Karahallı

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Bu məqaləni Azərbaycancalaşdırmaq lazımdır.
(Azərbaycanca olmayan kəlimələrin çevirilməsi, orfoqrafik səhvlərin düzəldilməsi və s.) Düzəliş etdikdən sonra {{qaralama - az}} ifadəsini kənarlaşdırmağı unutmayın.

Koordinatlar: 38°19′15″N, 29°31′49″E

Karahallı, Türkiyə
Tarixi Clandras Köprüsü

Tarixi Clandras Köprüsü
Karahallı Siyasi Haritası

Karahallı Siyasi Haritası
Harita
Türkiyə'deki yeri

Türkiyə'deki yeri
Bilgiler
Ərazi 323 km²
Yüksəklik 873 metre
Koordinatlar 38°19′15″N, 29°31′49″E
Poçt kodu 64700
Ərazi Kodu 0276
Vasıta Plaka Kodu 64
Yönetim
Ölkə Türkiyə
Coğrafi Bölgə Ege Bölgəsi
Vilayət Uşak
Kaymakam Mehmet Yılmaz
İlçə rəsmi vebsayt Kaymakamlık
Bələdiyyə sədri Şadi Mercan
Bələdiyyə vebsayt Belediye



Karahallı, Uşak vilayətinin bir İlçəsi. Uşak'ın güneybatısında, Uşak'a yaklaşık 65 km uzaklıktadır.

Mündəricat

[redaktə / تحریر] Tarixi

[redaktə / تحریر] Karahallı Adı Nereden Gelmektedir?

İlçənin Tarixini ortaya koyacak kesin bilgiler yoktur. Ancak halk arasında yaygın bir inanışa göre Karahallı'yı, Kara Halil adında bir Türkmen beyi kurmuştur. Bundan 700 yıl önce Karahallı bölgesine yerleşen Kara Halili Türkmen oymağı tarixi süreç içerisinde konar-göçer hayat şeklinden yerleşik hayata uyum sağlamış ve kültürel yapılarında göçebe hayat tarzının motiflerini de barındırmışlardır. Kara Halil Oğulları, Karahallı bölgesine yayılarak civar bölgelerde de yerleşim birimleri oluşturmuşlardır. Böylece Karahalil'in yerleştiği köyün adı Karahallı, Garib Hasan'ın yerleştiği köyün adı Karbasan, Kara Bedir'in yerleştiği köyün adı Karabedirler Köyü olarak zaman içerisinde değişikliğe uğramıştır.

[redaktə / تحریر] Osmanlı Devleti Öncesi Karahallı

M.Ö. 4000 yıllarda bölgede yerleşilmeye başlanmıştır. M.Ö. 1800 yıllarda Hititler bölgeye gelmişlerdir.M.Ö. 1200 lu yıllarda Frigyalıların egemenliğine geçmiştir.Bölge M.Ö.547 de Pers imparatoru Kirus ile Perslerin eline geçmiştir. M.Ö.324 Büyük İskender Persleri mağlup ederek Makedonya devletini kurmuştur.M.Ö.260 Bergama Krallığı ve M.Ö.132 ile M.S.395 yılları arasında bölge Roma İmparatorluğu hakimiyetinde kalmıştır. Bölgede M.S. 165 yılında Pepouza şehri kurulmuştur. Bölge M.S 395 den 1072 ye kadar Bizans hakimiyetinde kalmıştır.1071 Malazgirt te Selçuklu Türkleri ile Bizanslılar arasındaki Türklerin zaferi ile sonuçlanan savaştan sonra bölge Selçuklu İmparatorluğu hakimiyetine girmiştir. 13 Yüzyılda da Türkler bölgeye gelip bugünkü Karahallı şehrini kurmuşlardır. 13 - 14 yüzyıl Germiyanoğulları hakimiyetinde ki İlçə 1429 yılından itibaren Osmanlı imparatorluğuna bağlanmıştır. 1907 yılında belde olan Karahallı, 1908 yılında nahiye olmuştur. 28 Ağustos 1920 de Yunan işgaline uğramış olan Karahallı İlçəsi, 2 Eylül 1922 tarixinde düşman işgalinden kurtarılmıştır.

