Limburgse grammair

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.

E dink woedoor 't Limburgs ziech es ein taol kin manifestere en ziech zoewel vaan 't Nederlands es vaan 't Duits kin aofsjeie is ziene grammair. Allewel tot ouch in de grammair, zjus wie in de klaanklier, groete versjèlle tösse de dialekte oonderein bestoon vörme de Limburgse dialekte grosso modo toch 'n einheid op dit gebeed. De euvereinkómste en versjèlle in 't groetste deil vaan 't Limburgs taolgebeed kinne weure dudelik gemaak aon de haand vaan drei groete stadsdialekte: 't Venloos, 't Remunjs en 't Mestreechs. Later houpe veer dao nog 't Wieërts en 't Hessels aon touw te kinne voge. 't Kèrkraojs, e Ripuarisch dialek, en 't Venrojs, wat mie Braobants vaan natuur is, kriege meugelik in de touwkoms hun eige grammaire.

In 't oonderstoonde weure de dialekte aofgekort tot V., R. en M. Ndl. steit veur "Nederlands".

Inhawd

[bewirk] De drei gekoze dialekte in hun taollandsjap

Euver 't algemein zien dees drei dialekte bes nog rippresentatief veur de direkte umgeving. Dit zien evels de versjèlle woe me op moot lètte.

  • 't Venloos weurt oonder de stad Venlo aofgegrens deur zoeväöl isoglosse tot me de regele die hei veur dit dialek gegeve weure neet op 't Tegels kin touwpasse. Nao 't noorde, weste en ooste evels zien de versjèlle belangriek kleinder. Blierik heet allewijl aamper nog 'n eige dialek. Árse heet 'n dialek dat hendeg op 't Venloos liek, meh 't Braobante ow in plaots vaan 't Limburgse uch gebruuk. Haors en Lottum kinne 't wäördsje doe/dich neet. Te noorde en weste daovaan liet me geweunlik 't Limburgs ophawwe.
  • 't Remunjs ligk cintraol in Limburg en wat hei veur dit dialek gezag weurt gèlt in zeker zin veur e gebeed wat vaan Tegele tot aon Zitterd löp. 't Liewedeil vaan dit gebeed kint mouillering; Tegele evels heet daoveur in de plaots gutturalisering (Remunjs hóndj tege Tegels hónk en Venloos hónd). Sommeg dörper kinne gein t-deletie. In Zitterd en Herkebosj weure de oorsprunkelike ee en oo, wienie ze stoettoen waore, gediftongeerd nao ei en ou, dewijl me in 't Gelaens 'n breking vaan ee nao , oo nao oa etc. kint. E versjèl tösse Remun en de dörper drum eweg is tot me in Remun kiendj, vies en miens kint en in de dörper kindj, vis en mins.
  • 't Mestreechs ligk zjus te weste vaan de Panninger Linie en de dialekte vaan Amie en Hier versjèlle zoe al bij veurbaot vaan 't Mestreechs. Wijers ligk Mestreech in e gebeed woe de ie en de ij nevenein veurkoume, dèks in pare sleiptoen-stoettoen. Get glieks gèlt veur oe en ui. Zjus te zuie vaan Mestreech, in de gemeintes Eisde en Reems, is dat versjèl al zoe dudelik tot dao de Limburgse twietoenigheid disfunctioneel is geweure: gein twie wäörd hèlt me inkel mèt de toene oeterein. Hiel Mestreechs is 't "laank trèkke" vaan vocaole: dit veent me neet of aamper in d'n umgeving vaan dees stad.

[bewirk] Vörmlier

[bewirk] Substantieve

[bewirk] Geslach en artikele

In alle Limburgse dialekte laote de substantieve ziech in drei geslachte, mennelik, vruiwlik en oonzijeg, verdeile. Dit geslach dicteert hiel dudelik de mèt 't substantief mètgoonde wäörd, dudeliker es in 't Nederlands.

[bewirk] Geslachsbestumming
  • Mennelik zien wäörd die manslui en mennelike bieste besjrieve, en wäörd op -er, -ert en -aer (M. -eer). Wijers zien verbestamme es substantieve gebruuk in princiep mennelik.
  • Vruiwlik zien wäörd die vrouwlui en vruiwlike bieste besjrieve. Wijers zien abstrakte wäörd mèt 'n achtervoogsel veur de vörming devaan ouch vruiwlik; dees achtervoogsel zien -heid, -nes, -sjap (V. -schap), -de, -ie (M. -ij), -ing, -s (corresp. mèt Ndl. -st) en de vreem achtervoogsels -ie, iek, -ica, -theek, -teit, -uur, -ade (aad), -ide (-ied) etc., -aasj, ine, -se, is. Daoneve nog väöl wäörd zoonder achtervoogsel.
  • Oonzijeg zien al diminutieve, al zelfstendeg gemaakde infinitieve en de wäörd die zien samegestèld oet be-, ge-, ont- en ver- mèt 'ne verbestam. Ouch len zien oonzijeg, wie meidskesnaome en ander vroului boe me good mèt vertrojd is (neet in 't Mestreechs!).

[bewirk] Bestumpde artikele

't Bestump artikel is aofgeleid vaan 't aonwiezend pronoom. Groondvörm zien dae (M. dee) veur mennelike wäörd, die veur de vruiwlike en 't miervajd en dat/det veur 't oonzijeg. Bekaans ummer veent me dees evels in de toenloos vörm naomelik:

  • de of d'n veur mennelike wäörd. De variant d'n is verpliech es 't volgend woord mèt 'ne vocaol begint. Ouch is de vörm d'n in gebruuk wienie 't volgend woord mèt 'n d, h of t begint. Dit is gebrukelik in Mestreech. In 't Venloos is dit verpliech, en dao geit de vörm d'n ouch aon wäörd beginnend mèt 'n b veuraof.
    Te zuidooste vaan de lien Norbik-Broensem is 't d'r.
  • de veur vruiwlike en miervajdeg wäörd in al gevalle;
  • 't veur oonzijeg wäörd in al gevalle.

[bewirk] Oonbestumpde artikele

't Oonbestump artikel is aofgeleid vaan 't tèlwoord ein, en aof en touw weure ze nog zoe oetgesproke. Väöl frequinter evels zien de oonbetoende vörm, in alle dialekte. Dit zien:

  • 'ne of 'nen veur mennelike wäörd. Ouch hei hingk 't aof vaan de letter die drop volg, zuug daoveur heibove oonder "bestumpde artikele";
  • 'n veur vruiwlike wäörd in al gevalle;
  • e veur oonzijeg wäörd. Volg e woord mèt 'ne vocaol hei-op, daan verandert 't in 'n. In 't Venloos is 't meistal 'n.

