Chuan de Lanuza V
De Biquipedia
Chuan de Lanuza lo Choben (enta 1564 - 1591), tamién dito lo Moro, estió lo zinquén Chustizia Mayor d'Aragón con ixe nombre. Á despeito d'a suya curta durazión, ye un d'os Chustizias més conoxitos n'a istoria d'Aragón per aber estato executato sin que bi ese un prozés prebio.
Lo suyo lugar d'orichen ye inzierto. Fillo de Chuan de Lanuza IV, l'anterior Chustizia, n'eredó lo cargo zaga la muerte de su pai, contando tasamén con bentisiete años, d'an la suya embotada de lo Choben.
La suya curta edat e inesperenzia no iban á aduyar-lo en ixas difízils chornatas á Zaragoza. N'os tiempos de Felipe I (II de Castiella), tensas las relazions d'ixa Corona con a Corona d'Aragón per diferens problemas debitos á la esistenzia d'os Fueros, s'acusó d'asesinato á Antonio Pérez, antico secretario aragonés d'o monarca, que en prenzipio eba d'estar chuzgato per lo Chustizia e podeba emparar-se n'os Fueros d'Aragón. Ta pribar que ixo pasase, Felipe I l'acusó d'ereche e se'n disposó la estradizión ta estar asinas chuzgato per lo Santo Ofizio, de rango més alto que no lo d'o Chustizia. En que estió sacato de prisión t'o suyo treslato ta la d'a Inquisizión, l'abotinamiento d'a chen obligó de reingresar-lo-ye un altra begata. Lo rei e la Inquisizión, en consecuenzia, menazoron con executar castigos ixemplars.
Felipe I nimbió lo exerzito ta Zaragoza. En aber estato lo Chustizia qui acarase las protestas como "fuerista", talmén cuasi de traza inconszién, e pretendese d'aturar lo embadimiento d'a tropa reyals, lo rematoron detenendo e lo executoron lo 20 d'abiento de 1591, sin prebio abiso ni cumplimiento d'un prozés, en un cadalso debantato n'a plaza lo Mercato de Zaragoza, an que estió decapitato. Á tota ixa serie de suzesos se la conox como las Alterazions.
Lo cadabre de Chuan de Lanuza estió apedecato n'o monesterio de San Franzisco e portato ta la fuesa con totas las onors d'o suyo cargo.
Aplegatas per lo monarca las Corz á Tarazona en 1592, se i adaptoron los Fueros aragoneses á lo poder reyal.
[Editar] Erenzio
La decapitazión de Chuan de Lanuza V suposó una dura enrestida contra la fegura d'o Chustizia d'Aragón, e suposó un cambio n'a dotrina foral aragonesa.
La execuzión d'o Choben se consideró una inchustizia e estió plorata per la mayoría d'aragoneses. En recordanza d'ixe feito, la ziudat de Zaragoza debantó un molimento á lo Chustizia n'o zentro d'a ziudat, n'a Plaza d'Aragón.
Güe lo nombre de Chuan de Lanuza ye presén en muitos ambitos de l'Aragón actual. Debez, dibersos colectibos commemoran cada 20 d'abiento la muerte d'o Chustizia.
N'o 20 d'abiento de 1995 s'estrenó la nueba siede d'o Chustizia d'Aragón n'o Palazio d'Armijo.
Predezesor: Chuan de Lanuza IV |
Chustizia d'Aragón 1591 |
Suzesor: Urbando Ximénez d'Aragus |