Elm
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Elm tədqiqatlar nəticəsində biliyin alınması üçün yaradıcılıq olub məqsədi təbii və ya humanitar biliklər toplusunun əldə edilməsi, analizi, zənginləşdirilməsi və tədris vasitəsilə başqalarına ötürülməsindən ibarətdir. Elm yarandığı gündən insanların əmək məhsuldarlığının artırılması və bunun sayəsində onun riafhının yaxşılaşdırılmasına xidmət etmişdir. Elmlə məşğul olan şəxslərə alim deyilir (Sovet vaxtı onlara elmi işçilər də deyirdilər). Onlar insanların arasından öz bacarığı, savadı və düşüncəsi ilə frəqlənənlərdir.
Alimlərin məqsədi malik olduqları iş şəraitində bir başa və ya dolayı yolla insanların həyat tərzinin yaxşılaşdırılmasından ibarətdir. Ona görə də, tarix boyu alimlərin işləri dövlətlərdə söz sahibi olan şəxslər və qurumlar tərəfindən dəstəklənmiş və nəzarət edilmişdir. İlk təşkil olunmuş şəkildə aparılmış elmi işlərə qədim Yunanıstanda, Platon akademiyasında rast gəlinir. Əvvəllət elmlə məşğl olan şəxslər saray əyanları kimi xüsusi privileqlərə malik olsa da, sonralar onlara verilən elmi drəcələr ilə cəmiyyətdə elitar bir təbəqə yaranmışdır. Elmlə məşğul olan, bu sahədə hər hansı bir problemi tək başına mövcud vasitələrin və üsulların köməyi ilə həll edə bilən şəxslər orta əsrlərdən başlayaraq Qərb mədəniyyətində „Doktor“ adını daşımışlar. Ilk doktor elmi dərəcəsi, tarixi mənbələr görə 12 İyul 1219-cu ildə Boloniyada Papa III Honorius tərəfindən verilmişdir. Doktor sözü latınca doctus yəni öyrədilmiş kimi məna verir. Bu elm sahəsində verilmiş ən yüksək dərəcə sayılır. Bu elmi dərəcəni almaq üçün namizəd gərək hazırladığı dissertasiyanı (latınca dissertatio, mənası müzakirə etmək, tədqiq etmək deməkdir) açıq müzakirə zamanı ixtisasçıların iştirakı ilə təşkil olunmuş şura və azad iştirakçılardan ibarət publika qarşısında müdafiə etmäli idi. Orta əsrlərdə müdafiə prosesi bir neçə and içmə prosesindən ibarət idi. Bunlardan əsası Universitetin rektoru qarşısında and içmə əsas sayılırdı. Bundan əlavə namizəd bir gizli və bir açıq imtahan verməli idi. Gizli imtahan dissertasiyada qeyd olunan tezislərin fakültə professorları (magistri regentes) qarşısında, çox hallarda açıq havada keçirilirdi. İmtahan verdikdən sonra namizəd açıq müzakirəyə buraxılırdı, yəni belə adlanan Disputationa (qədim almanca mübahisə mənasını verir) buraxılırdı. Burada namizəd öz elmi yeniliklərini publika qarşısında müdafiə etməli idi. Disputiumda professorlardan əlavə publikada əyləşən hər bir şəxs namizədə sual vermək hüququna malik idi. Müdafiədən sonra prosesin sonuncu və təntənəli hissəsi olan inaguration keçirilirdi. İnaquration zamanı namizəd simvolik əşyalarla təltif olunurdu. Buraya kitab, bir qızıl üçük və barett formalı doktor papağı daxil idi. Bu adət ənənə illər keçsə də Qərb məktəblərində öz ilk formasını qoruyub saxlaya bilmişdir.