Фларэнтыйская унія
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Фларэнты́йская у́нія 1439 году — акт аб арганізацыйным злучэнні пад уладай рымскага папы каталіцкай і праваслаўнай цэркваў, абвешчаны на царкоўным саборы ў Фларэнцыі (Італія).
Праваслаўная царква мусіла прызнаць некаторыя каталіцкія дагматы — filioque (зыходжанне Святога Духа не толькі ад Бога-Айца, але і ад Бога-сына), існаванне чыстца і г.д. пры захаванні абраднасці і богаслужэння на грэцкай, царкоўнаславянскай і іншых мовах, шлюбу белага духавенства і права цывільных прычашчацца віном з чашы. Скліканы папам Яўгенам IV для заключэння уніі ўсяленскі сабор (1438 – 1445) адкрыўся ў Ферары, працягнуў сваю дзейнасць у Фларэнцыі, а закончыў у Рыме, адсюль назва — Фларэнтыйскі (Ферара-Фларэнтыйскі) сабор. Аднымі з ініцыятараў уніі былі кіруючыя колы Візантыйскай імперыі, у тым ліку імператар Іаан VIII Палеалог і канстантынопальскі патрыярх Іосіф II, якія спадзяваліся ў абмен на саступкі ў дагматыцы атрымаць дапамогу Захаду ў барацьбе з турэцкай пагрозай. Ідэю уніі з канца XIV стагоддзя паслядоўна спрабавалі рэалізаваць усе вялікія князі літоўскія, у першую чаргу Вітаўт (глядзіце Канстанцкі сабор), разлічваючы ўзмацніць унутранае адзінства дзяржавы. Смаленскі епіскап Герасім, у 1433 – 1435 гадах мітрапаліт кіеўскі і “ўсяе Русі”, з ведама Свідрыгайлы і канстантынопальскай патрыярхіі вёў з Яўгенам IV перамовы аб уніі, якая не была рэалізаваная з-за пакарання смерцю Герасіма Свідрыгайлам у 1435 годзе.
Дэлегацыю праваслаўнай Кіеўскай мітраполіі (да 1458 году арганізацыйна адзінай у межах ВКЛ і Маскоўскай дзяржавы) на Фларэнтыйскі сабор узначальваў мітрапаліт Ісідор, пастаўлены Іосіфам II пасля смерці Герасіма. У яе ўваходзілі будучы мітрапаліт Грыгорый Балгарын, суздальскі епіскап Аўраамій, аўтар “Аповесці пра Фларэнтыйскі сабор” інак Сімяон з Суздаля, і іншыя. 5 ліпеня 1439 году ўнія была падпісаная, а назаўтра ўрачыста абвешчаная ў кафедральным саборы Фларэнцыі. З каталіцкага боку свае подпісы паставілі папа Яўген IV, 143 прымасы, кардыналы, арцыбіскупы і біскупы; з праваслаўнага - імператар Іаан VIII, мітрапаліты Антоні, Дасіфей, Ісідор і яшчэ 15 мітрапалітаў. На зваротным шляху, у сакавіку 1440 году Ісідор з венгерскай сталіцы Буды звярнуўся з пастырскім пасланнем да вернікаў Польшчы, ВКЛ, Інфлянтаў і Русі, заклікаўшы падтрымаць Фларэнтыйскую ўнію. Але нягледзячы на тое, што Ісідор правёў каля 6 месяцаў (паводле іншых крыніц, 11 месяцаў) у ВКЛ, імкнучыся ўмацаваць свае пазіцыі, наведаў Вільню, Полацк, Тураў (паводле Hаўгародскага летапісу, ён “повеле в лячкых божницах рускым попом свою службу служити, а в рускых церквах капланом”), спроба ўвесці ўнію не ўдалася. Апрача праваслаўнай царквы, яна сабатавалася і каталіцкімі іерархамі Польшчы і Літвы, якія да 1443 году не прызнавалі ўніі і яе ініцыятара Яўгена IV і падпарадкоўваліся Феліксу V, абранаму альтэрнатыўным Фларэнтыйскаму Базельскім саборам. Талерантнае стаўленне Фларэнтыйская ўнія сустрэла толькі ў Кіеве, Смаленске і некаторых іншых землях ВКЛ. Прызнанне яе князем Юрыем Лугвенавічам, які ў 1440 – 1441 гадах на кароткі час аднавіў незалежнасць былога Смаленскага княства ад ВКЛ, разлічваючы атрымаць падтрымку Рыма, было яшчэ адной прычынай, чаму кіруючыя колы ВКЛ на той час не падтрымалі Фларэнтыйскую ўнію.
