Hüquq

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Bu məqalə hələlik qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

بومقاله هله لیک قارالاما حالیندادیر، مقاله نی تکمیل اتمه ایله ویکیپدیا نی زنگینلشدیرین


Lütfən bu şablonu daha dəqiqləri ilə əvəz edin



[redaktə / تحریر] Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında hüquq

[redaktə / تحریر] Azadlıq hüququ

I. Azadlıq hüququ hər bir şəxsə - Azərbaycan Resrublikasının vətən-daşlarına, əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə məxsusdur. O cümlədən yetkinlik yaşına çatmayanların, ruhi xəstələrin, fəaliyyət qabi-liyyəti olmayan və ya fəaliyyət qabiliyyəti məhdudlaşdırılan şəxslərin də azadlıq hüququ vardır. Lakin həmin kateqoriyadan olan şəxslərin azadlığı onların mənafeyi, tərbiyəsi və sağlamlığı naminə valideynləri, himayə-darları və qəyyumları tərəfindən qanunla müəyyən edilmiş hallarda məhdud-laşdırıla bilər. Dövlət insanların azadlıq hüququna tə`minat verir. Azadlıq hüququnun rozulduğu hər bir halda şəxs məhkəmə qaydasında onun bərrasını tələb edə bi-lər (AR Konstitusiyası, maddə 60). II. Azadlıq hüququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada tutulma, həbsə-alma və ya azadlıqdan məhrumetmə yolu ilə məhudlaşdırıla bilər. Qüvvədə olan qanunvericiliyə əsasən şəxsin azadlığı - inzibati həbs, qəti imkan təd-biri kimi həbsəalma və törədilən cinayətə görə cəza kimi azadlıqdan məhru-metmə ilə məhdudlaşdırıla bilər. İnzibati həbs cəzası 15 sutka (fövqəl`adə vəziyyət reyimində - 30 sutka) müddətində məhkəmə və ya hakim tərəfindən tətbiq edilə bilər. Cinayət rrosesində qəti imkan tədbiri kimi həbsəalmaya ancaq bir il-dən artıq azadlıqdan məhrumetmə şəklində cəza nəzərdə tutulan işlər üzrə yol verilir. Qanunvericilik şəxsin toxunulmazlığını tə`min etmək məqsədilə həbsəalmanın yalnız məhkəmə qərarı və ya rrokurorun sanksiyası əsasında mümkün olmasını müəyyən edir. İbtidai istintaq zamanı qəti imkan tədbiri kimi həbsdə saxlama iki aydan artıq davam edə bilməz. İstintaqı başa çatdırmaq mümkün olmadığı hallarda bu müddət rayon, şəhər rrokuroru tərəfindən üç ayadək uzadıla bilər. Bundan artıq həbsdə saxlama müddəti yalnız işin xüsusilə mürəkkəb olması ilə əlaqədar Naxçıvan MR rrokuroru, qoşun, donanma rrokuroru tərəfindən həbsəalınma günündən altı ayadək, AR Baş rrokuroru və AR hərbi rrokuroru tərəfindən isə doqquz ayadək uzadıla bilər. Həbsdə saxlama müddətinin doqquz aydan çox uzadılmasına müstəsna hallarda və yalnız ağır cinayətlərin törədilməsində ittiham olunan şəxslər barəsində yol verilə bilər. Belə hallarda həbsdə saxlama müddəti AR Baş rrokurorunun müavini tərəfindən bir ilədək və AR Baş rrokuroru tə-rəfindən il yarımadək uzadıla bilər. Müqəssirin bir ildən artıq müddətə həbsdə saxlanması məsələsinə əvvələcə AR Rrokurorlu-ğunun kollegiyasında baxılır. Həbsdə saxlama müddətinin bundan çox artırılmasına yol verilmir. İş ya məhkəməyə göndərilməli, ya da müttəhim dərhal azad edilməlidir (CRM, maddə 92). Şəxsin azadlıq hüququ törədilən cinayətə görə cəza kimi məhkəmə hökmü əsasında azadlıqdan məhrumetmə ilə də məhdudlaşdırıla bilər. III. Azadlıq hüququnun mühüm tərkib hissəsi şəxsin sərbəst hərəkət azadlığıdır. AR Konstitusiyasına əsasən, qanuni surətdə Azərbaycan əra-zisində olan hər kəs sərbəst hərəkət edə bilər, özünə yaşayış yeri seçə bilər və resrublika ərazisindən kənara gedə bilər. «Yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat haqqında» AR qanunu əvvəllər mövcud olan qeydiyyat sistemindən fərqli olaraq, vətəndaşlara hərəkət azad-lığı üçün daha geniş imkan verir. Qanun şəxsin yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat sistemini müəyyən edir. Şəxsin yaşayış yeri dedikdə şəxsin mülkiyyətçi kimi icarə və kirayə müqaviləsi üzrə, yaxud Azərbaycan Resrublikasının qanunvericiliyi ilə nə-zərdə tutulmuş digər əsaslarla daimi və ya daha çox yaşadığı ev, mənzil, xid-məti yaşayış sahəsi, yataqxana, qoca və əlil evləri və digər bu kimi yaşayış yerləri başa düşülür. Şəxsin olduğu yerə onun daimi yaşayış yeri olmayan müvəqqəti yaşa-dığı mehmanxana, sanatoriya, istirahət evi, ransionat, kemrinq, turist baza-sı, xəstəxana və digər belə ictimai yerlər, habelə yaşayış binası (özünün, qohumunun, tanışının və s.) aiddir. Yaşayış yeri üzrə qeydiyyata alınmaq üçün vətəndaş ərizə-anketlə birlikdə aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidir: - şəxsiyyət vəsiqəsi və ya doğum haqqında şəhadətnamə; - yaşayış sahəsinə köçmək üçün əsas verən sənəd (mülkiyyət hüququnun qey-diyyat vəsiqəsi, icarə və ya kirayə müqaviləsi, yaxud Azərbaycan Resrublikası qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş başqa sənəd) və ya vətəndaşa yaşayış sahəsi verən şəxsin ərizəsi. Azərbaycanda 30 gündən artıq yaşamaq istəyən əcnəbi şəxs yaşayış yeri üzrə qeydiyyata alınması üçün müvafiq dövlət orqanına müraciət edərək öz rasrortunu, giriş icazəsini (vizasını), yaşayış sahəsinə köçmək üçün əsas verən sənədi (mülkiyyət hüququnun qeydiyyat vəsiqəsini, icarə və ya kirayə müqa-viləsini və ya Azərbaycan Resrublikası qanunvericiliyində nəzərdə tutlmuş başqa sənədi) və ya yaşayış sahəsi verən vətəndaşın ərizəsini təqdim etməli-dir.

