Qara dəniz bölgəsi
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Qara dəniz, ismini Qara dəniz'den alan, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcüstan sınırına kadar uzanan Türkiyə'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Türkiyə'deki bölgeler arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu-batı genişliği ve bu nedenle yerel saat farkı en fazla olan bölgedir.
Mündəricat |
[redaktə / تحریر] Vilayətleri
İl merkezleri baz alındığında Qara dəniz bölgəsi sınırları içerisinde kalan iller şunlardır:
- Amasya Vilayəti
- Artvin Vilayəti
- Bolu Vilayəti
- Çorum Vilayəti
- Giresun Vilayəti
- Gümüşhane Vilayəti
- Kastamonu Vilayəti
- Ordu Vilayəti
- Rize Vilayəti
- Samsun Vilayəti
- Sinop Vilayəti
- Tokat Vilayəti
- Trabzon Vilayəti
- Zonquldak Vilayəti
- Bayburt Vilayəti
- Bartın Vilayəti
- Karabük Vilayəti
- Düzce Vilayəti
[redaktə / تحریر] Yeryüzü şekilleri
Bölgenin yeryüzü şekillerini III. Jeolojik Devir'de Alp kıvrımları sonucu oluşan doğu-batı yönündeki Kuzey Anadolu Dağları oluşturur. Dağlar kıyıya paralel uzandığı için bölgede boyuna kıyı özellikleri görülür, seld alanı dar, doğal limanlar az ve falezler yaygındır. Ayrıca deniz etkisi iç kesimlere ulaşamaz ve kıyı ile iç kesimler arası ulaşım zordur. Bölge engebeli olduğu için, tarım alanları parçalı ve dardır.
[redaktə / تحریر] Akarsu ve gölleri
Bölgede büyük bir göl yoktur. Sık sık heyelan görülen bölgede bu sebeple oluşmuş heyelan set göllerine rastlanır. Bunlar Tortum, Sera, Abant, Yedigöller ve Zinav gölleridir, bunun dışında Trabzon yakınlarındaki Uzungöl bir alüvyal set gölüdür.
Akarsuları Sakarya nehri'nin orta ve aşağı çığırı, Filyos, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak, Harşit ve kaynağını Türkiyə'den alıp Batum'da Qara dəniz'e dökülen Çoruh'tur.
[redaktə / تحریر] Qara dəniz
Qara dəniz bölgəsi çay ve fındık gibi yiyeceklerle de anılır. Qara dəniz'in şivesi ve horonu çok ünlüdür. Güzel evleriyle dünyaca tanınan bulunan Safranbolu Batı Qara dəniz'de Karabük iline bağlıdır.
[redaktə / تحریر] İklimi ve bitki örtüsü
Kıyıda yıl boyu yağışlı ve ılıman Qara dəniz İklimi görülür. Bu iklimin oluşmasının sebebi; Qara dəniz'den gelen nemli hava kütlelerinin kıyıya paralel uzanan Kuzey Anadolu dağ yamaçlarına bol yağış bırakmasıdır. Türkiyə'nin en yağışlı bölgesi olan Qara dəniz'de yağışlar bir mevsimde yoğunlaşmamış, yıl geneline yayılmıştır. Qara dəniz bölgəsi'nde yaz kuraklığı yaşanmaz. Nemlilik ve bulutlanmanın fazla olması nedeniyle yıllık ve günlük sıcaklık farkları en az bu bölgededir. Dağlar kıyıya paralel uzandığından, dağların gerisinde kalan iç kesimleri deniz etkisi altına alamamış ve iklim karasallaşmıştır.
Bölgenin doğal bitki örtüsü, kıyılarda nemlilik ve yağışın fazla olması sebebi ile geniş yapraklı gür ormanlardan oluşur. Türkiyə ormanlarının %25'ini barındırır ve sahip olduğu ormanlar bakımından Türkiyə'nin en zengin bölgesidir.
