Dante Alighieri
El Vikipedio
Dante Alighieri [DAnte aliGJERi] (naskiĝis ĉirkaŭ la 29-a de majo 1265 en Florenco; mortis en 1321 en Ravenna) estis itala poeto, konsiderata la fondinto de itallingva poezio.
Dante Alighieri naskiĝis familio nobela, sed malriĉa. En 1274, kiam li havis nur naŭ jarojn, li unufoje vidis Beatrice Portinari (1266-1290) dum meso kaj enamiĝis al ŝi. Ŝi estis forta inspiro al liaj verkoj kaj en La Divina Commedia (La dia komedio) kondukas la rakontiston tra la ĉielo.
En 1285 Dante estis edziĝita al Gemma Donati. Kun ŝi, li havis kvar infanojn (Jakobo, Petro, Johano, Antonia). En 1289, Dante batalis en la batalo de Campaldino kontraŭ la Gibelinoj. Dante skribas pri ĉi tiu batalo en la komedio kiam en purgatorio. La Guelfoj subtenis la papon kaj la Gibelinoj la imperiestron (en Germanio) de la Sankta Romia Imperio. Italio en la tagoj de Dante estis elŝirita de ilia ada milito. En Florenco, Guelfoj jam venkis sed ili frakciigix en interbatalantajn Blankajn Guelfojn kaj Nigrajn Guelfojn.
En 1290, Beatrice mortis june kaj Dante, por eviti sian malĝojon, studegis filozofion, teologion kaj provencan poezion, kaj verkis sian unuan verkon, La vita nuova (La vivo nova). Ĝi estas aro de prozo kaj poezio pri Beatrice kaj amo.
En 1296, Dante partoprenis en florenca politiko, aliĝinte la partion de la Blankaj Guelfoj. En 1302, kiam Dante forestis, la Nigraj Guelfoj venkis la Blankajn Guelfojn kaj Dante estis ekzilita, perdinte ĉion. Dante vojaĝis tra Eŭropon – al Parizo kaj eble al Oksfordo – kaj fine loĝis en la itala urbo Verona kaj poste en Ravenna, kie li verkis la komedion. Dante verkis ĉiujn siajn ĉefajn verkojn en ekzilo escepte de La vita nuova.
Lia domo ankoraŭ staras en Florenco. Li iradis al la preĝejo Sankta Johano. Giotto, la pentristo, estis lia amiko kaj ankaŭ Guido Cavalcanti.
Enhavo |
[redaktu] Influo
Dante argumentis (en la verko De vulgari eloquentia) kaj efektive montris (per la komedio), ke nacilingvo – kaj ne sole la latina – povas esti efika kaj belega ilo de alta literaturo. Dante estis influita de la Trobadoroj, inter aliaj Arnaut Daniel, kiun li citas en De vulgari eloquentia.
Dante verkis kaj en la latina kaj en la itala, helpante formi la modernan italan lingvon kaj starigante sian toskanan dialekton la itala de literaturo.
Inter aliaj, Dante influis la anglan romantikan poeton William Blake, kaj la usonan/anglan poeton T. S. Eliot
[redaktu] Verko
- La vita nuova (La vivo nova) (1293)
- De vulgari eloquentia (Pri nacilingva elokvento) (1306) - pri lingvo
- Convivio (1307)
- De monarchia (Pri monarkio) (1313) - pri politiko
- La Divina Commedia (La dia komedio) (1314-21)
[redaktu] En Esperanto aperis
Traduko en Esperanto de la tuta Komedio ekzistas kaj estas ankaŭ traduko de Infero fare de Kalocsay. Tiu ĉi traduko, kiun aperigis Literatura Mondo, estas mejloŝtono en la evoluo de la poezia lingvo de Esperanto. Lasttempe, eldonejo Fonto eldonis Purgatorio tradukitan de Enrico Dondi
La Dia Komedio estis eldonita en la Serio Oriento-Okcidento, tradukita senrime de Giovanni Peterlongo kaj kun ilustraĵoj de Sandro Botticelli. Edizioni SIEI Milano, dua eldono, 1979.
[redaktu] Eksteraj ligoj
[redaktu] Traduko de Giovanni Peterlongo
- Dante Alighieri's works: text, concordances and frequency lists