Occitan

From Wikipedia

L'occitan è ina lingua avunda veschina cu il Rumantsch, per quai pò l'autur da quest artitgel scriver in Rumantsch tut essend Occitan e ne avend betg vivì en il chantun Grischun ( e senza pledari) ma avend studià la lingua en deschset lecziuns.

Las diferentschas graficas enter las duas linguas èn impurtontas e nascundan la parentà reala. De exemple "la rason" e "la raschun" sa pronunzan della medesma maniera.

L'occitan u lingua d'oc, della maniera da dischair "gea" en l'Edad media (ozendi sa scriva anc "òc" ma sa di /o/ u "òc-be" /obbé/, che equival a "gebain") sa discurra en curanta dus departaments franzos, ina val da Spagna (la Val d'Aran) e tredesch vals talianas (Val Varacha, Val Estura, Val Maira....)

La populaziun da quellas regiuns è da pli da 17 miliuns da persunas, ma tuttas n'èn betg occitanas: funccionaris franzos, inmigrads, etc.... Pur la maioranza dal pievel na discurra betg pli la lingua. La revista franzosa "Courrier International" considera che nel territori franzos anc 3,6 miliuns de persunas enconuschan la lingua. I fa basegn da cuntar anc insaquants trais tschients mil burgais talians e set mil burgais spagnols.

Ma be insaquants trenta a tschuncanta mil persunas san scriver e leger en Occitan realmaint.

Ils idioms èn da trais* a set** tenor la moda da cunsiderar las chausas.

  • Gascon, Auvernhat, Provençau
    • Lemosin, Auvernhat, Daufinenc, Provençau, Guianés, Lengadociân, Gascon.


La maioranza dals Pruvensals scrivan la lingua tenor un sistem modern e raschunaivlamain fonetic, che raprenda per l'essencial las valurs fonologicas da las letras en franzos. Ils inabitants da las autras regiuns empran in sistem inspirà da la grafia da l'epoca trubaduresca, adaptond la pronunciaziun alla grafia.

[editar] Insaquants exempels da frasas:

Rumantsch:

Las diferentschas graficas enter las duas linguas èn impurtontas e nascundan la parentà reala.

Occitan pruvensal: (grafìo mistralenco)

Li diferencio grafico entre li dos lengo soun impourtanto e escoundon la parenta realo (escoundon sa prononza /eskundun/)

Occitan pruvensal: (grafia classica)

Li diferéncias graficas entre li dòs lengas son importantas e escondon la parentat reala.

(Sa pronunza da la dedesma moda. Ils Pruvensals na uschan mult quel sistem classic, ma quel exempel va esser util per pudair pronunzar avunda bain las frasas en ils auters idioms)

Occitan d'Auvergne:

Las diferéncias graficas entre las doas lengas so(n) importantas e escondo(n) la parentat reala.

Occitan de Gascugna: Las diferéncias graficas ente las dos lenguas que son importantas e qu'escondon la parentat reala.

In auter exempel: Rumantsch: I fa basegn ch'il gal chante ina chansun mintga damaun

Provençau: cau que lou gau cante una cansoun cade matin/ cau que lo gau cante una cançon cade matin

Auvernhat: Chau que lo jal chante ina chanço(n) cada mati(n)

-las letras enter parentezas n'èn betg pronunzadas, pur essend sritas -

Gascon:

Que cau que lo poth e cante ua cançon cada matin.

Occitan dagli Alps:

Chau que lo jal chante una chançon chasque matin.


Ins vescha pia che nel sistem classic "o" sa pronunza /u/, ed i fa basegn da scriver in accent grafic "ò" per pudair prononzar /o/. En ils dus sistems grafics occitans, "ch" sa pronunza ca en Rumantsch. Sa veda uschè che il Lemusin, l'Auvergnat e l'Aupenc fan "ch" sco ils Ladins, e che il Gascun, il Ghianais, il Lengadussian ed il Pruvensal fan "c" sco ils Sursilvans, Sutsilvans e Surmirans.

[editar] Tschertgar era: