ìtùnú wá fún okàn tí ó n dààmú. Kò sí itú ti àwon Yorùbá kò lè fi orin pa.

Àwon Yorùbá tún máa n lo orin láti fi kóni ní èkó. Orísìírísìí èkó bí ìkìlò ìwà ìbàjé, ìkóni ní ìwa omolúwàbí tó ye ní híhù nínú àwùjo, ni àwon orin mìíràn bí orin etíyerí, orin gèlèdé, orin àjàgbó àti orin àló wà fún.

Bákan náà, orin máa n mú kí okùn ìfé yi síi láàrin èdá. Òpòlopò ló ti kó egbé jo fún orin kíko, irú àwon egbé wònyí kò dédé wáyé bí kò se nípasè àjùmòkorin. Ìdí èyí ni pé, kì í se gbogbo orin ni a lè dá ko pàápàá bí a bá fe kí adùn inú orin béè jade síta, orin kíko n mú tìlùtifon lówó dáni, èyí ló sì n mú kí àwon ènìyàn darapò pèlú ìfìmòsòkan láti da egbé akorin sílè, tí wón sì n gbé ara won ní ìgbònwó, se àgìdímòlàjà ni òrò orin, ijó àti ìlù jé, awo ní n gbé awo ní ìgbonwó, bí awo kò bá gbáwo nígbònwó awo a té, awo a ya.

Lónà mìíràn, a tún máa n lo orin fún èébú láwùjo àwon Yorùbá. Wón lè fi orin bú enikéni tí ó bá tasè àgèrè. Ìyàwó lè fi bú ìyáálé tàbí kí ìyáálé máa korin òwe fún ìyàwó rè àti oko pèlú ìrètí láti gbé èrò okàn rè síta nípa ohun tí ó bá n lo nínú ilé. Òré pàápàá a máa fi orin bú ara won bákan náà.