Рэфармацыя

From Вікіпедыя

Рэфарма́цыярэлігійны і грамадскі рух у XVI стагоддзі, які маў за мэту рэформу Каталіцкага Касцёла. Непасрэдным пачаткам Рэфармацыі з’яўляецца выступленне Марціна Лютэра ў 1517 годзе. У выніку рэфармацыі з'явіўся новы накірунак у хрысціянстве — пратэстантызм (пратэстанства).

Змест

[правіць] Прычыны і перадумовы Рэфармацыі

У Сярэдняй Еўропе ўжо ў XIV ст. развіліся перакананні ў неабходнасці рэфармавання Каталіцкага Касцёла. Першыя серыі разломаў і новыя перспектывы паходзілі ад Джона Уікліфа з Оксфардскага універсітэта, а пазней ад Яна Гуса. Каталіцкі Касцёл абодвух іх прызнанаў ерытыкамі. Прычынай Рэфармацыі быў, таксама, упадак аўтарытэту папы рымскага і ўсяго Каталіцкага Касцёла. Да гэтага спрычыніліся: авіньёнская няволя рымскіх папаў, заходняя схізма (папская схізма), нізкі ўзровень адукацыі духавенства, гандаль індульгенцыямі (адпустамі), скіраванасць іерархаў Каталіцкага Касцёла да спраў выключна свецкіх (уладанне землямі, маёмасцю, прыбытак і г.д.). Свой уплыў аказала з’яўленне гуманізму. сусветныя саборы, якія адбыліся напярэдадні Рэфармацыі — Канстанскі і Пяты Латэранскі саборы, не займаліся рэформай Каталіцкага Касцёла, патрэба якой была відавочнай.

[правіць] Выступленне Марціна Лютэра

95 тэзісаў Марціна Лютара
95 тэзісаў Марціна Лютара

Непасрэдным пачаткам Рэфармацыі з’яўляецца выступленне Марціна Лютэра ў 1517 годзе. Марцін Лютэр (1483-1546) быў манахам з ордэна аўсцінцаў і святаром. Меў ступень доктара тэалогіі і навучаў ва універсітэце ў Вітэнбургу. Уплыў на яго аказаў валюнтарызм В.Окхама і рух дэвоцыо модэрна (devotio moderna). Абураны распаўсюджаннем продажу індульгенцый, ён 31 кастрычніка 1517 года прыбіў 95 тэзісаў супраць індульгенцый на дзвярах універсітэцкага касцёла, які быў таксама замкавым касцёлам у Вітэнбургу. Гэтыя тэзісы вельмі хутка распаўсюдзіліся па Германіі і знайшлі шмат прыхільнікаў. Гэтаму спрыялі: антыкурыяльныя і антыімператарскія настроі грамадства, замяшальніцтва тэолагаў. Лютэр разам з паплечнікамі працягвае развіваць сваю дактрыну. Ён на адным з дыступаў сцвярджае, што сусветныя саборы могуць памыляцца. Паводле яго, рэлігійнай праўдай з'яўляецца толькі тое, чаму можна навучаць на падставе святога пісання. Лютэр абараняе навуку Яна Гуса. 15-га чэрвеня 1520 года папа Леон Х выдае булу “Exsurge Domine” у якой заклікае Лютэра падпарадкавацца апостальскай сталіцыі, асуджаючы яго навуку, вымагае, каб Лютэр выракся яе ў 60-ці дзённы тэрмін. На гэта Лютэр адказвае “пісаннямі Рэфармацыі” у якіх развівае сваю навуку. На Божае Нараджэнне 1520 года Лютэр публічна спальвае булу “Exsurge Domine”. У 1521 годзе на сойме ў Вормсе, перад імператарам Карлам VЛютэр адмаўляецца адрачыся ад сваёй навукі. Асуджаны на выгнанне, ён хаваецца ў замку ў Вітэнбургу і пачынае перакладаць Бблію на нямецкую мову.