[bewirk] Veurbilde

Mennelik:
Dao löp 'nen hings, dae haet zich aon d'n poeët geblesseerd. (V)
Wae haet de computer gebroek? Hae sjteit m'ch al de gansen daag aan. (R)
Dao huurde v'r nog einen tik en toen waor d'n awwe mins verdwene. (M)

Vruiwlik:
'n Verkaldheid geit meistal zoeë weer euver, aste ze mar liets oetwirke. (V)
De aaj vrouw haet 't ringske nog teen jaore bie zich gedraoge. (R)
'n Taofel in de kamer moot kinne, meh hei steit ze wel in de weeg. (M)

Oonzijeg:
Ze hebbe det päörtje aafgeslote, umdet 't op instorte stónt. (V)
Ich zaog giester Leonie nog; 't haet mich dich de complemènte laote doon. (R)
Dat gedeuns moot mer ins oet zien: 't is 'n enorm gezoks um e klein dinkske. (M)

[bewirk] Miervajdsvörming

De Limburgse miervajdsvörming is in verglieking mèt de Brabantse en Hollandse hendeg gecompliceerd en kent 'n groete groop oonregelmaotege gevalle, die nao groof eweg Duitse principes gevörmp zien.

[bewirk] Regelmaoteg op -e

't Miervajd weurt in princiep gevörmp door -e achter e woord te zètte. De spelling kin natuurlik eise tot me de lèste letter vaan e woord verdöbbelt of 'ne lange klaank halveert. D'n oetgaank -e is ouch gebroekelik bij wäörd op -el, -em en soms bij -er. Vergeet neet tot wienie 'n -t in 't groondwoord verzwege is (t-deletie), die bij 't miervajd trökkump.
Veurbilde: plaots-plaotse, straot-straote, kat-katte, zaak-zake, pókkel-pókkele, vinger-vingere, nach-nachte.

[bewirk] op -s

Bij toch wel de meiste wäörd op -er vörmp me 't miervajd mèt 'n -s. Dit gebäört ouch mèt wäörd die op -e indege, en mèt e groet aontal Ingelse en Franse wäörd. Wäörd boevaan de -e vervalle is kinne -es als miervajd kriege. Veurbilde: naober-naobers, kemissie-kemissies, vete-vetes, bijdraog-bijdraoges.

[bewirk] Umlaut

Hiel väöl wäörd evels formere hun miervajd op 'n oonregelmaotege meneer: mèt umlaut. Dit kump bij alledrei de geslechte veur, meh 't meis bij mennelike wäörd. Meistal heet 't inkelvajd 'ne sleeptoen en altied heet 't miervajd 'ne stoettoen. Ouch verandert of verdwijnt dèks d'n indconsonant. Veurbilde: hónd/hóndj/hoond-hun(j), ba(a)nk-benk, sjoon-sjeun, wouf-wuif, nagel-naegel/negel.

[bewirk] op -er

'n Aontal oonzijege wäörd heet e miervajd op -er. In de modèrnen tied kriege daovaan de wäörd die gein Ndl. equivalint mèt -eren höbbe 'ne regelmaotege vörm op -e neve ziech. Veurbilde: kind/kiendj/keend-kinder/kienjer/kinder, gaat-gater, hoes-hoezer, mets-metser.

[bewirk] Toenverandering

In de meiste Limburgse dialekte zien e paar wäörd boe-in inkelvajd en miervajd allein door verandering vaan toen - sleeptoen in 't inkelvajd, stoettoen in 't miervajd - oeterein gehawwe weure. Veur 't Mestreechs zien dat: bêin-bèin, bêrg-bèrg, dêrm-dèrm, êrm-èrm, k^örf-k`örf, pêerd-pèerd, stêin-stèin, v^örm-v`örm, wêeg-wèeg, w^örm-w`örm. In ander dialekte versjijne nog wel ander saortglieke pare, wie knîen-knìen.

[bewirk] Toenverandering en 'n klein mutatie in d'n indklaank

Morfologisch gezeen is deze vörm vaan miervajdsformatie dezelfde es dee vaan heibove, meh op sjrif zuut me e dudelik versjèl. E good veurbild is krink-kring. Oet 't Mestreechs is ouch bekind haand-han, tand-tan, meh in mier oostelike dialekte pas me hei umlaut touw (hen/henj/heng, ten/tenj/teng).

[bewirk] Umlaut en -s

Mer inkel wäörd: broor-breurs en zoon-zäöns.

Oet 't Mestreechs is ouch bekind knien-knijns; breking in 'nen twieklaank en -s dus.

[bewirk] Diminutieve

Diminutieve weure in 't gans Limburgs taolgebeed op oongeveer dezelfde meneer gevörmp (allein in 't Ripuarisch deil geit 't anders), en bovedeen passe ouch alle Branbantse en Gelderse dialekte in de bei Limburge dees principes touw.

De proceduur veur de vörming is touwvoging vaan 'ne suffix en umlaut op de beklèmtoende vocaol, wienie dit kint. De achtervoogsels zien -ke (groondvörm), -eke, -ske (nao ch, g en k) en -je of -sje (nao d en t).

Veurbilde
  • bal - belke
  • zon - zönneke
  • pak - pekske
  • vrind (V), vrundj (R), vrund (M) - vrindje, vrundje, vrundsje

't Alternatief -sje veur -je kump veur in en um Mestreech, en in de Roerdale.

Let drop tot in 't Belsj oontrundingsgebeed de klinker in 't diminutief soms neet de verwachde wierde krijg: umtot de geümlaute, palatale vocaol dèks roond is verandert 'r. Veurbild Brees book-beekske (oet *beukske) en Hessels boek-biekske (oet *buukske).

[bewirk] Diminutieve vaan vreem wäörd mèt mieder betoende klinkers

Bij wäörd wie auto/oto, foto, geisja, raki etc., mèt ummer de naodrök op de ierste syllaab, krijg d'n ierste vocaol umlaut es dat meugelik is; de twiede neet (uitoke/eutoke, geisjake, r(a)ekike). Bij wäörd mèt drei of mie syllabes, de hoofklemtoen op de twie-naolèste en de bijklèmtoen op de lèste syllaab, kriege bij betoende vocaole umlaut: radio - r(a)edieuke. *

[bewirk] Adjectieve

't Limburgs adjectief heet 'n tractemint wat hendeg versjèlt vaan zien Nederlandse en Duitse tegehengers. 't Weurt in bekaans 't gans Limburgs taolgebeed touwgepas, es ouch in e deil vaan 't Zuid-Braobants en in 't Ripuarisch. Allein 't Venloos heet inmiddels de Nederlandse of beter noordelik Braobantse vörm euvergenómme, zuug daoveur hei-oonder. 't Limburgs adjectief maak in princiep gei versjèl tösse stèrke en zwakke flectie, allein tösse attributief, predicatief en zelfstendeg gebruuk. Bij predicatief gebruuk weure zjus wie in 't Nederlands en Duits, de oonverbaoge vörm gebroek: Dat hoes is roem, dee mins is gek etc.

