Biblio

El Vikipedio

Nova
Testamento
Mateo
Marko
Luko
Johano
Agoj
Romanoj
1 Korintanoj
2 Korintanoj
Galatoj
Efezanoj
Filipianoj
Koloseanoj
1 Tesalonikanoj
2 Tesalonikanoj
1 Timoteo
2 Timoteo
Tito
Filemon
Hebreoj
Jakobo
1 Petro
2 Petro
1 Johano
2 Johano
3 Johano
Judas
Apokalipso
Malnova
Testamento
Genezo
Eliro
Levidoj
Nombroj
Readmono
Josuo
Juĝistoj
Rut
1 Samuel
2 Samuel
1 Reĝoj
2 Reĝoj
1 Kroniko
2 Kroniko
Ezra
Neĥemja
Tobit
Judit
Ester
1 Makabeoj
2 Makabeoj
Ijob
Psalmoj
Sentencoj
Kohelet
Alta Kanto
Saĝeco
Siraĥido
Jesaja
Jeremia
Lamentado
Baruĥ
Baruĥ 6
Jeĥezkel
Daniel
Hoŝea
Joel
Amos
Obadja
Jona
Miĥa
Naĥum
Ĥabakuk
Cefanja
Ĥagaj
Zeĥarja
Malaĥi

Laŭ la judismo kaj la kristanismo la Biblio estas la Sankta Libro, la Vorto de Dio. Ĝi estis verkita inter la kvina jarcento a.K. ĝis la dua jarcento p.K. en la greka, la hebrea kaj la aramea en la orienta Mediteraneo, precipe en Palestino. Al la juda biblio la kristanoj aldonis la Novan Testamenton, kiu priskribas la vivon kaj instruon de Jesuo Kristo kaj de la kristanoj de la unua jarcento. Kristanoj ankaŭ kredas al la juda biblio kaj nomas ĝin la Malnova testamento (kiun la judoj nomas la Tanaĥo). Al la kristana biblio la mormonoj aldonis la Libron de Mormon inter aliaj libroj. La islamanoj anstataŭigis por la Biblio, laŭ islamo la difekta Vorto de Dio, la Koranon, laŭ islamo la sendifekta Vorto de Dio, donita de la anĝelo Gabrielo al Mohameto, la Fina Profeto.

Biblio de Gutenberg
Pligrandigu
Biblio de Gutenberg

Enhavo

[redaktu] Ĉefaj partoj de la Biblio

[redaktu] La Hebrea Biblio

La juda biblio (Tanaĥo, aŭ Malnova testamento) La termino "Tanaĥ'" (hebree תנ״ך ) estas siglo formita el la komencliteroj de la Leĝo [torah, תורה] + la Profetoj [neviim, נביאים] + la Skriboj [ketuvim, כתובים] . La kristana "Malnova testamento" enhavas la samajn librojn, sed en iom malsama ordo.

[redaktu] La Leĝo:

La kvin libroj de Moseo: la leĝo de Dio donita al la judoj per Moseo, kies kapo estas la Dekalogo. Priskribas la historion de la mondo de la kreo de la mondo de Dio al la epoko de Moseo. Adamo kaj Eva, Noa, Babelo, Abraham, Jakob, Jozef, moralo, koŝero, ritoj, ktp. La ceteraj libroj de la juda biblio estas helpo por interpreti la leĝon. La grekoj nomis la kvin librojn la Pentateŭĥos, kaj modernaj judoj nomis ilin la Torao (la instruo). (Notu, ke iafoje "Torao" signifas la entutan malkaŝon de Dio -- la Tanaĥo kaj la Talmudo).

[redaktu] La Profetoj:

  • La pli fruaj profetoj
  • La pli malfruaj profetoj
    • La grandaj profetoj
      • Jesaja
      • Jeremia
      • Jeĥezkel
    • La 12 malgrandaj profetoj
      • Hoŝea
      • Joel
      • Amos
      • Obadja
      • Jona
      • Micha
      • Naĥum
      • Ĥabakuk
      • Cefanja
      • Ĥagaj
      • Zeĥarja
      • Malaĥi
La skriboj de la profetoj, sanktaj homoj kiuj parolis kun Dio. Ĉi tiuj libroj enskribis tion, kion Dio diris al ili. La profetoj admonis kontraŭ la diboĉado de la judoj sub la reĝoj, profetinte la pereon de Izraelo per Asirio, la elvenon al Babilono, la revenon al Izraelo, kaj la alvenon de la Mesio, kiu regos la mondon en paco kaj justeco. La fruaj ses libroj (de Josuo al 2 Reĝoj) priskribas la historion de la judoj de -1100 al -600.

