Iro Ede Yoruba
From Wikipedia
ÌRÓ ÈDÈ YORÙBÁ
Gégé bí kólá Owólabí ti se àpèjúwe ìró, ó ní ìró ìfò ni ègé tí ó kéré jù lo ti a lè (fi etí) gbó nínú èdè. Ìró ìfò se é dàko, ònà méjì ni a máa ń gbà dà wón ko - lílo létà àti lílo àmì. A lè pín ìró inú èdè Yorùbá sí ìsòrí méjì, èyí ni ègé ìró àti ègé-ìró alágbèékà.
Ègé ìró ni ìró tí a máa ń dà ko nípa lílo létà. A lè pín-in sí méjì: ìró kóńsónántì àti ìró fáwèlì.
Ègé-ìró alágbèékà ni ìró tí a máa ń dà ko nípa lílo àmì àpeere nínú èdè Yorùbá ni ìró-ohùn.
[edit] KÓŃSÓNÁNTÌ
Èyí ni ìró tí à ń pè nígbà tí ìdíwó wà fún èémí ní ibì kan ní òpónà ajemóhùn. Ìdíwó béè lè jé èyí tí yóò mú kí a gbé èémí sé pátápátá tàbí kí àlàfo díè wà fún èémí láti gbà kojá pèlú ariwo tí a lè gbó ketekete. Àpeere-b, d, f, t, p, s dz, r. Oríkìí yìí ni a mò sí oríkìí fònétííkì.
[edit] FÁWÈLÌ
Fáwèlì ni ìró tí a pè nígbà tí kò sí ìdíwó kankan fún èémí. Àpeere ni – a, e, e, i, o, o, u, an, en, in, on, un.
[edit] ÌRÓ OHÙN
Ìró ohùn ni lílo sókè, lílo sódò tàbí yíyó ròkè, yíyó rodò ohùn ènìyàn nígbà tí a bá ń fò. Ìró ohùn lè jé ìró-ohùn geere àti ìró-ohùn eléyòó.
[edit] IRÓ OHÙN GEERE
Èyí ni ìró ohùn tí kò ní èyó kankan rárá. Ìyen ni pé ohùn ènìyàn kò yó láti ipò ìró-ohun kan lo sí ipò ìró-ohùn mìíran. Àpeere ìró-ohùn geere ni ìró – ohùn òkè, ìró – ohùn ìsàlè àti ìró – ohùn àárín.
[edit] ÌRÓ OHÙN ÒKE
Èyí ni ìró – ohùn tí a gbé jáde nípa gbígbé ohùn wa sí òkè. Àmì tí a máa ń lò fún ìró – ohùn náà ni (i).
[edit] ÌRÓ OHÙN ÌSÀLÈ
Èyí ni ìró – ohùn tí a gbé jáde nípa gbígbé ohùn wa sí odò (tàbí ìsàlè). Àmì tí a máa ń lò fún un ni (i).
[edit] ÌRÓ OHÙN ÀÁRÌN
Èyí ni ìró – ohùn tí a gbé jáde nípa gbígbé ohùn wa sì agbede méjì (tàbí ìdajì) ipò tí ohùn wa wà fún ìró - ohùn òkè àti ìró – ohùn ìsàlè. Nígbà mìíràn nínú àkotó èdè Yorùbá, àmì tí a máa ń lò fún ìró – ohùn àárín ni (-).
[edit] ÌRÓ – OHÙN ELÉYÒÓ
Èyí ni ìró – ohùn tí kò dúró sí ojú kan tàbí ipò kan náà. Dípò béè, ní gbígbé ìró – ohùn yìí jáde, ń se ni ohùn ènìyàn máa ń yó láti ipò re fún ìró – ohùn kan lo sí ipò rè fún ìró – ohùn mìíràn. Àpeere ìró-ohùn eléyòó ni ìró – ohùn eléyòóròkè àti ìró – ohùn eléyòórodò.
[edit] ÌRÓ – OHÙN ELÉYÒÓRÒKÈ
Èyí ni ìró – ohùn tí a gbé jáde nípa gbígbé ohùn wa láti ipò tí ipo wà fún ìró – ohùn ìsàlè lo sí ipò tí ó wà fún ìró – ohùn òkè. Èyí ni pé a gbé gbé ohùn wa láti odò (tàbí ìsàlè) lo sí òkè láìdánu – dúró. Àmì yìí ni (v).