[bewirk] Attributief gebruuk

[bewirk] Twie klasse

In 't Limburgs oondersjeit me twie klasse vaan adjectieve. Bij de ierste klasse kump bij mennelike, vruiwlike en miervajdege wäörd 'n -e drachter, en gebruuk me bij oonzijeg wäörd de groondvörm. Adjectieve veur mennelike wäörd kinne ouch op -en oetgoon; dat gebäört oonder dezelfde veurwaorde es bij 't artikel de/d'n (zuug heibove). In 't Remuns is dees -n neet zoe gebrukelik mie. Bij de twiede klasse kriege allein de mennelike wäörd 'n -e(n), en weurt die bij 't vruiwlik geslach en 't miervajd aofgekap.

Tot welke klasse 'n adjectief huurt kin me in de meiste gevalle sumpel oetmake aon de haand vaan d'n indklaank. Indeg 't op -ch[t], -d, -k, -p, -t of -s veurgegoon door 'ne consonant, daan vèlt 't adjectief oonder klasse I. Geit 't oet op 'ne vocaol, -f, -g, -j, -l, -m, -n, -ng, -r, -w of -s nao 'ne vocaol, daan vèlt 't in klasse II. Lèt wel op: adjectieve mèt de achtervoogsel -eg/-ig en -isch hure gewuunlik bij klasse I.

Veurbilde

Klasse I

  • 'ne Grote miensj (R)/ 'ne Groete mins (M)
  • 'n Grote kirk/ 'n Groete kèrk
  • E groot sjiep/ E groet sjip
  • Gro(e)te hoezer


  • Dae Duutse soldaat/ Dee Duitse soldaot
  • Die tragische historie
  • Det lesteg dienk/ Dat lesteg dink
  • Zo'n beesechtege luuj/ Zoe'n biesechtege lui


Klasse II

  • 'ne Sjone waeg/ 'ne Sjoene weeg
  • 'n Sjo(e)n stad
  • E sjoon dörp/ E sjoen dörp
  • Sjoon plaetskes/ Sjoen pläötskes


  • De hoge tore/ D'n hoegen torie
  • Eder slum vrouw
  • E vol geboew/ E vol gebouw
  • Blaw ouge

[bewirk] Opmèrkinge veur en oonregelmaotege gevalle in klasse II

De adjectieve oet klasse twie höbbe dèks drei in plaots vaan twie vörm. Meistens is dat neet op sjrif te zien: daan is spraoke vaan toenversjèl.Oonthaw tot de verboge vörm, dus 't attributief adjectief veur mennelike, vruiwlike en miervajdege wäörd, ummer stoettoen heet. De neet-verboge vörm evels kin ouch de sleiptoen höbbe. Dit is 't geval mèt sjoon/sjoen. De drei vörm (drei, want de vörm veur vruiwlik inkelvajd en veur miervajd valle altied same) zien dös:

  • 'ne Sjòne man/ 'ne Sjòene maan
  • 'n Sjòon vrouw/ 'n Sjòen vrouw
  • E sjôon kiendj/ E sjôen keend
  • Sjòon luuj/ Sjòen lui

't Gif evels e weliswoer beperk meh toch neet te oondersjatte aontal väölveurkoumende adjectieve, die nao hunnen indklaank te oordeile tot klasse I zouwe mote behure, meh ziech oonregelmaoteg gedraoge en in essentie tot klasse twie hure. Veurbilde zien good (m. goje, v.-mv. gooj), róndj/roond (m. rónje/rónde, v.-mv. rónj/rón), wildj/wèld (m. wilje/wèlde, v.-mv. wilj/wèl).

Wee ziech 't Mestreechs aonliert moot bovedeen mèt 'n aontal klinkermutaties bezeghawwe. Wie bove gezag alterneert in dit dialek de ie mèt de ij en de oe mèt de ou. Sommege adjectieve mèt 'ne sleiptoen, die deze, wie gezag, in de flectie verlere, en 'n ie of oe in de stam, kriege in 't Mestreechs bijgevolg mèt breking te make. Concreet gezag: e woord wie gries heet es mennelike vörm grijze en es vruiwlike vörm grijs. Vergliek:

  • 'ne Wijze mins is wies.
  • 'n Broun (of brojn) moes is broen.

In 't Remuns höbbe die wäörd ouch drei vörm, meh dao is 't allein d'n toen dee verandert.

  • 'ne Wìeze miensj is wîes.
  • 'n Bròen moes is brôen.

[bewirk] Speciaol regele veur 't Venloos

Dit al is neet, of beter neet mie, vaan touwpassing op 't Venloos. Dit dialek heet ziech in de twintegste iew in de behandeling vaan adjectieve bij 't Braobants aongeslote, en dewijl in de jaore daarteg de Limburgse vörm nog dèks veurkaome zien die allewijl zelfs oonder de awwer generatie in oonbruuk geraak.

't Venloos oondersjeit mèt 't Nederlands 'n stèrke en zwakke flectie vaan adjectieve. De stèrke flectie weurt touwgepas nao oonbestumde pronome, nao welk en eder en es hielemaol niks de zinsnee inleit. De zwakke flectie trif me aon nao bestumde artikele, aonwiezende pronome en bezittelike pronome.

De stèrke flectie heet aparte vörm veur mennelik, vruiwlik en oonzijeg. De mennelike vörm geit daan oet op -e of -en, de vruiwlike op -e en de oonzijege blijf oonverboge. In de zwakke flectie evels valle de vörm veur vruiwlik miervajd en oonzijeg same. Vergliek:

  • Dae vollen trein/ Einen vollen trein
  • Die volle(!) bös/ Ein volle bös
  • Det volle hoes/ Ein vol hoes

't Venloos mis dös ouch de twie adjectieveklasse vaan 't Limburgs en liet bij 't vruiwlik en 't miervajd 't adjectief ummer op -e oetgoon.

