Атэізм

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.


Атэі́зм (ад Шаблён:Lang-el, гэта значыць бязьбожны ) — светапогляд, паводле якому натуральны, матэрыяльны сьвет з'яўляецца адзіным і самадастатковым, а для тлумачэньня з'яваў і апісаньня законаў прыроды не патрабуецца прыцягненьне звышнатуральных сіл, напрыклад Бога, богаў, парфумы, іншых зьнешматэрыяльных істот. Атэісты лічаць усе наяўныя рэлігіі і вераваньні тварэннем самога чалавека, а з'яўленьне Сусьвету разглядаюць з навуковага пункту гледжаньня.

Асноўны, найболей грамадска значны выгляд атэізму, навуковы або пазітыўны атэізм цесна звязаны з рацыяналізмам, скептыцызмам, сьвецкім гуманізмам і вольнадумствам. З гэтымі плынямі яго радніць непрыманьне веры ў якасьці прылады спазнаньня сьвету, сцьвярджэнне ў якасці прылады такога спазнаньня навуковых метадаў, барацьба з дагматызмам (у тым ліку й сярод атэістаў) і вольнае абмеркаваньне філязофскіх праблем. З пункту гледжаньня навуковага атэізму рэлігія й навука з'яўляюцца ўзаемавыключальнымі з'явамі грамадскага жыцьця, адно абавязкова выключае іншае.

Класіфікацыя плыняў атэізму яшчэ да канца не выстаялася й мае мноства трактовак. Напрыклад, класіфікацыя па ступені ўсведамлення атэістычных ідэяў дзеліць атэізм на неўсвядомлены — стыхійны, і ўсвядомлены. Таксама адрозніваюць практычны і тэарэтычны атэізм (В. Бруггер); радыкальны, агнастычны, пастулатны (Х. Шміт); марксісцкі, рацыяналістычны, экзістэнціалістычны (І. Леп), тры выгляду атэізму, зьвязаныя зь імёнамі О. Конта, Л. Феербаха й К. Маркса, а таксама Ф. Ніцшэ (А. дэ Любак). Акрамя пазітыўнага атэізму існуе й негатыўны атэізм.

[рэдагаваць] Гісторыя атэізму

Атэістычныя перакананьні, відаць, зарадзіліся амаль адначасова са з'яўленнем рэлігійных культаў. Першапачаткова гэта быў неўсвядомлены атэізм, які выказваўся ў прагматычным дачыненьні да рытуалаў сярод саміх служэбнікаў культу й правадыроў плямёнаў, якія выкарыстоўвалі рэлігійныя формулы для ўмацаваньня свайго ўплыву на насельніцтва. Больш усвядомлены, агнастычны атэізм стаў афармляцца толькі са з'яўленнем філязофскіх школ.

Старажытнаіндыйскія крыніцы даносяць да нас рэха спрэчак паміж прадстаўнікамі філязофскай школы Локаята (Брыхаспаці, Дзьхішан — V стагодзьдзе да н. э.) й прыхільнікамі ведычэскага вучэньня. Сачыненьні філёзафаў гэтае школы не захаваліся, аб іх пазіцыі вядома толькі дзякуючы працам іх праціўнікаў. Аднак можна сказаць, што локаята былі першымі пасьлядоўнікамі атэізму — яны сьцвярджалі, што бога няма, што сьвет ніхто не ствараў, што ён з'явіўся й разьвіваецца па сваіх унутраных законах, яны не прызнавалі існаванне жыцьця пасля сьмерці й лічылі, што ўсё што напісана ў Ведах уяўляе сабою падман.

[рэдагаваць] Сучасны стан атэізму

Для сучаснай заходняй цывілізацыі характэрна падзеньне цікавасьці да рэлігіі сярод шырокіх пластоў насельніцтва, асабліва сярод тэхнічнай інтэлігенцыі. У разьвітых краінах зьніжаецца наведвальнасьць храмаў, памяньшаецца колькасьць рытуалаў, адбываецца павелічэнне колькасьці людзей, якія лічаць сябе агностыкамі або атэістамі, нават у веруючых рэлігія губляе сваё вярхоўнае становішча. Характэрным у гэтым дачыненьні з'яўляецца публікацыя вядомым амерыканскім біскупам кнігі пад назовам «Чаму хрысьціянства павінна зьменіцца або памерці: Біскуп звяртаецца да веруючых» (травень 1998). У прамыслова разьвітых краінах асноўнай апорай рэлігійнага сьветапогляду застаецца нешматлікае сельскае насельніцтва, а ідэалагічным стрыжнем — гуманітарная інтэлігенцыя. Атэісты злучаюць рэлігійнасьць гэтай часткі інтэлігенцыі зь яе аднабаковай адукацыяй, адсутнасьцю ведаў аб перадавых дасягненьнях натуральных навук і тэхнікі.

Цалкам іншая сітуацыя ў краінах, якія разьвіваюцца зараз, у тым ліку й краінах былога СССР. У краінах Афрыкі, на Блізкім Усходзе бесперапынна ўзрастае рост рэлігійнасці, які даходзіць да фанатызму й фундаменталізму. У большасьці ісламскіх краін атэізм лічыцца злачынствам, за так званае «блюзьнерства» у Пакістане могуць прысудзіць да сьмяротнай кары. Сітуацыя з атэістычным рухам у Расеі й краінах СНД гэтак жа вельмі складаная. Крах пануючай «камуністычнай» ідэалогіі, якая абвяшчала ў якасці асноўнага сьветапогляду «афіцыйны атэізм» і дзейнічала пры гэтым метадамі не перакананьня, а рэпрэсій, гвалтоўна ўкараняючы гэты псеўдаатэізм, дзе замест Бога прапаноўвалася верыць у бязгрэшнасць прарокаў марксізму-ленінізму, прывёў да моцнай рэакцыі грамадства, кіўнуў маятнік грамадскай прытомнасьці ў бок непрыманьня атэізму. Узрос ўплыў Рускай Праваслаўнай Царквы, пачалося яе частковае зрошчваньне зь дзяржаўнымі органамі ўлады, адбыўся усплеск містычных настрояў у грамадстве й захапленьняў рознымі ілжэнавукамі (напрыклад, астралогіяй). Нягледзячы на гэта, атэістычны рух набірае сілу.

[рэдагаваць] Вядомыя атэісты

  • К. Маркс — філосаф, эканаміст, стваральнік марксістcкага вучэньня.
  • У. Л. Гинзбург — расейскі фізік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы за 2003 год.
  • К. Саган — выбітны амерыканскі астраном і папулярызатар навукі.
  • І. Капіевіч - першы асьветнік на Беларусі, выказаўшы ідэю атэізму.