Westerlauwers Fries
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.
Westerlauwers Fries | ||
---|---|---|
Inheimse name: | Frysk | |
gekald in: | Friesland (gooddeils) | |
classificatie: | Indo-Europees Germaans Wesgermaans Fries Westerlauwers Fries |
|
aantal sjpraekers: | 350.000 | |
conservatiegraod: | bedreig | |
officieel taal: | provincie Friesland | |
ISO-639-codes: | fy, fry, fri |
't Westerlauwers Fries is de westelike groop dialekte vaan 't Fries, dat wèlt zegke 't Fries wie dat allewijl in Nederland gesproke weurt. Aander soorte zien 't Oosfries en 't Noordfries. Boete Nederland weurt dees taol meistal "Wesfries" geneump, meh umtot me daomèt in Nederland nao de dialekte oet de kop vaan Noord-Holland verwies, geit me hei deze naom oet de weeg. Es me in Nederland euver Fries sprèk, bedoelt me meistal allein 't Weslauwers Fries. De taol weurt nog door zoe 350.000 minse es mojertaol gesproke in de provincie Friesland (die sins de jaore negeteg officieel - Friestaoleg - Fryslân hèt) en is de tweide officieel taol vaan Nederland.
Inhawd |
[bewirk] Dialekte
Wat direk opvèlt aon 't Weslauwers Fries is 'n relatief gering versjeieheid aon dialekte, vergeleke mèt beveurbeeld 't Limburgs. Umtot 't Fries veuraol 'n spreektaol is en iewelaank zelfs gaaroet gein Standerdtaol bestoond, zou me e gefragminteerd dialekgebeed verwachte. Evels versjèlle de dialekte hiel weineg. Groofweg kin me spreke vaan drei groete dialekte: 't Kleifries, 't Woudfries en 't Zuidhooks. Die zien meujteloes oonderein te verstoon. Versjèlle zien oonder ander dinger 't wäördsje veur doe: in 't Woudfries is dat dû, in 't Kleifries do. Belangrieker zien de dialekte vaan Hindeloopen, Tersjelling en Sjiermonnekoug. Die wieke väöl mier aof en zien get awwerwetser es 't Standerdfries. Zoe heet 't Hindeloopers de aw vocale behawwe en 't Sjiermonnekuigs de vruiwlike wäörd.
[bewirk] Aofstamming
't Fries weurt meistal bij de Ingweoonse taolgroep ingedeild, dat beteikent tot 't dichter bij 't Ingels steit es bij 't Hollands, 't Lèmburgs en 't Duits. Dit kint me nog zien aon kinmerke wie palatalisatie (Ingels cheese, Fries tsiis, Hollands kaas, Lèmburgs kies), ee of ie veur de aw Germaanse ô (grien veur Lèmburgs greun) en zoe wijer. Op taolkeertsjes zuut 't oet of alle taole in Nederland en Duitsland ei continuum zien, en 't Fries get hiel aanders, mie e geïsoleerd gebeed. Dees indeiling deit gei rech aon 't feit, tot nao vieftienhoonderd jaor 't Fries mie op 't Nederduits es op 't Ingels liekent, en tot 't Frankisch, 't Saksisch en ander aw Germaanse taole ouch nog ummertouw gesproke weure. 't Versjèl is allein, tot deze väöl meender oeterein laoge op 't memint tot ze vörm krege. De versjèlle tösse Hoeg- en Nederduits zien wel groet, meh zien väöl laoter oontstoon es de versjèlle tösse 't Fries en de aander Wes-Germaanse dialekte.
't Fries kin nog 't beste umsjreve weure es 'n hiel afwiekende Wes-Germaonse taol mèt evels 'n eige plek in 't Nederduitse continuum vaan taole.
[bewirk] Zuug ouch
[bewirk] Externe link
- De Fryske Akademy, die ziech o.a.d. inzèt veur de Friese taol