Іван Мележ
From Вікіпедыя
Іван Паўлавіч МЕЛЕЖ (8 лютага 1921, вёска Глінішча Хойніцкага раёна Гомельскай вобласці — 9 жніўня 1976, Мінск), вядомы беларускі пісьменнік.
Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Якуба Коласа (1962) за раман «Людзі на балоце», Ленінскай прэміі (1972) за раманы «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы», Дзяржаўнай прэміі БССР (1976) за кнігу крытычных нарысаў, артыкулаў «Жыццёвыя клопаты» (пасмяротна).
[правіць] Жыццяпіс
Нарадзіўся ў сялянскай сям'і. Пачатковую адукацыя Іван Мележ атрымаў у Глінішчах, школу-сямігодку скончыў у Алексічах, дзесяцігодку (СШ N1) у 1938 г. у Хойніках. У школьныя гады шмат маляваў, марыў стаць мастаком. У 1939 г. паступіў у Маскоўскі інстытут гісторыі, філасофіі і літаратуры, аднак з 1-га курсу быў прызваны ў войска.
Улетку 1940 г. удзельнічаў у вызваленні Букавіны і Бесарабіі. Вялікая Айчынная вайна застала яго на Украіне. Ваяваў пад Мікалаевам, Лазавой, Растовам-на-Доне. У снежні 1941 гады атрымаў раненне. У траўні 1942 года ў г. Каменску скончыў курсы палітработнікаў. Затым быў адпраўлены літсупрацоўнікам газеты 51-й стралковай дывізіі. 20.06.1942 г. пад Растовам атрымаў цяжкае раненне правага пляча.
Пасля лячэння ў шпіталях Есентукоў і Тбілісі трапіў у БДУ (у той час на станцыі Сходня пад Масквой), дзе ў 1943-44 гг. выкладаў ваенную падрыхтоўку. У жніўні 1944 гады разам з універсітэтам пераехаў у Мінск.
У 1945 году завочна скончыў філалагічны факультэт БДУ. Затым вучыўся ў аспірантуры пры БДУ. Адначасова з вучобай працаваў у рэдакцыі часопіса "Полымя". Пасля сканчэння аспірантуры працаваў у БДУ старэйшым выкладчыкам беларускай літаратуры.
Сябар СП СССР (1945). Сакратар (з 1966), намеснік старшыні (1971—1974) праўлення СП БССР. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР (1967-1976). Быў старшынём Беларускага камітэта абароны міру, сябрам Сусветнага Савета Міру.
[правіць] Творы
[правіць] Зборнікі аповесцей і апавяданняў
- «У завіруху» (1946)
- «Гарачы жнівень» (1948)
- «Заўсёды наперадзе» (нарыс, 1948)
- «Блізкае і далёкае» (1954)
- «У гарах дажджы» (1957)
- «Што ён за чалавек» (апавяданні, аповесці, нарысы, 1961)
- «Жыццёвыя клопаты» (нарысы, эсэ, крытычныя артыкулы, 1975)
- «Белыя вішні і яблыні» (1976)
- «Першая кніга: Дзённікі, сшыткі, з запісных кніжак» (1977).
[правіць] Раманы
- «Мінскі напрамак» (1952, дапрацаванае выданне ў 1974)
- «Палеская хроніка», цыкл раманаў
- «Людзі на балоце» (1962)
- «Подых навальніцы» (1966)
- «Завеі, снежань» (1978)
[правіць] П'есы
- «Пакуль вы маладыя» (1956, асобнае выданне ў 1958, пастаўлена ў 1957)
- «Дні нашага нараджэння» (апублікавана і пастаўлена ў 1958)
- «Хто прыйшоў уночы» (1959, асобнае выданне ў 1966).
У 1969-1971 гг. выйшаў Збор твораў у 6-ці, у 1979-1985 гг. - у 10 тамах. Па раманах «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы» Беларускім тэлебачаннем створаны ў 1966 г. спектакль. Беларускім тэатрам імя Янкі Купалы пастаўлены ў 1966 г. спекталь «Людзі на балоце», Гомельскім абласным тэатрам - «Подых навальніцы» (1977), у 1989 г. - «Страсці эпохі» (паводле рамана «Завеі, снежань»).