Qars müqaviləsi
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
1921-ci il Qars müqaviləsi - 1921-ci il 16 Mart tarixində Rusiya Sovet Sosialist Respublikası ilə Türkiyə Böyük Millət Məclisi (1923-cü ildə qurulacaq Türkiyə Cümhurriyətinin sələfi) arasında bağlanmış Moskva sülh müqaviləsinin tələblərindən irəli gələn, həmin ilin 13 oktyabr tarixində Türkiyəni Qars şəhərində keçirilmiş konfransda qəbul olunmuşdur. Bu müqavilə RSSR-nın iştiraki ilə Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan Sovet Sosialst Respublikaları arasında və həmşinin bu üç Zaqafqaziya Sovet respublakaları ilə Türkiyə arasında bağlanmış dostluq müqaviləsidir.
Qars müqavilsə bir neçə yeni müddəalar - sərhədboyu məskunlaşmış əhalinin sərbəst hərəkətinin asanlaşdırılması və sərhəd boyu otlaq sahələrdən qarşı tərəflərin hər birinnin istifadəsinin mümkünlüyü də daxil olmaqla Moskva anlaşmasında razılaşdırılmış əsas müddəaların - ticarət əlaqələrinin bərpası və maliyyə məsələlərinin tənzimlənməsi kimi şərtlərin Qafqazın hər üç sovet respublikasında tətbiqini nəzərdə tuturdu.
Müqavilə Türkiyə və Zaqafqaziyanın bəzi respublikaları arasında 1920-ci il Aleksandropol (indiki Gümrü) sazişindən qaynaqlanan gərginliklər səbəbindən bəzi mübahisəli müddəaların ləğvi ilə nəticələnir.
Müqavilə 1922-ci il 11 Sentyabr tarixində qüvvəyə minmiş, lakin etibarlılıq (və ya fəaliyyət) müddəti razılaşdırılmamışdır.