Sileas na Ceapaich
As a'Wikipedia
Chan eil fios le cinnt air bliadhna a breith no a bàis, ach thathas den bheachd gun do rugadh Sìleas na Ceapaich mu 1660 agus gun d' fhuair i bàs mu 1729.
B' e a h-athair Gilleasbaig, Mac Mhic Raghnaill, an 15mh triath aig Clann 'Ic Raghnaill (Dòmhnallaich na Ceapaich). Tha eachdraidh a h-ainm gu math inntinneach.
Gabhaidh a fhreumhan an lorg air naomh Greugach a ruith don Fhraing anns an t-seachdamh linn. As an sin tha e coltach gun tàinig e ann an lùib nan Normanach do Eirinn, agus às an sin gu teaghlach rìoghail nan Stiùbhartach ann an Albainn. Anns a' Bheurla gheibhear e mar Geillis, Geilis, Gilles no Giles (mar ann an ainm na h-eaglaise mòire ann an Dùn Eideann). Nas fhaide air adhart tha e a' nochdadh mar Julia no Cicely.
Phòs i Alasdair Gòrdanach aig an robh tuathanas (Camdail) mu mhìle tuath air far a bheil Tom an t-Sabhail an-diugh. An ceann tìde, chaidh iad a dh'fhuireach gu Baile Dòrnaidh (Beldorney) faisg air Hunndaidh.
Chan eil cus cinnt mun teaghlach aca ach saoilear bhon bhàrdachd aice gun robh còignear mhac ann agus triùir no ceathrar nigheanan. Rinn ogha dhi, Art, a dhachaigh san Spàinn agus bha e a' sàs ann am malairt an t-searaidh.
Nan robh duine airson na ginealaichean a thàinig bho Shìleas a lorg an-diugh is ann don Spàinn a dh'fheumadh e a dhol. Goirid an dèidh 1970 ghabhadh grunn dhiubh an lorg ann am Madrid. Bha an tiotal "Conde de Mirasol" aig aonan dhiubh - Alfonso Gordon y Rodriguez-Casanova.
Chaidh oighreachd an teaghlaich ann an Albainn a reic, agus tha na tobhtaichean aig pàirt de na togalaichean fhathast rim faicinn ri taobh an rathaid eadar Obar Dheathain agus Monadh Choinnich (Kennethmont). Tha e follaiseach bhon bhàrdachd aice gur e Seumasach daingeann a bh' innte agus gur ann tro shùilean a cinnich fhèin, na Dòmhnallaich, a bha i a' faicinn na bha a' tachairt na là.
Bhon bhàrdachd aice fhèin saoilidh sinn gun robh i aotrom na dòigh na h-òige, ach tha e soilleir cuideachd gun tàinig atharrachadh air a sealladh air creideamh, is dòcha ri linn tinneis. Chùm i ri dòighean-adhraidh Caitligeach a daoine fhèin fad a beatha.
Tha tarraing shònraichte anns a' bhàrdachd aig Sìleas na Ceapaich. Chì sinn i gu tric a' fosgladh nan dorsan air a smuaintean fhèin. Tha doimhneachd mhòr de fhaireachdainnean follaiseach na bàrdachd, còmhla ri blàths boireannaich - rud nach eil ro thric ri fhaicinn ann am bàrdachd an latha anns an robh ise beò. 'S iad na cuspairean as cudthromaiche a tha a' nochdadh na bàrdachd: a teaghlach fhèin, gnothaichean poileataigeach, cumhachan, laoidhean, comhairle do nigheanan, a' chlàrsach agus a ceòl. Ann am bàrdachd mar "Do Fheachd Mhorair Màr" agus na trì pìosan bàrdachd a rinn i air "Latha Sliabh an t-Siorraim", tha beartas de eachdraidh.
Air an làimh eile tha ciùinead iongantach shocair ann am bàrdachd mar "Laoidh Mhoire Mhaighdeann". Ann an "Cumha Bàs a Fir agus a h-Ighne", chì sinn lomnachd gheur a cràidh phearsanta.
Tha sgeul gu bheil an duine aig Sileas air adhlacadh ann am Morthlach (Mortlach) ann am Banbh, agus thathar den bheachd gur ann an sin a tha i fhèin air a h-adhlacadh cuideachd.