ტრაიანე
ვიკიპედიიდან
მარკუს ულპიუს ტრაიანე (ლათ. Marcus Ulpius Traianus, შვილად აყვანის შემდეგ ლათ. Marcus Ulpius Nerva Traianus) (*15 სექტემბერი 53, იტალიკა, ბეტიკა — 8 აგვისტო/9 აგვისტო 117, სელინუნტი, კილიკია) – რომაელი იმპერატორი ანტონინების დინასტიიდან (ლათ. Caesar Nerva Traianus Augustus, 28 იანვარი 98 წლიდან). დიდი პონტიფიკი 98 წლიდან. საპატიო ტიტულები: ლათ. Germanicus (ოქტ./ნოემბ) 97 წლიდან), ლათ. Pater patriae ( 98 წლიდან), ლათ. Dacicus Maximus ( 31 დეკემბერი 102 წლიდან), ლათ. Optimus ( 114 წლის გაზაფხულიდან), ლათ. Parthicus (21 თებერვალი 116 წლიდან). სიკვდილის შემდეგ გაღმერთებულია (ლათ. Divus).
[რედაქტირება] ბიოგრაფია
ნერვას სიკვდილის შემდეგ 96 წელს, იმპერატორი მისი შვილობილი ტრაიანე გახდა. იგი წარმოშვებით ესპანეთიდან იყო. რომის იმპერატორი პირველად გახდა პროვინციალი. ეს მიუთითებს თუ რა მდგომარეობა ეკავათ იმპერიასი იმ დროს რომანიზებულ დასავლეთ პროვინციებს. იგი ენერგიული ადმინისტრატორი და კარგი მხედართმთავარი იყო. იგი ცდილობდა სენატთან კარგი ურთიერთობა შეენარჩუნებინა, რომელიც უკვე არა ძველი ლათინური არისტოკრატებით იყო უმეტესად დაკომპლექტებული, არამედ მასში უკვე პროვინციალი არისტოკრატები ჭარბობდნენ.
მისი იმპერატორობის დროს სენატს მეტი უფლებამოსილება მიენიჭა. იგი ასევე ცდილობდა აღედგინა რომაული არმიის ავტორიტეტი. 101 წელს მან დაკიასთან დაიწყო ომი. დაკები მხოლოდ 2 წლიანი გაცხარებული ბრძოლების შედეგად დანებდნენ. ომი 105 წელა განახლდა დაკების რომაულ გარნიზონებზე თავდასხმით, რაზეც რომაელებმა 106 წელს დაკიაში შეჭრით და მომდევნო წელს მისი პროვინციათ ქცევით უპასუხეს. ამ გამარჯვების ღსანიშნავად ტრაიანმა ახალი ფორუმი ააშენა და მის ცენტრში 40 მეტრის სიმაღლის სვეტი აღმართა.
109 წელს იმპერატორმა პართიასთან ომისთვის მზადება დაიწყო. იმავე წელს რომაელები კავკასიის რეგიონში შეიჭრნენ და კოლხებს და იბერიელებს მათი ბატონობა აღიარებინეს. 111 წელს რომაელებმა სინის ნახევარკუნძული და არაბეთის ჩრდილო დასავლეთი დაიპყრეს. 114 წელს კი ტრაიანე სასომხეთში შეიჭრა და იგი რომის პროვინციათ აქცია. მომდევნო წელს კი რომაელმა ლეგიონერებმა მესოპოტამიის დიდი ნაწილი დაიკავეს. 116 წელს რომაელებმა უკვე პართიის დედაქალაქი ქტეზიფონი დაიკავეს. ასურეთი მესოპოტამია და ბაბილონია რომის პროვინციებად იქცა. ამით ტრაიანმა ომის დასრულება გამოაცხადა, მაგრამ 116 წლის ბოლოს აჯანყება ატყდა არა მარტო დაპყრობილ შუამდინარეთში, არამედ ეგვიპტეში, კირენაკიაში და კიპრზე. ამ აჯანყების ჩასახშობად ტრაიანს მოუწია აღმოსავლური არმიის ნაწილის გაგზავნა, რითიც ისარგებლეს პართიელებმა და დარჩენილი ლეგიონები გაწყვიტეს.
117 წლის ზაფხულში რომაელებს მოუწიათ სამხრეთ შუამდინარეთის დატოვება, ხოლო მოგვიანებით მესოპოტამიის დიდი ნაწილისაც. რომის არმია ძალიან დასუსტდა. ტრაიანს უნდოდა აღედგინა არმიის ბრძოლისუნარიანობა და გაეგრძელებინა ომი. ამისთვის იგი გაემგზავრა რომისკენ, მაგრამ გზაში ავად გახდა და მოკვდა. რომაელების მეხსიერებაში ტრაიანე დარჩა როგორც საუკეთესო პრინცეპსტი, ალბათ უფრო იმიტომ რომ მმართველობის პერიოდის უმეტესობა ლაშქრობებში გაატარა, ხოლო სახელმწიფოს მართვა სენატს ანდო.
შეცვალა: ნერვა |
რომის იმპერატორი 98–117 |
შემდეგი: ჰადრიანუსი |