[edit] ÌRÓ – OHÙN ELÉYÒÓRODÒ
Èyí ni ìró – ohùn tí a gbé jáde nípa gbígbé ohùn wa láti ipò tí ó wà fún ìró – ohùn òkè lo sí ipò tí ó wà fún ìró – ohùn ìsàlè. Èyí ni pé a gbé ohùn wa láti òkè lo sí odò (tàbí ìsàlè) láìdánu – dúró rárá. Àmì tí a lè lò fún ìró – ohùn béè ni (^).
[edit] FÓÒNÙ GÉGÉ BÍ ÌRÓ ASÈYÀTÒ TÀBÍ ÌRÓ ALÁÌSÈYÀTÒ.
Fóònù ni orúkó tí a máa ń pe ìró kòòkan tí àwa ènìyàn ń pè jáde nígbà tí a bá ń fò. Kì í se gbogbo àwon fóònù wònyìí ni a lè lò láti fi ìyàtò hàn. láàárín ìtumò òrò kan àti òmíràn nínú èdè kòòkan. Àwon fóònù kan wà tí wón jé ìró asèyàtò - èyí tí a lè lò fún fífi ìyàtò láàárín ìtumò òrò kan àti òmíràn, béè sì ni àwon fóònù kan wà tí wón jé ìró aláìsèyàtò - èyí tí a kò lè lò fún fífi ìyàtò hàn láàrín ìtumò òrò kan àti òmíràn.
A lè ya ìró asèyàtò àti ìró aláìsèyàtò sí òtòòtò nípa lílo ohun tí a mò sí ìfónká, a ní ìfónká asèyàtò àti ìfónká aláìsèyàtò. Fóònù tí ó bá se ìyàtò ní sàkání kan báyìí ni ìfónká asèyàtò. Fóònù méjì (tàbí jù béè lo) a máa wà ní ìfónká aláìsèyàtò bí won kò bá lè je yo ní sàkání kan. Sakání tí òkan nínú àwon fóònù béè bá ti je yo, òmíràn kò ní je yo ní ibè rárá.
Fóníìmù ni àwon ìró tí wón bá lè fi ìyàtò hàn láàárín ìtumò òrò kan àti òmíràn. Irú àdàko tí a sì máa ń se fún àwon fóníìmù béè ni èyí tí a mò si àdàko fóníìmù.
[edit] ÈDÀ-FÓNÍÌMÙ ÀTI ÈDÀ OHÙN.
Bí fóònù méjì bá je yo ni sàkání kan, tí ó sì jé pé bí a bá fi òkan nínú won rópò òmìíràn, síse ìrópò béè mú kí ìyípadà wà nínú ìtumò, ohun tí a máa ń so nínú ìmò èdá-èdè ni pé àwon fóònù béè se ìyàtò ní sàkání béè. Àwon fóònù tí wón bá sì se ìyàtò ní sàkání kan náà báyìí wà ní ìfónká asèyàtò. Béè sì ni àwon fóònù tí won bá wà ní ìfónká asèyàtò gégé bí a se sàlàyé yìí jé ìró asèyàtò.
Ìró – ohùn tí a bá lò lórí sílébù fa ìtumò òtòòtò yo báyìí nínú èdè kan ni a máa ń pè ní ohùn. Èdèkédè tí a bá sì ti lè lo ìró – ohùn lórí sílébù gégé bí ìró asèyàtò ni à ń pè ní èdè olóhùn. Nítorí náà, Yorùbá jé òkan nínú àwon èdè olóhùn ní àgbáyé.
A tún ní ìró àìkùnyùn – èyí ni àwon ìró tí a lè gbé jáde nígbà tí àlàfo tán-án-ná bá wà ní ipò ìmí. Àlàfo tán-án-ná le wà ní ipò ìkùn, àsìkò tí a lè so pé àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìkùn ni ìgbà tí wón súnmó ara won, won kò pàdé tán, ìdí èyí àlàfo tán-án-ná máa ń gbòn tí ó sì máa ń kùn ni a fi ń pè é ní kíkùnyùn. Ìró tí a bá gbé jáde níbí yìí ni à ń pè ní ìró àkùnyùn.
