Сапатысты

From Вікіпедыя

Сапатысты
Сапатысты

Сапатысты — удзельнікі нацыянальна-вызвольнага руху ў Мексіцы. Назва руху паходзіць ад імя генерала Эміліяна Сапаты — героя мексіканскай рэвалюцыі 1910—1920 гг. Сацыяльная апора руху — бедныя індзейцы-сяляне. Сапатысты патрабуюць канстытуцыйнага замацавання правоў карэнных народаў Мексікі, выступаюць супраць неаліберальных рэформ у Лацінскай Амерыцы, супраць ратыфікацыі дамовы НАФТА, супраць прыняцця законаў, якія дазваляюць купляць і прадаваць сялянскія грамадавыя землі. Лозунг сапатыстаў: «Свабода! Дэмакратыя! Справядлівасць!»

Змест

[правіць] Гісторыя

17 лістапада 1983 — дзень стварэння Сапатысцкага Войска Нацыянальнага Вызвалення (EZLN — Ejército Zapatista de Liberación Nacional) групай з трох індзейцаў і трох метысаў, палітычных актывістаў з розных арганізацый, якія трымаюцца рэвалюцыйных тэорый Чэ Гевары. Першапачаткова базай сапатыстаў былі Лакандонскія джунглі (Selva Lacandona), што ў паўднёвай Мексіцы. Праз некаторы час СВНВ звязваецца з індзейскімі грамадамі, якія звярнуліся да партызан, каб тыя пачалі ахоўваць індзейцаў ад нападаў «белых гвардзій» латыфундыстаў і навучылі грамады ваяваць, у сваю чаргу індзейцы паабяцалі забяспечыць сапатыстаў харчамі і прадуктамі першай неабходнасці. Адным з лідэраў СВНВ становіцца субкамандантэ Маркас. На працягу 1992 колькасць рэгулярных сіл Сапатысцкага Войска павялічылася ад некалькіх дзесяткаў да некалькіх тысяч ваяроў. 1 студзеня 1994 — пачатак узброенага паўстання сапатыстаў (Сан-Крыстобаль-дэ-лас-Касас, San Cristobal de las Casa) у дзень, калі ўрады Мексікі, ЗША і Канады святкавалі ўваход у сілу дамовы аб свабодным гандлі паміж гэтымі краінамі (НАФТА). Атрады сапатыстаў без выкарыстання зброі захапілі 7 муніцыпальных цэнтраў штата Чыяпас. 2 студзеня сапатысты вяртаюцца ў горы праз ціск з боку федэральных войскаў, авіяцыя пачынае бамбардзіраваць лясы і паселішчы, дзе хаваліся сапатысты. На вуліцы Мехіка і іншых мексіканскіх гарадоў неарганізавана выходзяць сотні тысяч людзей, патрабуючы ад ураду спыніць бойню і пачаць перамовы. У 1995 адбываюцца доўгія перамовы з уладай. Падпісаныя СВНВ і федэральным урадам першыя «дамовы Сан-Андрэса», якія прадугледжваюць змену канстытуцыі Мексікі і прызнанне правоў і культуры індзейскіх народаў, іх права на аўтаномнасць і самакіраванне індзейскіх грамад і іх тэрыторыі, рэальна не выконваюцца, іх існаванне ігнаруецца цяперашняй уладай. 1 студзеня 1996 створаны Сапатысцкі Фронт Нацыянальнага Вызвалення — нацыянальная грамадская арганізацыя, якая выступае з тымі самымі патрабаваннямі, што і СВНВ, але легальна і без зброі. У наступныя гады сапатысты праводзяць шмат «кансультацый» з цывільнымі людзьмі, негвалтоўных акцый ціску на ўрад, каб прымусіць яго выконваць пункты дамовы Сан-Андрэса. У першыя дні 2006 пачаўся марш сапатыстаў па ўсіх 32 рэгіёнах краіны. Акцыя праводзіцца ў межах «Іншай кампаніі», якая, на думку сапатыстаў, павінна даць мексіканцам адрозную ад прапанаванай афіцыйнымі партыямі альтэрнатыву развіцця краіны.

На сённяшні дзень сапатысцкія фарміраванні дзейнічаюць ва ўсіх 40 муніцыпальных акругах Чыяпас.

[правіць] Патрабаванні сапатыстаў

  1. прызнанне індзейскага ладу кіравання індзейскімі вёскамі (праз старэйшын);
  2. прызнанне права афіцыйна культываваць і ўжываць індзейскія мовы (нароўні з іспанскай);
  3. дзвюхмоўная адукацыя (іспанская мова + індзейская мова);
  4. дазвол на выкананне ўсіх індзейскіх традыцый (у тым ліку на апрананне ў індзейскія строі);
  5. падвышэнне грамадскага статусу індзейцаў;
  6. раўнаванне правоў людзей незалежна ад сексуальных, нацыянальных, культурных, лінгвістычных, палавых адрозненняў (адзіны пункт патрабаванняў, які не адпавядае старадаўнім традыцыям індзейцаў).

У сапатысцкай ідэалогіі вельмі важным пунктам з'яўляецца падвышэнне статусу жанчыны ў грамадстве. Для яго рэалізацыі ў арганізацыі вітаюць удзел жанчын у прыняцці рашэнняў. Адным з лідэраў арганізацыі з'яўляецца жанчына, камандантэ Рамона (Commandante Ramona), якая стала такім жа сімвалам сапатыстаў, як і Маркас.

[правіць] Сімвалы сапатыстаў

Сцяг СВНВ
Сцяг СВНВ
  • Сцяг: чырвоная «камуністычная» зорка ў цэнтры на чорным «анархічным» палатне.
  • Характэрныя атрыбуты сапатыстаў — чорныя маскі і чырвоныя нашыйныя хусткі.

[правіць] Літаратура

  • "Свабода без цябе." // EZLN — МІРНАЯ АРМІЯ (Magda Grudzińska). Познань: Stowarzyszenia Młodych Twórców — "Ku Teatrowi", 2001.
  • Субкоманданте Маркос. Другая революция. Сапатисты против нового мирового порядка. Б.м.: Гилея, 2002. (Серия «Час „Ч“. Современная мировая антибуржуазная мысль») ISBN 5-87987-019-7.
  • Субкоманданте Маркос. Четвертая мировая война. Екатеринбург: Ультра. Культура, 2005. (Жизнь Zапрещенных Людей) ISBN 5-9681-0029-X

[правіць] Спасылкі