Bakare, Adeoye
From Wikipedia
ADÉOYÈ BÁKÀRÈ
ÌSÈ ÌRAN-ARA-ENI L’ÓWÓ
Yorùbá bò wón ní “àjèjé owó kan kò gbérù dórí” àtipé ìsín wòó ìkòrò wòó, ohun a bá dìjo wo gígún ní gun”, wón gba pé pàtàkì ni ìran ara eni lowo. Lóòotó àwon Yorùbá ní ìgbàgbó nínú àjùmòse, wón sì ka kún pàtàkì latí rí dájú pé gbogbo àwon èèyàn àwùjo ló ní dúkàá tí won. Orísìírísìí ni ònà tí àwon Yorùbá ń gbà ran ara won lówó láye àtijò lónà ati mú kí nnkan tùbà-tùse ní awujò. ‘Àwon ònà nàá nìwònyìí:
Contents |
[edit] ÒWÈ
Eni tí kò ni ìyàwó ànà re kò lee kú béè gélé loro owè, kìkì àwon tó ba ni àfésónà tàbí ìyàwó ni won máa bé òwè láye àtijó lati ló ran àna won lówó. Oko ìyàwó ni yóò kó àwon òré rè sòdí lati lo se isé ti àna rè bá be nínú oko. Ó léè je oko sísán, ebe kiko, tàbí kíkó ìdèkó, oko ìyàwó yìí ní yòó kó àwon ojúlùmò rè léyìn lati lo ran àna re lowó. Lópò ìgbà kìí gbà wón tayo ojó kan tábì meji. A kìí san òwè pada, bi tí àáró nínú àsà ìran ara eni lówó nílè Yorùbá. Eni to be òwè pelu àna re ni yoo se ètò atije àtimu awon to ba ba sise.
[edit] Àáró
Ònà mìíràn ti awon àgbè ayé àtijó fi máa ran ara won lówó ni pé kí àwon gìrìpá tí won jé àgbè sarajo láti maa sise po nínú oko ara won. Awon ìgìrìpá yii leè tó méta sí méfà, won yoo se àlàkalè bi won yoo se máa sise won bóyá ojo méjì-méjì nínú oko eni kòòkan. Aaro yìí mòkàn-mokan ni, èèyàn a máa san pada àtipé àwon òdó ti won ba, lee sise dáadáa ni wón máa da àáró pò. Eni ti àáró ba kàn, ni yóo sètò àtije-àtimu àwon elegbé rè yòókù.
[edit] Èésú tàbí Èsúsu
Yorùbá bo won ni Èésú ko lérè iye to ba da òhun ni a ó kòó. Bí a ba pile èésú, a gbódò yan olórí tí yoo jé akapo fun eesu dida naa. Bákan náà a gbódò pínnu pé ojó kan pàtó tí a o máa dá èésú, pèlú iyé ti a fé maa da gan-an. Ó tún se pàtàkì lati pinu àsìkò ti a ba fe kó èésú naa, eyi to lee je osu kan tabí ju bee lo. Èésú ko lere iye téèyàn bad a lo maa ko, beeyan bas i da eesu kù ko.
[edit] Àjo
Àjo dídá yato si èésú dida. omo egbé léfòó si àti gba ajo bi ìnáwó òjijì bà selè sí won, eyi ko ri bee ni tí esuusu kìí se iye téèyàn bá dá nibi àjo ló maa n kó, oléè din. Òpò nínú àwon tó ń dá àjo ló jé pé wón a máa mo ará won. Iye awon to bad a ajo ni yoo so ìgbà ti àjo náà yoo dopin. Gbogbo ìlànà yii latí lee fi ran ara eni lomo ni.
[edit] Ìfidógò
Bí bùkátà kan ba kán èdá ti kò sì si ònà àbáyo. Ìfidógò jé ònà ti àwon èyà Yorùbá fi ń ran ara won lówó. Eni to fé yáwó yóò lo gbé dúkìá kan to níye lórí kalè láti fi yá owó. Dúkìá yìí ni yoo wa lódò eni tó ti yáwó ti àsìkò tí yoo fi san owó. Àmó kò gbódò pe láti da owó pada ko maa ba pàdánù ohun to fidógò.
[edit] Owó èlé-kiko
Bó bá doódì tán pátápátá làwon èèyàn tó lo sídì sogún-dogójì. Eyi ojú bá ń pòn pátápátá lo maa lo ya sogundogoji. Bí eeyan ba ya ogún Náírà, Ogójì Náìrà ní yóo fí san. Sibè náà eni ti oju owo n pón kò mo ibìkan. Lodé òní ojú ti là, àwon ìlànà tó bá òde òní mu làwon eeyan n sàmúlò lati fi ran ara won lówó. Ìlànà èdáwó egbé alájesékù lo ku, ti kóówá fi ń ran ara won lówó. Bákánáà ayé ti di ayé Òlàjú àwon èèyàn n leto sí àti yá owo ni ilé ìfowópomó pèlu ele ìwònba. Yàtò si ìlànà eyawo èle, ko si ona tàwon baba wà gbà ran ara won lówó ti kò wunilori jojo, ó sì rewá púpò. Kódà tí a bá leè mú díè nínú ìlànà iran-ara-eni lowo tí aye atijo aye kìí ba dun-gbe