Türklərdə su mədəniyyəti
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Tarix boyunca tüm mədəniyyətlərdə olduğu gibi insan yaşamını ve yerleşimini belirleyici öğelerinden birisi tuz ise diğeri de su olmuştur.
Günümüzden 2500 il kadar önce Uyğur Türkləri Doğu Türkistan'ın Turfan bölgəsində 'kariz' denen yer altı su kanalları yapmıştır. Bu yer altı su kanalarının uzunluğu 5000 km'yi bulmaktadır. Bu karizlerin bir kısmı günümüzde de kullanılabilmektedir. Yatay yer altı kanalı olan karizler ile binlerce ildir çöl ortasında oluşturulan tarım alanları sızıntı ve buharlaşma olmadan yer çekimi gücü ile çalışan bir sistemle sulanmıştır. Orta Asya'da kariz olarak adlandırılan yapıya Anadolu'da da rastlanmaktadır. Anadolu'da bilinen kariz yapılara Qaziantep, Şanlıurfa, Van ve İskilip şəhərlərində raslanılmıştır ve bunlarda günümüzde hala kullanılmaktadırlar. Anadolu'da kariz yerine kehriz ve benzeri yöresel isimler kullanılmıştır.
Türkiyə'de su hizmetleri, Selçuklulardan cumhuriyet dönemine kadar vakıflar eliyle yürütülmüştür. 1926 yılı 10 Mayıs tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 831 sayılı 'Sular Kanunu' qanunu ilə bütün su vakıfları mal varlıkları ile birlikte bələdiyələrə devredilmiştir.
[redaktə / تحریر] Anadolu Türk Şəhərciliğinde Su Yapıları
- Hamamlar: Anadolu'da hamam olarak nitelenebilecek en eski yapı kalıntısı Boğazköy'de Tapınak V'de kazılar sırasında bulunan yapı sisteme göre yıkanma odası olarak nitelenmiştir.
- Şadırvanlar:
- Çeşmeler:
- Sebiller:
- Kuyular:
- Yunaklar:
- Musluklar:
- Sarnıçlar:
[redaktə / تحریر] Osmanlı Devri Su Ölçüleri ve Su Tesisi Terimleri
Osmanlı devrinden bu yana kaynak sularının (tatlı su : mâai leziz) çeşmelere dağıtımında geleneksel olarak kullanılan ölçü sistemi vardır:
Ölçü Birimi | Açıklama |
1 Lüle | 2 yarım lüle, saniyede 600cm³ su ölçümünde ana birimdir. 26 mm çapındaki bir borudan akan su oranı 36lt/dk. |
1 Yarım lüle | 2 Kamış saniyede 300cm³ |
1 Kamış | 2 Masura saniyede 150cm³ |
1 Masura | 2 Çuvaldız saniyede 75cm³, 1 masura 4.5lt/dk |
1 Çuvaldız | 2 Hilal saniyede 18.75cm³ |
Sistem | Açıklama |
Künk | |
Galeri | |
Baca | |
Hazne | |
Kehriz | |
Kubbe | |
Maksem | |
Maslak |
[redaktə / تحریر] Ayrıca bak
- İçme suyu şebekesi