Iku Olowu 8
From Wikipedia
Iku Olowu 8
An Adaptation of Biko's Inquest into Yoruba
See researchinyoruba.com for the complete work
[edit] ÌRAN KÉÈJO
(NÍ KÓÒTÙ)
(Gbogbo àwon ènìyàn pé jo, wón jókòó. Àwon mòlébí òkú jókòó sí apá kan. Àwon agbejórò gbogbo náà jókòó sí àyè won. Àwon olópàá náà wà ní àyè tiwon. Àwon onísègùn náà kò sàìwà ní ibè. Ò se, adájó dé, wón pe “kootu”, gbogbo ènìyàn dìdè, adájó jókòó tán kí gbogbo won tó jókòó)
Olá: Kí á tó bèrè ejó tí a ní lónìí tí ó wà láàárín olóògbé Olówu àti àwon olópàá, mo fé fi tó gbogbo ènìyàn létí wí pé kò sí àyè fún enikéni láti ya fótò nnkankínkan tó bá selè ní ilé ejó yìí. Nísisìyí, n ó késí àwon agbejórò láti so bí wón ti jé àti eni tí ò gbà wón ní agbejórò.
Òjó: Kémìí olá ó gùn. Pèlú àse láti enu agbejórò ìjoba àgbà àti gégé bí òfin se fi lélè, mo wá láti gba gbogbo nnkan tó bá selè ní ilé ejó yìí sílè láìjé kí òkankan jé atadànù bíi kiní ajá. Emi ni Òjó, igbákejì agbejórò ìjoba.
Olá: Káre o, o se é púpò, Ògbéni Òjó. Yóò seé se.
Adé: Kára ó le baba. Èmi ni agbenuso fún gbogbo àwon olópàá ilè yìí tí ó jé wí pé ní ònà kan tàbí òmíràn, wón so pé wón ní nnkan se pèlú ikú Olówu, ní pàtàkì, kí ó tó se aláìsí. Òdò agbejórò ìjoba àgbà sì ni mo ti wá.
Olá: O se é, Ògbéni Adé. Sé agbejórò tán àbí ó kù?
Músá: Olúwa mi, èmi ni agbejórò fún gbogbo ebí olóògbé àti ìyàwó rè ni o àti omo rè ni o. Àní èyí tí n ó fi pè é ní eéwèèwá méjì, n ó kúkú pè é ní okòó. Èmi ni agbejórò fún gbogbo ìdílé Olówu pátápátá. Ìyàwó olóògbé ni ó sì gbà mí ní agbejórò.
Olá: O se é púpò, Ògbéni Músá. Kí a má dá èènà penu, kí a má bá òpó lo sí ilé olórò, kí a má se béè gba ara wa ní àsìkò púpò, kí Ògbéni Òjó kúkú bèrè isé.
Òjó: E se é, olúwa mi. N ó kókó ka nnkan tí òkan nínú àwon olópàá wa, Ògbéni Tàfá, ko sí ilè tí ó lo báyìí: “Èmi jé òkan nínú àwon olópàá ní ìlú Ògùdú yìí. Ní ojó kan ni wón fi tó mi létí wí pé enì kan ń pín àwon ìwé kan káàkiri ìgboro tí ó lè mú kí àwon ará ìlú fa ìjàngbòn. Mo tún gbó wí pé okùnrin kan tí ó ń jé Olówú tí a ti lé kúrò ní ilè yìí ń padà bò láti ní owó nínú nnkan tí ó je mó ìwé tí mo so pé wón n pín yìí” “Gégé bí èyin náà se mò wí pé òpòlopò nnkan ni a fi àyè rè sílè ní ilè yí sùgbón kì í se ìwà burúkú, a kò gba òsi láàyè.” “Wón ní, àìdúró nijó, mo múra, mo lo sí èyin odi láti pàdé Olówu. Kò pé náà tí mo dé ibè tí mo rí mótò ayókélé funfun kan tí ó ń bò. Sé bí inú bá se rí ni obì ń yàn, Olówu ni ó wà nínú okò náà pèlú okùnrin kan báyìí. Nígbà tí mo dá won dúró, òrò ìsokúso, òrò kòbákùngbé ni wón bèrè síí so sí mi, ìyen àwon méjèèjì tó wà nínú okò náà. Wón wíjó lo kánrin sùgbón láìfòtá pè, mo ní kí won jáde. Wón kò, wón sì fi ogbón àlùkóróyí lo mó mi lówó. Ìdi ìbo Mògún ni owó èmi àti àwon elegbé mi ti wá te wón.”