[bewirk] Zelfstendeg gebruuk

Es me de adjectieve zelfstendeg wèlt gebruke gelle veur 't groetste deil de zelfde regele es bij 't attributief gebruuk. Verwijs 't evels nao 'n oonzijeg woord, daan krijg 't adjectief in dit geval 'n -t.
N.B.: Bij de regel mèt de finaol -t deit ouch 't Venloos mèt!

Veurbilde

  • Ich vin dae nuje waeëg neet zoeë schoeën as daen awwe. (W)
  • Nae, op dees meneer geit 't neet ech mekkelik, meh wits doe 'n baeter? (R)
  • Ze dräög dat blaw trikeuke toch neet zoe dèks es dat geelt. (M)

Die -t is evels conditioneel, oeteraard, umtot de meiste Limburgse dialekte t-deletie höbbe. Ze kin dus gans verdwiene (mie keukske is naat geweure, höbste miech nog e druug) of assimilere: nao 'n m verandert de t in -p (Wèlste e kaajd naogerech of e wermp?), nao 'n ng in -k.

[bewirk] Pronome

[bewirk] Persuunlike pronome

Subjekvörm Objekvörm
V. R. M. V. R. M.
1e p. ink. ik ich iech mich miech
2e p. ink. doe diech dich diech
3e p. ink. m. hae heer häöm
3e p. ink. v. zie, het zie, zij häör, häöm häör
3e p. ink. o. het het
1e p. mv. weej veer ós us
2e p. mv. geej geer óch uuch
3e p. mv. zie zie, zij häör hun
Opmèrkinge
  • De bovestoonde tabel gif de betoende vörm: de vörm deen 't persuunlik pronoom heet es 't de naodrök krijg. Oonbetoende pronome weure es regel oetgesjreve in 't Limburgs. 't Gif de volgende bijvörm: m'ch (veur mi(e)ch), de (veur doe, weurt ouch in Mestreech gebroek), (t)e (ouch veur doe, me daan nao e verb), d'ch (veur diech), 'r (veur hae/heer), 'm (veur häöm), ze (veur zie/zij, en veur häör en hun), 'r (veur häör), 't (veur het), we (veur weej), v'r (veur veer), ge (veur geej) en g'r (veur geer).
  • In 't Mestreechs heet doe plaotsgemaak veur diech, dit is al in väöl dialekte te weste vaan de Maos gebäörd en 't geit hei um 'n jóng en nog ummer veurtsjrijende oontwikkeling. Door Belsj Limburg, vaan noord nao zuid tösse Genk en Hasselt door, löp de grèns vaan 't doe/dich-gebeed: dao trif me de vörm gee (in noordwes-Belsj-Limburg) en dzjie (in zuidwes-Belsj-Limburg) aon.
  • In 't Remuns besteit veur häöm es alternatief ouch dem, vaan oorsproonk 'n aonwiezend pronoom.
  • In de meiste Nederlands-Limburgse dialecte weure vrouwlui boe me good mèt vertrojd is en mèt doe en dich zouw aonspreke es oonzijeg behandeld, en me verwijs nao ze mèt het. In 't Mestreechs deit me dat neet, evemin es in de mie westelike (Belsj-Limburgse) dialekte.

[bewirk] Weerkierend pronoom

't Limburgs conformeert ziech aon 't Algemein Nederlands en oondersjeit ziech vaan 't Braobants en de ander westelike dialecte door 't behaajd vaan 't weerkierend pronoom zi(e)ch. Dit is 't pronoom veur de daarde persoen. Veur de ierste en twiede persoen weurt dezelfde vörm gekoze es d'n objekvörm vaan 't persuunlik pronoom. Vergliek:

  • Ik schaer mich (V)
  • Doe sjaers dich (R)
  • Heer sjeert ziech (M)

De "Braobantse" variante m'n eige, eur eige, z'n eige, trif me in 't weste vaan 't Limburgs taolgebeed aon. Ouch in 't Mestreechs koume dees vörm veur, meh noets in constructies mèt verbe, allein in bepaolinge wie Heer keek ins nao zien eige, op plekke woe ander dialekte, en 't Nederlands, zichzelf höbbe.

't Weerkierig pronoom (Ndl. elkaar) besteit neet of aamper in 't Limburgs, daoveur gebruuk me de weerkierende vörm die bove besjreve zien. In midde-Nederlands-Limburg kint me wel d'eind'anger. Zuug ouch oonder

Zuug veur wijer kwesties euver 't gebruuk vaan zi(e)ch in 't Limburgs hei-oonder, bij Syntaxis.

[bewirk] Bezittelike pronome

De bezittelike pronome loupe parallel mèt de persuunlike. Ze volge hei in hun vruiwlike/miervajdege vörm.

  • mien, dien, zien, häör, oos (M. eus), eur, häör/hun (oostelik/westelik).

De mennelike vörm kriege 'n -e aongehech, of -en, oonder dezelfde condities wie bij de adjectieve (veural in 't Venloos en 't Mestreechs dus). De oonzijege vörm versjèlle vaan de vruiwlike bij mien, dien, zien en oos. Bij de ierste drei weurt de -n aofgekapt, en oos weurt ós (M.: eus weurt us). Let wel drop, tot die aofkapping vaan de -n in 't Remuns stèrk oonder drök steit en in Venlo al gaaroet neet veurkump. Ouch is dit noets meugelik veur 'ne vocaol ('t is dus wel mien apparaot, dien örgel)

Veurbilde
  • Miene noonk kump mörge.
  • Wat studeert dien dochter noe?
  • Blijf vaan mie beer! (Mestreechter vastelaovesroop)


  • Ozen auto gedraeg zich vraemp vandaag.
  • Oos volksvertegewäördegers zalle neet bald doon wat veer van ze verlange.
  • Wie sjoon ós Limburg is...

[bewirk] Zelfstendeg gebruuk

Ouch bezittelike pronome kinne zelfstendeg gebruuk weure, mèt e bestump artikel deveur. De flexie is daan dezelfde es bij 't adjectief. Evels, bij de wäörd mien, dien en zien muteert de ie in 't Mestreechs nao ij.

  • Dit is ós werk, bemeujt óch noe mar mit 't eurt! (V.)
  • Verdeent diene pap minder geldj as de miene? (R.)
  • Iech gaon veur mie plezeer! En veur 't dijnt! (Brounts, M.)

[bewirk] Aonwiezende pronome

Daovaan gif 't 'rs in de meiste Limburgse dialekte twie: ei veur kortbij, ei veur wiedaof.

[bewirk] Dizze, dees, dit

De vörme veur kortbij zien deze(n)/dizze(n), dees en dit. Ouch 't Venloos nump gewuunlik de vörm dees nog in ach!

