Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Bu məqaləni Azərbaycancalaşdırmaq lazımdır.
(Azərbaycanca olmayan kəlimələrin çevirilməsi, orfoqrafik səhvlərin düzəldilməsi və s.) Düzəliş etdikdən sonra {{qaralama - az}} ifadəsini kənarlaşdırmağı unutmayın.
Batı Hun İmparatorluğu bayrağı
Büyük Hun İmparatorluğu (Şyunglar) M.Ö. 46 yılında Çiçi han ve Ho-Han-ye kardeşler arasında Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Batı Hunlarını; Çiçi han, Doğu Hunlarını Ho-Han-Ye Kağan (Şenyu) yönetti. Ho-Han-Ye'nin ölümünden sonra Doğu Hunları Panhu ve yeğeni Pi'nin taht kavgasına sahne oldu. M.S. 48 yılında Doğu Hunları; Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmıştır. Kuzey Hunlarını Pi, Güney Hunlarını Pan-hu yönetmiştir. Güney Hunları yani Panhu'nun yönettiği bu ülke Türk literatürüne Batı Hun İmparatorluğu olarak geçmiştir. Çin egemenliği gölgesinde yönetilen bu imparatorluk Talas'ın doğusunda Çin'e kadar olan topraklara egemendi.
Çiçihan'ın yönettiği Batı Hunları ise Aral gölü, Batı Türkistan ve Karadeniz'in kuzeyine kadar olan bölüme egemen olmuştur. Göktürk devletinin kurulmasıyla Avrupa'ya göç ederek Avrupa Hun İmparatorluğu'nun temelini oluşturmuşlardır.
[redaktə / تحریر] Batı Hun İmaparatorluğu Hakanları
Panhu idaresindeki Batı Hun İmparatorluğu'nun en geniş sınırları
- Panu Yabgu (46 - 83)
- Sanmuldutzu Yabgu (83 - 84)
- Yuliu Yabgu (84 - 89)
- Yuçukien Yabgu (89 - 93)
- Ankuo Yabgu (93 - 94)
- Tingtoşi - Suyheuti Yabgu (94 - 98)
- Vanşiçi - Suyti Yabgu (98 - 124)
- Vuçihu - Şihço Yabgu (124 - 127)
- Tejoşi - Suytsieu Yabgu (127 - 140)
- Çenieu Yabgu (140 - 143)
- Hulanjoşi Suytsieu Yabgu (143 - 147)
 |
Ümumi Türk Tarixi |
Tarixi və Müasir Türk Dövlətləri |
İmperiyalar |
|
Digər İmperatorluqlar
Şərqi Göytürk imperiyası |
582 - 630 |
Qərbi Göytürk imperiyası |
582 - 630 |
İkinci Göytürk imperiyası |
681 - 744 |
Əyyubilər dövləti |
1171 - 1348 |
Dehli sultanlığı |
1206 - 1413 |
Çağatay dövləti |
1227 - 1370 |
Misir Məmlük dövləti |
1250 - 1517 |
Elxanilər dövləti |
1256 – 1336 |
Səfəvilər dövləti |
1501 - 1722 |
|
Dövlətlər
|
Dövlətlər
Çu Devleti |
M.Ö. 1050 - 249 |
Kuzey Hun Devleti |
48 - 156 |
Güney Hun Devleti |
48 - 216 |
Asya Avar Devleti |
216 - 552 |
Birinci Chao Hun Devleti |
304 - 329 |
İkinci Chao Hun Devleti |
328 - 352 |
Tabgaç Devleti |
386 - 557 |
Kuzey Liang Hun Devleti |
401 - 439 |
Hsia Hun Devleti |
407 - 431 |
Lov-lan Hun Devleti |
442 - 460 |
Doğu Tabgaç Devleti |
534 - 557 |
Batı Tabgaç Devleti |
534 - 557 |
Dokuz Oğuz Devleti |
? - ? |
Otuz Oğuz Devleti |
? - ? |
Onogur Devleti |