“Nígbà tí a dé àgó wa, mo bèèrè lówó Olówu wí pé se bí wón ni kó má dé ilè yìí mó ni wí pé ìwé àse tó fi wo ìlú dà? Ó ni òun kò ní ìwé àse kankan, nnkan tí mo bá fé kí n se, awo kan kò kojá ikú. Bí ó ti so eléyìí tán, ìpàkó ni ó ko sí mi tí ó bèrè síí rín èrín ìyàngì, ó ń fi mí se eléyà. Ibi tí ó ti ń se eléyìí ni ó ti subú lu sófà, ìyen ìjokòó tí ó wà ní ilè, ó sì dá a. Wón ní eni tí ó rán ni nísé ni à ń jé àbò fún. Mo fi tó ògá wa pátápátá létí wí pé Olówu wà ní òdò mi. Ó ní kí n fi í sí àhámó ni òdò mí di ojó kejì kí n tó mú un wá sí òdò òun”. “Bí gbogbo rè se mo nì yí, olúwa mi.” (Òjó lo jókòó. Músá jáde, ó sì kojú sí Dàání, òkan nínú àwon olópàá).
Músá: Wón ti fi ìwé kan sowó sí wa láti òdò adájó kan tí ó rí Olówu ní òdo yín. Adájó yìí ní òun bèèrè lówó Olówu bóyá ó ní nnkan láti so, ó ní nnkan tí ó so nì yí “Mo bèèrè fún àwon nnkan tí ènìyàn lè fi wè gégé bí ose, omi àti kànhìnkànhìn, won kò fún mi. Mo ní kí won fún mi láàyè láti máa ra ońje tó bá wù mí, èbà nìkan ni mo ti ń je láti ìgbà ti mo ti dé ibí. Njé ìhòòhò ni ó tilè ye kí n wà láti ìgbà ti mo ti wà ní àtimólé?” Kí ni ó dé tí e kò fún Olówu ní aso?
Dàání: Àse tí wón fún wa ni a ń pa mó
Músá: Látì ibo?
Dàání : Látòdò ògá pátápátá.
Músá: Njé òfin ilè yìí gbà yín láàyè láti so eléwòn sí òkolonbo?
Dàání : Àse tí wón fún wa ni a tèlé. Wón ní ó lè fi èwù yìí pokùn so.
Músá: Wón ní e kò jé kí ó jáde náà?
Dàání: Béè ni
Músá: Wón ní tí a bá ké igi ní igbó kí á fi òrò ro ara eni wò. Njé kò tilè ye kí e gba eni tí e pè ní arúfin yìí láàyè láti gba atégun sí ara bí?
Dàání : Àse tí wón fún wa ni a ń tèlé
Músá: Ó dára kò burú. Njé e tilè lè so fún wa eni tí ó fún yín ní àse yìí pàápàá?
Dàání : Àwon ògá pátápátá
Músá: Ní ibo?
Dàání: Ògùdù yìí náà ni
Músá: Iyen Àbú?
Dàání : Béè ni (Dàání lo jókòó, Músá kojú sí Àbú)
Músá: Ògá pátápátá, wón ní e ní kí Olówu má wo aso kankan?
Àbú: Béè ni
Músá: Dàání ti so ìdí tí e fi so èyí sùgbón lékè eléyìí náà, e tùn fún un ní aso ìbora. Sé olóògbé náà kò lè ya eléyìí téérété kí ó fi pokùn so?
Àbú: Irú rè kò selè rí. Ń se ni wón máa ń gbìdánwó láti sá àsálà, won kì í fi pokùn so.
Músá: A tún gbó pé dídè towó tesè ni eléwòn náà wà títí tó fi kú.
Àbú: Kò sí iró ńbè.
Músá: Lóòótó, a mò pé ajá jìnà sí ènìyàn bí kókósè se jìnà sí orí. Nje tí ìwo bá ní ajá kan, o lè dè é mólè fún ìgba pípé láìtú u sílè nígba kankan?
Àbú: Tí ajá bá ti ya dìgbòlugi tó lè se ènìyàn ní ìjànbá, mo lè dè é fún odún. Nípa òrò Olówu, bí nnkan se rí gélé nì yí.
Músá: Ìyen ni pé ogba ni ajá dìgbòlugi àti Olówu nínú isé ibi sí ènìyàn?
Àbú: Mo se gbogbo ohun tí mo se láti dáàbò bò ó ni.
Músá: Kì í se nnkan tí mo bèèrè lo dáhùn, síbè náà, a rí òótó tí kò fara sin nínú ìdáhùn re. Ààbò ológbò sí èkúté, ti ekùn sí eran ìje. O sí rí i pé ó yorí sí rere náà, àfi ìgbà tí o rí i wí pé ó kú?
Àbú: Gbogbo agbára tí mo ní ni mo sà láti fi rí i wí pé ó wà láàyè. N kò fé kí ó kú. Àmúwá Olórun ni.