[edit] KÓŃSÓŃÁNTÌ
Kóńsóńántì ni ìró tí a pè nígbà tí ìdíwó wà fún èémí ní ibì kan ní òpónà ajemóhùn. Ìdíwó béè lè jé èyí tí yóò mú kí a gbé èémí sé pátápátá tàbí kí àlàfo díè wà fún èémí láti gbà kojá pèlú ariwo tí a lè gbó ketekete.
Oríkì tí a fún ìró Kóńsóńántì yìí ni a mò sí oríkì fònétíìkì. Àwon Kóńsóńántì méì kan wà tí wón jé kòbégbé-mu lábé oríkì fònétíìkì yìí. Oríkì tí ó lè gbà wón wo agba Kóńsóńántì ni èjí tí agbé ka orí (ìlànà) fonólojì (ìyen oríkì fonóloji).
Bí a bá tèlé oríkì fònétíìkì tí a fún Kóńsóńántì yìí àwon ìró tí létà wònyí dúró fún nínú Abídí èdè Yorùbá jé Kóńsóńántì.
Létà kékeré: b, d, f, g, gb, h, j, k, l, m, n, p, r, s, t.
Létà ńla: B, D, F, G, GB, H, J, K, L, M, N, P, R, S, T.
A kò fi Kóńsóńántì ‘W’ àti ‘Y’ hàn nínú àwon àpeere Kóńsóńántì ti a ko wònyí. Ìdí fún èyí ni pé àwon Kóńsóńántì méjèèjì ni wón jé kò - begbe-mu lábé oríkì fònétíìkì fún Kóńsóńántì gégé bí a se so sáájú. Apeere òrò tí wón tí je yo ní wònyìí.
W = wá, Y = yìn.
[edit] SÍSE ÀPÈJÚWE ÌRÓ KÓŃSÓŃÁNTÌ
Ní síse àpèjúwe Kóńsóńántì èdè Yorùbá, àwon nnkan wònyí wà lára àbùdá pàtàkì tí ó ye láti fi enu bà gégé bí wón se je mó gbígbé Kóńsóńántì kòòkan jáde.
(1) Orísun èémí tí a lò
(2) Irú èémí tí a lò
(3) Ipò tí àlàfo tán-án-ná wà
(4) Ipò tí àfàsé wà
(5) Àfipè (àsúnsí àti àkànmólè) tí alò
(6) Irú ìdíwò tí ó wà fún èémí tí a lò.
Báyìí, a óò sàlàyé àwon àbùdá tí a kà sílè wònyí wó sókí sókí.
1. Orísun èémì tí a lò
Ó ye láti so ibi tí èémí tí a lò fún gbígbé Kóńsóńántì jáde ti sè. Eléyìí kò sì mú ìsòrà dání rárá. Gégé bí a se so sáájú, orísun ògòòrò ìró inú èdè Yorùbá ni èdò-fóró. Èémí tí asèdá rè jé èdò fóró (ìyen, èémí èdò fóró) yìí nìkàn sì ni a máa ń lo fún gbígbé gbogbo àwon ìró Kóńsóńántì èdè Yorùbá jáde àyàfi méjì (k^p àti g^b) tí a máa ń gbé jáde nipa lílo àpapò èémí èdò-fóró àti èémí tí asèdá rè wà ní enu.
2. Irú èémí tí a lò
Ó ye láti so irú èémí tí a lo fún gbígbé Kóńsóńántì jáde. Ó sì dájú pé gbogbo ìró (Ìbáà se Kóńsóńántì tàbí fáwèlì) èdè Yorùbá ni a máa ń gbé jáde nípa lílo èémí –àmí-sóde àyàfi Kóńsóńántì kp àti gb tí a máa ń gbé jáde nipa lílo àpapò èémí-àmísòde àti èémí-àmísínú gégé bí a óò se fi hàn nínú àpèjúwe àwon Kóńsóńántì méjèèjì yìí láìpé.
3. Ipò tí àlàfo tán-án-ná wà
Ó ye láti so bóyá ipò ìmú ni àlàfa tán-án-ná wà tàbí ipò ìkùn fún gbígbé ìró Kóńsóńántì kòòkan jáde.