[redaktə / تحریر] Nüfus ve yerleşme
Türkiyə nüfusunun yaklaşık %15'i Qara dəniz bölgəsi'nde yaşar. Nüfus yoğunluğu Türkiyə ortalamasının altındadır. Nüfus daha çok kıyı şeridinde toplanmıştır. İç kesimlerde nüfus çok daha seyrektir ve akarsu boylarında yoğunlaşmıştır.
Tarım alanları dar, endüstri fazla gelişmemiş olduğundan, bölge göç vermektedir. Kentleşme oranı düşük, kırsal nüfus daha fazladır. Ormanların bolluğu kırsal kesimde ahşap evlerin yaygın olmasına neden olmuştur.
[redaktə / تحریر] Coğrafya
[redaktə / تحریر] Batı Qara dəniz Bölümü
Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanır. Bölüm genel olarak dağlıktır. En gelişmiş şehri Kastamonu'dur. Orman ürünleri ve ormancılık önemli gelir kaynağıdır. Bolu ve Düzce çevresinde çok sayıda kereste fabrikası bulunmaktadır. Zonquldak çevresi maden çıkarımı, Ereğli-Karabük çevresi maden işletmeleri ile Türkiyə ekonomisine önemli katkıda bulunur. Batı Qara dəniz'in en önemli katkısı ise maden çıkarma ve işleme alanındadır. Bölgenin önemli şehirlerinden birisi olan Karabük'de giderek gelişimini sürdürmektedir.
Özellikle son yıllarda Batı Qara dəniz bölgəsinin en önemli gelir kaynaklarından biri turizmdir. Bölgedeki Amasra, Kastamonu, Safranbolu, Ereğli, Eskipazar, İnebolu, Abana, Cide ve Bolu gibi turistik merkezler yerli ve yabancı turistlere alternatif turizm hizmetleri sunarak ekonomiye önemli katkı sağlamaktadır. Eskipazar'da Hadrinapolis antik kenti bulunmaktadır. Yağış miktarı 1500-1600 milimetre arasındadır.
[redaktə / تحریر] Orta Qara dəniz Bölümü
Qara dəniz bölgəsi'nin orta bölümüdür. Melet Çayı'ndan Sinop'un doğusuna kadar uzanır. Doğu Qara dəniz Bölümü'ne göre güneye daha fazla sokularak Tokat ve Çorum illerinin büyük bölümleri ile Amasya ilinin tamamını içine alır.
Yer şekilleri Doğu ve Batı Qara dəniz'e oranla daha sadedir. Dağların yükseltisi azalmış ve dağlar içeriye çekilmiş durumdadır. Bunun sonucunda tarım alanları ve ulaşım çok gelişmiştir. En gelişmiş şehri Samsun'dur.
Orta Qara dəniz, Doğu Qara dəniz'e nazaran en az yağış alan, kıyı ile iç kesim arasında farklılığın en az olduğu bölümdür. Yine de yağış boldur ve yağışlar her mevsime dengeli olarak dağıldığından kurak mevsim yoktur. Türkiyə ekonomisine katkısı daha çok tarım alanındadır. Yağış miktarı 1000 milimetreye kadar çıkmaktadır. Dağları kıyıya paralel uzanır. Başlıca dağları Canik Dağları, Akdağ ve Kocadağ'dır.
Bu bölümde tarım alanları daha çoktur. Yeşilırmak, Kızılırmak ve Kelkit Çayı'nın aşağı kesimleri buradadır. Yeşilırmağın denize döküldüğü kesimde Çarşamba delta ovalarını oluşturmuşlardır. Ayrıca iç kesimlerde Suluova, Niksar, Erbaa ve Merzifon ovaları yer alır. Bu bölümde yağışlar doğu bölümüne göre daha azdır. Çünkü burada ki dağlar,doğudakiler kadar yüksek değildir. Denize etkisi iç kesimlere kadar sokulabilmektedir.Bu durum,kıyı ile iç kesimler arasındaki iklim farklılıklarının belirgin olmamasına neden olmuştur.
