Гісторыя Кітая

From Вікіпедыя

Галоўны артыкул: Кітай

[правіць] Храналогія гісторыі Кітая

Храналогія вядзецца з 841 да н.э. Да гэтага перыяда — даты умоўныя. Існуюць міфалагізіраваныя перыяды, пачатак іх вядзецца, па некаторых крыніцах, ад часу з'яўлення першага чалавека на тэрыторыі Кітая (сінантрапа), а працягласць міфалагічнага перыяда «самай глыбокай даўніны» складае 2 757 780 год.

Аднастайнасць у храналогіі адсутнічае. Адна з найлепшых (дасканала вывераная):

  • Ся [Xia] 2207—1767 да н.э. (традыцыйна-ўмоўныя даты)
  • Шан (Інь) [Shang Yin] 1766—1122 да н.э. (традыцыйна-ўмоўныя даты)
  • Чжоў [Zhou] 1122—256 до н.э.
Заходняя Чжоў (Сi Чжоў [Xi Zhou]) 1122—771 да н.э. (праблемныя даты)
Усходняя Чжоў (Дун Чжоў [Dong Zhou]) 770—256 да н.э.
Вёсны і восені (Чунь цю [Chun cju]) 722—481 да н.э. (праблемныя даты)
Царствы ў барацьбе (Чжань го [Zhan guo]) 403 (праблемная дата) —221 да н.э.
  • Цынь [Qin] 221—206 да н.э.
  • Хань [Han] 206—220 н.э.
Заходняя Хань (Сі Хань [Xi Han]) 206 да н.э. — 8 н.э.
Новая (Сінь [Xin]) 9—23
Імператар Гэн Шы [Geng Shi] 23—25
Усходняя Хань (Дун Хань [Dong Han]) 25—220
  • Траяцарства (Сань го [San guo]) 220—280
Вэй [Wei] 220—265
Шу [Shu] 221—263
У [Wu] 229—280
  • Цзінь [Jin] 280—420
Заходняя Цзінь (Сі Цзінь [Xi Jin]) 265—316
Усходняя Цзінь (Дун Цзінь [Dong Jin]) 317—420
  • Пяць варварскіх народаў /цян, дзі, сяньбі, цзе, сюнну/ і шаснаццаць дзяржаў (Уху шылю го [Wuhu shiliu guo]) 304—439
Хань [Han] 304—318 і Ранняя Чжао (Цянь Чжао [Qian Zhao]) 318—329
Вялікая Хань (Чэн Хань [Cheng Han]) 304—347
Ранняя Лян (Цянь Лян [Qian Liang]) 314—376
Позняя Чжао (Хоў Чжао [Hou Zhao]) 319—351
Ранняя Янь (Цянь Янь [Qian Yan]) 337—370
Ранняя Цынь (Цянь Цынь [Qian Qin]) 351—394
Позняя Цынь (Хоў Цынь [Hou Qin]) 384—417
Позняя Янь (Хоў Янь [Hou Yan]) 384—409
Заходняя Цынь (Сі Цынь [Xi Qin]) 385—431
Позняя Лян (Хоў Лян [Hou Liang]) 386—403
Паўднёвая Лян (Нань Лян [Nan Liang]) 397—414
Паўднёвая Янь (Нянь Янь [Nan Yan]) 398—410
Заходняя Лян (Сі Лян [Xi Liang]) 400—421
Паўночная Лян (Бэй Лян [Bei Liang]) 401—439
Ся [Xia] 407—431
Паўночная Янь (Бэй Янь [Bei Yan]) 409—436
  • Паўднёвыя і паўночныя дынастыі (Нань бэй чао [Nan bei chao]) 420—589
Паўднёвыя дынастыі (Нань чао [Nan chao]):
Сун [Song] 420—479
Цы [Qi] 479—502
Лян [Liang] 502—557
Чэнь [Chen] 557—589
Паўночныя дынастыі (Бэй чао [Bei chao]):
Паўночная Вэй (Бэй Вэй [Bei Wei]) 386—534
Усходняя Вэй (Дун Вэй [Dong Wei]) 534—550
Заходняя Вэй (Сі Вэй [Xi Wei]) 535—557
Паўночная Цы (Бэй Цы [Bei Qi]) 550—577
Паўночная Чжоў (Бэй Чжоў [Bei Zhou]) 557—581
  • Суй [Sui] 581—618
  • Тан [Тang] 618—907
Чжоў [Zhou] 690—705
  • Пяць дынастый (У дай) 907—959:
Позняя Лян (Хоў Лян [Hou Liang]) 907—923
Позняя Тан (Хоў Тан [Hou Tang]) 923—936
Позняя Цзынь (Хоў Цзынь [Hou Jin]) 936—946
Позняя Хань (Хоў Хань [Hou Han]) 947—950
Позняя Чжоу (Хоў Чжоў [Hou Zhou]) 951—959
  • Сун [Song] 960—1279
Паўночная Сун (Бэй Сун [Bei Song]) 960—1127
Паўднёвая Сун (Нань Сун [Nan Song]) 1127—1279

У апошні час нароўні з дзяржавай Сун (960-1279) раўнапраўнымі удзельнікамі гістарычнага працэса ў Кітаі становяцца дзяржава кіданяў Ляо (907—1125) і дзяржава чжурчжэняў Цзінь (1125—1234). Былі і раней прыклады таго, што ў гісторыю Кітая ўключаліся дзяржавы, створаныя неханьскімі народамі, напрыклад, дзяржава народа тоба — Паўночная Вэй. Але гэта адносілася толькі да тых перыядаў, калі не было адзінай цэнтральнай улады ханьцаў.

Гэтую новую тэндэнцыю трэба разумець у тым сэнсе, што храналогіі пачынаюць аспрэчваць права ханьцаў на выключнае месца ў кітайскай гісторыі, вызваляючы месца ў гістарычным мінулым для іншых народаў сучаснага Кітая. Варта разглядаць гэта ў кантэксце сучаснай палітыкі адносна нацыянальных меншасцей.