Патмар Эдисон Иванович

Википедири материал

Эдисон Иванович Патмар Красноармейски районĕнчи Яманак ялĕнче ака уйăхĕн 11-мĕшĕнче 1955 çулта çуралнă.

Аттепе аннен кĕçĕн ывăлĕ пулнă пулин те, вĕсем ăна питĕ юратнă, манпа мамок ытларах вăхăт ирттернĕ. Унпа вăл ăçта кăна пулман пулĕ, мĕн çинчен калаçман. Утă çулнă çĕрте пулнă, пĕрле тавăрнă, çĕр улми кăларнă тата тем те пĕр тунă. Мамок ман хутла пĕлмен пулин те ун пек ăслă çынна эпĕ пурнăçра курман. Нихăçан та манмастăп, пĕрре çĕçĕпе алла касрăм, шăмă патне çитиччен. Макăратăп, питĕ ыратать. Мамок ман алла сулахаййипе тытрĕ, сылтăммипе çĕр çинчи пыльчăка илсе ыратакан вырăна хучĕ, темскерле сăмахсем каларĕ... Тепĕр икĕ-виçĕ сехетрен каснă вырăнта нимĕнте çук, вуçех те ыратмасть.

Мамокпа Трак пуххине кайма юрататтăмччĕ. Пĕр бидон сăра илеттĕмĕрччĕ те васкамасăр утаттăмăрччĕ ярмăркăна. Пилĕк километр утмалла. Çитрĕмĕр, сăрана хăвăрт сутса пĕтертĕмĕр, малалла канмалли самантсем пуçланаççĕ. Пылак шыв, премĕк... мĕн ыйтатăп, çавна мамок туянатчĕ.

Пĕррехинче, ун чухне шкула кайма пуçламан-ха, Трак пуххинчен таврăннă чух пăрлă çăмăра лекрĕмĕр. Аслати авăтать, кашни çеккунтра тенĕ пек çиçĕмĕ çиçет, пăрçа пек пăр лашкам çăвать. Мамок мана хăй кĕлеткипе хупласа хучĕ, сăх сăхать, «Турăçăм, çак çылăхсăр ачана сиен ан тăвах,»- тет. Пĕр вун минута яхăн тамăкра пултăмăр пулмалла. Çак вăхăтри пек хăрани ман пурнăçра урăх пулман теме те пулать пулмалла. Мĕн мамок виличченех, вăл сакăр вун тăхăр çул пурăнчĕ, пăрлă çăмара аса илеттĕмĕрччĕ.

Мамок - Аграпина Осиповна - питĕ ĕçчен пулса. Ăна Красноармейски район Хисеп кĕнекине те кĕртсе.

Атте, Иван Анисимович, ĕç хыççăн хăйĕн машинкипе мĕн çĕрлечченех пичетлеччĕ. Мĕнле те пулин хайлав çырса пĕтерсен пурне те вăратаччĕ, çĕрле 2-3 сехетре вăратни те пулнă, вара тытăначчĕ вулама. Ман çывăрас килет, вăл вулать...

Мĕн чул хăй ĕçĕ птне явăçтарма тăрăшман пуль ман атте. Илемлĕ литературăра мĕнле ятсем тĕл пулаççĕ, çавна çырса уйрăм кĕнеке тумалла - пине яхăн ят тупса, лаша-ĕне ячĕсем, юмах çырма пĕлни... Пĕррехинче вăл мана çынран интервью илме вĕрентрĕ. Ун чухне эпĕ 6 е 7 класра вĕренеттĕмччĕ пулас. Атте мана шариковăй авторучка илсе пачĕ, унччен чернилпа çырса, тата блокнот. Ячĕ пĕр ялти ватă çын патне. Манăн унпа калаçмалла, çырмалла. Старикки питĕ кăмăллă кĕтсе илчĕ. Эпĕ мĕнле тĕллевпе килни çинчен каласа патăм. Вăл мана, «Юрать, малтан пĕрер курка сăра ĕçетпĕр те веçех сана каласа паратăп,»- терĕ. Мана анне мĕн ачаранах сăра ĕçтернĕ те ятлаçман та. Килти сăрашăн кам ятлаçать! Анчах та ку ват сухалăн сăри пылран туни пулнă-çке! Пĕлмен çав. Пĕрер курка унпа шаклатса ĕçрĕмĕр те, мĕн каламалла - унăн хушаматне кăна çырма пултарнă çав. Киле çитрĕм. Ура унталла-кунталла явкаланать, атте ман çине пăхать кулса. «Сана писатель пулма иртерех пулас. Эсĕ пĕрремĕш экзамена тытаймарăн,- терĕ ман атте.

