Yapon dili
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Yapon dili 日本語, Nihongo |
|
---|---|
Danışıldığı ölkələr: | Yaponiya Brezilya, ABD (özellikle Hawaii), Guam, Marshall Adaları, Palau, Tayvan, Kuzey Kore, Güney Kore, Peru |
Danışan nəfər sayı: | 130 milyon |
Sıralama: | 9 |
Dil Qrupu Sinifləndirmə: | : |
Rəsmi Vəziyyəti | |
Rəsmi dil olduğu ölkələr: | Angaur (Palau) , de facto olarak Yaponiya |
Dili tənzimləyən qurum: | Yox fakat Yaponiya höküməti əlaqədər |
Əlifbası: | |
Dil Kodları | |
ISO 639-1 | ja |
ISO 639-2 | jpn |
SIL | jpn |
Həmçinin bax: Dil – Dil ailələri |
Yapon dili(日本語),Yaponiyada danışılan dildir. Yapon dövlətinin rəsmi dilidir. Şərq dillərindən hesab olunur. Bu dildə 120 milyon danışan var. Əlifbası Çin dilinin Kanci xəttindən dönmüş xəttdir. Kanci Hiraqana və Katakana-da istifadə olunur. 2000-dən çox Kanci Hiraqana və Kataqana hərəsi 47 hərfdir. Bu xəttlərə bəzi əlamətləri artırdıqda başqa səslər əmələ gəlir. Müasir Yapon dilində, xüsusən şirkət adları, reklamlar və Yapon dilinin kompyuterə keçirilməsində də romaci adı verilən Latın əlifbasıda işlənir. Türk dilləri kimi iltisaqi dildir. Yapon dili Ural-Altay dil qrupunda olduğuna görə Türk dillərinə müəyyən yaxınlığı var.
Mündəricat |
Hiraqana əlifbası
Hiragana | |||||||
あ a | い i | う u | え e | お o | (ya) | (yu) | (yo) |
---|---|---|---|---|---|---|---|
か ka | き ki | く ku | け ke | こ ko | きゃ kya | きゅ kyu | きょ kyo |
さ sa | し shi | す su | せ se | そ so | しゃ sha | しゅ shu | しょ sho |
た ta | ち chi | つ tsu | て te | と to | ちゃ cha | ちゅ chu | ちょ cho |
な na | に ni | ぬ nu | ね ne | の no | にゃ nya | にゅ nyu | にょ nyo |
は ha | ひ hi | ふ fu | へ he | ほ ho | ひゃ hya | ひゅ hyu | ひょ hyo |
ま ma | み mi | む mu | め me | も mo | みゃ mya | みゅ myu | みょ myo |
や ya | ゆ yu | よ yo | |||||
ら ra | り ri | る ru | れ re | ろ ro | りゃ rya | りゅ ryu | りょ ryo |
わ va | ゐ vi | ゑ ve | を vo | ||||
ん n | |||||||
が ga | ぎ gi | ぐ gu | げ ge | ご go | ぎゃ gya | ぎゅ gyu | ぎょ gyo |
ざ za | じ ji | ず zu | ぜ ze | ぞ zo | じゃ ja | じゅ ju | じょ jo |
だ da | ぢ (ji) | づ (zu) | で de | ど do | ぢゃ (ja) | ぢゅ (ju) | ぢょ (jo) |
ば ba | び bi | ぶ bu | べ be | ぼ bo | びゃ bya | びゅ byu | びょ byo |
ぱ pa | ぴ pi | ぷ pu | ぺ pe | ぽ po | ぴゃ pya | ぴゅ pyu | ぴょ pyo |
Katakana Əlifbası
ア (a) イ (i) ウ (u) エ (e) オ (o)
K カ (ka) キ (ki) ク (ku) ケ (ke) コ (ko)
S サ (sa) シ (şi) ス (su) セ (se) ソ (so)
T タ (ta) チ (çi) ツ (tsu) テ (te) ト (to)
N ナ (na) ニ (ni) ヌ (nu) ネ (ne) ノ (no)
H ハ (ha) ヒ (hi) フ (fu) ヘ (he) ホ (ho)
M マ (ma) ミ (mi) ム (mu) メ (me) モ (mo)
Y ヤ (ya) ユ (yu) ヨ (yo)
R ラ (ra) リ (ri) ル (ru) レ (re) ロ (ro)
V ワ (va) ヰ (vi) ヱ (ve) ヲ (vo / o)
N ン (n)
Kanci (漢字)
miladin 5-ci əsrdə çindən yaponiyaya gəlmiş xəttdır.Katakana və Hiraqana da Kancidən tutulmuş xəttdır. hal hazıirdə Kanci çin yaponiya və Korea xəttlərində işlənılır.
Misal
Kanci | Tələffuz | Məna |
---|---|---|
土 | çuçi | Torpağ |
天 | ten | Göy, səma |
水 | mizu | Su |
火 | hi | Od, atəş |
風 | kaze | Yel, külək |
男 | otoko | Kişi |
女 | onna | Qadın |
食べる | taberu | yemək |
飲む | nomu | içmək |
大きい | ōkiy | böyük |
小さい | çiysay | balaca |
夜 | yoru | Gecə |
日 | hi | Gündüz |
Qramatikası
Yapon dili Türk dilləri kimi iltisaqi dil hesab olunur. Sifətin ismə izafə olması və onun isimdən öncə gəlməsi türk diliylə eynidir.
məsələn:
- 赤いリンゴ akai rinqo
- Qırmızı Alma
- 私の赤いリンゴ vataşi no akai rinqo
- mənim qırmızı almam
Fail cümlənin başında gəlir. Cümlənin tərtibi belədir: Fail Məful Fel. Misal:
- 私はリンゴを食べました。 vataşi va rinqo o tabemaşta. ( mən almanı yedim).
- リンゴを私は食べました。rinqo o vataşi va tabemaşta. (almanı mən yedim).
Təaruf
- おはようございます。Ohayo qozaymas → Sabahınız Xeyir
- こんにちは Konniçiva → Günortanız Xeyir
- こんばんは Konbanva → Axşamınız xeyir
- さようなら Sayonara → Gülə Gülə
- おやすみなさい Oyasuminasai → Gecəz xe*yir
- お元気ですか Oqenki deska → Necəsiniz?
- はい hay → bəli
- いいえ iye → xeyir
- ありがとうございます Ariqato qozaymas → sağolun (təşəkkur edirəm)
Fonetika
Yapon dilində 5 sait var. (あ(a)、い(i)、う(u)、え(e)、お(o)). Bütün samitlər bu 5 saitlə işlənilir. Ona göra yapon dilində samit səs tək özü işlənilmir. (ん(N))hərfindən başqa. Məsələn: Ka Ha Ma Sa Ta Ra Ya. Tarixi mənbələrə göra yapon dilində Nara dğvründə 8 sait varmış. Bu səslər Heyan dövründə 5 səsə xülasə olunub. Azərbaycan dilində olan və yapon dilində olmayan səslər bunlardan ibarətdir. X,Ğ,J,Ö,Ü,V,G. yapon dilində olan və azərbaycan dilində movcud olmiyan səslər bulardan ibarətdir. つ(ingiliscə (Tsu) əlamətilə yazilir.), (わ wa). Yapon dili səsləri qəliz səsləri( X,Ğ,J,) olmadığına gora "pure" deyilir. Səs cəhətdən, İspan dili, Yunan dili və İtaliya dilinə yaxındır.