Biodiverseco
El Vikipedio
La vorto biodiverseco estas neologismo, ĝi kunfandiĝas la du vortojn biologio kaj diverseco. La biodiverseco indikas la diversecon de vivaĵoj en naturo.
La dirmanieron biological diversity inventis Thomas Lovejoy en 1980 kaj la terminon biodiversity inventis W.G. Rosen en 1985 dum la preparado de National Forum on Biological Diversity ke organizis National Research Council en 1986. Unuafoje ĝi aperis en eldono en 1988 dum la entomologisto E.O. Wilson uzas ĝin por la titolo de la raporto[1] de tiu forumo[2]. La vorto biodiversity ŝatiĝis pli efikoplena komunike ol biological diversity.
Ekde 1986, la terminon kaj la koncepton uzis multe biologistoj, ekologistoj, ekologismanoj, estroj kaj civitanoj. La uzo de la termino okazis dum la konscio de malapero de specioj de lastaj dekjaroj.
Biodiverseco estas la diverseco de vivantaj estaĵoj.
Enhavo |
[redaktu] Geografie
Aparte riĉaj je biodiversecoj estas:
- Centra Ameriko
- Peruo: Pro sia geofizika naturo kun montarvico dklivante de ekvatoriaj pluvarbaroj ĝis eternaj neĝoj, sed ankaŭ ĝis relative malvarma oceano kaj dezerto, Peruo ĝuas multecon da mikroklimatoj kaj tial biodiversecon. Ankaŭ la tradicia sinteno de ĝia loĝantaro de jarmiloj faras, ke tie kultiviĝatas 182 specioj de plantoj, inter ili nur kelkaj iĝis famaj tutmonde (terpomo, de kiu ekzistas en Peruo 2.000 varioj, Tomato, maizo, tabako, amaranto). Nombro de vegetaj specioj, kiuj uzatas kiel kuracplantoj far la tieaj indiĝenoj, estas 1.408, entute pr. 4.500 specioj uzatas.
[redaktu] Mezuro pri specia diverseco
La absoluta nombro de la specioj, kiuj ekzistas en certa vivejo, (nomata "abundeco") ne estas bona mezuro de diverseco, ĉar ne ĉiuj vivejoj estas same favoraj al multeco de specioj. (Aliflanke oni dezirus, ke la ekstermiĝo de ekzistinta specio efiku negative al diverseco.) Por tamen kompari inter diversaj vivejoj oni enkondukis jenajn mezurajn nombrojn:
Estu S la nombro de la specioj (en la vivejo), N la suma nombro de ĉiuj individuoj, ni la nombro de la individuoj de la i-a specio:
[redaktu] Diverseco
La plej ofte uzata mezuro estas la indekso de Shannon:
Tiu "diverseco" estas maksimuma, se ĉiuj specioj havas identan nombron de individuoj (kio ne konsideras la tre malsimilan mason de la specianoj):
- Dmax = log(S)
Tiu maksimuma diverseco kreskas logaritme kun la nombro S de specioj. Se oni deziras sendependecon de tiu nombro, oni normigas dividante per la logaritmo de S por ricevi la "egalnivelecon" (angle: evenness):
[redaktu] Egalniveleco
[redaktu] Vidu ankaŭ jenon:
Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi.