Aliya İzzətbəyoviç

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Aliya İzzətbəyoviç, (1925 – 2003) Boşnak siyasətçi və respublikasının ilk prezidenti .

1925–ci ildə Samaçda dünyaya gələn Aliya atasının Sarayevoya köçməsindən sonra Sarayevolu kimi tanınmağa başladı. Özü də həmişə “sarayevoluyam”-deyə bildirərdi.Aliya İzzətbəyoviç gənc yaşlarından etibarən siyasətlə məşğul idi. Hələ 16 yaşında ikən Gənc Müsəlmanlar Təşkilatının üzvü oldu. Bu üzdən II Dünya Müharibəsindən sonra həbs edildi.

1949 – cu ildə beş il ağır həbs cəzası ilə mühakimə edildi. Həbsdən çıxdıqdan sonra hüquq və kənd təsərrüfatı üzrə təhsili aldı. Bu dövrlərdə eyni zamanda bir inşaat şirkətində də işləməyə başladı. Gənc Müsəlmanlar təşkilatının verdiyi qərarla dini təhsil almağa başlayan Aliya İzzətbəyoviç Yuqoslaviyada nəşr edilən bir çox qəzet və jurnalda və eyni zamanda İslam dünyasının digər yerlərindəki mətbu orqanlarda yazılarını nəşr etdirdi. Bütün dünyada böyük əks-sədaya səbəb olan “İslam Manifesti” əsərini 1970 – də, “Şərq və Qərb arasında İslam”ı isə 1980 – ci ildə tamamladı.

“İslam Manifesti” kitabına görə 1983–cü ildə həbs edilərək 14 il azadlıqdan məhrum edildi. İzzətbəyoviçin cəzası əvvəlcə 11,sonra isə 9 ilə endirildi. Bu zaman xatasını etiraf etməsi qarşılığında tamam azad edilməsi təklifini qəti olaraq rədd etdi. Daha sonra beynəlxalq ictimaiyyətin təzyiqi ilə 1989 - cu ildə həbsdən azad edildi. Hələ həbsdə ikən kommunist blokunun dağılacağını bildirən İzzətbəyoviç bu sistemi ağır dillə tənqid etməkdə idi. Həbsdən çıxdıqdan bir müddət sonra dostları ilə Demokratik Hərəkat Partiyası – Stranka Demokratske Aksiye, qısa adı ilə SDA – nı qurdular.Yekdilliklə partiyanın sədri seçilən Aliya İzzətbəyoviç vəfat edənə qədər bu vəzifədə qaldı.

Boşnak əsilli yazar Camaləddin Latiç onun haqqında belə yazır: “Hər zaman sinəsini irəli verərək İslamçı olduğunu, bu yol uğrunda həbslərdə yatdığını söylərdi. Ayağında zəncirlər daş karxanalarında işlədi, ancaq heç zaman ideallarından dönmədi” Fransız fikir adamı Henri Levi Bosniyadakı qətliamlar qarşısında“Avropa Bosniyada öldü” deyərkən İzzətbəyoviç bunları deyirdi: “Mən Avropaya gedərkən başıaşağı getmirəm. Çünki uşaqları qadınları və qocaları öldürmədik. Heç bir ibadət yerlərinə hücum etmədik.Ancaq onlar bu işlərin hamısını etdilər. Həm də Qərbin gözləri önündə, Qərb mədəniyyəti adına”. Aliya İzzətbəyoviç dostlarına həmişə belə deyərdi:“Müstəqil bir Bosniya dövləti quruldu. Zülmkarlar devrildi. Çox yaşadım və yoruldum. İndi sevgilimə qovuşmaq istəyirəm” “Həyat qısa deyil. Mənə o çox uzun gəlir” - deyən İsalm dünyası üçün model bir lider olan Müdrik Kral Aliya İzzətbəyoviç 19 oktyabr 2003 – cü ildə 78 yaşında Haqqın rəhmətinə qovuşdu.

