Беларуская вайсковая камісія
From Вікіпедыя
Беларуская вайсковая камісія, адмысловая арганізацыя дзеля стварэння беларускага войска ў складзе польскага войска, якая складалася з грамадзянскіх і вайсковых сябраў, была ўтвораная на Беларускім з'ездзе Віленшчыны і Гарадзеншчыны (1-я пал. чэрвеня 1919, Вільня), і падпарадкоўвалася Цэнтральнай Радзе Віленшчыны і Гарадзеншчыны. Старшыня: Павел Аляксюк.
Задачай камісіі было распрацаваць праект арганізацыі беларускага войска ў складзе польскага войска і тэкст звароту да польскіх уладаў па дазвол на такую арганізацыю.
У далейшым камісія павінна была дзейнічаць пры польскім галоўным камандаванні, а таксама мець прадстаўнікоў ва ўсіх галінах вайсковай гаспадаркі, якія б тычыліся беларускіх часцей. Камісія павінна была б прапаноўваць кандыдатуры афіцэраў для беларускага войска, зацвярджаць пастановы польскага галоўнакамандавання аб іх прызначэнні і выдаленні.
Адпаведны мемарандум быў пераданы Ю. Пілсудскаму 28.7.1919, тады ж была атрыманая яго згода. З тэхнічным удзелам прызначанага прадстаўніка польскага камандавання капітана Баброўскага, камісія распрацавала праект арганізацыі беларускага войска ў складзе адной пяхотнай дывізіі — трох пяхотных палкоў, артылерыйскага палка, кавалерыйскага эскадрона, роты сапёраў, усяго 20 тыс. ч.
Гэты праект быў пераданы польскаму галоўнаму камандаванню, але рэальных крокаў да яго ажыццяўлення не рабілася да кастрычніка 1919. Тымчасам, набор і фарміраванне ў жніўні—верасні 1919 на беларускіх тэрыторыях, акупаваных польскім войскам, Беларуска-Літоўскай дывізіі, нягледзячы на яе назву, праводзіўся не дзеля ажыццяўлення гэтага праекту, а дзеля ўзмацнення ўласна польскага войска.
Дэкрэт Пілсудскага (22.10.1919) пацвердзіў склад і паўнамоцтвы Камісіі (Аляксюк, палк. Канапацкі, Рак-Міхаўлоўскі, штабс-кап. Кушаль, палк. Якубоўскі, Мурашка, Аўсянік, Прушынскі, штабс-кап. Якубецкі), яе сталае месца быцця (Мінск) і фарміраванне беларускага войска пад назвай "беларускіх нацыянальных аддзелаў" у Слоніме пад камандаваннем сябра Камісіі палкоўніка Канапацкага. Польскім афіцэрам і салдатам беларускай нацыянальнасці было дазволена пераходзіць у беларускія часці. Апроч гэтага, дазвалялася арганізацыя пры Варшаўскай школе падхаружых беларускага ўзводу з ахвотнікаў з сярэдняй адукацыяй, дзеля падрыхтоўкі беларускіх афіцэрскіх кадраў. Аднак, колькасны склад беларускага войска быў скарочаны да двух батальёнаў.
У снежні 1919 у Мінску Камісія пачала працу дзеля ажыццяўлення гэтага дэкрэта, і адразу сутыкнулася з сістэматычным палітычным і адміністрацыйным процідзеяннем акупацыйнай адміністрацыі, якая была пад моцным уплывам польскай "эндэцыі" (нацыянал-дэмакратычнай партыі).
Рэальна Камісіі ўдалося сфарміраваць адзін пяхотны батальён, стварыць узвод ахвотнікаў (30 чал.) пры Варшаўскай школе падхаружых і арганізаваць курсы перападрыхтоўкі афіцэраў у Мінску.
[правіць] Крыніцы
- Франц Кушаль. Спробы стварэньня беларускага войска. — Мн.: Беларускі Гістарычны Агляд, 1999. — 166 с. ISBN 985-6374-16-2. С.21—28.