Charles de Gaulle
El Vikipedio
Charles de Gaulle [ʃarlɘ dɘ gol], naskiĝis je la 22-a de novembro 1890 en Lille, mortis je la 9-a de novembro 1970 en Colombey-les-Deux-Églises (Ĉampanjo), plej kutime konata kiel "Generalo de Gaulle", aŭ simple "de Gaulle", aŭ familiare "le grand Charles" (la granda Karlo) pro lia rimarkinda altstatureco, estis franca militisto kaj ŝtatulo.
Enhavo |
[redaktu] Junaĝo, Unua mondmilito kaj Inter-du-milita epoko
Naskita en katolika, tradiciema, monarĥiisma kaj klera familio, DE GAULLE estis dejune nutrata de la verkoj de Maurice Barrès Henri Bergson kaj Charles Péguy (li ĉiam estis samtempe "militista" kaj "intelektula", kiam li estis oficiro en Trèves li postulis, ke ĉiuj oficiroj de lia kompanio plenumus regule prelegojn, kaj li mem sur beletraj temoj). Ekde sia dekkvina jaro li revis iĝi generalon, kaj iam savi Francion! Li eniris la militistan altlernejon Saint-Cyr en 1908, diplomiĝis en 1912. Sian oficiran karieron li komencis postene en Arras, kie li estis sub la ordonoj de Philippe Pétain (nesciante, kiaj eventoj oponigos ilin poste). Li partoprenis kiel kapitano je la unua mondmilito. Kaptite, li provis dufoje fuĝi, sed lia alta staturo lin perfidis! Li restis kaptita ĝis la fino de la milito. Pri sia kaptiteco de du kaj duono jaroj, li havis malagrablan memoron, juĝante esti nur "revenanto", ia neutila soldato.
En 1920, kiam Sovetio minacis la ekzistadon de la ĵus revivigita Pollando, Francio sendis armeon sub la komando de marŝalo Pétain, kaj de Gaulle partoprenis. Oni rakontas, ke en tia okazo, li duele batalis pro la belaj okuloj de pola grafino.
Antaŭ la dua mondmilito, li verkis libron de milita teorio Le fil de l'épée, kio proponis modernan strategion kun uzo de aviadiloj kaj de tankoj.
[redaktu] Dua mondmilito, Rezistado kaj postvenkaj jaroj
Kiam ekis la Dua mondmilito li estis ŝtatsekretario al milito. Kiam marŝalo Pétain petis militpauzon, li ne konsentis kaj rifuĝis en Anglio, el kie li lanĉis la frazon fariĝontan fama: «Francio perdis batalon sed ne perdis la militon». Li havis kun Winston Churchill ofte streĉitan (ili havis ambaŭ "malfacilajn" kaj ferkapajn personecojn), sed finfine tamen simpatian kaj kunlaboreman rilaton. Iom post iom li sukcesis akceptigi la grupon de siaj partianoj kiel reprezentanton de Francio, tiel ke en 1945 ankaŭ Francio sin trovis ĉe la flanko de la venkintoj, malgraŭ tio ke la unua intenco de Roosevelt estis trakti ĝin kiel okupitan landon. Jam la usona estraro preparis monbiletojn en frankoj kun la mencio AMGOT, alidire: American Military Government of Occupied Territories, kaj Anthony Eden poste rakontis, ke Roosevelt intencis krei novan landon, nomatan Valonio, kiu entenus la belgan Valonion, Lorenon kaj Alzacon; li mienis, ke li fariĝis surda kaj oni parolis pri aliaĵo.
Tio klarigas, ke de Gaulle klopodis, por ke la franca armeo eniru en Parizon antaŭ la usona por tuj proklami tie la restarigon de la Respubliko, kaj meti Roosevelton antaŭ faritan fakton. Feliĉe por li Eisenhower komprenis la danĝeron de la politiko farata de lia prezidanto kaj ne hezitis ignori kelke de liaj ordonoj. Same, de Gaulle insistis, por ke la franca armeo mem liberigu Strasburgon por malhelpi, ke oni kreu sendependan Alzacon. Komence de 1945, kiam germana kontraŭofensivo minacis Alzacon, Eisenhower ordonis, ke la armeoj retroiru malantaŭ la vogezan linion; tio abandonus Alzacon al kruelaj represalioj de la Germanoj, de Gaulle rifuzis kaj la franca armeo defendis sola, malfacile sed sukcese, la provincon. Pro tio li ricevis la ĉiaman dankemon de la Alzacanoj, kiuj ĉiam voĉdonos por li amase.
