Çətir
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Çətirlər ilk dəfə təxminən 3400 il əvvəl Mesapotamiyada rütbənin və fərqliliyin rəmzi kimi istifadə olunmağa başladı. Bu ilk çətir Mesapotamiyalıları yağışdan deyil, qızmar günəşdən qoruyurdu. Ümumiyyətlə tarixən əksər hallarda çətirlərdən daha çox günəşdən qorunmaq üçün istifadə edilmişdir. Hətta İngiliscədə ”umbrella” sözü Latıncada kölgə anlamına gələn ”umbra” kəliməsindən yaranmışdır.
E.Ə. 1200-cü illərdə çətirlər Misirdə dini anlamda istifadə edilməyə başaldı. Belə ki, misirlilər göy üzünün tanrının vücudundan düzəldilmiş dünyayı qoruyan bir çətir olduğuna inanırdılar və çətir götürmək yüksək əxlaq simvolu hesab edilirdi.
Romalılar çətiri misirlilərdən aldılar və sadəcə qadınların istifadə edə biləcəyi bir əşya kimi baxdılar. Kişilər tərəfindən çətir istifadə olunmadı. Yağlı kağızdan düzəldilən çətirlərin yağışı da keçirmədiyi anlaşılınca qadınlar tərəfindən yağışlı havalarda da istifadə edilməyə başlandı.
Avropada çətirlərin yayqın istifadə olunması 1700-cü illərə təsadüf edir. Fars səyahətçisi və yazıçısı Jonas Hanway (1712-1786) İngiltərə-də 30 il müddətində çətir götürmüşdür. Bununla da o çətiri məşhurlaşdırmış, kişilər arasında istifadəsinin yayqınlaşdırmışdır.
İlk çətir dükanı 1830-cu ildə Londonda Oxford küçəsi 53-də "James Smith and Sons" adı ilə açılmışdır.
Avropada ilk vaxtlar çətirlər ağacdan hazırlanır və alpaqa adlanan süni yun ilə və ya qalın, yağlanmış kətan parça ilə örtülürdü. 1852-ci ildə Samuel Fox ilk dəfə dəmirdəm çətir dizayn etdi. O həm də "English Steels Company"nı qurmuşdur. Həmin dövrdə qadın yubkalarında istifadə olunan məftil dizaynından faydalanaraq çətiri indi ki formasına çatdırmışdır. Bu çətirlərin istehsalı və istifadəsinin asanlaşmasında və yayqın istifadə olunmasında növbəti böyük icad idi.
Avropada çətirlər yun və kətan parçadan düzəldilir, su keçirməsin deyə yağlanırdı. Bu da ona qara rəng verirdi. Avropada digərlərinin əksinə olaraq çətirlər kişilər tərəfindən də mənimsənildi və qara rəngli çətirlər kişilərin yağışlı havalarda, ağ rəngli çətirlər isə qadınların ayrılmaz əşyaları oldu.
Yun parçaya yağ sürtülərək düzəldilən çətirlər sonradan başqa parçalardan düzəldilməyə başlasa da qara rəng su keçirməzliyin simvolu olaraq qaldı və əksər çətirlər qara rəngdə düzəldildi.
Günümüzdə günəşli havada çətir götürmək adəti geniş şəkildə qalmasa da yağışlı havalarda kişilərin qara rəngli, qadınların isə müxtəlif rəngli çətir götürmək adəti davam etməkdədir.