Фанетыка

From Вікіпедыя

ФАНЕ́ТЫКА [грэч. phōnetikē гукавы], раздзел мовазнаўства, які вывучае фанетычную сістэму (гукавы лад) мовы.

Аб'ектам вывучэння з'яўляюцца гукавыя сродкі мовы — гукі, склады, націск, інтанацыя. Цэнтральнае месца ў фанетыцы займае вучэнне аб гуках, як асноўным сродку афармлення мовы, сродку яе матэрыялізацыі.

Адпаведна існым аспектам гукаў фанетыка спалучае тры аспекты іх разгляду: фізічны (акустычны), фізіялагічны (артыкуляцыйны), функцыянальны (лінгвістычны, сацыяльны[1]). Фізічны і фізіялагічны аспекты разгляду з'яўляюцца ўласна фанетычнымі аспектамі вывучэння гукавога ладу мовы, а функцыянальны (лінгвістычны, сацыяльны) складае прадмет аналізу раздзелу фанетыкі — фаналогіі.

Апроч фаналогіі, таксама выдзяляюцца такія адносна самастойныя часткі фанетыкі, як акцэнталогія, сілабіка, інтаналогія. Фанетыка цесна звязана з арфаэпіяй, дае той выточны матэрыял для выпрацоўвання правілаў і нарматыўных рэкамендацый. Маючы сваім аб'ектам матэрыяльны боку мовы, анетыка, звязаная і з немовазнаўчымі навукамі: акустыкай, фізіялогіяй, таксама з псіхалогіяй.

У залежнасці ад задач вывучэння гукавой матэрыі адрозніваюць фанетыку агульную, апісальную, гістарычную, параўнальную.

Своеасаблівасць фанетыкі сярод іншых мовазнаўчых дысцыплін у тым, што гукі мовы, у адрозненне ад іншых яе адзінак — марфем, словаў, словазлучэнняў, сказаў, — не маюць самастойнага сэнсавага значэння, маюць толькі адну значную характарыстыку — гучанне. А з іншага боку, гукі мовы, не маючы самі па сабе сэнсу, значэння, служаць для ўтварэння моўных адзінак, якія маюць сэнс, значэнне, такім чынам, гукі рэалізуюцца ў лексіцы і граматычным ладзе мовы.

Гл.далей: фанетычная транскрыпцыя, міжнародны фанетычны алфавіт.


  1. Паводле вызначэння Л. У. Шчэрбы.

[правіць] Крыніцы

  • Сучасная беларуская мова: Уводзіны. Фанетыка. Фаналогія. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Лексікаграфія. Фразеалогія. Фразеаграфія: Вучэб. дапам. / Я. М. Камароўскі, В. П. Красней, У. М. Лазоўскі і інш. — 2-е выд., дапрац. і дап. — Мн. : Выш. школа, 1995. — 334 с. ISBN 985-06-0075-6.