Músá: Ó sì ye kí o mò pé Olórun è é sebi, àwa èdá owó rè la ò sunwòn. Kí a tilè pa ìyen tì. Irú ètó wo ni o ní láti de ènìyàn eléran ara bíi tìre mólè?
Àbú: Gégé bí ògá pátápátá, mo ní agbára láti se é. Ofin gbà mí láàyè láti rí i wí pé kò sá lo. (Músá lo jókòó. Adé tí ó jé agbejórò fun àwon olópàá dìde)
Adé: Àbú, a rí i gbó wí pé bí ó se wu àwon ènìyàn yín ni wón máa ń fi ìyá je àwon eléwòn tí wón bá kó sí abé ìtójú won, ìlò yààà bí omi òjò, àlòyó bíi tóró àtijó, àlùdè bíi mààlúù tó kángun sí Fúlàní. Sé òótó ni?
Àbú: Rára o. A kì í fi ìyà je àwon òdaràn. Sùgbón òpò ìgbá ni àwon òdaràn máa ń yowókówó. Tí wón bá se èyí, a máa ń so fún won pé kí wón ti owó omo won boso.
Adé: Njé a tíì rí enì kankan kí ó pe àwon ènìyàn re léjó sí kóòtù wí pé e fi ìyà je òun rí?
Àbú: Kò sí eni tí ó pè wá léjó béé rí. Sùgbón ó dàbí ìgbà pé àwon oníwèé ìròyin àti àwon òmòwé kò fi béè féràn wa.
Adé: Emi náà mò wí pé òpòlopò àríìríso ni ó ń káàkiri ìgboro nípa yín. Mo kàn bèèrè àwon ni kí á fi lè mo ìdí òkodoro ní íle ejó yìí. (Awon méjèejì lo jókòó, Músà dìdè, ó kojú sí Súlè)
Músá: Àwon ènìyàn re so pé e kò fi ìyà je Olówu. Sùgbón ní àkókó, ó kò láti sòrò, nígbà tí ò se, ó tún gbà láti sòrò. Kí ni o rò pé ó fa ìyípadà okàn yìí?
Súlè: Mo tóka sí òfin ilè wa kan tí ó kàn án nípá fún un láti sòrò ni ó jé kí ó so ó.
Músá: Njé o mo nnkan tí ó selè sí Olówu ní ìgbà kan rí saájú ìgbà tí e mú un yìí?
Súlè: Wón fi i pamò sí inú túbú
Músá: Ojó mélòó ni ó gbé ní ibé?
Súlè: N kò mo iye ojó tí ó gbé
Músá: Jé kí n rán o léti. Ojó mókànlélógórùn-ún ni.
Súlè: Hèn èn én? Kí ni a ti fé se ìyen nínú òrò tí ó wà nílè yìí?
Músá: O sé é. Nnkan tí mo kàn fé fi yé o ni pé títí gbogbo ojó yìí, ojó mókànlélógórùn-ún, kò gbin, kò fohùn. Ìwo wá fi òfin kan hàn án ní òtè yìí, ó ti yára ń kako. Odoodún àti bí ojó se ń yí lura ni ènìyàn máa ń gbón sí i sá. N kò ní í jé kí á fi èyí gba ilé ejó ní àsìkò jura lo. Mo kàn fé láti tóka òdodo tí ó wá nínú òrò yìí hàn ilé ejó ni. Ti a bá sá so pé mò ón, òmòràn ní í mò ón. Jé kí á gbàgbé ìyen ná kí á tún bi elòmíràn lórò. (Súlè jókòó Sálísù dìde). Ògbéni Sálísù, gégé bí àwon onísègùn ti fi tó wa létí, wón ní ó dàbí ìgba pé e rí Olówu.
Sálísù: Béè ni
Músá: Njé o tilè lè là wá lóyè bí Olówu se fi orí sèse?
Sálísù: Rárá o, torí ilè tí kò ti ojú eni sú, òòkùn rè sòro í rìn. (Sálísù lo jókòó, Súlé tún ìde)
Músá: Súlè, wón ní agbà eégún ní í mo òjè í kì, ìwo ni n ó bi ní ìbéèrè yìí. A rí i kà nínú akosílè re wí pé ní ojó tí ìsèlè a-forí-pa yìí selè, ń se ni Olówu dédé dìde bí eni tí nnkan ta lé tí ó fò sókè bi ológbò tí iná jó lésè tí ó sì gbé àga tí owó rè bà tí ó jù ú lu olópàá kan. Sé òótó ni?
Súlè: Béè ni
Músá: O ní léyìn èyí, ó tún lo bá olópàá tí ó wà ní itòsí,ó tún kó ìkúùkù bò ó?
Súlè: Béè ni
Músá: O ní òpòlopò olópàá ni ó kojú Olówu kí e tó lè ségun rè
Súlè: Àwa márùn-ún la kojú rè.
