Qazi Bürhanəddin
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Qazi Bürhanəddin (Qazi Əhməd Bürhanəddin]]), (1345 - 1398) Orta əsrlər Azərbaycan, türk dövlət xadimi və şairi.
Azərbaycan dilində yazdığı divanı bizə çatan ilk şairdir.
1345-ci ildə Kayseridə dünyaya gəlmişdir. Oğuzların Salur Boyundan gəlmə bir ailənin uşağıdır. Təhsilinə kiçik yaşlarından atasının yanında başlamışdır. Ərəbcə və Farscanı öyrənib Misirə gedib və orada fıkıh, hədis və tibb kimi elmləri öyrənmişdir.
Qazı Bürhanəddin, Səlcuqların məğlubiyyətindən sonra Sivas və ətrafında qurulan Eretna Bəyliyində 1335-1381-ci illərdə sıra ilə kadılık, vəzirlik və padişahlıq vəkilliyi kimi vəzifələrdə işləmiş və bir müddət sonra bəyliyin zəifləməsindən istifadə edərək öz adını daşıyan Qazi Bürhanəddin Əhməd Bəyliyi dövlətini qurmuşdur. 1381-ci ildə qurduğu bu dövlət 17 il yaşamış və 1398-ci ildə Ağqoyunlu hökmdarı Qara Yuluq Osman Bəy tərəfindən Qazi Bürhanəddinin öldürülməsiylə birlikdə sona yetmişdir.
- 1392-ci ildə Qazi Bürhanəddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı İmperiyası ordusunu Çorum yaxınlarında (Kırkdilim) yendi və bu savaşta İldırım Bəyazid taht varisi uşağı Ertuğrul öldürüldü.
- 1393-cü ildə 608 səhifə olan divanı özü yaşarkən yazıya keçdi. Qazəllərində məxləs yoxdur və divan da əlifba sırasıyla tertip edilməmişdir. Divanında 319 qazəl, 20 rübai, 108 tuyuq ve birkaç da müfrəd bulunmaqdtadır. Tuyuq şeklinde Türk ədəbiyyatında ilk şiir yazanın Qazi Bürhanəddin olduğu da diqqət çekicidir.
Qazi Bürhanəddin, macərə ilə dolu bir həyat yaşamışdır. Məlumatlı, adil, zəki və sözünü əsirgəməyən bir dövlət xadimi olduğu rəvayət edilmişdir. Bu xüssiyyətlərindən əlavə, içdən və yanıq bir eşq şairidir. Lirik şeirlərində cəsarət gözə çarpır və bu istiqamətiylədə klassik şeirdən fərqlənir. Eşq şeirlərindən əlavə din və tasavvuf ilə bağlı şeirləri də vardır. Bir Türkçə divanı ilə, iki Ərəbcə yazılmış əsəri mövcuddur.
Mündəricat |
[redaktə / تحریر] Azəri Türk ədəbiyyatında önemi
- Öz dilində şəirlər yazmışdır.
- Umumi Türk ədəbiyyatında eski dövrin ən mühim ikinci şahəsərini kaleme alandır.
- Azərbaycan Türkçəsi ilə yazdığı divanı bizə çatan ilk şairdir.
- Tuyuq şeklinde Türk ədəbiyyatında ilk şiir yazanın Qazi Bürhanəddin olduğu da diqqət çekici olub bu cür banisidir.
- Arkasından gəlmə Nəsimi və Füzuli'yi etkilemiştir.
[redaktə / تحریر] Əsərlərindən numunələr
Qazəllər I
II
III
IV
V
|
Rübailər: |
[redaktə / تحریر] Bax
[redaktə / تحریر] Xarici keçidlər
![]() |
Azərbaycan Türk Ədəbiyyatı | ![]() |
---|---|---|
Azərbaycan Əski Türk Ədəbiyyatı |
||
. |