4. Ipò tí àfàsé wà
Ó ye láti so bóyá àfàsé gbé sókè láti dí ònà tí ó lo sí mú tàbí ó wá sílè láti jé kí ònà sí imú sí sílè nígbà tí a bá gbé Kóńsóńántì jáde.
5. Àfipè (àsínsí àti àkánmólè) tí a lò
Ó ye láti so irú àfipè àsínsí àti àfipè àkànmólè tí a lò fún pipe Kóńsóńántì kòòkan.
6. Irú ìdíwó tí ó wà fún èémí tí a lò
Ó ye láti so irú ìdíwó tí ó wà fún èémí ní ònà tí ó ń gbà kojá nítorí pé ní gbígbé àwon ìró Kóńsóńántì jáde, onírúurú ìdíwó ló lè wà fún èémí ní ònà rè. Bí àpeere, ìdíwó tí ó pòjù ni kí ònà èémí sé pátápátá ni ibì kan nínú enu. Nígbà mìíràn èwè, òwò èémí lè máà se pátápátá sùgbón kí àlàfo díè wà fún èémí láti gbà kojá pèlú ariwo tí ènìyàn lè gbó ketekete Àlàfo tí ó tó sì tún lè wà fún èémí láti gbà kojá láijé pé ariwo kankan tí a lè gbó wà.
[edit] ÀPÈJÚWE KÓŃSÓŃÁNTÌ NÍ ÌBÁMU PÈLÚ ÀBÙDÁ FÚN SISAPEJUWE RE
Kóńsóńántì [b] (bí àpeere nínú òrò yìí: bàbá)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmísóde.
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìkùn
(4) Àfàsé gbé sokè láti dí ònà sí mú.
(5) Àfipè àsúnsí ni ètè ìsàlè tí ó sún pàdé àfipè àkànmolè èyí tí í se ètè òkè. [Àmó sáá ètè òkè gégé bí àfipè àkànmólè kò dúró gbári: ó wá sílè díè nígbà tí ètè ìsàlè gégé bí àfipè àsúnsí, sínpàsé rè).
(6) Ònà èémí sé pátápátá – (ibi tí àfipè àsúnsí àti àfipè àkànmólè ti pàdé)
Kóńsóńántì [t] (bí àpeere nínú òrò yìí: ata)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fórí tí a lò jé èémí-àìmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìnú
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Afipè àsúnsí ni wonyí-ahon tí ó sún pàdé àfipè àkànmólè èyí tí í se Èrìgì
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ni ibi tí àfipè àsúnsí àti afipè àkànmólè ti pàdé).
Kóńsóńántì [d] (bí àpeere nínú òrò yìí: àdá)
(1) Èémí èdó-fóró ni a lò
(2) Èémí èdó-fóró tí a lò jé èémí-àmísòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìkùn.
(4) Àfàsé gbe sókè láti dí ònà sí imú.
(5) Àfipè àsúnsí un iwájú-ahón tí ó sún pàdé àfípè àkànmolè èyí tí í se èrìgì.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tó àfipè àsúnsi àti àfipè àkànmólè tí pàdé
Kóńsóńántì ‘j’ (bí àpeere nínú òrò yìí : ajá
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò.
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò je èémí-àmísóde
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìkùn
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni ààrún-ahón tí ó sún pàdé àkànmólè èyí tí í se àjè-enu.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí àfipè àsúnsí àti àfipè àkànmólè ti pàdé).
Kóńsóńántì [dz]
Àkíyèsí, àwon elòmíràn a máa pe Kóńsóńántì [dz] dípò [t]. Bí a se lé sàpèjúwe Kóńsóńántì [dz] ni èyí:
(1) Èémí èdò-fóró ní a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-amisode
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìkùn
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni iwájú-ahón tí ó sún pàdé àfipè àkànmólè èyí tí í se ibi tí ó wà láàárín àjà emi àti èrìgì.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí afipè àsúnsí àti àfipè àkànmólè tí pàdé) sùgbón àfipè àsúnsí àti àfipè àkàmólè lóra pínyà fún èémí tábi kojá pèlú ariwo tí a lè gbó ketekete.