Músá: Ní ibi ti gbogbo yín tí ń yí ara yín sí ebè yí ara yín sí iporo, njé enikéni lu Olówu?
Súlè: A kò lù ú, nígbà tí kì í se eran. Òun ni ó fi orí sán ògiri fúnra rè.
Músá: Ìyen ni pé apá ní ń jé apá, itan ní ń jétan, gèngè àyà ń jé gèngè àyà, kò sí ibì kankan tí e ti fi kóndó gbá Olówu nínú won?
Súlè: Kò sí?
Músá: Kò burú, òrò kan Onísègùn Awósanmí.O se àyèwò sí opolo Olówu
Awósanmí: Béè ni
Músá: Eni tí ó tún ràn ó lówó láti se isé yìí ni Onísègùn Olú.
Awósanmí: Béè ni
Músá: Jé kí n ka díè lára ìwé tí Olú fi owó ara rè ko sílè nípa Olówu “Opolopò ibi ni opolo yìí ti bàjé tí ó sì jé wí pé kì í se ojú lásán”. Sé òótó ni opolo náà bàjé? O kè?
Awósanmí: Òótó ni. Bí kò jé béè Olú kò ní í so béè.
Músá: Njé sísubú tí Olówu subú ni o rò pé ó fa gbogbo egbò yìí?
Awósanmí: Ó lè jé béè.
Músá: Tí a bá fi bíi kóndó nà án ń kó?
Awósanmí: Ìyen náà lè fà á.
Músá: Kò burú, enu nnkan tí mo fé gbó nìyen. E se é. Ó ku òrò kan tí mo fé bi Àbú. (Awósanmí lo jókòó, Àbú tún dìde) Mo rí i kà nínú àkosílè re kan tí o so pé olóògbé Olówu ń díbón wí pé ara òun kò dá.
Àbú: Ó sèsè wá tànmó-òn sí mi pé olóògbé náà kò díbòn ni.
Músá: O tán nínú mi (Awon méjèèjì lo jókòó. Òjó dìde, ó kojú sí Làtí)
Òjó: O kó isé ìsègùn dé ojú àmì ó sì ti pé tí o ti n se isé yìí?
Làtí: Òótó ni. Bí ojó Béélò se pé ní Ìlorin tí tàwùjè se pé látàrí béè ni tèmi náà se pé pèlú ìsègùn.
Òjó: Gbogbo ènìyàn ti mò pé isé lanúlanú àti pófunpófun ni o ń se?
Làtí: Yíye ìfun, èdò, àpólúkú àti gbogbo nnkan tí ó bá wà ní ara ènìyàn wò ni isé mi.
Òjó: Kò burú. Músá, ó dowó re. (Músá dìde)
Músá: (Ó kojú sí Làtí) Wón pè ó pé kí o wá ye Olówu wò àbí?
Làtí: Kò síró ńbè
Músá: O sì yè é wò?
Làtí: Mo yè é wò mònà. Isé mi sá ni
Músá: Nínú àkosílè re, o so wí pé o se àkíyèsí egbò kékeré kan ní abé ètè Olówu àti pé ètè náà wú bí ètè eni tí agbón ta?
Làtí: Béè ni
Músá: O tún ní o rí ibi tí ó dàbí ìgbà tí a fi yá ògiri ní apá rè?
Làtí : Mo rí i
Músá: O tún rí i pé apá àti esè rè wú?
Làtí: Tàpá tesè rè ló wú bòmùbòmù.
Músá: Njé o bèèrè ìbéèrè kankan lówó Olówu?
Làtí: Mo bèèrè
Músá: Njé o se ìwádìí bí ó se fi ètè gba ogbé bóyá ìgbátí ìgbámú bí i ti keríkerì ni?
Làtí: N kò se ìwádìí
Músá: Njé o se ìwádìí bí egbò apá rè se dé ibè bóyá patiye ló gbó mó on lára tàbí kóńdó ni wón kán mó on?
Làtí: N kò bèèrè
Músá: O sì ló o bèèrè òrò lówó Olówu. Kí lo wá bèèrè lówó rè gan-an nígbà tí ó jé pé àlàáfíà rè tí ó ye kí ó je ó lógún kò je ó lógún? (Ibi tí wón so òrò dé nì yí tí adájó fi pe Olá tí ó sì so òrò kélékélé sí i létí, ìyén sì wá dá gbogbo ènìyàn ní menu)
Olá: Ó tó. Ní ibí yìí ni a ó dá ejó dúró sí, a sì sún un síwájú di ojó mìíràn. (Wón pé “kootu”gbogbo ènìyàn dìde dùró, adájó jáde, àwon ènìyàn náà sì ń jáde ní méjì, méta. Iná kú).