Вільгельм Кубэ
From Вікіпедыя
Вільгельм КУБЭ [ням. Wilhelm Kube; 13.11.1887, Глогаў-на-Одэры—22.9.1943, Мінск], нямецкі палітычны дзеяч, генеральны камісар Генеральнай Акругі Беларусь Рэйхскамісарыяту Остланд (1941—1943).
Гуманітарная гімназія "Цум граўэн клостэр", Берлін. Берлінскі універсітэт, гісторыя і навука аб дзяржаве (1908—1912). Сябар Акадэміі Нямецкага Права, эксперт па старажытнай гісторыі (1930-я).
|
[правіць] У палітыцы
Адзін з заснавальнікаў Нямецкага нацыянальнага саюзу студэнтаў, яго кіраўнік (1911—1914). Сябар Нямецкай сацыяльнай партыі (1911—1913), Нямецкай кансерватыўнай партыі (1913—1918), рэдактар розных партыйных газет. У Нямецкай нацыянальнай народнай партыі (1919—1923), генеральны сакратар брэслаўскай (1919), потым берлінскай (1920) арганізацыі. Адзін з заснавальнікаў (разам з членамі тады забароненай НСДАП) Нямецкай сацыялістычнай партыі свабоды (1923), дэпутат Рэйхстагу (1924), праваднік поглядаў НСДАП. Член Нямецкай нацыянал-сацыялістычнай рабочай партыі (НСДАП) з 1.12.1927. Гауляйтэр партыйнай акругі Остмарк (1928?), актыўны і паспяховы дзеяч на гэтых землях на карысць НСДАП. Дэпутат прускага Ландтагу (май 1928), кіраўнік фракцыі нацыянал-сацыялістаў, паспяховы палітычны дзеяч, значна спрычыніўся ў гэтай ролі да будучай перамогі НСДАП[1]. Пасля перамогі НСДАП, обер-прэзідэнт Берліна і Брандэнбургу (25.3.1933), гауляйтэр партыйнай акругі Курмарк (1.6.1933). Дэпутат Рэйхстагу, дзяржаўны саветнік у Прусіі (1933—1936). У 1936—1941 не граў актыўнай ролі ў палітычным жыцці Германіі (гл. Эпізод з ананімным лістом), але заставаўся членам НСДАП, дэпутатам Рэйхстагу і гауляйтэрам. Генеральны камісар нямецкай грамадзянскай адміністрацыі[2] ў Генеральным Камісарыяце Беларусь (1941—1943). Загінуў ад падкладзенай бомбы.
[правіць] Гібель Кубэ
Традыцыйны ў савецкай гістарыяграфіі погляд на арганізацыю бомбавага замаху на Кубэ прыпісвае ініцыятыву і падрыхтоўку камандаванню партызанскага атрада "Дзіма", а непасрэднае выкананне Алене Мазанік і Марыі Восіпавай.
Аднак, існуе меркаванне, што выступіць арганізатарамі замаху мелі повад (востры палітычны канфлікт СС і Кубэ) і магчымасць высокія сілы ў СС, магчыма, з ініцыятывы Гімлера.
[правіць] Погляды
[правіць] Антысемітызм
Кубэ лічыўся перакананым антысемітам, нават адным з тэарэтыкаў антысемітызму.
Аднак, з невядомых прычын у красавіку 1936 ён выслаў ананімны ліст да галоўнага суддзі НСДАП рэйхсляйтэра Вальтэра Буха, абвінавачваючы таго ў пераследаванні яўрэяў, адначасова паказваючы на яўрэйскае паходжанне жонкі апошняга. Пасля выкрыцця аўтарства і ў сувязі з высокапастаўленым сваяцтвам Буха (зяць Буха — Борман), Кубэ быў вымушаны пакінуць усе дзяржаўныя і партыйныя пасады, і толькі дзякуючы актыўнаму заступніцтву Гітлера захаваў сваё членства ў НСДАП.
У час дзейнасці як кіраўніка нямецкай грамадзянскай адміністрацыі ў Беларусі выступамі супраць нечалавечага трактавання мясцовага насельніцтва (у т.л. яўрэяў) атрымаў ад палітычных апанентаў ярлык "любца яўрэяў".
[правіць] Беларускае пытанне
Пад кіраўніцтвам Кубэ на акупаваных беларускіх землях праводзілася палітыка г.зв. "вайсрутэнізацыі" — спрыяння беларускаму нацыянальнаму развіццю пад нямецкім кіраўніцтвам і кантролем.
[правіць] Канфлікт з СС
Падтрымка К. беларускага нацыянальнага руху, хоць і падкантрольнага нямецкай адміністрацыі, выклікала рэзкае незадавальненне і процідзеянне іншых палітычных сіл Германіі, найперш СС (Гімлер). Да яшчэ больш рэзкага палітычнага канфлікту прывялі сістэматычныя выступы К. супраць нечалавечай дзейнасці СС і паліцыі ў Беларусі супраць мясцовага насельніцтва. Палітычны поспех у канфлікце некалькі разоў хіліўся на той ці іншы бок, але канчатковага развязання канфлікт не меў да самай гібелі К.
[правіць] Ацэнкі
Асоба і дзейнасць К. прыцягнулі да сябе самыя палярныя ацэнкі.
Фармальна, паводле арг. структуры Генеральнага камісарыяту, К. падлягалі ўсе сілы СС і паліцыі на падуладнай яму тэрыторыі, а значыць, К. быў саўдзельнікам іх злачынстваў. Але паводле каманднай структуры СС, камандаваць войскам СС мог толькі рэйхсфюрэр, і, рэальна, сілы СС дзейнічалі незалежна, і непасрэднай віны К. у нацысцкіх злачынствах няма.
Больш таго, як адзначае Райтлінгер[3] менавіта пазіцыя і дзейнасць К., хоць і малаэфектыўныя, пэўны час фактычна стрымлівалі вынішчэнне яўрэяў у Беларусі.
[правіць] У Германіі
Сярод сваіх таварышаў па нацысцкай партыі К. карыстаўся моцнай падтрымкай Гітлера, але, напр., Гімлер, пасля смерці К., выказаўся, што "толькі смерць уратавала таго ад канцлагеру".
[правіць] У СССР
К. актыўна падтрымліваў ідэю самастойнай беларускай дзяржаўнасці і аб'ектыўна паспрыяў развіццю беларускай нацыянальнай свядомасці. Менавіта гэтым ён заслужыў адназначна негатыўную ацэнку савецкай, а за ёй і афіцыйнай беларускай гістарыяграфіі[4].
У беларускай эмігранцкай гістарыяграфіі ацэнак дзейнасці К. пазбягалі, відавочна, дзеля лепшага, у параўнанні, выгляду дзейнасці Р. Астроўскага[5].
[правіць] Крыніцы
- (Туронак) Jerzy Turonek. Bialorus pod okupacja niemiecka. "WERS", Warszawa—Wroclaw, 1989. 186 s.
- ↑ Наогул, дзейнасць у гэты перыяд заслужыла Кубэ ўдзячнасць і моцную падтрымку Гітлера ў шэрагу будучых эпізодаў.
- ↑ Прызначэнне Кубэ пасля пяці гадоў палітычнага нябыту на важную пасаду, хоць і мела за сабой моцную падтрымку Гітлера, але выклікала здзіўленне і шматлікія пярэчанні многіх у кіравальных колах Германіі.
- ↑ Туронак, С.119.
- ↑ Туронак, С.119.
- ↑ Туронак, С.119.