Benzeno
El Vikipedio
benzeno (kies neracia nomo estas benzeno) estas organika kemia kombinaĵo (C6H6), kiu estas senkolora, fluema, forte refrakta, akra-gusta likvo kun karakteriza odoro. Ĝi brulas fulgante, lumante; tre brulema. Inhalado de ties vaporo kaŭzas akutan aŭ kronikan veneniĝon; en granda koncentreco povas kaŭzi morton pro la malfunkciigo de la spira centro; ankaŭ ĝi kaŭzas leŭkemio.. Ankaŭ la trinkado de la benzolo havas samajn simptomojn. Ĝi kaŭzas sur la haŭto blazetajn erupciojn.
Ĝi estas tipa kombinaĵo de la aromataj kombinaĵoj; la molekulo konsistas el unu benzolringo. Tiun ringon oni skizas ofte kiel norman sesangulon. Kvankam ĝi estas nesaturita kombinaĵo, ne havas duoblajn ligojn. La 6 karbonatomoj interliĝiĝas al ringa strukturo per aromataj ligoj.
Ĝi troviĝas en la naturo nur en eteta kvanto en preskaŭ ĉiu nafto. Oni produktis ĝin komence el la koaksofornega gaso, sed ekde la 1950-aj jaroj jam ellaboris aliajn metodojn kiel transformigo. Dum la tarnsformigo oni transformas la benzinojn de nekonvenaj kvalitaj al bona kvalito per termika aŭ katalizatora metodo. Ĉe tiu procedo, la naftoderivaĵoj riĉiĝas je benzolo (kaj ksilolo, toluolo, kiun oni eltiras. Per desalkiligo oni gajnas benzenon el la toluolo, ksilolo, kiuj pli grandkvante produktiĝas en la naftoderivaĵoj kiel benzeno.
Ankaŭ benzolo nomiĝas la kruda komercprodukto, konsistanta je ĉ. 90 % benzeno: la ceteraj 10% estas homologoj ia. tolueno.
Ĝiaj derivaĵoj estas gravaj materialoj en la kemia, medikamenta, farba, plasta, plantprotektenza kaj aliaj industrioj.
Ĝi estas bona solvilo, baza substanco por energioproduktado (hejtado, propulsio)
Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi.