Nieuw-Genks
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Nieuw-Genks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Nieuw-Genks aan te hawte.
Wa is Nuuw-Genks ? Om eerlik te zijn moe ek toegeva da Nuuw-Genks gene echte dialek ès en gè da ok nie as ech Limburgs kun anzien omda et nie historis ès onstan en nie tonaal ès opgebouwd. Nuuw-Genks is in faite een hervormèng vannet Vlaamse Nedderlans nar een Belgis-Limburgse situwasie die gans anners is dan in de res van Belgia. Dor de mijne zin vel immigranta van't suida gekome na midda-Limburg, en die hebbe dermee ok annere aksente en tone meegepak van daa.
Dor vele wort Nuuw-Genks anzien as e macho-taalka da ga kun verglijke mê wa zjwarte in Amerika sjpreke, misjchien ès da ok omda de mijnsjtreke sins de sjluitèng soms zellaf tot getto lijke te veranner zen.
Ga zow kunne dênke da die nuwe dialek allèn dor migrante gesjproke was, ma na em paar desennia multi-kultuur in de sjtènkoolsjteda wer da gawoon overgepak dor de Belge ok.
[bewirk] Spesifieke dinge
Die/da : In Nuuw-Genks wor dar nooit "da" gabruik om ta verwijze na iets. Alles wor dus gesjchreva en gezeg as "die kinsja" (kindje), "die bos" en "die hout" bv De/het : Der wor nooit "het" gabruik. Dus in da zellafde vorbeel ès da dus "de meisje", "de kinsje", "de bos" S/Sj : Elka s die an begin van e woor kom, of an begin van e deel uit e samegesjtel woor, ès vervange dor sj Zw/Zjw : Zellafde regel ès voor zw. Die z veranner dan in zjw, mè zj glijk Franse J. Eind-T : Die T op de eind van e woor wor weggelate. Doffe E : Die doffe E wor fellar uitgesjproke, die klink bekan as ne korte A.
[bewirk] Vervloejing van wore
Bij nuuw-Genks is et gewoon om de laatsta letter van e woor van klank an te passe an die eerste letter(s) of klanke van die derna.
- Bij lidwore allèn voo zelfsjtandge naamwore.
- E sjtèl ding / Ne stèle
E groot ding / Neng grote
E blow ding / Nem blowe.
N'oranje ding / Nen oranje - Bij beklemmèng van zinne. (+eh)
- 'k Ga lope [kcha loo-pa] / 'k Ga loop'eh [kcha loo phê]
Da ès simpel [Das sim-pal] / Da ès simpl'eh [Das sim plêh]
Hier wor telkas die laatste lettergrip samegevoeg met 'eh', de vorlaatste krijg mè 'eh' wor dan wel verleng (dubbal dzo lang gezeg)
[bewirk] Inkortènge
Vel zinne worre fel ingekor wardor die soms kapot of "onvolmaak" overkome vor die mense die die sor van spreke ni gewoon zin. Zie voral die uitspraak, die vies fel wor ingekor in aantal lettergrépe.
- Èk ga Mastrich [Kcha Mas-trèch] = Ik ga naar Maastricht
- Wa ès die an doen ? [Waz di doen ?]] = Wat is hij aan het doen ?
- Ès da ech of wa ? [Zjdech of fa ?]] = Is dat echt waar of hoe zit dat ?
- 'k Weet't ni ? [Kwee-ge(t)-ni]] = Ik weet het niet ?
D'uitspraka kunna soms fel afwijke van de sjchrijfwijze, zeekêr dor de konstanta samevoegèng van lettergrépe. Da's reedlik uniek op dees schaal.
Dit artikel werd in een niet-tonale Limburgse spraak geschreven. Op aanvraag wordt het aangepast naar Nederlands of Noord-Bokrijks