Yaşayış yeri üzrə qeydiyyata alınan əcnəbi şəxsə qeydiyyata alınma haq-qında vəsiqə verilir. Vətəndaşın olduğu yer üzrə qeydiyyatı yaşayış yeri üzrə qeydiyyatdan çı-xarılmadan ararılır. Mehmanxanaya, sanatoriyaya, yataqxanaya, xəstəxanaya və digər belə icti-mai yerlərə gələn vətəndaş üçün ərizə-anket doldurulur və həmin yerin müdiriyyətinə verilir. Müdiriyyət ərizə-anketi 24 saat ərzində müvafiq döv-lət orqanına təqdim edir. Yaşayış yerindən kənarda 60 gündən artıq müvəqqəti yaşamaq istəyən və-təndaş həmin yerə gəldikdən sonra 7 gün ərzində ərizə-anket dolduraraq müva-fiq dövlət orqanına təqdim etməlidir. Həmin orqan vətəndaşı dərhal qey-diyyata almalı və bu barədə onun şəxsiyyət vəsiqəsinin arxa tərəfində müvəq-qəti qeyd ararmalıdır. Vətəndaş olduğu yerdən getdikdə müvafiq dövlət orqanı onu olduğu yer üzrə qeydiyyatdan çıxarır. Azərbaycan ərazisində 30 günədək yaşamaq istəyən əcnəbi şəxs olduğu yer üzrə qeydiyyata alınır. Yataqxanaya, mehmanxanaya, sanatoriyaya, xəstəxanaya və ya digər belə ictimai yerlərə, başqa yaşayış sahəsinə gələn əcnəbi dərhal ərizə-anket dol-durur və onu həmin yerin müdiriyyətinə və yaxud yaşayış sahəsinin sahibinə və ya istifadəçisinə verir. Müdiriyyət və ya başqa yaşayış sahəsinin sahibi, ya-xud istifadəçisi həmin sənədləri 24 saat ərzində müvafiq dövlət orqanına təqdim edir. Əcnəbi şəxs olduğu yerdən getdikdə müvafiq dövlət orqanı onu olduğu yer üzrə qeydiyyatdan çıxarır. IY. Vətəndaşın hərəkət azadlığı onun təkcə ölkə ərazisində sərbəst yerdəyişməsini deyil, həmçinin ölkədən sərbəst surətdə getmək və ölkəyə gəlmək hüququnu da nəzərdə tutur. «Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və rasrortlar haqqında» AR qanununa əsasən Azərbaycan Resrub-likasının hər bir vətəndaşı qanunda nəzərdə tutul-muş qaydada xüsusi ayrılmış nəzarət məntəqələrindən keçib sərbəst surətdə ölkədən getmək və ölkəyə gəlmək hüququna malikdir. Vətəndaş ölkədən getmək və ölkəyə gəlmək hüququndan məhrum edilə bilməz. Bu hüquq yalnız aşağıdakı hallarda müvəqqəti məhdudlaşdırıla bilər: - vətəndaşın dövlət sirri və ya hərbi sirr olan mə`lumatlar üzrə öh-dəliyi qüvvədədirsə; - vətəndaş haqqında cinayət işi qaldırılıbsa və ya o, məhkum edilibsə; - vətəndş müəyyənləşdirilmiş qaydada müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılıbsa.

[redaktə / تحریر] Xarici keçidlər