Ігнат Дамейка

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Ігнат Дамейка
Павялічыць
Ігнат Дамейка

Дамейка, Ігнат Іпалітавіч (31 ліпеня 180223 студзеня 1889) — беларускі вучоны-дасьледчык, геоляг.

[рэдагаваць] Біяграфія

Нарадзіўся ў маёнтку Мядзьведка Наваградзкага павету Менскай губерні. З 1812 г. - вучыўся ў манастырскай школе ў Шчучыне. У 1816 г. - паступіў на фізыка-матэматычны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту.

Удзельнічаў у Таварыстве філяматаў разам зь Янам Чачотам, Адамам Міцкевічам. У 1822 г. атрымаў ступень магістра філязофіі. У 1823 г. арыштаваны і высланы зь Вільні ў в.Запольле на Лідчыне, а потым у в.Жыбуртоўшчына паблізу Дзятлава. Распачаў досьледы па вырошчваньні жывёлы на навуковай аснове. Пазьней Міцкевіч у паэме «Дзяды» паказаў Дамейку ў вобразе агранома Жэготы (так называлі яго сябры па ўнівэрсытэце).

Удзельнічаў у паўстаньні 1830-1831 гг. у Польшчы і Беларусі. Эміграваў, у Дрэздэне сустрэўся з Адамам Міцкевічам, і яны выехалі ў Францыю. У Парыжы вучыўся ў вышэйшай школе горнай справы Сарбонскага ўнівэрсытэту, займаўся грамадзка-палітычнай дзейнасьцю. Дапамагаў Міцкевічу перапісваць паэму «Пан Тадэвуш».

У 1837 г. склаў геалягічную, гідраграфічную і гаспадарчую карты былой Рэчы Паспалітай. У 1850 г. у Парыжы надрукаваны лепшы на той час геаграфічны атляс Польшчы.

У 1837 г. прыняў прапанову чылійскага ўраду і падпісаў кантракт на пасаду выкладчыка горнай школы ў г.Какімба (за тры месяцы вывучыў гішпанскую мову). У гарох адкрыў паклады невядомага навуцы альгамату срэбра - аркерат. Яго вучань Ніколас Нарньё знайшоў багатую срэбраную жылу, якую назваў імем свайго настаўніка - «Міна дэ Дамейка».

У 1847 г. атрымаў катэдру хіміі ў Чылійскім унівэрсытэце (адрэдагаваў праект рэформаў унівэрсытэта і школаў). З 1867 г. да 1883 г. быў рэктарам унівэрсытэту.

Ігнат Дамейка ўвёў у Чылі мэтрычную сыстэму мераў і вагі. Займаўся будаўніцтвам шахтаў і капальняў па здабычы медзі, срэбра, золата. Стварыў падручнікі па хіміі, мінералёгіі (на гішпанскай ды францускай мовах). Аўтар 130 навуковых працаў.

У 1884 г. разам з сынамі прыязджаў у родныя мясьціны, наведаў Мядзьведку, Мір, Наваградак, Крошын, пасадзіў у Крошыне дубок. У 1888 г. вярнуўся ў Чылі. У 1889 г. памёр. Дзень яго пахаваньня быў абвешчаны ў Чылі днём нацыянальнай жалобы, а сам ён быў абвешчаны нацыянальным героем.

Ягоным імем названыя горад Пуэрта-Дамейка, вулканічны ланцуг гораў у Андах, мінерал дамейкіт, фіялкавая кветка (віёла дамейкона). У Сант'яга стаіць помнік «Грандэ Эдукатору» («Вялікаму Асьветніку»).

[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі

На іншых мовах