Egbe-Oba
From Wikipedia
Egbe-Oba
A.E. Oloogunlekoo
Àwon Ìlú Egbè-Oba Láti owó A. E. Ológunlékòó, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria.
Egbè-Oba wà ní àgbègbè àríwá ìpínlè Èkìtì. Ìkòlé-Èkìtì ni ó jé olú-ìlú àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí ni ó sì ń sàkóso àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí náà ni ìlú tí ó tóbi jù tí ó sì lókìkí jù láàárín àwon ìlú agbègbè Egbè-Oba.
Àwon ìlú yòókú ni Egbè-Oba ni Ìjèbú, Ìtàpá, Osín Ìjèsà-Isu, Àrà, Òkè Ayèdùn, Odò Ayédùn. Ayébòdé, Èda-Ilé. Ìlasà, Èsùn Ìsínbòdé àti Ùrò. Àwon yòókù ni Ùgbònna. Àsin, Òtúnja, Ìsába, Ùsin, Òrin-odo, Aráròmí, Tèmídire. Òkè Ìjèbú, Ìkùnrí, àti Ìkòyí (wo máàpù).
A kò le so pàtó ìdí tí a fi ń pe àgbègbè yìí ní Egbè-Oba. Ìtàn so fún wa pé àwon tí ó te ìlú wònyí dó wá láti Ilé-ifé lábé àkóso Elékòlé àkókó, tí ó te Ìkòlé-Èkìtì do, wón sì wá tèdó sí tòsí ara won ní àgbègbè tí a mò sí Egbè-Oba lónìí. Nígbà tí ojó ń gorí ojó tí osù ń gorí osù. Elékòlé gba àwon ènìyàn rè yòókù tí ‘ibùdó won jìnnà díè sí ibùdó tirè ní ìmòràn láti wá parapò sí ojúkan lódò rè kí ìfowósowópò won lè túbò fesèmúlè. Àwon asáájú ìlú métàlá àkókó tí a dárúko kò tèlé ìmòràn Elékòlé won kò si fi ibùdó won télè sílè. Èyí ni ó fa á ti ìlú won fi takété sí Ìkòlé-Èkìtì lónìí. Sùgbón àwon ìlú mókànlá tí a dárúko kéyìn lókè kúrò ní ibùdó won télè wón sì kó àwon ènìyàn won wá sí ibi tí Ìkòlé wà lónìí ní ìdáhùn sí àmòràn Elékòlé. Èyí ni ó fà á tí àwon ìlú náà fi wà ní àárín ìlú Ìkòlé-Èkìtì tí ó sì sòro láti mo ààlà ìlú kan yàtò sí ìkejì.
Ní ìsáájú, Elékòlé nìkan ni oba aládé ní àgbègbè Egbè-Oba. Àwon asáájú àwon ibùdó yòókù kàn jé bí baálè ni. Gbogbo àwon baálè wònyí ni ó máa ń bá Elékòlé se ìpàdé ní ààfin rè ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Gbogbo won ni ó sì máa ń san ìsákólè àti erun fún Elékòlé ní gbogbo ìgbà tí ó bá ń se àjòdún tàbí orò kan.
Nígbà tí ìgbìmò adájó Adéyinká Morgan tí ìjoba ìpínlè Ondó àná gbé kalè ní odún 1978 láti se àgbéyèwò ipò àwon oba ìpínlè Ondó ìgbà náà jábò isé rè fún ìjoba ni gbogbo àwon ibùdó tí ó wa lábé Ìkòlé-Èkìtì ni Egbè-Oba gba ìyònda láti dá dúró bí ìlú. Gbogbo àwon baálè won sì gba ìgbéga sí ipò Oba aládé. Sùgbón ìwádìí fihàn pé títí dib í a se ń sòrò yìí àwon oba àgbègbè Egbè-Oba a sì máa bá Elékòlé ti ìlú Ìkòlé se ìpàdé ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Bákan náà ni won sì máa ń fún Elékòlé ní èbùn eran àti àwon nnkan mìíràn ní àkókò àjòdún tàbí orò.
Bí a bá fi ojú ti pé orírun kan náà ni àwon ìlú Egbè-Oba ní, àti pé okùn èsìn, ìsèlú àti ti orò-ajé so wón pò, wo òrò won, kò ní yani lénu pé èka-èdè tí wón ń so jora tó béè. Èka-ède Egbè-Oba yàtò sí ti àwon ìlú àti àgbègbè Èkìtì yòókù, pàápàá jùlo ní ipele fonólójì. Èyí lè jé nítorí agbègbè Egbè-Oba sún mó ìpínlè Kogí púpò nibi tí a ti ń so èdè Ìgbìrà.