[redaktə / تحریر] Cumhuriyet Dönemi Karahallı

Uşak 1953 yılında Kütahya'dan ayrılarak il statüsüne kavuştuktan sonra, Karahallı da 9 Temmuz 1953 tarixinde Uşak iline bağlı İlçə merkezi olmuştur.

[redaktə / تحریر] Tarixi Eserler

Karahallı'da Lidyalılar, Romalılar, Selçuklular ve Osmanlılar döneminden bazı kalıntılar olmakla birlikte, en önemli tarixi eser Clandras Köprüsü'dür.

[redaktə / تحریر] Coğrafi yapısı

Kuzeydoğusunda Sivaslı (Uşak), batısında Ulubey (Uşak), güneydoğusunda Çivril (Denizli) ve güneybatısında Bekilli (Denizli), güneyinde Çal (Denizli), kuzeyinde Uşak merkez İlçəleri bulunmaktadır. İlçənin toplam yüzölçümü 460 km2 olup rakımı 873 m'dir. İlçəden geçen tek akarsu Banaz Çayı'dır ve Ege Denizi'ne Didim civarlarından dökülür.

[redaktə / تحریر] İklim

Karahallı'da karasal iklim hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yağışlar kışın ve ilkbaharda görülür. Yıllık sıcaklık ortalaması 12,3 oC'dir.

[redaktə / تحریر] Nüfusu

İlçə nüfusu resmi kayıtlara göre 5243'tür. Karahallı dışında yaşayan Karahallılılar'la birlikte toplam nüfusu 35 - 40 bin civarındadır. Karahallı'ya bağlı 1 adet belde, 14 adet köy vardır.

Tarixi Karahallı köprüsü umumi manzara
Tarixi Karahallı köprüsü umumi manzara
Yıllara göre İlçə nüfus verileri
Yıllar Merkez Köyler Toplam
2007
2000 5.243 9.220 14.463
1997 5.416
1990 5.839 12.770 18.609
1985
1980
1975
1970
1965
1960

[redaktə / تحریر] Sosyo-Ekonomik Yapı

[redaktə / تحریر] Osmanlı Devleti Dönemi Karahallı'da Sosyo-Ekonomik Yapı

Osmanlı Devleti dönemi, Karahallı'da sosyal hayat üzerine çok az kaynak vardır.

14. yüzyıl'dan sonra başlayan Ulu Camii ismi geleneğine göre yerleşim biriminin oluşmasıyla beraber Türk İslam kültürü gereğince ilk olarak cami yapılır ve şehirleşme bu cami etrafında teşekkül eder. Bu cami Ulu Camii olarak nitelendirilir. Karahallı da bu geleneğe uygun olarak Ulu Camii etrafında yerleşim alanını oluşturmuştur. Ulu Camii merkez olmak üzere yakın bölgeler çarşı olarak nitelendirilmiş ve uzaklaşıldıkça da evler teşekkül etmiştir.

Daha önce konar-göçer hayata uygun olarak büyük oranda hayvancılıkla geçinen Türkmen grubu, geldikleri ilk zamanlarda buna devam etmiş ve aynı zamanda yerleşik hayata uygun olarak tarımla da meşgul olmuşlardır. Bu ekonomik faaliyet sadece kendi geçimlerini sağlamaktan ibaret olmuştur. Gelişen ve ileride Uşak'ın en büyük köylerinden olan Kara Halili'de coğrafiyanın, tarım ve hayvancılığı karşılayamaması halkın farklı geçim kaynaklarına yönelmesine sebebiyet vermiştir. Geldikleri yöreye hemen hakim olan ve birbirine bağlı Türkmen grubu tarım ve hayvancılıktan farklı olarak, günümüzde Karahallı'nın en önemli geçim kaynağı olan tekstile yönelmişlerdir.