[правіць] Ход Рэфармацыі

У 1521 годзе паплечнік Лютэра Меланхтон выдае кнігу “Loci communes rerum theologicarum”, якая змяшчае пачатковыя тэалагічныя паняцці паводле ідэй Лютэра, дагматыку і этыку лютэранства. Асноўныя пункты навучання Рэфармацыі: толькі Святое Пісанне з’яўляцца аўтарытэтам у пытаннях веры і асновай веры (sola scriptura), паміж Богам і чалавекам не можа быць пасрэднікаў – толькі Хрыстос вядзе да Бога (solus Christus), учынкі не ўплываюць на збаўленне, яго чалавек атрымлівае толькі з ласкі Хрыста (sola gratia), збаўленне чалавек атрымлівае толькі праз веру ў Бога (sola fides). Новыя ідэі пачынаюць выклікаць узброенныя канфлікты: выступленне рыцарства і дробнай шляхты (1522-1523) і паўстанне сялян (1524-1525). Лютэр падтрымлівае бок князёў-феадалаў, што аддаляе ад яго бедную шляхту і сялян. На сойме ў Аўгсбургу ў 1530 годзе было прынята вызнанне веры, якое змяшчала асноўныя ідэі рэфарматараў. Гэтае вызнанне веры было сфармулявана Меланхтонам і атрымала назву Аўгсбурскае. Ужо ў наступным годзе сабраныя ў Шмалькадэне пратэстанскія князі ўтварылі паміж сабой саюз. 1535 – першае выступленне Жана Кальвіна. 1536 – пачатак Рэфармацыі ў Даніі і Нарвегіі. У гэты жа годзе Меланхтон распрацоўвае Вітэнбергскую канкордыю – формулу, якая павінна была сцерці розніцу паміж прыхільнікамі Лютэра і Цвінглі. 1537 – у адказ на планы папы рымскага склікаць сабор, на якім ён хацеў усіх нямецкіх князёў заклікаць падпарадкавацца Рыму, ствараюцца Шмалькадэнскія артыкулы ў якіх яшчэ раз было пацверджана, што пратэстанты адкідаюць уладу папы, як неадпаведную Святому Пісанню. 1541 – пачатак Рэфармацыі ў Шатландыі. У Германіі Аўгсбурскі рэлігійны мір (1555) у пэўнай ступені завяршае войны перыяду Рэфармацыі. Быў абвешчаны прынцып – “Cuius regio, eius religio” (з лац. “чыя зямля, таго і рэлігія”). Гэта азначае, што уладары нямецкіх княстваў самі выбіраюць сваё веравызнанне, а іх падданыя вымушаны падпарадкоўвацца іх выбару. 1559 – ў Англіі каралеўская ўлада канчаткова прымае на сябе кіраўніцтва царквой у гэтай краіне (англіканства). 1570 – больш дзвюх трэціх частак нямецкіх земляў прымае пратэстанства. У Францыі кальвіністаў называлі гугенотамі, іх апазіцыя да каталіцкай большасці насельніцтва лічылася ўладамі небяспечнай, таму яны сутыкнуліся з пераследамі. Агульна вядома забойства многіх гугенотаў у 1572 годзе, якое атрымала назву Варфаламееўская ноч. Нанскі эдыкт 1598 года дае вялікія свабоды гугенотам у гэтай краіне.

[правіць] Вынікі

  • Рэфармацыя прывяла да шэрагу рэлігійных войн. Апошняй з іх была Трыццацігадовая вайна (1618-1648) канец якой паклаў Вестфальскі мір. Веравызнанне жыхароў тэрыторый вызначаў іх уладар.
  • Да падзелу хрысціянства на праваслаўе і каталіцтва дадалося адасабленне ад Каталіцкага Касцёла лютэранства і кальвінізму, якія ў сваю чаргу далей рэфармаваліся і з іх, або пад іх уплывам, паўставалі новыя дэнамінацыі.

Гэты новы накірунак хрысціянства запануе ў Прусіі, Курляндыі і прыбалтыйскіх землях, ва ўсёй Скандынавіі. У Нідэрландах і Шатландыі ў форме кальвінізму. Уплывы Цвінглі і Кальвіна сталі моцныя ў Швейцарыі. У Англіі і Паўночнай Ірландыі пераважае англіканства. Адсюль рэфармаваныя хрысціяне распаўсюдзіцца на другім баку Атлантычнага акіяна – у абодвух Амерыках, пераважаючы ў Паўночнай.

Шаблон:Uncategorized