[bewirk] Dae, die, dat

De vörm veur wiedaof zien bove, bij de behandeling vaan 't artikel, al gegeve: dae (M. dee), die en det (V., R.)/ dat (M.). Veur dae besteit de variant daen, en dewijl dee zeker in 't Venloos in dezelfde zin gebruuk weurt es de artikele en de adjectieve (dus veur 'ne vocaol, b, d, h of t), maak me in eder geval in e good deil vaan Nederlands Limburg nog oondersjeid tösse subjeks- en objeksvörm, al vervaag dat oondersjeid laanksem. In 't Remuns is 't dus:

  • Dae boot kaam vörrige waek ouch al lanksvaore;
  • Daen boot höb ich vörrige waek ouch al lanks zeen vaore.

Of dit ouch (nog) veur 't Mestreechs gelt is neet dudelik; zo jao daan weurt dit oondersjeid in eder geval neet mie consequint gemaak.

[bewirk] Genne, gen

Dit zien vörm die veur 't Limburgs allein in en roond Heerle veurkoume, en wijers es jenne, jen in 't Ripuarisch.

[bewirk] Betrèkkelike pronome

't Betrèklik pronoom nump grof eweg de vörm aon vaan 't bezitlik pronoom veur wiedaof. Veur 't oonzijeg is evels wat neve det/dat in gebruuk; 't kump in väöl dialekte, wie 't Mestreechs, zelfs dèkser veur.

  • 't Febrik, wat ze volgend jaor touw goon doen, oontsloog vaandaog al 150 employés.

[bewirk] Vraogende pronome

Wae (M. wee) veur lui, wat veur dinger, welk es distributief. Wae kin, wie dae, nao naomval verboge weure tot waem (of waen, M. ween. Ouch hei gelt tot 't oondersjeid neet mie sjèrp is). Welk gedräög ziech in alle dialekte es 'n adjectief vaan de ierste klasse.

  • Wae is nog nao die receptie gekómme? (R)
  • Waem höbs e dao eigelik gesjproke? (R)
  • Welken hónd zóls doe dich oetkeze? (V)
  • Welk peerd heet de wedstried gewónne? (M)

Haw wel in de gater tot 't Limburgse wae koelik e miervajdeg subjek kin zien, aanders es in 't Nederlands. Allein bij 't verb zien/zeen "esse" is dit meugelik ("Wae zint dat?").

  • (Ndl) Wie komen er vanavond op visite? weurt
  • (M) Wee kump venaovend op bezeuk?

[bewirk] Verbe

't Limburgs verb sluut ziech groetendeils bij 't Nederlands aon, neet bij 't Duits, mie wiek dao op veurnaom punte vaanaof.

[bewirk] Zwakke verbe

[bewirk] Presens (tegewäördegen tied)

Veurbild: kalle (opm.: kump weineg veur in 't Mestreechs, vb. is in 't Remuns)

  • ich kal
  • doe kals
  • hae kalt
  • veer kalle
  • geer kalt
  • zie kalle

N.B. de vörm veur d'n ierste en daarde persoen miervajd zien altied geliek.

Bezoonderhede

  • In dialekte zoonder t-deletie geit d'n twiede persoen inkelvajd op -st oet: Wieërts dich kalst;
  • Vaanwege de t-deletie krijg in de meiste dialekte d'n daarde persoen inkelvajd neet ummer 'n -t: nao 'n m volg assimilatie tot -p (druime - hae druimp), nao 'n ng verandert de -t in -k (bringe - hae bringk), en nao ch, d, f, g, gk, k, p, s en t verdwijnt ze (pakke - hae pak). Gek genoog weurt de -dt wel oetgesjreve, ouch al is dit volges Limburgse taolbeginsele oonnudeg (bij dialekte wie 't Wieërts zouw 't daan weer kinne).

[bewirk] Imperatief

D'n imperatief vaan e regelmaoteg Limburgs verb weurt gevörmp mèt de stam: kal!, maak!. De vörm veur 't miervajd krijg 'n -t, tenzij de klankwètte dat verbeie: kalt!, maak!, bringk!

De miervajdsvörm weurt ouch gebroek es beleefheidsvörm; ouch zoonder touwvoginge wie ezzebleef klink 'n imperatief daan es e verzeuk. In de gebejer woe doe en di(e)ch neet veurkoume weure bei vörm meistal doorein gebruuk.

[bewirk] Imperfek (verleien tied)

Deze is consequinter es de Nederlandse: 't suffix -de, in gemouilleerde dialekte wie 't Remuns ouch dèks -dje, is hei neet oonderheveg aon progressief assimilatie, meh oonderwèrp de stam aon regressief assimilatie. Dat wèlt zègke tot dat -de noets in -te verandert, meh tot 'ne stumloeze (helle) consonant stumhöbbend (weik) weurt. Mèt ander wäörd, en es veurbild 't Remuns:

  • ich kalde
  • doe kaldes
  • hae kalde
  • veer/zie kalde
  • geer kalde(t)
  • ich maakde (oetspraok maagkde)
  • doe maakdes
  • hae maakde
  • veer/zie maakde
  • geer maakde(t)

De -t bij dees vörm liek laanksemaon te verdwijne, entans bij de zwakke verbe.

[bewirk] Participia
  • Tegewäördeg particiep: voog -end aon de stam touw (kallend, makend).
  • Tegewäördeg bijwäördelik particiep: voog -entaere (M. -entere) touw aon de stam. Dit particiep weurt gebruuk es adverbiaol bepaoling um aon te geve tot me oonder 't oetveure vaan 'n handeling ouch nog get anders deit:
    • Kallentaere kaam hae toes (R)
  • Voltoejd particiep: Ge- veur de stam en 'n -d (of -dj) aon 't ind. Wienie 't verb veur de stam al e prefix heet wat neet de naodrök krijg, daan kump gei ge- deveur bij 't voltooid particiep. Lèt ouch op de t-deletie en -assimilatie:
    • Veurbilde vaan 't ierste: belande - beland; gebäöre - gebäörd; doorbore - doorboord;
    • Veurbilde vaan 't lèste: stumme- gestump; make - gemaak; snappe - gesnap. Let wel weer op de verboge vörm: gemaak - gemaakde

[bewirk] Samegestelde tije

Gein bezoonderhede ten opziechte vaan 't Nederlands en 't Duits.

  • Perfectum (voltoejd tegewäöredegen tied): ich höb gekald (Remuns; presens vaan höbbe + voltoejd particiep)
  • Plusquamperfectum (voltoejd verleien tied): ich haw gekald (imperfek vaan höbbe + voltoejd particiep)
  • Futurum (touwkómmenden tied): ich zal kalle (zalle + infinitief)
  • Conditioneel tije mèt zouw (V. zól): ich zouw kalle, ich zouw gekald höbbe etc.