Kóńsóńántì [k] (bí àpeere, nínú òrò yìí: ìka)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmísòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò imú.
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú.
(5) Àfipè àsúnsí ní èyìn-ahón tí ó sún pàdé àfipè àkànmólè èyí tí í se àfàsé.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí àfipè àsúnsí àti àfipè àkànmólè ti pàdé.) Kóńsóńántì [g] (bí àpeere, nínú òrò yìí: àga)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró ti a lò jé èémí-àmísòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìkùn.
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni èyìn-ahón tí ó sún pàdé àfipè àkànmólè èyí tí í se Àfàsé
(6) Ònà èémí se pátápátá (ní ibi tí àfipà àsúnsí àti àfipè àkànmólè tí pàdé)
Àkíyèsí: Ìyàtò tí ó wà ni gbígbé Kóńsóńántì [k] àti [g] jáde ni pé àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìmú fún [k], sùgbón ó wà ní ipò ìkùn fún [g].
Kóńsóńántì [k^p] (bí àpeere, nínú òrò yìí: apá)
(1) Àpapò èémí èdò-fóró àti èémí tí asèdá rè wà ní enu ni a lò.
(2) Èémí èdò-fóró jé èémí-àmísòde, sùbón èémí tí asèdá rè wà ní enu jé èémí-àmísínú.
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò imú
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni ètè ìsàlè àti èyìn-ahón. Àfipè àkàmólè sì ni ètè òkè (tí kò dúró gbári, sùgbón tí ó wá sílè díè nígbà tí ètè ìsàlè sún pàdé rè) àti àfàsé. Nígbà kan náà sì ni ètè ìsàlè sún pàdé ètè òkè; tí èyìn-ahón si sún pàdé àfàsé.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ni ibi tí àfipè àsúnsí àti àfipè akànmólè tí pàdé).
Kóńsóńántì [g^b] (bí àpeere nínú òrò yìí: àgbà)
(1) Àpapò èémí èdò-fóró àti èémí tí asèdá rè wà ní emi ni a lo.
(2) Èémí èdò-fóró jé èémí-àmísòde, sùgbón èémí tí asèdá rè wà ní enu jé èémí-àmísínú.
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò ìkùn
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni ètè ìsàlè àti èyìn-ahón. Afìpè àkànmólè sì ni ètè òkè (tí kò dúró gbári, sùgbón tí ó wá sílè díè nígbà tí ètè ìsàlè sún pàdé rè) àti àfàsé. Nígbà kan náà sì ni ètè ìsàlè sún pàdé ètè òkè; tí èyìn-ahón sì sún pàdé Àfàsé.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí àfipè àsúnsí àti àfipè àkànmólè tí pàdé).
Àkíyèsí ní Ìyàtò tí ó wà ní gbígbé Kóńsóńántì [k^p] àti [g^b] jáde ni pé àlàfo tán-án-ná wà ni ipò imú fún [k^p], sùgbón ó wà ni ipò ìkùn fun [g^b).
Kóńsóńántì [f] (bí àpeere, nínú òrò yìí: ofà)
(1) Èémí èdò-fóró ní a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmísòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò imú.
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni ètè ìsàlè tí ó sún pàdé àfipè àkànmólè èyí tí í se eyín òkè.
(6) Àlàfo díè wà fún èémí láti gbà kojá pèlú aríwo tí a lè gbó ketekete.
Kóńsóńántì [s] (bí àpeere nínú òrò yìí: asán
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wà ní ipò imú
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni iwájú-ahón tí ó sún to àfipè àkànmólè èyí tí í se èrìgì
(6) Àlàfo díè wà fún èémí láti gbà kojé pèlú ariwo tí a lè gbó ketekete.
Kóńsóńántì ‘S’ (bí àpeere nínú òrò yìí: àsà)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò imú
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni iwájú-ahón tí ó sún to àfipè àkànmólè èyí tí í se ibi tí ó wà láàárín àjà enu àti èrìgi.
(6) Àlàfo díè wà fún èémí láti gbà kopa pèlú ariwo tí a lè gbo ketekete.