? - ? |
Türgiş Devleti |
717 - 766 |
Karluk Devleti |
766 - 1215 |
Kırgız Devleti |
840 - 1207 |
Tolunğulları |
868 - 905 |
Sacilər dövləti |
879-941 |
Macarlar Devleti |
896 - 955 |
Kansu Uygur Devleti |
905 - 1226 |
Liang Şa-t'o Türk Devleti |
907 - 923 |
Doğu Türkistan Turfan- Uygur Devleti |
911 - 1368 |
Tana Şa-t'o Türk Devleti |
923 - 936 |
Akşitler |
935 - 969 |
Tsin Şa-t'o Türk Devleti |
937 - 946 |
Oğuz Yabgu Devleti |
? - 1000 |
Doğu Karahanlı Devleti |
1042 - 1211 |
Batı Karahanlı Devleti |
1042 - 1212 |
Fergana Karahanlı Devleti |
1042 - 1212 |
Suriye Selçuklu Devleti |
1092 - 1117 |
Kirman Selçuklu Devleti |
1092 - 1187 |
Türkiye Selçuklu Devleti |
1092 - 1307 |
Irak Selçuklu Devleti |
1157 - 1194 |
Basaraba Türk Devleti |
1330 - 1360 |
Ağqoyunlular |
1350 - 1507 |
Qaraqoyunlular |
1380 - 1469 |
Əfşarlar |
1736 – 1802 |
Qacarlar |
1794 - 1925 |
|
Mengüçlü Bəyliyi |
1072 - 1277 |
Çaka Bəyliyi |
1081 - 1098 |
Dilmaçoğulları Bəyliyi |
1085 - 1192 |
Çubukoğulları Bəyliyi |
1085 - 1092 |
Danişməndli Bəyliyi |
1092 - 1178 |
Saltuklu Bəyliyi |
1092 - 1202 |
İnaloğulları Bəyliyi |
1098 - 1183 |
Ahlatşahlar Bəyliyi |
1100 - 1207 |
Artuklu Bəyliyi |
1102 - 1408 |
Erbil Bəyliyi |
1146 - 1232 |
Çobanoğulları Bəyliyi |
1227 - 1309 |
Karamanoğulları Beyliği |
1256 - 1483 |
İnançoğulları Beyliği |
1261 - 1368 |
Sâhipataoğulları Beyliği |
1275 - 1342 |
Pervaneoğulları Beyliği |
1277 - 1322 |
Tacettinoğulları |
? - ? |
Canikoğulları |
? - ? |
Menteşeoğulları Beyliği |
1280 - 1424 |
Candaroğulları Beyliği |
1299 - 1462 |
Karesioğulları Beyliği |
1297 - 1360 |
Germiyanoğulları Beyliği |
1300 - 1423 |
Hamitoğulları Beyliği |
1301 - 1423 |
Saruhanoğulları Beyliği |
1302 - 1410 |
Aydınoğulları Beyliği |
1308 - 1426 |
Tekeoğulları Beyliği |
1321 - 1390 |
Ramazanoğulları Beyliği |
1325 - 1608 |
Eretna Bəyliyi |
1335 - 1381 |
Dulkadıroğulları Beyliği |
1339 - 1521 |
Dobruca Türk Beyliği |
1354 - 1417 |
Qazi Bürhanəddin Əhməd Bəyliyi |
1381-1398 |
Eşrefoğulları Beyliği |
? – 1326 |
Berçemeoğulları Beyliği |
? - ? |
Yarluklular Beyliği |
? - ? |
|
Atabəyliklər
Böriler |
1117 - 1154 |
Zengiler |
1127 - 1259 |
Eldənizilər |
1136 - 1225 |
Salgurlular |
1147 - 1284 |
|
Xanlıqlar
Sibir Hanlığı |
515 - 576 |
Büyük Bulgarya Hanlığı |
630 - 665 |
İtil Bulgar Hanlığı |
665 - 1391 |
Peçenek Hanlığı |
860 - 1091 |
Tuna Bulgar Hanlığı |
981 - 864 |
Uz Xanlığı |
1000 - 1068 |
Kuman-Kıpçak Hanlığı |
1098 - 1239 |
Şeybani Hanlığı |
1506 - 1599 |
Özbek Hanlığı |
1428 - 1599 |
Kazak Hanlığı |
? - ? |
Kazan Hanlığı |
1437 - 1552 |
Kırım Hanlığı |
1440 - 1475 |