[bewirk] Sterke en oonregelmaotege verbe

Zuug ouch: Lies vaan sterke en oonregelmaotege verbe in 't Limburgs. Belaangriek: Vergeet neet tot zjus heibij hiel väöl regionaol variatie meugelik is!

[bewirk] Sterke verbe: presens

Es regel höbbe sterke verbe es dat meugelik umlaut en toenwisseling in de twieden en daarde persoen inkelvajd presens. Ouch kin de e verandere in i of è (zuug e-i-wissel en i-è-allofonie), al nao gelank vaan wat de klaankwètte eise. 't Geval is evels, tot d'n umlaut hiel dèks neet regelmaoteg is. Percesse wie verkörting en oontrunding kinne de kleng zoe gemuteerd höbbe tot ze wied vaan de verwachde wierde aofligke.

E nog vrij regelmaoteg veurbild is kómme (M. koume):

  • kómme (koume)
  • ik/i(e)ch kóm
  • doe/diech kums
  • hae/heer kump

'n Ander veurbild is s(j)laope; hei liet ziech 't versjèl tösse 't regelmaoteg Remuns en 't oonregelmaoteg Mestreechs al zien:

Remuns
  • ich sjlaop
  • doe sjläöps
  • hae sjläöp
Mestreechs
  • iech slaop
  • diech slieps
  • heer sliep

Verkörting heet bij loupe euveral in Limburg veur neet-verwachte vörm gezörg:

  • ik/i(e)ch loup
  • doe/diech löps
  • hae/heer löp

(te verwachte zien de vörm *luips en *luip)

E veurbild vaan gemuteerden umlaut: valle

Remuns
  • ich val
  • doe vils
  • hae vilt
Mestreechs
  • iech val
  • diech vèls
  • heer vèlt

Mutatie nao i: aete (M. ete)

  • ik/ich aet / iech eet
  • doe/diech its
  • hae/heer it

[bewirk] Sterke verbe: imperatief

D'n imperatief vaan sterke verbe wiek meender aof es de heibove besjreve twiede ne daarde persoen inkelvajd, meh heet toch zien eige kimnèrke. D'n imperateif inkelvajd is oonderheveg aon e-i-wissel (meh neet aon umlaut) en de miervajdsvörm kint in döbbel geslote lettergrepe vocaolverkörting.

E good veurbild vaan 't ierste (e-i-wissel bij 't inkelvajd) is brenge: imperatief bring.

't Lèste (verköring bij 't miervajd) veent meh o.m. trök bij br(a)eke - brek en spr(a)eke - sprek.

Syllabes mèt geümlaute, e-i-verwisselde of verkorte vocaole kinne noets de sleeptoen kriege, dus ouch neet de imperatiefvörm. Is evels 'nen imperatiefvörm oongeaffecteerd in 't inkelvajd daan kin heer de sleeptoen kriege en mèt de miervajdsvörm e paar sleeptoen-stoettoen vörme. Es gevolg daovaan kin, alweer in 't Mestreechs, de miervajdsvörm gedifrongeerd zien. Vergliek:

  • Inkelvajd: schrîef, sjrîef
  • Miervajd V. schrìef, R. sjrìef, M. sjrìjf

[bewirk] Sterke verbe: imperfek

De meis ingriepende verandering veur stèrke verbe evels is nog altied 't imperfek. Dat weurt neet mèt 't achtervoogsel -de gevörmp meh door middel vaan toenwisseling, ablaut. 't Systeem vaan ablaute is complex en neet al te regelmaoteg, meh de volgende patroene zien toch wel gebrukelik:

  • aa of ao > oo: draoge - droog
  • ae of ee > oo: schaere/sj(a)ere - schaor/sjaor
  • ee > oo: lege - loog
  • ie > ee: schrieve/sjrieve - geschreve/gesjreve
  • oo > ee: rope - reep

E sterk verb vervoog ziech in 't imperfek zoe:

  • ich** veel
  • doe veels
  • hae veel
  • veer vele
  • geer veelt
  • zie vele

Let op, tot bij 't sterk verb de -t veur de twiede persoen miervajd wel altied in ach genómme weurt!

[bewirk] Sterke verbe: 't voltoejd particiep

Ouch gevörmp mèt ge- (oonder dezelfde condities es bij de zwakke verbe), meh mèt 't achtervoogsel -e. De stam kin zienen orzjinele vocaol behawwe höbbe of d'n ablautvocaol vaan 't imperfek höbbe. Vergliek:

  • draoge - droog - gedraoge
  • sjere - sjaor - gesjaore
  • lege - loog - geloge
  • sjrieve - sjreef - gesjreve
  • rope - reep - gerope

[bewirk] Hybride verbe

Dit zien verbe woevaan 't imperfek zwak is meh 't voltoejd particiep sterk, of umgekierd. Hei en dao trif me ze aon.

Veurbilde vaan e zwak imperfek en e sterk particiep:

  • lache - lachde - gelache
  • rije - rijde - gerije

E veurbild vaan e sterk imperfek en e zwak particiep:

  • vraoge - vroog - gevraog (hei en dao wel gevr(a)oge)

[bewirk] Oonregelmaoteg zwakke verbe

Dees categorie umvat 'n aontal väölgebruukde verbe, woerin in de loup der iewe veranderinge zien opgetreje. Die veranderinge betreffe bij de meiste vaan dees verbe allein 't imperfek en 't voltoejd particiep. Me zouw ze op typ kinne sortere.

  • bringe - brach - gebrach; dinke - dach - gedach (bei mèt latente t: brachte, dachte)
  • h(e)ure - hoort - geheurd/gehuurd; veule - voolt - geveuld
  • lègke - lag - gelag; zègke - zag - gezag
  • hebbe (V)/höbbe - had, haw (R) - gehad

Sommege vaan dees höbbe ouch 'nen oonregelmaotegen daarde persoen inkelvajd tegewäördegen tied:

  • zègke - hae zaet / heer zeet (M); hebbe/höbbe - hae haet/ heer heet

[bewirk] Oonregelmaoteg sterke verbe

Inkel vaan de meis gebruukde:

doon/doen (M)

Venloos/Remunjs
  • ik/ich daon
  • doe duis
  • hae duit
  • weej/veer, zie doont
  • geej/geer daot
  • imperatief ink. doog
  • imperatief mv. doot
Mestreechs
  • iech daon
  • diech deis
  • heer deit
  • veer, zie/zij doen (zelde doent)
  • geer daot
  • doeg
  • doot
imperfek en particiep
  • daeg
  • (Mestreechs deeg)
  • gedaon
  • (Mestreechs gedoon)

s(j)laon, sloon (M.)