[redaktə / تحریر] Doğu Qara dəniz Bölümü
Qara dəniz Bölgesi'nin en dağlık, en fazla yağış alan, bulutlanmanın çok olduğu, nem oranının en fazla olduğu bölümdür. Bölgede en çok balıkçılık ve tarımcılık olan bölümdür ve halk geçimini balıkçılık ve tarımdan kazanır. Ayrıca Qara dəniz Bölgesi'nin en çok çay, fındık ve mısır yetiştirilen bölümüdür. Ulaşımın en zor, engebeli ve en çok göç veren bölümüdür. Tarım alanı kıyı şeridi boyunca dardır. Bölgenin engebeli olmasından dolayı makineleşme azdır. Rize, Artvin, Trabzon, Giresun, Gümüşhane, Bayburt, önemli yerleşim merkezidir. Bölgenin en gelişmiş illeri Trabzon ve Rize'dir. Türkiyə'de yaylacılık merkezi olan alpin çayırlıkların en güzel örnekleri Doğu Qara dəniz Bölümü'nde, özellikle Rize çevresinde görülür. Ayder, Anzer, Çağırankaya yaylaları bunlara örnektir. Yıllık yağış oranı 2500 milimetreye kadar ulaşır.
Bölgede eski adı Şerah olan bir krater gölü Uzungöl bulunur. Uzungöl yaklaşık 1000 metre boyu, 500 metre eni ve ortalama 15 metre derinliğe sahip bir dağ gölüdür. Ormanlar arasında yer alan gölde alabalık yetiştirilir. Of'a olan uzaklığı yaklaşık 38 kilometredir ve Of'dan dolmuşlar bulunmaktadır. Yolun büyük kısmı asfalttır. Kıyı ile iç kesimler arasında iklim ve bitki örtüsü birbirinden tamamen farklıdır. Kıyı şeridinde tipik Qara dəniz iklimi hüküm sürer. Doğu Qara dəniz Bölümü'nde işletilen en önemli yer altı zenginliği, Artvin yakınlarındaki Murgul'da bulunan bakır madenidir. Türkiyə'de üretilen bakırın büyük bir kısmı bu bölümdeki yataklardan elde edilir. Çıkarılan bakır cevheri Murgul ve Samsun'daki fabrikalarda işlenir. Trabzon'daki Atatürk Köşkü; Giresun Kalesi, Doğu Qara dəniz'deki tek ada olan mitolojik Giresun Adası (Aretias), Kümbet Yaylası ve Bektaş Yaylası, Maçka'daki Sümela Manastırı ve her yıl düzenlenen yayla şenlikleri bölümün önemli turizm değerleridir.
|
![]() |
|
---|---|---|
Aralıq dənizi bölgəsi • Cənub-Şərqi Anadolu bölgəsi • Daxili Anadolu bölgəsi • Egey bölgəsi • Qara dəniz bölgəsi • Mərmərə bölgəsi • Şərqi Anadolu bölgəsi Adana • Adıyaman • Afyonkarahisar • Ağrı • Aksaray • Amasya • Ankara • Antalya • Ardahan • Artvin • Aydın • Balıkesir • Bartın • Batman • Bayburt • Bilecik • Bingöl • Bitlis • Bolu • Burdur • Bursa • Çanaqqala • Çankırı Çorum • Denizli • Diyarbəkr • Düzce • Elazığ • Erzincan • Eskişehir • Ədirnə • Ərzurum • Giresun • Gümüşhane • Hakkari • Hatay • İğdır • İsparta • İstanbul • İzmir • Kahramanmaraş • Karabük • Karaman • Kastamonu • Kayseri • Kırıkkale • Kırklareli • Kırşehir • Kilis • Kocaeli • Konya • Kütahya • Malatya • Manisa • Mardin • Mersin • Muğla • Muş • Nevşehir • Niğde • Ordu • Osmaniye • Qars • Qaziantep • Rize • Sakarya • Samsun • Siirt • Sinop • Sivas • Şırnak • Tekirdağ • Tokat • Trabzon • Tunceli • Şanlıurfa • Uşak • Van • Yalova • Yozgat • Zonquldak |