Lingua abbràica
From Wikipedia
Pi lingua abbràica si ponnu ntènniri funmamintarmenti dui cosi: l'abbràicu bìbblicu o clàssicu e l'abbràicu mudernu ch’ è la lingua ufficiali dû statu d’ Israeli, e conta circa 7 miliuna di parranti. Si tratta ‘n pràtica di na stissa lingua pi quantu cci sunnu diffurmitati nutèvuli e è na lingua simìtica, e sìmuli nta chistu a l'àrabbu.
[cancia] Storia
Urigginariamenti, la lingua abbràica era la lingua utilizzata di l’abbrei quannu ancora campàvanu ‘n maiuranza ‘n Mediu Urienti. Si stima ca circa 2300 anni fa l'abbràicu cadìu ‘n disusu comu lingua parrata, sustituiuta di l'aramàicu.
Ntê sèculi siquenti, l’abbrei dâ diàspora cuntinuaru a adupirari sta lingua sulu pî cirimonî riliggiusi. Ntâ vita di tutti li jorna, l’abbrei si sprimìanu mmeci ‘n lingui lucali o ‘n àutri lingui abbràichi comu lu yiddish o lu ladinu, ca sunnu ‘n riartati di l’ammiscati d’abbràicu e d’àutri lingui, ca sunnu scrivuti spissu cu l'alfabbetu abbràicu.
Doppu la nascita dû Siunismu, si prupunìu di cchiù parti di pigghiari l'abbràicu comu lingua cutidiana pi l’abbrei ca mmigràvanu ntâ Palistina. Lu linguista ca mittìu ‘n pràtica la pruposta fu Eliezer Ben Yehuda, n’abbreu lituanu ch’emigrau ‘n Palistina ntô 1881. Fu iddu a criari novi palori pî cuncetti ligati â vita muderna, ca nta l'Abbràicu clàssicu nun asistìanu.
L’abbrei urtudossi nun accittaru nizziarmenti l'idìa d’usari la "lingua santa" abbràica pâ vita cutidiana, e tutt'oi ‘n Israeli arcuni gruppi d’abbrei ultra-urtudossi cuntìnuanu a usari lu Yiddish pâ vita d’ogni jornu.
Dittu chistu, l'abbràicu pigghiau pedi rapidamenti tra li mmigrati abbrei nunustanti arcuni risistenzi e ntô 1948 addivintau la lingua ufficiali d’Israeli, nzèmmula a l'àrabbu.
Ô jornu d'oi l'abbràicu è na lingua ca veni usata ‘n tutti li campi dâ vita, nclusa la scenza, puru mantinennu nu liami cu l'abbràicu clàssicu. Oltri a sta radica cci sunnu ô sô nternu nfruenzi ca pruvennu dû yiddish, di l'àrabbu, dû russu e dû ngrisi.
Li cumunitati abbràichi dâ diàspora cuntìnuanu a parrari àutri lingui, ma l’abbrei ca si trasfirìscinu ‘n Israeli hàppiru a mparari sta lingua pi putìrisi nzèriri.
[cancia] Scrittura e funètica
L'alfabbetu abbràicu, comu chiddu àrabbu, nun sprimi li vucali, siddu nun sutta forma di signi nichi ca sunnu punuti ô di susu o ô di sutta dî palori, ca comu e gghiè di solitu nun vennu utilizzati. Si vidi la vuci alfabbetu abbràicu pî currispunnenzi funètichi. Comu si va a vìdiri ‘n siquitu, la vucalizzazzioni havi comu e gghiè mpurtanza pû significatu.
[cancia] Struttura
Li palori si ricanùscinu nta na radica, sulitamente di tri littri, ca veni mudificata cu prifissi, suffissi, nzirimenti e variazzioni vucàlichi assumennu significati diversi. P’asempiu, dâ radica KShR, ca sprimi lu cuncettu di culligamentu, dirìvanu li vucàbbuli KaShéR (adattu), KéSheR (cuntattu pirsunali), tiKShoRet (cumunicazzioni); dâ radica KTV (ncìdiri) diriva liKToV (scrìviri), miKTaV (dittatu), KToVet (ndirizzu), KeTuVa (cuntrattu).