  • doe s(j)leis, hae s(j)leit; s(j)loog; ges(j)loge; imp. s(j)laag, s(j)laot

s(j)toon

  • ich s(j)taon, doe s(j)teis, hae s(j)teit; stóng, sjtóng, stoont; gestaon/gestoon (M.); imp s(j)tank, s(j)taot

waere/weure (M.)- hae/heer weurt - woort - gewore

zeen/zien (M.) "videre"

  • ik/ich/iech zeen
  • doe/diech zuus
  • hae/heer zuut
  • weej/veer zeent (M. zien[t])
  • geej/geer zeet/ziet (M.)
  • imperatief: zuug, zeet
  • zaog/zoog (aofhenkelik vaan dialek)
  • gezeen

[bewirk] Modaol verbe

Dit zien verbe die gewuunlik es hulpverb dene en ziech oorsprunkelik kinmèrkde door 't gliekstoon vaan d'n ierste en daarde persoen inkelvajd in de tegewäördegen tied.

  • kanne (R), kinne (M): ich kan/kin, doe kans/kins, hae kan/kin; kós, gekós

Opmèrking: In 't Mestreechs maak me versjèl tösse heer kin ("'t ligk in zien mach") en heer kint ("heer is bekind mèt")

  • maoge/mage (M.) - ich maog/maag, doe maogs/maags, hae maog/maag; moch; gemaoge
  • mótte/mote (M.) - ich mót/moot, doe mós/moos, hae mót; moos/mós; gemote
  • wille/wèlle (M.) - ich wil/wèl, doe wils/wèls, hae wil(t)/wèlt (meistal regelmaoteg); woel/wól/wouw (M); gewild/gewèld
  • zalle/zölle (M.; in Mestreech koume bei vörm veur) - ich zal, doe zals, hae zal, geer zalt/zölt; zoel/zól/zouw; gei particiep

[bewirk] Zeen/zien "esse"

Dit verb is vaan allemaol 't oonregelmaotegs, umtot 't vörm oet drei stamme gebruuk. Groete versjèlle tösse de drei dialekte gif 't neet.

Venloos, Remunjs
  • zeen
  • ik/ich bin
  • doe bis
  • hae is
  • weej/veer zint
  • geej/geer zeet
  • imperatief bis, zeet
  • imperfek ik/ich waas, weej/veer ware
  • gewaes
Mestreechs
  • zien
  • iech bin
  • diech bis
  • heer is
  • veer zien
  • geer ziet
  • imperatief bis, ziet
  • imperfek waor, waore
  • gewees

[bewirk] Syntaxis

[bewirk] Circulair zinne

Wie de meiste Germaanse taole heet 't Limburgs 'ne circulaire zinsbouw. Dat wèlt zègke tot de zinsorde umgegoejd weurt es 't subjek neet veuraon steit, beveurbild in bijzinne. Wat dao-in gebäört is tot daan de persoensvörm achteraon in de zin kump. Veurbild:

  • Heer geit nao hoes.
  • Iech dink tot heer nao hoes geit.

Brik e samegestèld verb in normaol zinne bij 't vervoge twieë, daan koume de aofzunderlike lede in bijzinne weer bijein:

  • Ze hèlt op.
  • Vraog ins of ze ophèlt!

'n Ander verhaol is 't wienie de zin begint mèt 't objek (direk of indirek), of mèt 'n bepaoling, wienie prolepsis in 't spel is dus. Daan wissele subjek en persoensvörm vaan plaots:

  • Heer geit nao hoes.
  • Mörge geit heer nao hoes.

[bewirk] Roej en greun verbevolgorde

Dit zien de naome die me gebruuk veur de twie menere woe-op in de Wesgermaanse taole verbe in e verbaol predikaat dat achteraon de zin steit ziech oonderein opvolge. De kwestie is aon de orde in bijzinne.

De roej verbevolgorde is neet-verbe - persoensvörm - ander verb(e);
De greun verbevolgorde is neet-verbe - ander verb(e) - persoensvörm

't Limburgs heet in groete mierderheid de roej volgorde. Dao is evels 'n oondersjeid te make in twie versjèllende types vaan dit saort bijzinne: constructies vaan 'n persoensvörm mèt teminste ein infitief en constructies vaan 'n persoensvörm mèt e voltoejd particiep.

In 't ierste geval höbbe alle Limburgse dialekte in zoe good wie alle gevalle de roej volgorde: 'n Hoofzin wie heer zal us vaanaovend belle gedräög ziech in de vörm vaan bijzin es [Heer zeet miech] tot heer vaanaovend zal belle. 'n Ander veurbild: Dat kinne v'r wel doen > [Iech weit nog neet] of v'r dat wel kinne doen. In bei gevalle kump dus iers de persoensvörm, daan d'n infinitief dee de res vaan 't verbaol predikaat oetmaak. 't Umgekierde is oongrammaticaol. Oonder mie in 't Fries en 't Duits is zjus dit vereis: Ik wit noch net of't wy dat al dwaan kinne; Ich weiß noch nicht ob wir das schon machen können.

In 't twiede geval, 'ne persoensvörm en e voltoejd particiep, versjèlt binne Limburg de gewuunde vaan plaots tot plaots, en wel zoe hendeg tot me gein regionaol indeiling kint make. 't Is dus zoewel meugelik te zègke Iech weit neet wat ze gedoon heet es Iech weit neet wat ze heet gedoon.

[bewirk] 't Belanghöbbend objek

't Belanghöbbend objek weurt in 't Limburgs väöl gebruuk, mier es in 't Duits en hiel väöl mier es in 't Nederlands. Oonder e belanghöbbend objek versteit me dat saort indirek objek (mètwèrkend veurwerp), dat besjrijf op wee de handeling indirek betrekking heet. Hiel dèks is dat 't subjek zelf, en is 't belanghöbbend objek e weerkierend pronoom, meh dit is zeker neet noedzakelik.

[bewirk] Veurbilde

vaan dit saort constructies mèt e weerkierend pronoom
  • Ik gaon mich get aete (V; Ndl. "Ik ga wat eten")
  • Höbste dich dat al geleze? (R.)
  • Heer heet ziech 'n taofel gekoch (M.)
vaan dit saort constructies zoonder weerkierend pronoom
  • Wat haet e dich te laeze gehaold?
  • Noe biste miech drei oor eweggebleve!

