ქართული დიასპორა
ვიკიპედიიდან
ადამიანთა გადაადგილება ერთი ადგილიდან მეორეში სხვადასხვა მიზეზთა გამო საუკუნეების მანძილზე მიმდინარეობდა. საქართველო ერთ-ერთი საინტერესო ისტორიული მაგალითია, რომელმაც გადაიტანა მრავალგვარი ემიგრაცია: კულტურული, პოლიტიკური, სოციალური. აქედან პირველი ნებაყოფლობითი იყო, სხვები კი - იძულებითი.
კულტურული ემიგრაცია. იგი დაკავშირებული იყო ქართველი ხალხის კულტურულ-საგანმანათლებლო და რელიგიურ მოღვაწეობასთან ქვეყნის ფარგლებს გარეთ: პალესტინაში, სირიაში, საბერძნეთში, ბულგარეთში და სხვაგან. ამ ემიგრაციის შედეგაც აღმოცენდა ქართული კულტურის უძველესი კერები საზღვარგარეთ.
პოლიტიკური ემიგრაცია. იგი დაკავშირებული იყო საქართველოს, როგორც სახელმწიფოს ტრაგედიასთან და იგი რამდენიმე ტალღას მოიცავს:
- პირველი მრავალრიცხოვანი ემიგრაცია, როდესაც საქართველო კულტურისა და ინტელექტისაგან დაიცალა, იყო ვახტანგ VI-ის დროს, 1724 წელს. იგი 1000 კაციანი ამალით წავიდა სამშობლოდან (მათ შორის იყვნენ: სულხან-საბა ორბელიანი, ვახუშტი ბატონიშვილი და მრავალი სხვა) და არცერთი მათგანი უკან არ დაბრუნებულა.
- მეორე ემიგრაცია 1801 წელს შედგა, როდესაც ქართლ-კახეთის სამეფო გააუქმა ალექსანდრე 1-ელმა და გასცა ბრძანება, რომ არც ერთი ბაგრატიონი არ დარჩენილიყო საქართველოში, რათა ტახტის რესტავრაცია შეუძლებელი ყოფილიყო. ამიტომ ალექსანდრე ბატონიშვილი სპარსეთში გადაიხვეწა და იქვე გარდაიცვალა. შემდეგ თეიმურაზ ბაგრატიონი გაემგზავრა, მაგრამ იგი ისევ ჩამოიყვანეს და პეტერბურგში გააძევეს. ცნობილია, აგრეთვე 1811 წლის იმერეთის ემიგრაცია, როცა სოლომონ II ტრაპიზონში გადაიხვეწა და იქვე გარდაიცვალა.
- მესამე დიდი პოლიტიკური ემიგრაცია 1921 წლის თებერვალ-მარტში განხორციელდა. მთავრობა ბათუმში ჩავიდა და იქედან გასულმა გემმა გაიყვანა როგორც პოლიტიკოსები, ასევე მეცნიერები, მწერლები და ა.შ. დევნილმა პოლიტიკოსებმა ძირითადად საფრანგეთს შეაფარეს თავი, ნაწილობრივ ინგლისს. გენერალიტეტმა და სამხედრო პირებმა - პოლონეთს.
- მეოთხე პოლიტიკური ემიგრაცია 1991-1992 წლებში განვითარებული მოვლენების შედეგად ეროვნული, კანონიერი ხელისუფლების დამხობამ გამოიწვია. ამგვარად აღმოჩნდნენ საქართველოს პირველი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლების წარმომადგენლები სხვადასხვა ქვეყნებში: ჩეჩნეთში, რუსეთში, უკრაინაში, ფინეთში, გერმანიაში, პოლონეთში, საფრანგეთში, ჰოლანდიაში, აშშ-ში - რომელთა მნიშვნელოვანმა ნაწილმა ამ ქვეყნებში პოლიტიკური თავშესაფარი მიიღო.
სოციალური ემიგრაცია. უკანასკნელ ათწლეულში განხორციელებულ ემიგრაციას უფრო მეტად სოციალური ხასიათი ჰქონდა, რისი მიზეზიც გახდა საქართველოში პოლიტიკური კრიზისით, ეთნოკონფლიქტებით და გარდამავალი ეტაპით გამოწვეული სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემები. ოფიციალური სტატისტიკის თანახმად, სსრ კავშირის დაშლის წინ, ქართველთა 97% თავის სამშობლოში, საქართველოში ცხოვრობდა (და ამდენად მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე „კონსოლიდირებული“ ერი იყო). ახლა კი სხვადასხვა შეფასებით ამ პერიოდში ქვეყნიდან გავიდა ნახევარი მილიონიდან მილიონამდე ჩვენი თანამემამულე და ეს პროცესი დღესაც გრძელდება.
დღეისათვის მსოფლიოს ათობით ქვეყანაში არის ქართული დიასპორა. უცხოეთში მცხოვრები ქართველების დიდი ნაწილი აქტიურად არის ჩართული მიმღები ქვეყნის საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში, ამავე დროს ფართო მოღვაწეობას ეწევა ქართული კულტურის პროპაგანდისა და განვითარებისათვის: ქმნიან კულტურის ცენტრებს, აყალიბებენ ენის შემსწავლელ წრეებს, შემოქმედებით გაერთიანებებს და ა.შ.
ქართული დიასპორის გეოგრაფია
ქვეყანა | დიასპორის რიცხოვნობა |
შენიშვნა |
---|---|---|
რუსეთი | 1,000,000 | ოფიციალური რუსული წყაროების მიხედვით |
თურქეთი | 1,500,000 | ოფიციალური თურქული წყაროების მიხედვით |
ირანი | 50,000 | |
აზერბაიჯანი | 50,000 | |
სომხეთი | 1,000 | ოფიციალური სომხური წყაროების მიხედვით |
უკრაინა | 34,200 | ოფიციალური უკრაინული წყაროების მიხედვით |
ესტონეთი | - | - |
ყაზახეთი | - | - |
ყირგიზეთი | - | - |
ტაჯიკეთი | - | - |
უზბეკეთი | - | - |
ავღანეთი | - | - |
აშშ | 200,000 | |
ინგლისი | - | - |
კანადა | - | - |
საფრანგეთი | 15,000 | |
ბელგია | 2,500 | ოფიციალური ბელგიური წყაროებით 2004 წლის დასაწყისისათვის |
ნიდერლანდი | - | - |
გერმანია | 5,000 | |
ავსტრია | - | - |
პოლონეთი | - | - |
ჩეხეთი | - | - |
საბერძნეთი | - | - |
კვიპროსი | - | - |
ისრაელი | - | - |
ფინეთი | 50 | ქართული სათვისტომოს ცნობით (მაქს.) |
ვების რესურსები