İmanlı və ziyalı lider. İzzətbəyoviç Cəsarət və qətiyyəti ilə, iman və incə siyasəti ilə bir milləti məhv olmaqdan qurtaran dahi bir lider idi. Getdiyi bütün yerlərdə təmsil etdiyi xalqı düşünərək hərəkət etdi. Budapeştdə keçirilən bir toplantıda qədəh qaldırmayan tək dövlət başçısı oldu. Ciddədə keçirilən bir toplantıdan sonra Kəbəyə gedən İzzətbəyoviç iki rükət namaz qıldıqdan sonra belə dua etdi: “Allahım, evindən-eşiyindən didərgin düşmüş xalqıma cəkdikləri acı və sıxıntılarda yardım et” Bəli o gənc yaşlarında başladığı mücadiləsi ilə assimilyasiya edilmək istənilən millətini İslam mədəniyyəti ilə ayağa qaldırmağa çalışdı. Dini tərbiyəini əvvəlcə ailəsindən, xüsusilə də anasından alan Aliya məhəllə məscidindəki sabah namazlarını və xüsusi ilə də imamın oxuduğu “Rəhman” surəsini unutmadığını söylərdi. Daha sonralar Əli Mütəvəlliçin yazdığı “İslam işığında” əsəri ilə Osman Nuri Haciçin. “Hz. Muhamməd və Quran” adlı əsərlərin İslamı anlamaqda ona böyük yardım etdiyini ifadə etməkdə idi. Bosniya müsəlmanları olaraq çox təzyiqlərə məruz qaldıqlarını və bu səbəbdən də yetərincə dini təhsil ala bilmədiyini bildirən İzzətbəyoviç “Mən İslamı və mücadilə şüurunu Mevdudi, Seyyid Qütb, Həsən əl-Bənna və Fəzlürrəhman kimi alimlərin kitablarından öyrəndim” – deyə bildirməkdə idi. Keçmişi yaxşı bilən, gələcəyə də ümidlə baxan Aliya İzzətbəyoviç nəsillərə nümunə olacaq bir şəxsiyyətə sahib idi.

Aliyanın şəxsiyyətindən örnəklər İzzətbəyoviç riya və göstəriş olmasın deyə cümə namazını hansı məsciddə qılacağını ən son ana qədər gizli saxlayardı. Gedəcəyi məscidi oğluna və qohumlarına maşına mindikdən sonra söyləyərdi. Müharibəyə rəğmən cümə namazında Qazi Xosrov Bəy Məscidi ağzına qədər dolu idi. İmam xütbədə ikən oğlu və iki cangüdəni ilə məscidə girən İzzətbəyoviçə yer ayıraraq önə keçməsini təklif etdilər. Digər tərəfdən imam da xütbəni dayandırdı. Bunu görən Aliya: “Bura Allahın evidir. Burada fərqlilik olmaz. Allah qatında ən üstün olan təqva sahibləridir. Kim harada boş yer tapsa orada oturar. Mən burada oturacağam. Bilmirəm bəlkə hamımız ayaq altda qalıb əziləcək, öləcəyik, ancaq inşallah İslamı ayaqlar altında qoymayacağıq. Lütfən xütbəni tamamlayın.” – dedi. İzzətbəyoviçin bu münasibətindən sonra bütün məsciddəki camaat təsirlənmişdi. Təqaüdü ilə dolanan Aliya İzzətbəyoviç özündən sonra mal-mülk deyil, azadlıq qoyub gedən bir lider olaraq dünyadan ayrıldı. Ən çətin zamanlarda belə ümidini itirməyən, ətrafına müsbət enerji verən və heç kimi ruhdan düşməyə qoymayan bu şəxsiyyət eyni zamanda heç zaman kin saxlamazdı. Dostlarına daima “Keçmişi unutmayın, ancaq keçmişdə də yaşamayın” - deyərdi. Əxlaqın üstünlüyünü bütün işlərində qoruyardı. İntriqanı sevməz, açıq və şəffaf olmağa daim diqqət edər, məsuliyyətdən boyun qaçırmazdı. Vəzifə və mövqe onun üçün inanc və ideallarını həyata keçirmək üçün bir vəzifə idi.

[redaktə / تحریر] Xarici Keçidlər