Tekstil o zamanın metotlarıyla, çadır dokumak için kullanılan küçük el tezgahlarında kumaş dokuyarak yapılmıştır. Bu metot zamanla gelişim göstermiştir. Tarım alanlarının yetersiz, içme suyunun az oluşu hayvancılığın bitmesine sebep olmuş, tarım ise sadece ailevi ihtiyaçları karşılamak için az da olsa devam etmiştir. Tarım ürünleri içinde coğrafiyaya uygun olarak buğday, az da olsa pamuk, bostan, üzüm ve çeşitli sert coğrafiyaya uygun meyve ağaçları vardır.

Karahallı'nın sarp, aynı zamanda ulaşım yollarına uzak oluşu, ekonomik faaliyetlerin gelişmemesine sebep olmuştur. Tekstil hayatına giren Karahallı halkı, kumaş dokuma aletlerinin yetersiz olmasından dolayı yakındaki Denizli ve Uşak'tan kumaş getirip işleyerek terzilik sanatını geliştirmişlerdir. Bu kumaşları hazır elbise haline getirip yakın yerleşim bölgelerine (Alaşehir, Dinar, Uşak, Manisa) giderek ürettikleri ürünleri satmışlardır. Bu vesile ile ticaret hayatına giren Karahallı halkı, ilerleyen zamanlarda Uşak'tan deri getirmek suretiyle ayakkabıcılık sektörüne de girmişlerdir. Meslek grupları teşekkül etmiş ve aynı zamanda çeşitli meslekler Karahallı'ya getirilmiştir. Bu mesleklerin Karahallı'ya gelişlerinin temelinde, Karahallı halkının akıllı bir politika güderek dışarıdan gelen bekar meslek erbaplarını, Karahallı içinden bir kızla evlendirip onun evini yaptıktan sonra Karahallı'da kalmasını sağlamaları yatmaktadır. Bu suretle çeşitli meslekler ve kültürel motifler Karahallı'ya girmiştir. Örneğin Berberler sülalesinden merhum Hafız Veli Çimen'in babasının dedesi Denizli'ye bağlı Süller kasabasından her ay Karahallı'ya tıraş için gelen bir bekar olup, Karahallı'da evlendirilerek berberlik mesleğini Karahallı'ya getiren ve yaygınlaştıran kişidir. Tekstil bu dönemde daha üretim aşamasına tam manasıyla geçmiş değildir. Tekstil, önemini Cumhuriyet'in ilanından sonra kazanacaktır.

Karahallı'da ticaretin yaygınlaşmasında lonca adı verilen, dışarıdan gelen tüccarların konaklayıp satış yapmaları için yapılmış yarı kapalı pazarların da etkisi çoktur. Karahallı'da Şeyhlü ve Kasab adıyla Uşak Salnameleri'nde geçen iki pazar olduğu bilinmektedir. Develerle gelen tüccarlar bu loncalara yerleşirdi. Yüksek Türk kültürünün getirmiş olduğu yardımlaşma ve misafirseverlik sonucu olarak bu tüccarların yiyecek ihtiyaçları lonca etrafında bulunan evlerde oturanlar tarafından karşılanırdı. Pazar günleri Ulu Camii imamı tarafından due edilir ve pazar açılırdı. Tüccarlar, birbirlerini denetlemek suretiyle asayiş ve ticaret ahlakının devamını sağlarlardı.

Gelişen meslek adabına göre yetiştirilmiş ve sonunda usta olan çırak, ustası tarafından kuşak bağlanıp, makas verilerek ustalığı belgelenirdi. Çırak herkese yemek dağıtarak artık usta olduğunu ilan ederdi. Bu ve benzeri gelenekler Karahallı'da ticarete ve mesleğe duyulan saygıyı göstermektedir. Ticari hayattaki bu gelişim kısa zamanda halkın refah düzeyini arttırmıştır.