Яшчэ менш прыхільнасці выклікала дзейнасць Ісідора ў Маскве, дзе яго “лацінства” было ў 1441 асуджана царкоўным саборам, а сам ён зняволены. Неўзабаве яму ўдалося ўцячы ў Цвер, адкуль у 1442 годзе ён "поехал в Литву к Казимеру в Hовый Городок и пробыв тамо пойде к Риму", дзе з часам атрымаў ад папы сан уніяцкага канстантынопальскага патрыярха ў рангу кардынала. У рэшце рэшт пацярпела няўдачу і спроба ўвесці ўнію ў Візантыі.
Пасля аднаўлення ў 1458 годзе асобнай ад маскоўскай Кіеўскай мітраполіі (з рэзыдэнцыяй у Навагрудку) Фларэнтыйская ўнія падтрымлівалася Казімірам IV, які сам, паводле некаторых звестак, быў у маленстве хрышчоны і па праваслаўным, і па каталіцкім абрадах. У 1470-х гадах ён арганізоўваў звароты лаяльных да ўніі мітрапалітаў кіеўскіх Грыгорыя Балгарына і Місаіла да папы Сікста IV аб гатоўнасці працягнуць справу ўніі. Да пачатку XVI стагоддзя кіеўскія мітрапаліты, як правіла, са смаленскіх епіскапаў, (глядзіце Іосіф I). фармальна лічылі Фларэнтыйскую ўнію сапраўднай на тэрыторыі Польшчы і ВКЛ. Аднак гэта фактычна ніяк не адбівалася на жыцці ніжэйшага духавенства і вернікаў, хаця, напрыклад, зрабіла магчымым выпуск папам адмысловых індульгенцый, збор ад якіх мусіў пайсці на адбудову Кіева, разбуранага ў 1482 годзе крымскім ханам Менглі-Гірэем. На прынцыпах Фларэнтыйскай ўніі была заснаваная Брэсцкая ўнія 1596 году, ідэолагі якой, асабліва Іпаці Пацей, часта звярталіся ў палеміцы да прыкладу Фларэнтыйскай ўніі. Так, у 1605 годзе Пацей апублікаваў знойдзеную ім быццам бы ў крэўскай царкве рукапісную стараславянскую кнігу, якая ўтрымлівала апісанне Фларэнтыйскага сабору і так званую “эпістолію” мітрапаліта Місаіла да Сікста IV у 1476 годзе, напісаную на старабеларускай мове, сапраўднасць якой пачала аспрэчвацца адразу пасля публікацыі. Сярод паслоў у Рым у ёй названы “благоверный княз Дмитр Вяземский сын князя Константинов з белое Руси”.
Напісанае супраць Фларэнтыйскай ўніі паміж 1461 – 1471 гадах “Слово избранное от святых писаний еже на латыню” (перапрацоўка “Аповесці” Сімяона Суздальскага) — першая ўсходнеславянская крыніца, у якой згадваецца Белая Русь, што паслужыла адной з падстаў памылковага меркавання пазнейшых гісторыкаў, нібыта “Белая Русь” пры Васілі II і Іване III была афіцыйнай назвай Маскоўскай дзяржавы.
- Крыніца: Алесь Белы, «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі»
[рэдагаваць] Знешнія спасылкі
[рэдагаваць] Літаратура
- Попов А.Н. Историко-литературный обзор дpевнеpусских полемических сочинений пpотив латинян. М., 1875 (“Слово избpанное...”).
- Павлов А.С. Кpитические опыты по истоpии дpевнейшей гpеко-pусской полемики пpотив латинян. СПб, 1878.
- Архив Юго-Западной России, издаваемый комиссиею для разбора древних актов. Ч. I, Т. VII. Киев, 1887 (“эпiстолiя” Мiсаiла).
- Lewicki A. Unia Florenska w Polsce // Rozprawy Akademii umiejetnosci. Wydzial historyczno-filozoficzny. Ser. II, T. 13 (38). Krakow, 1899.
- митр. Макарий [Булгаков]. История русской церкви. Т. IX, кн. IV (История западно-русской или литовской митрополии). СПб., 1900.
- Шпаков А.Я. Госудаpство и цеpковь в их взаимных отношениях в Московском госудаpстве от Флоpентийской унии до учpеждения патpиаpшества. Ч. 1. Княжение Василия Темного. Киев, 1904.
- Пиpлинг О. Россия и папский пpестол. Кн. 1. Русские и Флоpентийский собоp. М., 1912.
- Грабарь В.Э. Вселенские соборы западно-христианской церкви и светские конгрессы XV в. // Средние века. Вып. 2, 1946.
- ПСРЛ. Т. 25. М.-Л., 1949.
- Мощинская H.В. Литеpатуpная истоpия "Повести об Осьмом Феppаpо-Флоpентийском собоpе" Симеона Суздальского // Вопpосы pусской литеpатуpы. М., 1971.
- Acta Slavica Concilii Florentini // Concilium Florentinum. Documenta et Scriptores. Vol. XI. Roma, 1976.
- Зимин А.А. Витязь на pаспутье. М., 1991.