Kóńsóńántì [h] (bí àpeere, nínú òrò yìí: ahon) Kóńsóńántì yìí yàtò ní ònà kan pàtàkì sí àwon Kóńsóńántì tó kù ni gbígbé jáde. Ìyàtò máà sì ni pé ni ti àwon Kóńsóńántì tó kù, òpánà ajemóhùn ni àwon àfipè (àsúnsí àti àkùnmólè) tí máa ń se ìdíwó fún èémí nígbà tí a bá pè wón (àyàfi ìgbà tí a bá pe [j] àti [w] ní ìdíwó béè kìí si fún èémí). Sùgbón ní pípé Kóńsóńántì [h], àlàfo tán-án-ná ni ìdíwó tí máa ń wà fún èémí nítorí náà, àwon àfipè (àsúnsí àti Àkànmólè) kò ní ipa láti kó.
A lè se àpèjúre [h] báyìí.
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò imú
(4) Àfàsé gbé sókè láti dí ònà sí imú
(5) Àfipè (àsúnsí àti Àkànmólè) kò kópa
(6) Àlàfo tán-án-ná tí ó se tóóró díè wà fún èémí láti gbà kofé pèlú ariwo tí a lè gbó ketekete.
Kóńsóńántì [m] (bí àpeere, nínú òrò yìí: omo)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò ikùn
(4) Àfàsé wá sílè láti jé kí ònà sí imú là
(5) Àfipè àsúnsí ni ètè ìsàlè tí ó sún, pàdé àfipè àkànmólè tí ó wá sílè díè nígbà tí ètè ìsàlè
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí àfipè àsúnsí àti àdipè àkànmólè ti pàdé. Sùgbón èémí darí gba imú jade.
Kóńsóńántì [n] (bí àpeere, nínú òrò yìí: enu)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò ikùn
(4) Àfàsé wá sílè láti jé kí ònà sí imú là
(5) Àfipè àsúnsí ni iwájú-ahón tí ó sún pàdé àfipè àkànmólè èyí tí í se èrìgì.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí àfipè àkànmólè ti pàdé). Sùgbón èémí darí gba imú jade.
Kóńsóńántì [r] (bí àpeere, nínú òrò yìí: Ara)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò ikùn
(4) Àfàsé wá sílè láti jé kí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni abé iwájú ahon tí ósún pàdé afipè àkànmólè èyí tí í se èrìgì.
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí àfipè àsúnsí àti àfipè àkànmólè ti pàdé, ti afipè àsúnsí sì lu afipè àkànmólè léèkan soso ki ahón tó padà wá sílè.
Kóńsóńántì [l] (bí àpeere, nínú òrò yìí: àlá)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò ìkùn
(4) Àfàsé wá sílè láti jé kí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni iwájú-ahón tí ó sún kan àfipè àkànmólè èyí tí í se èrìgì
(6) Ònà èémí sé pátápátá (ní ibi tí àfipè àsúnsí àti afipè àkánmólè ti pàdé), Àmó sáá èémí ń gba ègbé enu koká.
Kóńsóńántì [j] (bí àpeere, nínú òrò yìí: Àyá)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò ìkùn
(4) Àfàsé wá sílè láti jé kí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni àárún-ahón tí ó sún to àfipè àkànmólè tí í se àjà enu.
(6) Àlàfó wà fún èémí láti gbà kojá láìsí ariwo kankan tí a lè gbó
Kóńsóńántì [w] (bí àpeere, nínú òrò yìí: awo)
(1) Èémí èdò-fóró ni a lò
(2) Èémí èdò-fóró tí a lò jé èémí-àmúsòde
(3) Àlàfo tán-án-ná wá ní ipò ìkùn
(4) Àfàsé wá sílè láti jé kí ònà sí imú
(5) Àfipè àsúnsí ni ètè ìsàlè àti èyìn-ahón. Àfipè àkànmólè si ní ètè òkè (tí kò dúró gbári, sùgbón tí òrin àti ètè ìsàlè jo sù pò tí àlàfo àárín won sí se roboto) àti àfàsé. Nígbà kan náà tí ètè ìsàlè àti ètè òkè jo sù pò si ni èyìn-ahón sún to àfàsé.
(6) Àlàfó wà fún èémí láti gbà kojá láìsí ariwo kankan tí a lè gbó