Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі
From Вікіпедыя
Вацлаў Юстынавіч ЛАСТОЎСКІ (27 кастрычніка (8 лістапада) 1883, засценак Калеснікаў Дзісенскага пав. Віленскай губ. (цяпер Глыбоцкі раён Віцебскай вобласці) — 23 студзеня 1938, Саратаў, НКУС. Псеўданімы і крыптанімы: Власт; Włast; Юры Верашчака; Ласт; В.Ласт.; Уласт; Арцём Музыка; Пагашчанін; Сваяк; Ю.Сулімірскі; Veritatis; Miles; Peregrinus; В.В...; В-...; В.Л.; В.Л-скі; В-т; Л.; Ю.В.), беларускі пісьменнік, грамадскі і палітычны дзеяч, гісторык, філолаг, літаратуразнавец.
У 1902 уступіў у Польскую сацыялістычную партыю ў Літве. У 1904-1905 слухаў лекцыі ў Пецярбургскім універсітэце. З 1906 у Рызе, дзе далучыўся да мясцовага беларускага руху. У 1906-1908 член БСГ. З сакавіка 1909 у Вільні. У 1909-1914 сакратар газэты "Наша ніва". Рэдагаваў газэту "Гоман" (1916-1917). У час Першай сусветнай вайны заставаўся ў Вільні; кіраваў "Беларускай кнігарняй" і Беларускім выдавецкім таварыствам. У сакавіку 1918 кааптаваны ў Раду БНР. У лістападзе 1918 увайшоў у склад Літоўскай Тарыбы. У снежні 1919 узначаліў Кабінет міністраў Народнай рады БНР. Арыштаваны польскімі ўладамі 17 снежня 1919; вызвалены ў лютым 1920; пераехаў у Рыгу, потым у Коўна. Удзельнічаў у арганізацыі антыпольскага партызанскага руху. 20 красавіка 1923 падаў у адстаўку з пасады прэм'ер-міністра БНР. У 1923-1927 выдаваў часопіс "Крывіч". Пасля палітычнага перавароту ў Літве (17 снежня 1926) у красавіку 1927 пераехаў у БССР. Працаваў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музея, загадчыкам кафедры этнаграфіі пры Інбелкульце. З 1928 акадэмік БелАН. Быў неадменным сакратаром Інбелкульта. Вызвалены ад гэтай пасады 20 лістапада 1929. 21 ліпеня 1930 арыштаваны ДПУ БССР па справе "Саюза вызвалення Беларусі". 6 снежня 1930 пазбаўлены звання акадэміка. Пастановай Калегіі АДПУ СССР ад 10 красавіка 1931 высланы на 5 гадоў у Саратаў. Паўторна арыштаваны 20 жніўня 1937. 23 студзеня 1938 прыгавораны да расстрэлу. Па першым прысудзе рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988; па другім - 16 верасня 1958. Адноўлены ў званні акадэміка АНБ у 1990.
Змест |
[правіць] У палітыцы
У публіцыстыцы, асабліва ў нашаніўскіх артыкулах "Сплачвайце доўг" (1913), "Па свайму шляху!" (1914), выступаў супраць рэвалюцыйна-дэмакратычнага кірунку ў літаратуры. Ставіў нацыянальныя інтарэсы вышэй за класавыя, лічыў нацыянальную праблему найважнейшай у гісторыі. Адмаўляў канцэпцыю адзінства гістарычных лёсаў Расіі і Беларусі, непрыхільна ставіўся да марксізму.
[правіць] У навуцы
Выставіў тэзіс ад тоеснасці крывіцкай (т.ч., Полацкай) і беларускай дзяржаўнасці, адзін з найбольшых прапагандыстаў назвы "Крывія" для Беларусі і "крывіцкая" для беларускай мовы.
Перыядызацыя гісторыі Ластоўскага, нягледзячы на кампіляцыйны характар яго "Кароткай гісторыі", лічыцца ў радзе момантаў больш дасканалай[1] за пазней прапанаваную Ігнатоўскім і прынятую за афіцыйную аснову. Прыхільнік канцэпцыі "залатога веку".
Шмат увагі ўдзяляў этнаграфіі, м.інш., лічыў племя волатаў старадаўнімі продкамі беларусаў[2].
У сваім слоўніку, пры вялікім аб'ёме працы, не паказаў добрых мовазнаўчых ведаў, і да добрага, сапраўднага матэрыялу дадаў шмат выдуманага, і, паводле думкі Я.Станкевіча, выдуманага несістэмна.
Выступаў[3] за ўлік і асваенне ў беларускай мове не толькі сучаснага народнага, але і гістарычнага старабеларускага досведу.
Таксама меркаваў, што пісанне мяккага знаку ў беларускай арфаграфіі карэніцца ў польскай арфаграфічнай практыцы[4]. Падтрымліваў праект Лёсіка на акадэмічнай канферэнцыі (1926), адзначаючы, што тарашкевічава азбука фактычна русіфікуе вымаўленне беларускіх ётаваных галосных.
[правіць] Творы
- Ластоўскі В. Ю. Кароткая гісторыя Беларусі. ; [Власт. Кароткая гісторыя Беларусі. З 40 рысункамі] – Вільня : Друкарня Марціна Кухты. Дварцовая, д. № 4, 1910 ; Мн. : Універсітэцкае, 1992 [факсімільн.] ISBN 5-7855-0646-7
- В. Ластоўскі. Што трэба ведаць кожнаму беларусу? // Што трэба ведаць кожнаму беларусу. Выданне „Вольнае Беларусі“. - Менск : друк-ня А. Я. Грынблята, 1918 ; Менск : Беларускае коопэрацыйна-выдавецкае таварыства ″Адраджэньне″, 1991 [факсімільн.]. - Зборнік артыкулау розных аутарау: М. Міцкевіча, Я. Лёсіка, В. Ластоўскаго, М. Багдановіча, Пётр[?] з Арленят і інш.
- В. Ластоўскі. Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік. - Коўна : друк-ня А. Бака, 1924 ; Мн. : «Навука і тэхніка», [1991?] [факсімільн.].
- Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі: (Спроба паясніцельнай кнігапісі ад канца Х да пачатку ХІХ стагоддзя). Коўна, 1926;
- Творы. Мюнхен, 1956;
- Выбр. тв.. Мн., 1997.
[правіць] Літаратура
- Сидоревич А. Экскурс в историю, необходимый для восстановления правды об одном человеке - писателе и ученом // Неман. 1988, №9;
- Міхнюк У. Справа Вацлава Ластоўскага // Маладосць. 1993, № 8-9;
- Ількевіч М. За чатыры месяцы да расстрэлу: Аб адной архіўнай знаходцы // Пагоня. 1994. 27 жн. - 2 вер.;
- Кісялёў Г. Власт: Першае набліжэнне // Кісялёў Г. Радаводнае дрэва. Мн., 1994;
- Янушкевіч Я. Неадменны сакратар Адраджэння: Вацлаў Ластоўскі. Мн., 1995;
- БП, т. 4;
- ЭГБ, т. 4.
[правіць] Крыніцы
- Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794-1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т.2. - Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9