Lotukerfið

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Lotukerfið (einnig lotukerfi Mendelejevs) er yfirlit yfir öll þekkt frumefni á töfluformi, efnunum er raðað í hana eftir rafeindaskipan, þannig að hún sýnir hvernig margir eðliseiginleikar efnanna breytast í gegnum töfluna. Hvert efni er sýnt með sætistölu sinni og efnatákni.

Taflan sýnir ýmis grundvallareinkenni efnanna. Til eru fleiri kerfi, sem sýna eiginleika frumefnanna, annaðhvort í meiri smáatriðum eða frá öðru sjónarhorni.

Efnisyfirlit

[breyta] Lotur og flokkar

Hver lárétt lína í töflunni nefnist lota (enska: period) og er taflan nefnd í samræmi við það. Hver dálkur töflunnar nefnist efnaflokkur eða bara flokkur. Í stöðluðu lotukerfi, eins og því sem sjá má hér á eftir, eru 18 flokkar. Öll efni sem eru saman í flokki hafa svipaða efnaeiginleika, sem byggist á því að gildisrafeindir þeirra eru jafnmargar.

[breyta] Flokkakerfi

Til eru um þrjú mismunandi flokkakerfi. Eitt þeirra notast við arabíska tölustafi og það er kerfið sem hér er notað og er einnig alþjóðlegur staðall; annað notar eingöngu rómverska tölustafi ( I, II, III, IV, …) og hið þriðja notar blöndu af rómverskum tölustöfum og latneskum bókstöfum (I, II, IIIb, IVb, …)

[breyta] Staðlaða lotukerfið

Flokkur →
Lota ↓
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 1
H

2
He
2 3
Li
4
Be

5
B
6
C
7
N
8
O
9
F
10
Ne
3 11
Na
12
Mg

13
Al
14
Si
15
P
16
S
17
Cl
18
Ar
4 19
K
20
Ca
21
Sc
22
Ti
23
V
24
Cr
25
Mn
26
Fe
27
Co
28
Ni
29
Cu
30
Zn
31
Ga
32
Ge
33
As
34
Se
35
Br
36
Kr
5 37
Rb
38
Sr
39
Y
40
Zr
41
Nb
42
Mo
43
Tc
44
Ru
45
Rh
46
Pd
47
Ag
48
Cd
49
In
50
Sn
51
Sb
52
Te
53
I
54
Xe
6 55
Cs
56
Ba
57–71
*
72
Hf
73
Ta
74
W
75
Re
76
Os
77
Ir
78
Pt
79
Au
80
Hg
81
Tl
82
Pb
83
Bi
84
Po
85
At
86
Rn
7 87
Fr
88
Ra
89-103
**
104
Rf
105
Db
106
Sg
107
Bh
108
Hs
109
Mt
110
Ds
111
Rg
112
Uub
113
Uut
114
Uuq
115
Uup
116
Uuh
117
Uus
118
Uuo

* Lantaníðar 57
La
58
Ce
59
Pr
60
Nd
61
Pm
62
Sm
63
Eu
64
Gd
65
Tb
66
Dy
67
Ho
68
Er
69
Tm
70
Yb
71
Lu
** Aktiníðar 89
Ac
90
Th
91
Pa
92
U
93
Np
94
Pu
95
Am
96
Cm
97
Bk
98
Cf
99
Es
100
Fm
101
Md
102
No
103
Lr
Efnaflokkar í lotukerfinu
Alkalímálmar Jarðalkalímálmar Lantaníðar Aktiníðar Hliðarmálmar
Tregir málmar Málmungar Málmleysingjar Halógenar Eðalgastegundir

[breyta] Efnisástand frumefna við staðalaðstæður
  • þau sem númeruð eru í rauðum lit eru í gasformi
  • þau sem númeruð eru í grænum lit eru í vökvaformi
  • þau sem númeruð eru í svörtum lit eru í föstu formi

[breyta] Náttúrulegt ástand frumefna
  • Þessi frumefni hafa samsætur sem eru eldri en jörðin (forsöguleg frumefni).
  • Þessi frumefni verða til af náttúrulegum orsökum við hrörnun annarra efna, en hafa engar samsætur sem eru eldri en jörðin.
  • Þessi frumefni eru gerviefni.
  • Þessi frumefni hafa ekki enn verið uppgötvuð. Samsetning þeirra er ágiskun.

[breyta] Tenglar

Wikimedia Commons merkið
Margmiðlunarefni tengt lotukerfinu og frumefnum er að finna á Wikimedia Commons.


Lotukerfið

Stöðluð tafla | Lóðrétt tafla | Lotukerfið m. nöfnum | Lotukerfið m. nöfnum og atómmössum | Lotukerfið m. nöfnum og atómmössum (smátt letur) | Innsett F-blokk | Frumefnin til 218 | Rafeindaskipan | Málmar og málmleysingar | Lotukerfið eftir blokkum
Listar yfir frumefni eftir...
nafni | efnatákni | sætistölu | suðumarki | bræðslumarki | eðlismassa | atómmassa
Flokkar:   1 -  2 -  3 -  4 -  5 -  6 -  7 -  8 -  9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18
Lotur:  1  -  2  -  3  - 4  -  5  -  6  -  7  -  8  -  9
Efnaflokkar:   Alkalímálmar  -  Jarðalkalímálmar  -  Lantaníðar  -  Aktiníðar  -  Hliðarmálmar  -  Tregir málmar  -  Málmungar  -  Málmleysingjar  -  Halógen  -  Eðalgös
Blokkir:  s-blokk  -  p-blokk  -  d-blokk  -  f-blokk  -  g-blokk