Karahallı'da ticaretin bu denli gelişmesi, Cumhuriyet'in ilanından günümüze kadar Karahallı için ticareti tek geçim kaynağı haline getirmiştir. Tüccarların dışarıya çıkarak ürünlerini pazarlamaları, onların değişik hayat tarzlarını görmeleri, ilerleyen zamanlarda tek geçim kaynağı olan dokuma tezgahlarının Karahallı'ya girmesine vesile olacaktır.

İlerleyen süreçte Osmanlı Devleti'nde meydana gelen gerileme ile beraber tüm Anadolu'da olduğu gibi Karahallı'da da ekonomi gerilemiştir. I. Dünya Savaşı yıllarında üretim durmuş, yurt içine giren ucuz mallar el sanatlarını yok olma tehlikesiyle karşı karşıya getirmiştir. Savaş yıllarındaki ağır savaş masrafları ve insan gücünün yok oluşu, Karahallı'da yaşamı güçleştirmiştir. Un bulamayan Karahallı halkı dağdan topladığı bıtırak denen yabani otu öğüterek un haline getirmiş ve bunu yemiştir. Yağ ise sadece hayvan, haşhaş ve susamdan az miktarda elde edilerek kıt kanaat kullanılmıştır. Değişen ekonomi ancak Cumhuriyet sonrasında yeniden hayat bulabilmiş ve gelişmiştir.

[redaktə / تحریر] Dokumacılık

Karahallı da ekonomi tekstile dayanmaktadır. İlçədeki tekstil üretimi Osmanlı İmparatorluğu döneminde el tezgahları ile başlamıştır. Dokumacılık temel gelir kaynağıdır.

1940'lı yılların sonlarına kadar daha çok beyaz mal yani astar ve kaput dokunurdu. O dönemde renkli dokumalar da yapılıyordu. Kareli bez dokunurdu. Buna satranç tablasına benzediği için satranç da denirdi. El tezgahlarında diril, peştamal, tülbent, keme, zifir, kutmu, üstlük, güvercin gözü, çarşaf ve hatta el havlusu da dokunurdu. Güvercin gözü denilen dokunmuş maldan pantolon dikilip çevre pazarlarda satılırdı. Üstlük dokunduktan sonra özel ipekle işleme yapılırdı. İşleme yapılan üstlükler ve diğer dokunan renkli bezler Kütahya çevrelerinde çokça satılır, atlarla gidilen köylerde de pazarlanırdı.

1950 sonrası el dokumacılığı aile geçimini sağlayacak düzeyden uzaklaştı. Ama yine de devam edilmek zorundaydı. Ancak yeni arayışlara girildi. Dokumacılık makinalaştı. Eskiden beri var olan seyyar manifaturacılığa biraz daha hız verildi. Kara vasıtaları çoğaldığı için bazı tüccarlar otobüs veya kamyonlarla pazarlara mallarını götürüp Uşak, Çivril, Banaz, Dumlupınar gibi yerlere gidip geldiler. Bu arada at sırtında gezerek ticaretini sürdürenler de az değildi.

Karahallı'ya dokuma tezgahlarında kullanılabilecek elektrik 1960 yılında geldi. Bu tarixten önce 1954 yılında belediyenin çabası ile bir dizel elektrik üreticisi temin edildi. Bu yalnız ışıklandırmada kullanılıyor, akşam saatlerinde çalıştırılıp gece saat 24:00'te durduruluyordu. 28 Mart 1960 tarixinde Clandras Deresi üzerine kurulan hidroelektrik santrali üretime başladı. Daha sonra her alanda kullanılan kaput bezi üretimine hız verildi.

Kısaca el tezgahları ile başlanılan tekstil sanayi zamanla teknolojiye ayak uydurmuştur. Bugün bilgisayarlı hızlı üreten bir yapıdadır.

İlçədeki tekstilci işadamları teknolojik gelişmelere ayak uydurmuşlar ve Karahallı'da her türlü tekstil üretimi yapabilecek tecrübe, birikim ve imkanlara sahip olmuşlardır. Karahallı Türkiyə'nin en önemli tekstil üretim merkezlerinden biri konumundadır.

