Slange

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.

Aafbeilding:Coralillo.jpg
koraolslang in Peru

Slange of Serpentes zien 'n oonderorde vaan de orde Squamata oet de klasse reptiele, èng verwant aon de Herdisse en de Wörmherdisse. Ze zien kaajdbleujeg, poetloes en laankwèrpeg vaan vörm. Alle saorte zien carnivoor. Slange koume veur in de meiste tropische, subtropische en gemaotegde gebejer; in polair en subpolair streike kinne ze door hun kaajdbleujegheid neet leve.

Inhawd

[bewirk] Taxonomische indeiling

Gegeve zien alle femilies vaan slange.

Orde Squamata
  • Suborde Slange (Serpentes)
    • Superfamilie Typhlopoida of Scolecophidia
      • Blin mörgeslange (Anomalipedae)
      • Blin slange (Typhlopidae)
      • Iezerslange (Leptotyphlopidae)
    • Superfemilie Henophidia of Boidea
      • Rolslange (Aniliidae)
      • Klein rolslange (Anomochilidae)
      • Boa's (Boidae)
      • Pythons (Pythonidae)
      • Bolyerslange (Bolyeridae)
      • Aziatische rolslange (Cylindrophiidae)
      • Mexicaanse graofpythons (Loxocemidae)
      • Tropidophiidae (mèt de koumende ouch dwergboa's geneump)
      • Ungaliophiidae (mèt de veurgoonde ouch dwegboa's geneump)
      • Sjèldstartslange (Uropeltidae)
      • Eerdslange (Xenopeltidae)
      • Vrattelslange (Acrochordidae)
    • Superfemilie Xenophidia, Colubroidea of Caenophidia
      • Moladders (Atractaspididae)
      • Gladde slange (Colubridae)
      • Gifslange (Elapidae)
      • Zieslange (Hydrophiidae)
      • Adders (Viperidae)

[bewirk] Evolutie

'n Anaconda, 'n primitief slang
Vergroete
'n Anaconda, 'n primitief slang

De fylogenese vaan de slange, hun verbaand mèt ander grope dere, is jaorelaank hendeg problematisch gewees: slange mèt hun slanke en klein skelette laote neet gaw fossiele nao. Aon de haand vaan de huidege saorte heet me geconcludeerd tot de slange aofstamme vaan ('n saort) herdisse. Modern gene-oonderzeuk heet dat bevesteg: de slange vörme same mèt 'n aontal herdisse 'n klade.

Ouch heet me oet 't verglieke vaan de skelette vasgestèld tot de slange waorsjijnlik aofstamme vaan e deer wat sterk op de Mosasaurus (in Zuud-Limburg opgegraove) geliekend heet: hei-op wieze de aofwezigheid vaan pu en de oetgerekde bouw en 't verlere vaan de oere. De Mosasaurus waor e waterbies en de ierste slange zouwe dat ouch gewees zien, tot ze in 't laat Kriet 't land weer opkrope. Sommege gelierde goon evels lever devaan oet tot de slange direk oet (conventioneel) herdisse geëvolueerd zien.

In 't Paleoceen ('t vreug tertiar) naom 't aontal saorte snel touw; hei vermeujt me 'n correlatie mèt de touwnaome vaan 't aontal zoegdiere in dezelfden tied.

[bewirk] Fysieke kinmerke

De slang heet 'ne sjöbbegen hoed, dee ze periodiek vervingk.

't Geziech vaan de slange is beperk, en is nog 't bes oontwikkeld bij de in de buim levende saorte. Feitelik numme ze veural beweginge woer. Sommege slange höbbe de vreem gaaf veur infraroedstraole te kinne "zien". 't Gehuur is nog slechter en rudimentairder: de trommelvleze zitte oonder 't vel, en de meiste slange zien veurnaomelik geveuleg veur toene tösse de 200 en 300 Hertz. Wat me dèks huurt, tot slange gans douf zien, is evels neet woer. Mèt zien gevrokde tong kin de slang evels perfek ruke.

De lang vörm vaan de slang heet zie liechaam gans aongepas. Dat mèrk me al in 't skelet: tösse de sjedel en de startkneukskes vint me allein mer ribbe, die zoe dön zien es de grate vaan 'n vès. De linkerlóng is defectief of zelfs gans aofwezeg. Primitief slange wie boa's en pythons höbbe nog rudimentair puutsjes/ klewkes bij hunnen anus; bij mier oontwikkelde saorte is dao niks mie vaan trök te vinde.

Mennekesslange höbbe twie hemipenes, woevaan eine bij de coïtus bij 't vruiwke ingebrach weurt. De meiste slange lègke eier wie alle reptiele; väölo saorte zien evels ovovivipaar: 't vruiwke dräög de eier mèt ziech mèt in häör lief en de jónge weure in häör gebaore.

