Vucali ncerti (àutri sìllabbi)
From Wikipedia
Ìndici |
Chi tipu di palora?
‘N sicilianu, l'accentu tònicu cadi spissu ntâ penùrtima sìllabba dâ palora. Na vucali dèbbuli (zoè nun tònica) prisenti nta n'àutra sìllabba pò canciàrisi 'n "u", "i" o "a".
Lu canciamentu, chi pò èssiri diversu a secunna dâ zona dialittali siciliana, si fa supratuttu ‘n "u".
Asempî
P'ogni littra, viditi l'asempî ccà sutta:
Littra "a"
- A li voti la "a" addiventa "i":
malancunìa/malincunìa (gr. "melànos cholê", "mèlas kolh"). È forsi na nfruenza dû talianu "malinconìa".
mataràzzu/matiràzzu (lat. mataràtium). È forsi na nfruenza dû talianu "materàsso".
sciàpitu/scìpitu (lat. "non sàpidus"). È forsi na nfruenza dî palori taliani "insìpido" e "scìpido" .
- A li voti la "a" addiventa "u":
aggranfagnàri/aggranfugnàri (furma dirivata dû tèrmini sicilianu "aggranfàri")
bammàcia/bummàcia (tal. "bambàgia"). La diffusioni di stu talianismu nun è veru mpurtanti. E ci voli pricisari ca ntâ stragranni parti dâ Sicilia s'usa cchiù "màttula".
cacumìdda/cucumìdda (gr. khamaìmelon)
carriòla/curriòla
valànza/vulànza (sp. "balànza")
Littra "i"
- A li voti la "i" addiventa "a":
dinàru/danàru (lat. "denàrius"). È forsi na nfruenza dû talianu "danaro".
dijùnu/dajùnu (lat. "jejùnium"). È forsi na nfruenza dû spagnolu "ayuno".
furistèru-furistèri/furastèru-furastèri (lat. "foristàrius"). È forsi na fruenza dâ palora latina "fòras" o dâ palora siciliana "fòra".
midèmmi/midèmma (fr. anticu "medèsme", lat. "met ìpsimus")
miravìgghia/maravìgghia (lat. "mirabìlia"). È forsi na nfruenza dû spagnolu "maravilla".
patritèrnu/patratèrnu (tal. padretèrno). È forsi na nfruenza dû latinu "pàter aetèrnus".
pirò/parò (tal. però)
ricàmu/raccàmu
Sirausa/Sarausa (gr. Syracusa)
tigànu/tagànu (gr. "tegànon")
tirrimòtu/tirramòtu (lat. "terremòtus" e "terraemòtus")
tridènta/tradènta
- Stu finòminu pò cumpàriri puru nti l'ùrtima sìllabba:
canzùni/canzùna (lat. "cantiònem")
canzùni/canzùna
Singapùri/Singapùra
spècî/spècia
- Spissu la "i" addiventa "u":
allisciàri/allusciàri (tal. lisciàre))
ammintuàri/ammuntuàri (nurm. "mentevòir")
assimigghiàri/assumigghiàri (lat. "assimilàri"). È forsi na nfruenza dû talianu "assomigliàre".
birrìtta/burrìtta (tal. berrètto)
Bisacchìnu/Busacchìnu (lat. "Bisachìnum")
bizzùni/buzzùni (fr. "bessòn")
carnizzèri/carnazzèri (sp. "carnicèro")
carnalivàri/carnaluvàri
carrabbinèri/carrabbunèri
chistiòni/custiòni
cugnòmi/cugnòmu (lat. "cum nòmen" e "cum gnòmen")
dimannàri/dumannàri (lat. "demandàre"). È forsi na nfruenza dû talianu "domandàre".
filìnia/fulìnia
Filìppu/Fulìppu (lat. "Philìppus", "Phulìppus")
firriàri/furriàri
gesimìnu/gesumìnu (pirs. "giasemìn"). È forsi na nfruenza dû talianu "gelsomìno".
