Руснакі
From Вікіпедыя
РУСНАКІ (карпата-русы, лемкі, русіны, руснацы, угра-русы), славянская этнічная група ва Усходняй Еўропе.
Змест |
[правіць] Статус руснакоў
Руснакі афіцыйна прызнаныя асобнай нацыянальнасцю ў Славакіі, Польшчы, Венгрыі, Чэхіі і Сербіі. [1] Улады Украіны разглядаюць руснакоў як этнаграфічную групу ўкраінцаў.
У 1992 і 2002 гадах Закарпацкая абласная рада звярталася да цэнтральных уладаў Украіны з просьбай прызнаць руснакоў асобнай нацыянальнасцю. [2] У жніўні 2006 года Камітэт па ліквідацыі расавай дыскрымінацыі ААН заклікаў урад Украіны прызнаць руснакоў у якасці нацыянальнай меншасці, [3]паколькі існуюць «істотныя адрозненні паміж руснакамі і ўкраінцамі». [4]
7 сакавіка 2007 года Закарпацкая абласная рада пастанавіла прызнаць руснакоў карэннай нацыянальнасцю Закарпацця [5][6].
Кангрэс украінскіх нацыяналістаў, Таварыства «Просвита» і некаторыя іншыя ўкраінскія грамадскія арганізацыі, запатрабавалі ад прэзідэнта Украіны Віктара Юшчанкі адмяніць гэтую пастанову як пазапраўную. [7]
[правіць] Рассяленне і колькасць
Руснакі засяляюць Закарпацкую вобласць Украіны, Усходнюю Славакію (паўночны ўсход Прэшаўскага краю) і частку Бескідаў у Польшчы. Некаторая іх частка пражывае ў краінах, куды яны перасяліліся ў апошнія некалькі стагоддзяў — у Венгрыі, Сербіі (у Краі Ваяводзіна, дзе іх мова прызнана адной з афіцыйных моў краю), Харватыі, ЗША, Канадзе, Расіі.
Паводле перапісу 2001 ва Украіне, у Закарпацкай вобласці было зарэгістравана 10.069 руснакоў (па меркаваннях руснацкіх лідэраў, гэтыя дадзеныя былі сфальсіфікаваныя[8]). Перапіс 2001 у Славакіі зафіксаваў 24.201, перапіс 2002 у Польшчы — 5.863,[9] перапіс 2002 у Ваяводзіне — 15.626, перапіс 2001 у Венгрыі – 2.079 руснакоў.
[правіць] Мова
Гутарковая мова, якая выкарыстоўваецца ў Закарпацці — блізкія паміж сабою гаворкі даліннага Закарпацця, у Славакіі і Польшчы у якасці афіцыйнай руснацкай мовы выкарыстоўваюцца мясцовыя кадыфікаваныя лемкаўскія дыялекты. У якасці літаратурнай мовы доўгі час выкарыстоўвалася царкоўнаславянская (нават у XIX ст.), што моцна паўплывала на гутарковую лексіку і зблізіла мясцовыя гаворкі з рускай мовай больш чым з украінскай. Асновы руснацкай літаратурнай мовы заклаў Аляксандр Духновіч. На мяжы XIX–XX стст. руснакі Закарпацця падзяляліся на русафілаў і ўкраінафілаў. Першыя выступалі за прыняцце ў якасці літаратурнай мовы рускай, другія — украінскай. У цяперашні час існуюць розныя варыянты літаратурнай руснацкай мовы.
[правіць] Руснацкія рэсурсы ў сеціве
- (англ.) http://www.carpatho-rusyn.org - Інфармацыйны партал руснакоў ЗША
- (англ.; польск.; русн.; укр.) http://www.lemko.org - Інфармацыйны партал руснакоў Польшчы
- (русн.) http://www.lemkowyna.net - «Lemkowyna». Інфармацыйны партал руснакоў, мае падручнік руснацкай мовы.
- (русн.) http://www.ruskamatka.tk - «Ruska matka». Таварыства руснакоў у Сербіі
- (русн.; харв.) http://www.rusnak.hr - Таварыства руснакоў у Харватыі
- (русн.) http://www.rusnak.info - Руснацкі інфармацыйны партал
- (руск.) http://www.rusyn.md - Таварыства руснакоў у Малдавіі
- ↑ http://www.unpo.org/article.php?id=3399
- ↑ http://www.unpo.org/article.php?id=5500
- ↑ Арт. 20 http://www.universalhumanrightsindex.org/documents/824/1003/document/ru/doc/text.doc
- ↑ http://www.rdu.org.ua/news.php?content=1173443580&path=main
- ↑ http://www.rdu.org.ua/news.php?content=1173351060&path=main
- ↑ За першы пункт прынятага абласной радай рашэння прагаласавала абсалютную большасць дэпутатаў: 71 дэпутат з 75, 2 супраць, 2 устрымаліся. У другім пункце дэпутаты просяць прэзідэнта, Вярхоўную Раду Ўкраіны і прэм'ер-міністра прызнаць руснакоў на заканадаўчым узроўні па ўсёй Украіне http://www.rdu.org.ua/news.php?content=1173443580&path=main
- ↑ http://www.rdu.org.ua/news.php?content=1174683480&path=main
- ↑ http://www.rdu.org.ua/news.php?content=1173443580&path=main
- ↑ http://www.unpo.org/article.php?id=5500