Sierra de San Martín d'a Solana

De Biquipedia

A Sierra de San Martín y ro Nabaín dend'o Tozal d'as Cruzes.
A Sierra de San Martín y ro Nabaín dend'o Tozal d'as Cruzes.

A Sierra de San Martín (Siarra de San Martín en Sobrarbe) ye un sarrato en a confluyenzia d'as mugas monezipals de Fiscal, Boltaña y Fanlo. Ye més conexiguto per a suya punta més alta: Oo Nabaín (1799m).

Anecdoticament, ye clamada en a bal de Puertolas (dende an también en bi ha bistas) como á Montaña de Moriello per a suya proximidat ent'o lugar de Moriello de Sampietro.

No luen d'iste nuclio, se troba o Portiello d'as Balles, paso natural dend'a cuenca d'a Yesa ent'a bal de l'Ara ta Boltaña á trabiés d'o barranque de San Martín (Cañimás). Ye á ista mesma man este y sud-este (O Patro de l'Estallo t'es locals) an se-bi troba ro lugar d'Ascaso. Més t'o sud d'iste lugar, a bersant d'o Tozal de Pecuto torna-se progresibament més angosta y bertical, cambeant a bexetazión d'a predominanzia d'es chinebrers y baixes matullos de solana, ent'a bosques espesos de pins royos y buxos. Ye ista l'emprenzipanza d'o Congosto de Chanobas que dominará tota ra faldada d'o sarrato que aboca enta l'Ara, estando només o Tunel de Balupor (moderna obra d'incheniería feita en as zagueras añadas) paso dend'as balletas de Boltaña ent'a Ribera de Fiscal y ra Guarguera.

Á l'ueste d'o congosto, l'embista d'es lugars de Chanobas y Labelilla, en ra parti baxa d'a Guarguera mos fa percatar d'es perxudizios d'a expropiazión ta fer obras hidroelectricas. Bi son as restas d'o proyeuto d'Entiu de Chanobas que han remaso es lugars d'ista parti d'a cuenca de l'Ara espoblatos. Ista man ye xuta y xerofila, siñorau autra begada d'es chinebrers y d'as coscollas.

En a faldada norte, o Barranco de Rupiatra esaugua d'o tozal d'a Cruzeta Yeba amant d'o lugar d'o mesmo nombre ent'o río Yesa y a Bal de Bió. Ta ista man norte d'o sarrato, que abaixa ent'a Bal de Bió, clama-se-li á ra redolada como á l'Estallo ó Cambo Boltaña y forma en a suya parti baixa ras clamadas Faixas d'a Yesa, antigos regallos de Yeba y Moriello de Sampietro.

A Cruzeta Yeba y ra barranquera de Collarenas embistas dend'as runas de Moriello de Sampietro, en a boca d'a Bal de Bió
A Cruzeta Yeba y ra barranquera de Collarenas embistas dend'as runas de Moriello de Sampietro, en a boca d'a Bal de Bió

.

Os dos tozals prenzipals d'o sarrato están:

  • O Nabaín, de 1799m. También dito Punta de Santa Marina per l'ermita que se-bi alza amant d'a tuca.