Kasım Hanlığı |
1445 - 1681 |
Astrahan Hanlığı |
1466 - 1554 |
Nogay Hanlığı |
? - ? |
Hive Hanlığı |
1512 - 1920 |
Küçüm Sibir Hanlığı |
1556 - 1600 |
Buhara Hanlığı |
1599 - 1785 |
Qarabağ Xanlığı |
1748 - 1805 |
Kaşgar-Turfan Hanlığı |
1800 - 1877 |
Hokand Hanlığı |
1710 - 1876 |
İrəvan Xanlığı |
1780 - 1828 |
Kırgız Hanlığı |
1800 - 1876 |
Kazak Kırgızları Hanlığı |
1800 - 1876 |
Türkmenistan Hanlığı |
1860 - 1885 |
|
Cümhuriyyətler
Qərbi Trakya Türk Cümhuriyyəti |
1913 - 1913 |
Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti |
1918 - 1920 |
İdil Ural Devleti |
1918 - 1919 |
Şərqi Türkistan Cümhuriyyəti |
1920 - 1925, 1932 - 1934, 1944 - 1949 |
Tannu Tuva Halk Cümhuriyyəti |
1921 - 1944 |
Hatay Dövləti |
1938 - 1939 |
Cenubi Azərbaycan Muxtar Cümhuriyyəti |
1945 - 1946 |
|
Günümüz
|
|
|
|
- İlingşi - Suytsieu Yabgu (147 - 172)
- Totejoşi - Suytsieu Yabgu (172 - 177)
- Huçing Yabgu (177 - 179)
- Kiangkiu Yabgu (179 - 188)
- Teçişi - Suyheu Yabgu (188 - 195)
- Huçutsiuen Yabgu (195 - 216)
[redaktə / تحریر] Batı Hun İmparatorluğu Egemenlik Alanı
Bugünkü Moğolistan, Kuzey Çin ve Doğu Türkistan'ı kapsar.
[redaktə / تحریر] Literatürde meydana gelen karışıklık
Türk tarih literatüründe üç tane Batı Hun imparatorluğu ismine rastlanmaktadır.
- 1.16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan Batı Hun İmaparatorluğu; Panhu yönetimindeki Güney Hunları'dır.
- 2.Asıl Batı Hunları; Avrupa hunlarının atalarını teşkil eden Çiçihan'ın yönettiği Batı Türkistan'ı kapsayan devlettir.
- 3.Avrupa Hun İmaparatorluğu da Batı Hunları olarak bazı kaynaklarda anlatılmaktadır. Ama Avrupa Hunları demek doğru olanıdır.
- 1.16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan Batı Hun İmaparatorluğu; Panhu yönetimindeki Güney Hunları'dır.
[redaktə / تحریر] Batı Hun İmparatorluğu (Güney Hunları)nın ardılları
Panhu yönetimindeki Batı Hun İmparatorluğu yıkılmasıyla halefleri gittikçe Çinlileşen küçük Türk devletleri kurmuşlardır. Türk Tarih literatüründe bunlar "Hun ardılları" olarak adlandırılır. Bunlar;
- Birinci Chao Hun Devleti (304-329)
- İkinci Chao Hun Devleti (328-352)
- Hsia Hun Devleti (407-431)
- Kuzey Liang Hun Devleti (401-439)
- Lov-lan Hun Devleti (442-460)
[redaktə / تحریر] Batı Hun ( Güney Hunlar) devletinin Türk tarihine katkıları
- Çin siyasi egemenliğinin kabul edilmesi durumunda, giderek Çinlileşileceğini gösteren devlet olmuştur.
- Yeni Türkiye Yayınları, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi, 2. cilt
- PTT smartcard 16 Türk devleti koleksiyonu.
- 1969 TRT Türk Tarihi Takvimi.
- www.icisleri.gov.tr