Epe

From Wikipedia

ÈPÈ

Epe ninu Iselu

Iselu

Èpè jé ohun kan tí Yorùbá máa n lò fún eni tí ó bá dalè tàbí bóyá omo ìyá méjì dalè ara won, èpè ni won yóò lò tí won yóò so pé alájobí á dá a. Èpè je nnkan tí ó máa n se lópò ìgbà pàápàá tí èèyàn bá fi inú kan sé èpè fún èèyàn, èpè jé ohun tí ó máa n ba ènìyàn láyé jé nítorí pe eni tí ó n sé èpè fún ènìyàn pèlú ìkanra àti èdún okàn ni ó fi sé e. Ohun tí a n so ni pé, ó ní ìdí pàtàkì tí Yorùbá a máa sépè láwùjo won, bí àpeere Yorùbá a máa sépè nígbà tí enìkan bá jalè, tàbí pànìyàn, puró àti béè béè lo, láti jé kí irúfé eni béè mo èrè ìwà búburú tó hù lára. Èyí ni ó mú àwon egbé olósèlú kan ní àkókò ìdìbò tí won fi n ko orin yìí, èyí ni àwon egbé olópe (Action Group) ní odún (1964) tí àwon èèyàn ìlú dà wón nípa pé àwon yóò dìbò fún won sùgbón ìlérí asán ni wón se, ìdí niyi ti àwin egbe yii fi korin sepe fún won

Lílé: Epo òpe ní ó payín

Epo ope ní ó payín

Èyin tée jepo ope

té è dibo fope

Epo ope ni o payin

Ègbè: Epo òpe ní ó payín…

(Àsomó II, 0.I 175, No. 10)

Orin òkè yìí fihàn pé ohun tí àwon ènìyàn se fún egbé olópe (Action Group) dùn wón wonú eegun, èyí ni ó mú won sépè pèlú kíko orin yìí fún won gégé bí àwon Yorùbá se máa so nígbà tí èèyàn kan bá se ohun kan fún won tó bá dùn wón tó sí jé pé eni yìí n bá won – ón je, ó n bá won – ón mu, won yóò so pé:

Àyàfi tí kò bá je nínú epo mí

Àyàfi tí kò bá je nínú ìyò mi

ni Olórun kò fi ni dá a

Orin míràn tí ó tún je mó bí èpè ni èyí tí àwon egbé alábùradà (People’s Democratic Party) ko láti fi sépè fún àwon egbé oníràwò (Alliance for Democracy) nínú ìpolongo ìdìbò tí ó wáyé ní ìpílè òsun ní odún (2003) orin náà nìyí:

Lílé: Óyín ní ó tawon

è é è, oyin ní ó ta wón

Óyín ní ó tawon

è é è, oyin ní ó ta wón

àwon egbé oníràwò tí ko

fé tiwa

Oyin ní ó ta won

Ègbè: Oyin ní ó ta wón

(Àsomó II 0.I 177, No. 16)

Bákan náà ni a tún rí àpeere yìí nínú ewì Olánréwájú Adépòjù tí ó pè àkolé rè ní Temi Yemi (1984) ó so pé:

Àwon olórí olè tí n ba

Ará yókù nínú jé, wón

Gbéwiri tán wón n

fò lókè, bí gbogbo wa

ò sèsè gbé won sépè n tán

gan-an, agbawole ni ti sérin,

alùwolè ni tèèkàn, àkúsorínù

ni tàdán, bí wón bá túnlé

ayé wa, won ò ní yàran

olówó lo, won ò sì ní bí

won sórílè-èdè yìí mó,

kójó iwájú ó le ládùn.

(Àsomó 1 0.I 107, ìlà 739 – 748)


Ohun tí ‘lánréwájú Adépòjù n so nínú àyolò òkè yìí ni pé ó n gbe àwon olórí orílè-èdè yìí sépè ni pèlú ìwà burúkú tí won n hù, pèlú owó wa tí wón n kó ná tí won sí n fi ìyà je mèkúnnù, nítorí ìdí èyí ni akéwì yìí se ki èpè bonu tí ó si n so pe bí wón bá tún wá sílé ayé won kò ní sànfààní, won kò sí ní se àseyorí àti àseyege. Àwon àpeere tí a tóka sí lókè wònyí fi hàn pé Yorùbá kì í fi ojú ire wo àwon eni ibi láwùjo won. Èyí ló sokùn fà irúfé orísirísi èpè tí wón gbé won sé.