[bewirk] dativus ethicus

Dit is 'n bezoondere touwpassing vaan 't belanghöbbend objek. Hei wèlt de spreker zien emotioneel betrokkeheid of die vaan iemes anders bij e zeker feit oetdrökke.
De lèste veurbildzin oet de veurege sectie is e veurbild vaan 'nen dativus ethicus.

[bewirk] Oonpersuunlike constructies mèt zi(e)ch

't Limburgs kint e groet aontal constructies woerin 't weerkierend pronoom gebruuk weurt. Dèks geit 't hei um constructies die in 't Nederlands, en sóms zelfs in 't Duits, gans oonbekind zien. Väöl vaan dat saort zinne höbbe 'n constructie mèt e belanghöbbend objek; die weure heibove behandeld. Ander oetdrökkinge zien oonpersuunlik: ein grammaticaol veurnaam dink in de zin kin neet es e wezelik dink beneump weure. Dit saort zinne koume zoonder weerkiereg pronoom al veur, ouch in 't Nederlands (bv. 't regent, 't sniet etc.), meh väöl Limburgse dialecte, veural de oostelike, die get mie tege 't Ripuarisch aonligke, kinne e groeter aontal vaan dit saort opmèrkelike zinsvörm.
Twie gooj veurbilde zien:

  • Dat zeet ziech neet
  • Dat deit ziech neet

Laanks de Duitse grens nog dèks gehuurd.

Eigesjappe vaan veurwèrpe kinne ouch op zoe'n meneer oetgedrök weure. Zoe is 't meugelik te zègke:

  • Dat bed sliep ziech good

of

  • In dat bed sjläöp 't zich good

aofhenkelik vaan oriëntatie: de ierste, haaf-oonpersuunlike constructie huurt me veural mie nao 't weste, de twiede, gans oonpersuunlike meneer vaan oetdrökke trèf me mie nao 't ooste aon.

Zoe'n constructies raoke evels, zeker in Nederland, oonder drök vaan 't Nederlands laanksemaon in oonbruuk.

[bewirk] Equivalinte vaan Ndl. elkaar, Du. einander

In 't Limburgs kump dit saort pronoom, 't weerkiereg pronoom (neet te verwirre mèt 't bovestoonde!), weineg of neet veur. Es objekvörm weurt 't vervange door 't weerkierend pronoom:

  • Ndl. We zien elkaar op het station > M. V'r treffen us op de statie.
  • Ndl. Ze kennen elkaar niet zo goed als ze zelf denken > M. Ze kinne ziech neet zoe good es ze zelf meine.

Kump dit Nederlands elkaar of Duits einander nao 'n prepositie, daan gebruuk me de vörm ein.

  • Ndl. Ze doen het vooral voor elkaar > M. Ze doen 't veural veurein.
  • Ndl. Jullie lijken veel op elkaar > M. Geer liekent väöl opein.
  • Ndl. Maastricht en Sittard liggen 15 kilometer uit elkaar > M. Mestreech en Zitterd ligke 15 kilometer oeterein (oeterein, vaste oetdrökking).

[bewirk] Naodrök

Es 't weerkierend pronoom us, uuch, ziech neet sterk genoog of ambigue is, kin me de relatie verdudelike mèt oonderein, bev. V'r zien us oonderein edersweek.

In sommege dialekte kump welzeker e weerkierend pronoom veur, d'eind'anger (zuug ouch bove). Dit vint me o.m. in de umgeving vaan Wiert. In oetzunderlike gevalle gebruuk me dit ouch in ander Limburgse dialekte.

[bewirk] Equivalinte vaan Ndl. constructies mèt er en Du. constructies mèt es

't In mier hiel versjèllende touwpassinge veurkoume vaan 't wäördsje er is e typsich versjijnsel vaan 't Nederlands, wat in 't Duits soms mèt es weurt weergegeve meh in 't Limburgs groetendeils oontbrik. Hei-in is de Limburgse syntaxis dus conventioneler en sumpeler es de Nederlandse; vaandao tot hei mer kort op dit punt ingegoon zal weure.

Grammatici die ziech mèt 't Nederlands bezeghawwe deile de touwpassing vaan 't wäördsje er in in veer saorte: locatief, presentatief, prepositioneel en kwantitatief.

Locatief er wèlt zègke tot dit wäördsje zoonder naodrök verwijs nao 'n plaots die ieder geneump is. Dit gief me in 't Limburgs weer mèt dao.

  • "Ik ga nooit naar Den Haag, omdat ik er niets te zoeken heb." > Iech gaon noets nao D'n Haog, umtot iech dao niks te zeuke höb.

Presentatief er heet mer 'n hiel marginaol beteikenis, meh is in 't Nederlands absoluut vereis in väöl zinne die mer zwak 'n plaots of beweging oetdrökke. In 't Limburgs krijg dit wäördsje er gemeinlik gein vertaoling, meh es in 't Nederlands er aon 't begin vaan 'ne zin kump versjijnt 't woord dao.

  • "Wat is er?" > Wat is?
  • "Wie staat er voor de deur?" > Wee steit veur de deur?
  • "Er komt niets aan." > Dao kump niks aon.

Prepositioneel er vervingk in 't Nederlands 't wäördsje het: "*in het > erin". In 't Limburgs weurt dat drin of ouch wel trin. Let wel op, tot me dees wäörd neet vaanein kint sjeie, wie in 't Nederlands! Es me dat toch wèlt, moot me dao-in gebruke (wat ouch väöl gebeurd).

  • "Ik ben er nu mee bezeg" > Iech bin noe demèt bezeg of Iech bin dao noe mèt bezeg.

Kwantitief er drök oet wie väöl exemplaire vaan 'n geneump dink in 'n bepaolde verzaomeling aonwezeg zien. In 't Limburgs weurt dat oetgedrök mèt 'rs, d'rs, d'rsj, aofhenkelik vaan dialek.

  • "Ik heb er nu zeven" > Iech höb 'rs noe zeve.

[bewirk] Vootnote

  • *: Oontleind aon Pierre Bakkes: "Wordt Remunjs Roermonds? Nevver neet!" oet Kruijsen en Van der Sijs (red.): Honderd jaar stadstaal (1999) (ISBN 90-254-9553-2).
  • **: Vaanaof hei weure, es veer euver algemein vörm spreke, de persuunlike pronome vaan 't Remunjs weergegeve, umtot 't neet nujeg is die euveral in twie- of dreivoud oet te sjrieve - zeker neet es 't um de verbevörm, neet 't pronoom zelf, geit.
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "http://li.wikipedia.org../../../l/i/m/Limburgse_grammair.html"