İlçəde tahminen 1000 - 1200 adet dokuma tezgahı bulunmakta olup, üretim ufak atölye ve büyük modern fabrikalarda yapılmaktadır. İlçədeki pamuklu dokuma sanayi uluslararası piyasalarla iş yapma yönünde ilerlemektedir.

[redaktə / تحریر] Tarım

İlçə bölgesinde tarım ikinci planda kalmış olup, sulama olmaksızın tarım yapılır.

Bölgede buğday, tütün, mercimek, nohut, pamuk, haşhaş, susam ve üzüm gibi ürünler yetiştirilir. Bölgede çok çeşitli siyah ve yeşil üzüm bağları bulunur. Bölgede üretilen üzümler 17 km uzaklıktaki komşu İlçə Bekilli'de şarap yapılır. Bölge şarabı çok kaliteli ve meşhurdur.

[redaktə / تحریر] Clandras Festivali

Karahallı'nın düşman işgalinden kurtuluş tarixi olan 2 Eylül'de Karahallı'da Clandras Festivali düzenlenir. Bu festival Dokuma Festivali olarak da bilinir. Festival adını Karahallı'daki Frigyalılar döneminden kalma tarixi Clandras Köprüsü'nden almıştır.

[redaktə / تحریر] Karahallı Pazarı

Karahallı'da Cumartesi günleri pazar kurulur. Bu pazara çevre köy ve İlçəlerden müşteriler gelir. Karahallı'da meşhur ciğerci Arif Usta sadece Cumartesi günleri satış yapar. Bu dükkanda sadece ekmek arası ciğer kavurması satılır. Karahallı'da bunun yanında içilebilecek en meşhur içecek kar şerbetidir. Bu şerbet de sadece Cumartesi günleri pazar alanında satılır.

[redaktə / تحریر] Karahallı'da Eğitim

Karahallı'da Uşak Üniversitesi'ne bağlı Karahallı Meslek Yüksekokulu da yer almaktadır.

[redaktə / تحریر] Karahallı Lakapları

Karahallı'lı aileler lakaplarıyla anılırlar. Belli başlı Karahallılı aile lakapları şunlardır: Abdallar, Berberler, Çimenler, Dıgılar, Emirler, Gemecigil, Hacı Köseler, Hacı Sağırlar, İsmiler, Kaymakamlar, Kelağagil, Kuşaksızlar, Mercanlar, Micanlar, Onbaşıgil, Sağsözler, Sofukızıgil, Topallar, Yamaklar…(Alfabetik sıralanmıştır)

[redaktə / تحریر] Karahallı'lı ünlüler

  • Prof. Dr. Servet Rüştü Karahan (SSK Okmeydanı Hastanesi Başhekimi)
  • Hasan Murat Mercan (Adalet ve Kalkınma Partisi Eskişehir Milletvekili)
  • Azra Akın (2002 Türkiyə güzeli, Dünya güzeli, manken, oyuncu)
  • Orhan Coğuplugil (Karikatürist)

[redaktə / تحریر] Kaynaklar

  • Özkan TOPÇU / Afyon Kocatepe Üniversitesi Tarix Bölümü Bitirme Tezi
  • Şerafettin POLAT / Karahallı Aylık Haber Bülteni (Polat'ın Kaleminden)

[redaktə / تحریر] Dış bağlantılar

  • Karahallı üçün kosmosdan şəkil saytları: Google [1], Yahoo [2], Microsoft [3]


Uşak Haritası Karahallı bəldə ve kəndləri Türk Bayrağı

İl: Uşakİlçe: Karahallı
Beldeler: Karbasan
Köyler:
Alfaklar • Bekiköy • Buğdaylı • Coğuplu • Çokaklı • Delihıdırlı • Dumanlı • Duraklı • Karayakuplu • Kavaklı • Kaykıllı • Kırkyaren • Külköy • Paşalar

Uşak İlçeleri: Uşak • Banaz • Eşme • Karahallı • Sivaslı • Ulubey

Başqa dillərdə