Girgènti/Giurgènti
livàra/luvàra (sp. "olivèra")
milùni/mulùni (lat. "melònem")
milanciàna/mulanciàna (lat. "melongèna", "meràngolus"). E "malanciàna" 'n Calabbria.
muvimèntu/muvumèntu (lat. "movimèntus")
nòmi/nòmu (lat. "nòmen")
pinzèddu/punzèddu (sp. "pincèl")
pirtùsu/purtùsu
pitrusìnu/putrusìnu (gr. petroselìnon)
primintìu-primmintìu/prumintìu-prummintìu (tusc. "primatìccio")
sdirrùpu/sdurrùpu (lat. "dirùptus"). Asìstinu videmma li verbi siciliani "sdirrupàri" e "sdurrupàri".
sigghiùzzu/sugghiùzzu (lat. "singlùtius")
simènza/sumènza (lat. "semèntia")
sirvìzzu/survìzzu (lat. "servìtium")
tàrdi/tàrdu (lat. "tàrde", it. "tàrdi"). 'N talianu, "tàrdo" pò significari midemma "tàrdi" (oltri lu tèrmini fissatu).
tidìscu/tudìscu (lat. "tedèscus").
tilàru/tulàru (lat. "telàrius")
tippuliari/tuppuliari (gr. "typto")
tirrènu/turrènu (lat. "terrènus")
tirrìbbuli/turrìbbuli (lat. "terrìbilem")
tripiànu/trupiànu (tal. "trebbiàno")
vèrmi/vèrmu (lat. "vèrmem")
viddìcu/vuddìcu (lat. "umbilìcus" e "imbilìcus")
vidèmma/'urèmma (francisi anticu "medèsme")
viscìca-vissìca/vuscìca-vussìca (lat. "vensìca", "vesìca")
vrìsca, virìsca/vurìsca (tal. "brèsca")
zibbìbbu/zubbìbbu (ar. "zibìb")
Littra "u"
- A li voti la "u" addiventa "a":
carrumàttu/carramàttu
muccatùri/maccatùri (sp. "mocadòr")
salamurìgghiu/salamarìgghiu
vurdunàru/vardunàru (gr. "bordonàrios")
- A li voti la "u" addiventa "i":
còmu/còmi (lat. "quòmodo", it. "còme")
cummugghiàri/cummigghiàri (sic. "cummògghiu")
cuntèntu/cuntènti (lat. "contèntus"). È forsi na nfruenza dâ palora spagnola antica e purtuchisa muderna "contente".
furèttu/firèttu (lat. "fùrus, "fùro"). È forsi na nfruenza dû ngrisi "ferret".
jimmurùtu/jimmirùtu
luèri/lièri
pinzèru/pinzèri (lat. "pensàrius", it. "pensièro" e "pensière")
prisuntùsu/prisintùsu (lat. presumptuòsus)
prumùni/primùni
prusciùttu/prisùttu
rubbùstu/ribbùstu
rulòggiu/rilòggiu (lat. "horològium"). È forsi na nfruenza dû spagnolu "relòj". Nta arcuni zoni asisti midemma "ralòggiu".
turrùni/tirrùni (lat. "turùnda")
Orìggini
Accura lu canciamentu succedi spissu pi mutivu fònicu ma videmma succedi a li voti pi mutivu d'òrdini etimològgicu, e è veru diffìcili distìnchiri l'unu di l'àutru pirchì la lingua siciliana nun era studiata na vota (e pirchissu nun sapemu tuttu supra idda).
Artìculi currilati
Vucali ncerti (penùrtima sìllabba)
Fonti usati
"prusciùttu" è prisenti ntâ sprissioni siciliana "prusciuttu o furnu" http://www.dialettando.com/racconti/detail_new.lasso?id=4760&-session=dialetti:4C8B6E3D02DA644267BC1FEDC8902BB6
"prisùttu" è usatu ntâ varianti calabbrisa dâ lingua siciliana: http://italy.indymedia.org/news/2006/01/967962_comment.php
"sdurrùpu" è usatu ntâ varianti calabbrisa dâ lingua siciliana: http://www.calabriaweb.it/cgi-bin/turismo/portal/localita/comuni.pl?action=TradizioniFolklore&id=24684&language=it
"sdurrupàri" è usatu ntâ Pruvincia di Missina http://www.lameziastorica.it/saggi3cing.htm
"malanciàna" è usatu ntâ Calabbria http://www.lacalabria.net/pentone/dizionario/m.htm