[redaktu] La Skriboj

  • Psalmaro
  • Sentencoj
  • Ijob
  • Alta Kanto
  • Rut
  • Plorkanto
  • La Predikanto
  • Ester
  • Daniel
  • Ezra
  • Neĥemja
  • 1 Kroniko
  • 2 Kroniko

Ĉi tiuj libroj estis skribitaj de profetoj per la gvido de Dio, sed ne estas rektaj profetaĵoj. Ili enhavas sanktajn proverbojn, kantojn, preĝojn, rakontojn, ktp; la psalmojn de Davido, la sentencojn de Salomono, la rakonton de Ijob, Daniel en la leonejo, ktp.

[redaktu] La dua-kanonaj libroj kaj apokrifoj

  • Tobit
  • Judit
  • Aldonoj al Ester
  • 1 Makabeoj
  • 2 Makabeoj
  • Saĝeco de Salomono
  • Siraĥ
  • Baruĥ
  • Letero de Jeremia
  • Aldonoj al Daniel
  • 1 Esdras*
  • 2 Esdras*
  • Preĝo de Manase*
  • 3 Makabeoj
  • 4 Makabeoj
  • Psalmaro de Salomono
  • Psalmo 151
  • Ĥanoĥ

kaj multaj aliaj ... La dikliteraj estas en la Biblio de la Roma Katolika Eklezio, kaj en la nova eldono (2003) de la Sankta Biblio en Esperanto. La steletitaj libroj troviĝas en anglalingvaj protestantaj "apokrifoj", kaj oficiale presiĝas ankaŭ en apendico de la Romkatolika Biblio, kvankam ne rigardate de la Roma Eklezio kiel kanonaj. La ceterajn en la listo rekonas iuj orientaj ortodoksaj eklezioj (jen greka, jen slavaj, jen etiopia...) sed ne aliaj nek la okcidentaj eklezioj.

Libroj de la antikva biblio, kiuj, elĵetite de rabenoj en la jaroj 90-92, jam ne estas en la juda biblio. La rabenoj elĵetis ilin, ĉar ili estis skribitaj ne en la hebrea, sed en la greka. Inter la kristanoj, la protestantoj rigardas la apokrifon edifa, sed ne sankta, dum la ortodoksuloj kaj katolikoj, aliflanke, ankoraŭ retenas la apokrifaĵojn en siaj biblioj.

[redaktu] Aldonaj Kristanaj libroj (Nova testamento)

[redaktu] Pri la Biblia Enhavo

La historioj kaj rakontoj en la Biblio ne estas akademiaj, sciencaj aŭ ĵurnalistaj, sed priskribas per ekzemplo la rilaton inter Dio kaj homo, la mondbildon kaj doktrinon de Judismo kaj Kristanismo.

[redaktu] Aliaj aldonoj kaj sintenoj pri Biblio

[redaktu] Talmudo

La Talmudo: laŭ Judismo parto de la leĝo de Moseo estis enskribita kiel liaj kvin libroj, sed alia parto estis transdonita per la buŝo, de instruisto al lernanto tra la epokoj. Ĉi tiu alia parto de la leĝo, la miŝno, kaj ĝia komentaro (la gemaro), finfine estis enskribita en la sesa jarcento. Ĉi tiu estas la Talmudo. Por Judismo ĝi estas praktike pli aŭtoritata ol la Tanaĥo (la leĝo + la profetoj + la skriboj). Kristanoj ne rekonas (aŭ eĉ multe konas) la Talmudon.


[redaktu] Korano

La Korano: Laŭ Islamo, la kulmino de la Biblio estas la Korano. Dum la Biblio estas la difektema Vorto de Dio, la Korano estas la sendifekta Vorto de Dio.

[redaktu] Aldonaj mormonaj libroj

[redaktu] Tradukoj kaj Versioj

Tiuj tradukoj de la Biblio, kiuj jam aperis en la antikvo, kutime estas nomataj versioj, dum la vorto tradukoj estas uzata nur por la mezepokaj kaj modernaj tradukoj.