[redaktu] 1958-1969 kaj morto
Sub lia regado Francio elpaŝis el la milita organizo NATO. Tio kaŭzis portempan Franca-Usonan streĉiĝon. Simile li intencege strebis ĝis kiam Francio provizis sin per propra atombomboforto. Poste li anstataŭigis la strategiantaŭstudojn tiam direktitajn kontraŭ malamiko venonta el oriento (Sovetio) per strategio "ĉiuazimuta" preta kontraŭ malamikoj venontaj el ĉia direkto. Li partoprenis la Eŭrop-unian konstruon, sed nepre konceptis ĝin kiel kunlaboro de memstaraj nacioj, ne kiel unuiĝanta fenomeno; kaj li volis ĝin ne kiel surogatan aliancinton de Usono sed kun propra internacia politiko kaj propra socia modelo interne. Li ankaŭ ekigis ŝtormoj kiam dum ŝtatvizito en Kebekio, franclingva provinco de Kanado, li proklamis: "vivu la libera Kebekio!"
[redaktu] Personeco
Li neniam dubis pri siaj superaj talentoj; li eĉ elĉerpis el tiu orgojla certo memfidon kaj tranĉan ordonemon.
Armea kolego lia post unue vidinte lin priskribis lin tiel en 1922 (ege ĝuste, ĉar la tutan vivon li aspektis tia):
- "Li paŝis ege rektstare, kun seriozego, pave, tiel, kiel li antaŭenigus sian propran statuon"
Li estis edukita en medio, kie oni viumas siajn gepatrojn, infanojn, aŭ edzinon. Kaj li konstante montris sin, eĉ kun la familianoj aŭ proksimaj kunlaborantoj, ege distancema, malvarma, impona, enigmema, neniam ai ajn manifestiĝo el tenereco (nur paroloj, foje, en siaj leteroj al la edzino). Tamen kelkaj detaloj montras, ke sub tiu kiraso li estis fakte tiom emociema, kiom iu ajn homo. Kaj kelkaj faktoj iĝas ege impresaj ĉe tia viro: ekzemple unu el inter liaj filinoj, Anne, estis mense malhelpita, kaj fine mortis en 1948. Ŝian foton li tenis en kadreto, kiun li surportis la tutan vivon je ĉeneto sub ĉhemizo ĉe la haŭto; kaj kiam li estis Prezidanto de la respubliko, estis dorse de tiu kadreto, ke li notis la sekretan kodon por uzo de la atombombo, kiun li devis konstante surporti.
[redaktu] liaj frazoj
Li fariĝis fama pro la abrupta kaj trafa stilo de lia parolo, kaj multe de liaj frazoj restis famaj
-
- "Ne sufiĉas saltadi sur sia seĝo kiel kaprido kriante "Eŭropo!" "Eŭropo!"."
- en 1944 post liberigo de Francio, revuante francan tankistan taĉmenton, li ekvidis tankon sur kies flanko skribitis "ni mortigu la stultulojn!", li restis iom enpensiginte kaj diris: "Vastegas la programo!"
- (en 1963): "Brazilo ne estas serioza lando".
- (kiam oni petis, ke kontraŭkoncipiloj estu repagataj de la Socia sekureco: "Socia Sekureco ne estas farita por subvencii libertempajn distraĵojn".
- (en Majo 1968): "Elekto estas: ĉu mi, ĉu la fekkaĉo!"
- "ĉiaokaze alprenu la starpunkton plej superan : tio estas kutime la loko malplej loĝata."
Kelkaj ankaŭ pro aliaj kialoj: En 1959 li estis venigita al regado, per duonleĝa procezo, per homoj, kiuj esperis, ke li konservos francan Alĝerion, dum lia unua parolado en Alger li diris al la tieaj francoj (konataj sub kromnomo Pieds-Noirs: "Je vous ai compris" (Mi komprenis vin) kredigante al ili, ke li konservos Alĝerion, sed li donis al ĝi sendependecon, kaj tiun frazon la poruloj de "Franca Alĝerio" neniam pardonis al li.