Гердзень

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Гердзень (каля 1190 - 1267) – князь нальшанскі, полацкі князь (1264 - 1267).

Паводле Ноўгародзкага Першага летапісу Гердзень сын нейкага Давыда Расьціславіча, якога некаторыя дасьледчыкі лічаць смаленскім князем. Але гэта малаверагодна, бо той жа летапіс кажа аб Гердзеню як аб «літоўскім князю». У гэтым сьвятле цікава паведамленьне пазьнейшага Васкрасенскага летапісу які кажа, што Гердзень быў сынам Давіла Расьціславіча і малодшым братам Віда, згодна з гэтым летапісам Гердзень быў стрыечным братам Міндаўга. Дарэчы, некаторыя крыніцы завуць Давіла Расьціславіча Давыдам і нават Данілам, мо менавіта гэтым, ды рэдкасьцю імя, тлумачацца разходжаньні паміж Ноўгародзкім Першым і Васкрасенскім летапісамі наконт імя бацькі Гердзеня. Меў за жонку нейкую Эўпраксію, цётку Даўмонта, і з ёй двух сыноў Андрэя і Гольшу.

Гердзень згадваецца як нальшанскі князь ў падробленай грамаце Міндаўга ў якасьці яго сваяка і сьведкі. Падробленасьць граматы не паменшае значнасьці гэтых зьвестак, бо ніхто не стаў бы, фальшуючы грамату, пазначаць у ёй нерэчаісных сьведак. У грамаце Гердзень запісаны чацьвёртым пасьля самога Міндаўга, брата яго жонкі Лонгвіна і добра вядомага Парбуса.

Падрабязнасьці жыцьця Гердзеня да 1264 году не вядомыя. У 1264 годзе пасьля выгнаньня палачанамі з дапамогай Войшалка вылучэнца Траняты Канстанціна - заняў полацкі сталец. 23 сьнежня 1264 году ад Полацкага і Віцебскага княстваў заключыў мірную дамову з Рыгай і Готляндам, якая вызначала правілы гандлю і паводле якой Гердзень адмаўляўся ад земляў ва Ўсходняй Латгаліі аддадзеных князем Канстанцінам Лівонскаму ордэну, за гэта ордэн абавязваўся не нападаць на Полацкую зямлю. Гердзень не ўвесь час знаходзіўся ў Полацку, відаць нярэдка наведваючы Нальшаны і Літву. Верагодна, ён быў не адзіным князем у Нальшанах, а адным з тамтэйшых князёў. Таксама цікавае пытаньне, чаму Войшалк дапамог атрымаць Полацак Гердзеню не зважаючы на яго старэйшага брата Віда. Былы нальшанскі князь Даўмонт стаўшы пскоўскім князем у 1266 - 1267 гадох тройчы рабіў паходы на Полацкую зямлю. У час апошняга зь іх Гердзень загінуў, а яго жонка і сыны трапілі ў палон.

Таксама невядома ці быў ён адзіным князем у Полацку, бо яшчэ пры яго жыцьці, ў 1265 годзе, як полацкі князь згадваецца Ізяслаў, у той жа час Гердзень быў полацкім князем да сваёй сьмерці ў 1267 годзе. Некаторыя дасьледчыкі лічаць, што згадваньне Ізяслава ў грамаце ёсьць памылка перапісчыка, што ён быў толькі віцебскім князем, а полацкі сталец заняў ужо пасьля сьмерці Гердзеня.