[bewirk] Rouf- en eetgewuundes

Alle slange zien, wie bove gezag, carnivoor. Veur e plantaardeg dieet zouw de slang te väöl energie mote gebruke veur 't zeuke nao ete. Bij e deerlik diëet evels besteit 't probleem tot de slang ziech euver de groond moot bewege en neet kin jaoge. Sommege saorte ete daan ouch eier of insekte. Väöl saorte kinne ouch ander reptiele (boe-oonder ouch ander slange!), klein zoegdiere of veugel ete. Ze höbbe de meugelikheid snel op 'ne proej aof te sjete, woenao dees gewörg of vergifteg weurt - nao de meneer vaan jaoge deilt me de slange wel in in wörgslange en gifslange (neet te verwirre mèt de orde Gifslange/Elapidae!). 'n Gifslang bit zien proej doed of verlaamp ze. Slange kawwe neet en mote nao gegete te höbbe hun proej vertere - get wat bij sommege saorte en groete proeje daog of weke kint dore. Mer e paar gifslange höbbe gifte die krachteg genoog zien veur 'ne mins te doeje.

[bewirk] Slange in de minselike cultuur

De Medusa
Vergroete
De Medusa

De slang speult in väöl sages 'n negatief rol: 't bies weurt gezeen es stiekem, oonbetrouwbaar en slouw. In de Indische sage vaan De Spin en de Slang weurt de leste door de spin, toch ouch gei populair bies, verslage. Oet de Griekse mythologie is de Medusa bekind, e weze mèt slange in plaots vaan haore op de kop, die fataol waor veur aon te zien. 'n Ander veurbild oet 't aajd Griekeland is de Hydra vaan Lerna, mèt nege köp, die door Hercules verslage woort. In 't aajd Egypte evels seerde de cobra de kroen vaan de farao, zoetot me dao vaan e heileg deer moot kinne spreke.

In de Biebel koume ouch väöl rifferenties nao de slang veur. 't Bekinds is natuurlik de slang die Eva verleit vaan de verboje vröchte te ete. 'n Ander bekinde verwiezing is de staaf vaan Mozes, dae door God zie werk in 'n slang verandert en weer trök. Wijers kump de slang nog inkel kiere veur in 't Aajd en Nui Testamint. Opmerkelik is tot Zjezus tege zien discipele zeet "Zeet veurziechteg wie de slange en oonsjöldeg wie de doeve".

'n Gekrónkelde slang um 'n staaf, de aesculaap, is 't symbool vaan de dokters. Bekinde rifferenties zien wijer de slang Kaa in 't Jungle Book vaan Rudyard Kipling en 't symbool vaan Slytheryn/Zwadderich in de beuk vaan Harry Potter.

[bewirk] Slange veur consumptie, es hoesdier en in ander touwpassinge

In zeker len it me slange, wat in zeker culture es delicatesse gezeen weurt of zelfs magische bezweringe zouw teweegbringe. 't Ete vaan slangevleis is evels neet zoonder gevaor en kin tot infecties lije.

In de westerse cultuur is 't bij sommege lui populair slange es hoesdier te hawwe. Ze mote evels dèks gevoord weure mèt levend voor en höbbe e vrij groet terrarium nujeg. Veur klein slange kint me in de derewinkel levende sprinkhaone koupe. Dao is 'ne bleujenden handel in illegaol geïmporteerde slange.

Um 't gevaor vaan sommege saorte is 't in Zuid-Azië, veural in India, hendeg gebrukelik tot artiste ziech specialisere in 't bezwere vaan slange. Me deit dit gewuunlik mèt 'n fluit, meh umtot de slange aamper geveuleg zien veur de frequinties die dit instrumint produceert zit de bezwering waorsjijnlik in de (subtiel) beweginge die de bezweerder maak.

Soms weure slange op farms gehawwe, veural um 't slangeleer. Es örges 'n plaog vaan knaagdere is zèt me wel slange oet veur die de bestrije.

[bewirk] Slange in de Limburge

Adder, 'n slang die ouch in Limburg veurkump
Vergroete
Adder, 'n slang die ouch in Limburg veurkump

In Nederland en 't Belsj koume drei saorte slange veur: d'n adder, de rinkslang en de gladde slang. Veural in 't heuvelland zien die talriek. Veur alle ander slange is 't klimaat vaan de Lieg Len te kaajd; de kaw winters verpliech de drei in eus streike veurkoumende saorte trouwes al tot 't hawwe vaan 'ne winterslaop.

Vaan dees drei saorte is allein d'n adder e wieneg gevierlik veur de mins: rinkslange biete neet en gladde slange zien neet gifteg. Bij 'ne beet vaan 'nen adder, die veurnaomelik opgeloupe weurt door drop te trejje, weurt 't aongeraoje bij 'nen dokter um tegegif te vraoge.

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "http://li.wikipedia.org../../../s/l/a/Slange.html"