Denaskaj Esperanto-parolantoj
El Vikipedio
Denaskaj Esperanto-parolantoj (ankaŭ nomataj denaskuloj) estiĝas en familioj, en kiuj oni uzas Esperanton (kaj plej ofte ankaŭ aliajn lingvojn). Ofte unu aŭ ambaŭ gepatroj elektas uzi Esperanton kiel ĉefan lingvon en komunikado kun la infano, kiu do akiras la lingvon same kiel aliaj infanoj akiras siajn denaskajn lingvojn. Ordinare tiaj infanoj fariĝas denaske dulingvaj, trilingvaj aŭ eĉ pli plurlingvaj. Ankaŭ okazas, ke la gepatroj uzas Esperanton inter si, dum ili uzas aliajn lingvojn parolante kun la infano. Tiam la infano, kiu certe volas kompreni ankaŭ tion, kion la gepatroj diras inter si, ofte tamen lernas almenaŭ kompreni Esperanton.
Oni ĝenerale imagas, ke tio okazas plej ofte en familioj, en kiuj la gepatroj parolas malsamajn lingvojn, kaj renkontis unu la alian ĉe esperantaj kunvenoj. Tiaj familioj ja multas, sed tamen montriĝis, ke pli ofte ambaŭ gepatroj havas la saman denaskan lingvon. En tiaj okazoj unu el la gepatroj, plej ofte la patro, tamen elektis uzi Esperanton kun la infano, ekz. por riĉigi ties denaskajn sciojn kaj spertojn.
Al la lingvoscioj de denaskuloj multe helpas, se la gepatroj regule kunportas siajn infanojn en esperantaj vojaĝoj kaj al esperantaj kunvenoj. Samtempe tre utilas inviti esperantlingvajn gastojn, kiuj ne parolas la surlokan lingvon. Tio neprigas paroli la lingvon en la ĉiutaga hejma kunteksto, tiel ke Esperanto ne restas nur iu "feria" lingvo, sed iĝas vere ofte uzata. En modernaj cirkonstancoj eblas uzi sonregistrojn, distan interparolon per Skajpo kaj aliaj rimedoj, ktp.
Precipe grave estas por denaskuloj renkonti esperantlingvajn samaĝulojn. La jara Internacia Infana Kongreseto okazas samtempe kun la plej granda esperanta kunveno, la Universala Kongreso. La Kongreseto estas organizita sub la gvidado de la faka sekcio de UEA pri familioj, Rondo Familia.
La lingva nivelo de denaskaj esperantoparolantoj tre varias. Iuj atingas plenan fluecon, dum aliaj ne. Iuj denaskuloj ekaktivas en la Esperanto-movado, sed aliaj restas plene ekster ĝi, kaj eble eĉ tute forlasas Esperanton kiel plenkreskuloj. Ĝenerale eĉ la plej bonaj denaskuloj parolas la lingvon apenaŭ rimarkeble pli bone ol la elito de nedenaskaj Esperantistoj, kaj la denaskuloj ne havas en Esperanto tian gvidan rolon, kian havas denaskuloj en ordinaraj lingvoj.
Tio pruvas du aferojn:
- Denaskuloj ne estas "sklavoj" aŭ "devigataj resti en la movado". Ili - plej malfrue kiel junuloj - tute libere povas elekti, kion fari.
- La fenomeno de denaskuloj neniel detruas ajnan lingvan neŭtralecon de Esperanto. Kelkaj homoj ne komprenas tion, verŝajne ĉar ambaŭ aferoj normalkaze ne estas disigeblaj. La klarigo estas simpla: Male al etnaj lingvoj, Esperanto estas lernebla ĝis kvazaŭ denaskula nivelo. Tial denaskuloj ne havas daŭran lingvan avantaĝon kaj sekve ne restas iu elito kiu pro sia avantaĝa situacio havas hegemoniajn fortojn. Ĝuste tio ne validas por etnaj lingvoj, pro kio oni ofte argumentas, ke "neŭtrala lingvo ne povas esti ies gepatra lingvo". Oni rekonsciu pri tio, ke tiu "nenies gepatra lingvo" nur estas valida kondiĉo por "neneŭtraleco" se denaskeco alportas lingvan nivelon kiun ne eblas akiri alimaniere.
Laŭ la UEA-jarlibro de 1966, la unua flue parolanta denaska esperantisto estis Emilia Gastón el Hispanio, naskita la 2-an de junio 1904 kiel filino de Emilio Gastón. La unuaj gravaj Esperanto-aktivuloj, kiuj lernis la lingvon denaske, estis Inés Gaston (naskita la 12-an de septembro 1906) kaj Ino Kolbe (naskita la 28-an de februaro 1914). En 1935 la Esperanto-gazeto Hungara Heroldo raportas, ke bulgara esperantisto Boris Vasilev havis kun hungara esperantistino filinon Laŭra, kiu 2-jaraĝa estis tiam "unika esperantistino en la mondo, ne scianta alian lingvon".
La unua formo de organiziĝo de la denaskuloj estis la Renkontiĝo de Esperanto-Familioj, kiun iniciatis István Nemere en 1967. En la sama jaro ekaperis la unua periodaĵo por Esperanto-familioj: Gepatra Bulteno. En la 60-aj jaroj aperadis porinfana gazeto "Nia voĉeto" kiu celis helpi denaske parolantajn infanojn.
Laŭ Ethnologue (2005), kiu strange klasifikas ĝin kiel "lingvo de Francio", ekzistas "200-2000 kiuj parolas esperanton kiel unuan lingvon" [1].
[redaktu] La "denaskulo" en la esperanta literaturo
La unua literaturaĵo kiu traktas la socian rolon de esperanto-familioj estas la dramo La familio de Anto Speri de Giorgio Silfer (2003).
La temon ankaŭ traktis satire Serge Sire. (Bildstrio aperinta en "Le Monde de L'Espéranto" Num 555).
[redaktu] Vidu ankaŭ
[redaktu] Eksteraj ligiloj
Familioj.komputilo.org estas TTT-ejo, kiu listigas multajn familiojn, en kiuj esperanto familie ludas rolon (ne nur estas parolata de unuopulo).