Epe
From Wikipedia
ÈPÈ
Epe ninu Iselu
Èpè jé ohun kan tí Yorùbá máa n lò fún eni tí ó bá dalè tàbí bóyá omo ìyá méjì dalè ara won, èpè ni won yóò lò tí won yóò so pé alájobí á dá a. Èpè je nnkan tí ó máa n se lópò ìgbà pàápàá tí èèyàn bá fi inú kan sé èpè fún èèyàn, èpè jé ohun tí ó máa n ba ènìyàn láyé jé nítorí pe eni tí ó n sé èpè fún ènìyàn pèlú ìkanra àti èdún okàn ni ó fi sé e. Ohun tí a n so ni pé, ó ní ìdí pàtàkì tí Yorùbá a máa sépè láwùjo won, bí àpeere Yorùbá a máa sépè nígbà tí enìkan bá jalè, tàbí pànìyàn, puró àti béè béè lo, láti jé kí irúfé eni béè mo èrè ìwà búburú tó hù lára. Èyí ni ó mú àwon egbé olósèlú kan ní àkókò ìdìbò tí won fi n ko orin yìí, èyí ni àwon egbé olópe (Action Group) ní odún (1964) tí àwon èèyàn ìlú dà wón nípa pé àwon yóò dìbò fún won sùgbón ìlérí asán ni wón se, ìdí niyi ti àwin egbe yii fi korin sepe fún won
Lílé: Epo òpe ní ó payín
Epo ope ní ó payín
Èyin tée jepo ope
té è dibo fope
Epo ope ni o payin
Ègbè: Epo òpe ní ó payín…
(Àsomó II, 0.I 175, No. 10)
Orin òkè yìí fihàn pé ohun tí àwon ènìyàn se fún egbé olópe (Action Group) dùn wón wonú eegun, èyí ni ó mú won sépè pèlú kíko orin yìí fún won gégé bí àwon Yorùbá se máa so nígbà tí èèyàn kan bá se ohun kan fún won tó bá dùn wón tó sí jé pé eni yìí n bá won – ón je, ó n bá won – ón mu, won yóò so pé:
Àyàfi tí kò bá je nínú epo mí
Àyàfi tí kò bá je nínú ìyò mi
ni Olórun kò fi ni dá a
Orin míràn tí ó tún je mó bí èpè ni èyí tí àwon egbé alábùradà (People’s Democratic Party) ko láti fi sépè fún àwon egbé oníràwò (Alliance for Democracy) nínú ìpolongo ìdìbò tí ó wáyé ní ìpílè òsun ní odún (2003) orin náà nìyí:
Lílé: Óyín ní ó tawon
è é è, oyin ní ó ta wón
Óyín ní ó tawon
è é è, oyin ní ó ta wón
àwon egbé oníràwò tí ko
fé tiwa
Oyin ní ó ta won
Ègbè: Oyin ní ó ta wón
(Àsomó II 0.I 177, No. 16)
Bákan náà ni a tún rí àpeere yìí nínú ewì Olánréwájú Adépòjù tí ó pè àkolé rè ní Temi Yemi (1984) ó so pé:
Àwon olórí olè tí n ba
Ará yókù nínú jé, wón
Gbéwiri tán wón n
fò lókè, bí gbogbo wa
ò sèsè gbé won sépè n tán
gan-an, agbawole ni ti sérin,
alùwolè ni tèèkàn, àkúsorínù
ni tàdán, bí wón bá túnlé
ayé wa, won ò ní yàran
olówó lo, won ò sì ní bí
won sórílè-èdè yìí mó,
kójó iwájú ó le ládùn.
(Àsomó 1 0.I 107, ìlà 739 – 748)
Ohun tí ‘lánréwájú Adépòjù n so nínú àyolò òkè yìí ni pé ó n gbe àwon olórí orílè-èdè yìí sépè ni pèlú ìwà burúkú tí won n hù, pèlú owó wa tí wón n kó ná tí won sí n fi ìyà je mèkúnnù, nítorí ìdí èyí ni akéwì yìí se ki èpè bonu tí ó si n so pe bí wón bá tún wá sílé ayé won kò ní sànfààní, won kò sí ní se àseyorí àti àseyege. Àwon àpeere tí a tóka sí lókè wònyí fi hàn pé Yorùbá kì í fi ojú ire wo àwon eni ibi láwùjo won. Èyí ló sokùn fà irúfé orísirísi èpè tí wón gbé won sé.