Iranraenilowo

From Wikipedia

ADÉOYÈ BÁKÀRÈ

ÌSÈ ÌRAN-ARA-ENI L’ÓWÓ

Yorùbá bò wón ní “àjèjé owó kan kò gbérù dórí” àtipé ìsín wòó ìkòrò wòó, ohun a bá dìjo wo gígún ní gun”, wón gba pé pàtàkì ni ìran ara eni lowo. Lóòotó àwon Yorùbá ní ìgbàgbó nínú àjùmòse, wón sì ka kún pàtàkì latí rí dájú pé gbogbo àwon èèyàn àwùjo ló ní dúkàá tí won. Orísìírísìí ni ònà tí àwon Yorùbá ń gbà ran ara won lówó láye àtijò lónà ati mú kí nnkan tùbà-tùse ní awujò. ‘Àwon ònà nàá nìwònyìí:

Contents

[edit] ÒWÈ

Eni tí kò ni ìyàwó ànà re kò lee kú béè gélé loro owè, kìkì àwon tó ba ni àfésónà tàbí ìyàwó ni won máa bé òwè láye àtijó lati ló ran àna won lówó. Oko ìyàwó ni yóò kó àwon òré rè sòdí lati lo se isé ti àna rè bá be nínú oko. Ó léè je oko sísán, ebe kiko, tàbí kíkó ìdèkó, oko ìyàwó yìí ní yòó kó àwon ojúlùmò rè léyìn lati lo ran àna re lowó. Lópò ìgbà kìí gbà wón tayo ojó kan tábì meji. A kìí san òwè pada, bi tí àáró nínú àsà ìran ara eni lówó nílè Yorùbá. Eni to be òwè pelu àna re ni yoo se ètò atije àtimu awon to ba ba sise.

[edit] Àáró

Ònà mìíràn ti awon àgbè ayé àtijó fi máa ran ara won lówó ni pé kí àwon gìrìpá tí won jé àgbè sarajo láti maa sise po nínú oko ara won. Awon ìgìrìpá yii leè tó méta sí méfà, won yoo se àlàkalè bi won yoo se máa sise won bóyá ojo méjì-méjì nínú oko eni kòòkan. Aaro yìí mòkàn-mokan ni, èèyàn a máa san pada àtipé àwon òdó ti won ba, lee sise dáadáa ni wón máa da àáró pò. Eni ti àáró ba kàn, ni yóo sètò àtije-àtimu àwon elegbé rè yòókù.

[edit] Èésú tàbí Èsúsu

Yorùbá bo won ni Èésú ko lérè iye to ba da òhun ni a ó kòó. Bí a ba pile èésú, a gbódò yan olórí tí yoo jé akapo fun eesu dida naa. Bákan náà a gbódò pínnu pé ojó kan pàtó tí a o máa dá èésú, pèlú iyé ti a fé maa da gan-an. Ó tún se pàtàkì lati pinu àsìkò ti a ba fe kó èésú naa, eyi to lee je osu kan tabí ju bee lo. Èésú ko lere iye téèyàn bad a lo maa ko, beeyan bas i da eesu kù ko.

[edit] Àjo

Àjo dídá yato si èésú dida. omo egbé léfòó si àti gba ajo bi ìnáwó òjijì bà selè sí won, eyi ko ri bee ni tí esuusu kìí se iye téèyàn bá dá nibi àjo ló maa n kó, oléè din. Òpò nínú àwon tó ń dá àjo ló jé pé wón a máa mo ará won. Iye awon to bad a ajo ni yoo so ìgbà ti àjo náà yoo dopin. Gbogbo ìlànà yii latí lee fi ran ara eni lomo ni.

[edit] Ìfidógò

Bí bùkátà kan ba kán èdá ti kò sì si ònà àbáyo. Ìfidógò jé ònà ti àwon èyà Yorùbá fi ń ran ara won lówó. Eni to fé yáwó yóò lo gbé dúkìá kan to níye lórí kalè láti fi yá owó. Dúkìá yìí ni yoo wa lódò eni tó ti yáwó ti àsìkò tí yoo fi san owó. Àmó kò gbódò pe láti da owó pada ko maa ba pàdánù ohun to fidógò.

[edit] Owó èlé-kiko

Bó bá doódì tán pátápátá làwon èèyàn tó lo sídì sogún-dogójì. Eyi ojú bá ń pòn pátápátá lo maa lo ya sogundogoji. Bí eeyan ba ya ogún Náírà, Ogójì Náìrà ní yóo fí san. Sibè náà eni ti oju owo n pón kò mo ibìkan. Lodé òní ojú ti là, àwon ìlànà tó bá òde òní mu làwon eeyan n sàmúlò lati fi ran ara won lówó. Ìlànà èdáwó egbé alájesékù lo ku, ti kóówá fi ń ran ara won lówó. Bákánáà ayé ti di ayé Òlàjú àwon èèyàn n leto sí àti yá owo ni ilé ìfowópomó pèlu ele ìwònba. Yàtò si ìlànà eyawo èle, ko si ona tàwon baba wà gbà ran ara won lówó ti kò wunilori jojo, ó sì rewá púpò. Kódà tí a bá leè mú díè nínú ìlànà iran-ara-eni lowo tí aye atijo aye kìí ba dun-gbe.