Nuntempe la kompleta Biblio ekzistas en 422 lingvoj (inkluzive de Esperanto), dum partoj de ĝi ekzistas en 2377 lingvoj[1]. En kelkaj lingvoj ekzistas pluraj malsamaj tradukoj.

Jen listo de kelkaj el la plej gravaj versioj kaj tradukoj de la Biblio:

[redaktu] Esperanto-Tradukoj

Zamenhof tradukis la tutan Malnovan Testamenton (la Masoran Biblion) en Esperanton. Komitato estis formita por traduki la Novan Testamenton, kiu eldoniĝis en 1912, kaj por provlegi kaj ŝanĝi laŭ kristanaj vidpunktoj la tradukon de Zamenhof. La traduko de la Nova Testamento estas influita de la angla King James Version. En 1926, ambaŭ tradukoj eldoniĝis sub la nomo La Sankta Biblio. La Duakanonajn Librojn tradukis Gerrit Berveling. Tiu en la katolika eklezio uzata parto estis aldonita je 2003 al La Sankta Biblio de 1926 laŭ la maniero de Martin Luther. Je 2006 la Ekumena Komisiono de IKUE kaj KELI editoris tute novan aranĝon laŭ la Vulgata sub la nomo BIBLIO, kiun eldonis KAVA-PEVH, Ĉeĥio, kaj kiu nun estas eksterordinara eldono en la serio Oriento-Okcidento de UEA.

Estas aperanta nova traduko de la Nova testamento de Gerrit Berveling el la origina Greka: en 1992 aperis ĉe Fonto la kvar evangelioj sub titoloj La Bona Mesaĝo de Jesuo - Laŭ Marko, La Bona Mesaĝo de Jesuo - Laŭ Mateo, ktp; ĉe la kvara, Laŭ Johano, aldoniĝis malgranda konkordanco pri la kvar evangelioj. En 2004 ĉe la sama eldonejo aperis: Leteroj de Paŭlo kaj lia skolo, kiu enhavas la tutan "blokon de Paŭlo". Ĉi tiuj eldonoj enhavas iom da enkondukoj kaj prinotado.

[redaktu] La Biblio en Esperanto (eksteraj ligoj)

[redaktu] Biblio - el EdE

EdE-B

Biblio. Ne nur de la religia vidpunkto, sed ankaŭ pro ĝia elstara literatura valoro, la Biblio estas rigardata de granda parto de la homaro ĉefa literaturaĵo de la mondo. Zamenhof mem konstatis tiun gravecon, kaj jam en La Revuo, en ĝia unua volumo, kontribuis tradukaĵojn de La Predikanto. En la U. K. en Cambridge en 1907 komitato formiĝis por akceli la tradukadon de la Biblio Komitato elektita dum la brita kongreso en Leeds en 1909, entreprenis la tradukadon de la Nova testamento el greka teksto. La ĉefan laboron plenumis pastro John Cyprian Rust kaj Alfred Edward Wackrill kaj la traduko aperis en 1912 ĉe la Brita kaj Alilanda Biblia Societo kaj Nacia Biblia Societo de Skotlando. La tasko pri la Malnova testamento kuŝis en la plej kompetentaj manoj de Zamenhof mem, kiu kun admirinda persisto plenumis la laboron, tradukante el la hebrea originalo, kaj fine liveris la lastajn paĝojn nur kelkajn semajnojn antaŭ sia morto en 1917. Zamenhof konfidis la finpretigon al brita komitato, kies ĉefa laboranto estis J. M. Warden. Dum la U. K. en Edinburgh, 1-an de aŭg. 1926, en Diservo en la katedralo de S-ta Giles, la tuta E-a Biblio estis solene kaj publike dediĉita. La eldonon kaj la kliŝigon de la kompostaĵo ebligis malavara financa subteno de f-inoj Peckover. (v. ,E', Geneve, 1926, p: l37.) - Nombro de bibliopartoj venditaj en Esperanto ĝis 35 dec. 1931, estas: Biblioj kompletaj: 5444, Novaj Testamentoj kompletaj: 22,727, Evangelioj kal Psalmaro (aparte eldonitaj): 14,231. M. C. Butler.

[redaktu] Vidu ankaŭ jenon:

[redaktu] Fontoj

Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
Biblio sub la gloso Bible


Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
Biblio sub la gloso Category:Bible