Epikür
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Epicurus (e.ə. təxm. 341-270) Qədim yunan filosofu, materialist. Samos adasında anadan olmuşdur. Fəlsəfə ilə 14 yaşından məşğul olmağa başlamışdır.
Demokritin davamçısı. Onun atomlar haqqında təlimini dahada inkişaf etdirmişdir. Bu nəzəriyyəyə bəzi yeniliklər əlavə etmişdir. Onun fikrincə atomların toqquşması və parçalanması nəticəsində sonsuz sayda dünyalar yaranır və onlardan başqa yalnız boşluq (atomlar arası boşluq) mövcuddur.
Epikür fizikasının əsası Bəşəriyyətin əbədəliyidir. Demokritin davamçısı kimi, Epikür deyirdi ki, cismlər bölünməz, sıx, xırda zərrəciklərdən ibarətdir. Atomlar öz forma, ölçü və kütlələrinə (Atomları kütlələrinə görə fərqləndirməyi elmə Epikür daxil etmişdir) görə fərqlənirlər.
Epikür atomları təkcə fiziki cəhətdən deyil həm də, riyazi cəhətdən bölünməz hesab edirdi. Demokritdən fərqli olaraq Epikür iddia edirdi ki, atomlar özü-özlüyündə öz düzxətli hərəkət trayektoriyasını dəyişə bilər. Epikür təlimi bunu iradə azadlığı ilə izzah edirdi.
E.ə təxminən 307-ci ildə Afinada öz məktəbini təsis etmişdir. Epikür fəlsəfəni yüksək qiymətləndirir və ona görə fəlsəfə insanı fövqəltəbii qüvvələrə, fələyə və canın ölməzliyinə inamların nəticəsində yaranan saxta qorxulardan, cəhalət və xürufatdan azad edir. Epikürçilər öz təlimlərində dünyanı yalandan yəni ilahilərin qorxusundan azad etməyi təbliğ edirdilər.
Epikür İlahilərin varlılığına inanır, lakin hesab edirdi ki, onlar saysız-hesabsız dünyaların arasında (atomlar arası boşluqda) yaşayırlar və bəşəriyyətin işlərinə qətiyyən qarışmırlar.
Ümumiyyətlə Epikür fəlsəfəni mənəvi fəaliyyət kimi qiymətləndirərək, hesab edirdi ki, onun vasitəsi ilə insanlar ətraf dünyanı tədqiq edir və fikirləşərək xoşbəxt həyata çatır, bədənlərinin sağlamlığına və ruhlarının rahatlığına (ataraksiya) nail olurlar. Bununla əlaqədar Epikür Etikanı da əhəmiyyətli hesab edirdi, həyatın məqsədini kefdə görürdü.
Epikür uzun müddət yaşayıb, fəaliyyət göstərdiyi Afina şəhərində vəfat etmişdir.
Epikür öz təlimini 300-ə yaxın əsərlərində, məktub və müshaibələrində əks etmişdir. Əsas əsəri "Təbiət haqqında" 37 kitab olmuşdur. Təəsüf ki, onun əsərlərindən bizlərə yalnız 3 məktub çatmışdır:
- Heradota, təbiət haqqında
- Menekeyə, etika sualları haqqında
- Pifokla, mücərrəd və səmavi təzahürlər haqqında
[redaktə / تحریر] Epikürə aid müdrik sözlər
- Biz mövcud olanda, ölüm hələ olmur. O zaman ki, ölüm gəlir, artıq biz mövcud olmuruq. Beləliklə ölüm nə dirilər nə də ölülər üçün var.
- Daima işlə. Daima sev. Yoldaşını və uşaqlarını özündən çox istə. Heç kimdən minnətdarlıq gözləmə və əgər sənə minnətdarlıq etməsələr üzülmə. Nifrət əvəzinə öyüd, zəhlə əvəzinə gülüş. Hər zaman kitabxanada yeni kitabın, anbarda şərabla dolu şüşən, bağında tər çiçəyin olsun.
- Fəlsəfi mübahisələrdə uduzan qalibdir, çünki o, yeni bir müdriklik əldə etdi.
- Ağılsız olub xoşbəxt olmaqdansa, ağıllı olub bədbəxt olmaq yaxşıdır.
- Bəlaların ən pisi, ölümün ona heç bir aidiyyatı yoxdur.
- Həyatda heç bir vahimənin olmadığını dərindən başa düşməkdən, vahiməli bir şey yoxdur.
- Fəlsəfə ilə məşğul olmanın artıq gec və ya çox tez olmasını demək, xoşbəxt olmanın artıq gec və ya tezdir demək kimi bir şeydir.
- Həyat o kəslər üçün acı deyil ki, həmin şəxslər qəti sürətdə əmindirlər, yaşamamaq heçdə bədbəxtlik deyil.
- Əgər Allah insanların dualarına qulaq versəydi, o zaman bütün insanlar bir-birinə ölüm arzulayaraq ölərdi.
- Müdrik təbiətə daimə minnatdar qalmaq lazımdır ki, lazım olanı əldə etməyi asand, lazım olmayanı isə çətin etmişdir.
- İnsan üçün ölüm-heçnədir, çünki biz mövcuduqsa, hələ ölüm iştirak etmir, nə zaman ki ölüm iştirak edir, o zaman biz olmuruq.
- Həyatda rahat yaşamaq üçün gərək ağılla, əxlaq və ədalətlə yaşayasan və ya tərsinə ədalət, əxlaq və ağılla yaşayaraq, rahat yaşamamaq olmaz.