Кĕркунне пирĕн яла Мускавран пĕр генерал килчĕ. Вăл тĕнчерÿ лару-тăру çинчен леци вулама халăха клуба пухрĕ. Мана атте çак тĕл пулăва ячĕ. пултăм, килте мĕн ирччен çыртăм, ирхине аттене пилĕк страницăран çырнă «хайлава» патăм. Тепĕр виçĕ кунтан ман çырнине «Ял пурнăçĕ» хаçатра пичетлерĕç. Ку вăл 1969 çулта пулса. Мĕн чул гонорар панине те ас тăватăп - 44 пус, икĕ çирĕм пус тата икĕ икĕ пус. Çур кило премĕк илтĕм.

«Ял пурнăçĕ» хаçат 1970 çулхи декабрĕн 29-мĕшĕнче 156- мĕш (3197) номерĕнче пĕрремĕш сăвă пичетленсе тухрĕ

Шетмĕ юхать Çавала

Пирĕн ялăн çумĕпе,

Вĕтĕр-вĕтĕр хумĕпе,

Шетмĕ ĕлĕк-авалах

Лăпкăн юхнă Çавала.

Икĕ шыв анаталла

Çул тĕлленĕ - Атăла.

Ун çине йăлт тиенсе,

Пырса кĕнĕ тинĕсе.

Пирĕн ялăн çумĕпе,

Ĕлĕкхи хăй çулĕпе,

Шетмĕ халь те хăвалать

Хумсене Мăн Çавала!

......

Кашнин пурнăçĕ çапла,

(Шетмĕне курсах хакла.!)

Пĕлĕве хушса пырсан,

Эс те ăслă çын пулан.

Красноармейски вăтам шкулĕнче вĕреннĕ чух сочиненисене сăвăлла çыраттăмччĕ.

Радиопа хамăн вăрăм сăвва вуланине те ас тăватăп. Анчах та сăввине çухатнă. Сăмакун тăвакансем çинченччĕ.

Анне, Ольга Ивановна, культура ĕçченĕ. Вăл юнашар ялта библиотекарь пулса ĕçленĕ. Анне тăрăшнипе эпĕ шкула çÿреме пуçличченех библиотекăри пĕтĕм ача-пăча кĕнекине вуласа тухнă - çĕрĕ çĕрĕпе вулаттăмччĕ.

Запаса тухсан аннепе эпир питĕ туслашрăмăр. Вăл мĕн виличченех ман кĕнекесене редакциленĕ. Ун юлашки виçĕ çулĕ - маншăн литература институчĕ пекех. Шутлăр-ха, кĕнекери пĕрремĕш страницăран пуçласа хуплашка таран тишкереттĕмĕр. Ăçта мĕнле йăнăш, ăçта тĕрĕс мар предложени йĕркеленĕ, ăçта суйни пур - пурне те куçран каласа. Эпĕ çирĕм пĕр çул çар хесмечĕ хыççăн чăвашла самаях маннă, анне тепĕр хут чăваш чĕлхи патне тавăрчĕ теме те пулать.

Пирĕн килте час-часах çыравçăсем пулнине ас тăватăп. Валентин Урдаш - поэт, Прохор Трофимов - писатель, полковник. Петр Осипов патĕнче аттепе хăнара пулнине те тĕлĕкри пек ас тăватăп.

Тĕрлĕ хаçатсемпе журналсенче çар хесметĕнче чухне пичетленнĕ. Унăн вак жанрлă материалĕсем çарти, Казахстанпа Украина хаçачĕсенче час-часах çутă курнă.

1993 çулта запаса тухрăм, запасри подполковник.

Аттен виçĕ кĕнекине кăларнă хыççăн, хам та халăх сăмахлăхĕпе анлăн ĕçлеме пуçларăм. Атте, Иван Патмар, Чăваш республикинчи чылай ялсенче пулнине шута илсе, эпĕ Раççейри чăваш ялĕсене тĕпчес тĕллев лартрăм. Вунă çул хушшинче 646 ялта пулма ĕлкĕртĕм. Пушкăртастан, Татарстан, Мари эл, Удмурт, Хакасси республикисенчи, Ульяновск, Самара, Саратов, Тюмень, Пенза, Оренбург облаçĕсенчи тата Красноярск крайĕнчи чăваш ялĕсенче пулса.

1972-1976 çулсенче Оренбург хулинче аслă пĕлÿ илнĕ. 1979 çулта Киев хулинче 10-мĕш ЦК УПСра вĕреннĕ. 2003 çулта ЧПУра Чăваш филологи факультетне вĕренсе пĕтертĕм. 1997 çултанпа Раççей пĕрлешĕвĕн çыравçи, пĕтĕм тĕнчери баталистсемпе маринистсен пĕрлешĕвĕн членĕ, Нестр Янгаспа Алексей Талвир ячĕллĕ премисен лауреачĕ. Артур Беккерăн ылтăн тата пăхăр медалĕсене илме тивĕçлĕ пулнă. Чăваш халăх академикĕ. Украинăри Рыльски ячĕллĕ академипе тачă çыхăну тытатăп.

Совет Союзĕн тата ытти ют çĕршывсен 7 медальне илме тивĕçлĕ пулнă.

Запасра, 1998 çулччен «Патмар» кĕнеке издательствине ертсе пырса, пĕр вăхăт, 1995 çулта, «Защитник Отечества» хаçат редакторĕ пулса ĕçлерĕм. 1998 çулччен хам çырнă хайлавсене, аттен ĕçĕсене редакцилесе, ытти çыравçăсен сăвви-калавне хакласа кĕнекесем кăлартăм. Кайран, вĕрентекенсен тата тĕрлĕ çыравçăсен сĕнĕвесене шута илсе, икĕ журнал уçрăм, «Халăх ăс-хакăлĕ» тата «Халăх ăс хакăлĕ» библитеки». 2003-2004 çулсенче Чăваш республикин вĕрентÿ институчĕнче аслă преподаватель пулса ĕçлерĕм. 2005 çултанпа «Капкăн» журнал редакторĕ.

Манăн ывăл пур, Сергей Патмар. Вăл мĕн вăй çитнĕ таран кĕнеке кăларма пулăшать, вăл кĕнекене калăплаканни, илемлетекенни тата критикĕ. Вăл пулăшнипе çирĕм тăхăр кĕнеке тухрĕ. Сергей халĕ «Жизнь» хаçатра ĕçлет.

Мăшăр, Татьяна Петровна, педагог. Вăл та «Функции и графики» ятлă кĕнеке кăларнă. Халĕ тивĕçлĕ канура.

[тӳрлет] Кĕнекесен авторĕ:

  • Чăваш календарĕ – 1996 ç.
  • Чăваш календарĕ – 1998 ç. (Патмар)
  • Сана валли, чăваш ачи
  • Халăх ăсĕ юрату çинчен
  • Улахра
  • Яманак ял ĕçченĕн календарĕ
  • Чăваш ялĕ
  • Ĕненме юрать-и?
  • Манăн ял курăкĕсем
  • Çул хуçи
  • Чун (Патмар)
  • Вулас килет, пĕлес килет
  • Упи ялĕ
  • Кил ăшши
  • Ан ятлаç
  • Ытамра 31 минут
  • Чăвашла-китайла-украинла калаçу кĕнеки
  • Тĕлĕкре
  • Чăвашлах пурăнам-ха. Сергеев В.И. 60 çула çитнине халалласа
  • М.И. Скворцов - 70 çул. Ăслăлăх çулĕпе
  • Сăра пички
  • Алтăр çăлтăр çулĕпе. Иван Патмар - çыравçă, фольклорист, сăвăçă
  • Чĕлхе тымарĕ патне. А.П. Хусанкай 55 çул
  • Çут çăлтăр. Августа Уляндина çинчен
  • Чăваш халăх культури
  • Алă çул - паллă çул. С.П. Иванов 50 çул тултарнине халалласа
  • Yamanak
  • В 50 жизнь только начинается
  • Есть такой союз
  • Деревня
  • Хозяин дороги
  • У нас побывал Президент
  • Мое училище – моя история. История ядринского лицея
  • Батраки
  • Добро пожаловать в деревню
Урăх чěлхесем