มณฑลเทศาภิบาล

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

มณฑลเทศาภิบาล
มณฑลเทศาภิบาล

มณฑล คือ ระบบแบ่งเขตการปกครองส่วนภูมิภาค ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการใช้มาจนถึงสมัยช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 แต่ไม่มีการใช้ในปัจจุบัน เป็นการเลียนแบบการปกครองของอังกฤษในพม่า และ มาเลเซีย เริ่มขึ้นในปี พ.ศ. 2440 โดยพระราชดำริของสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ มี ข้าหลวงเทศาภิบาลเป็นผู้ปกครอง เจ้าเมืองไม่มีอำนาจที่จะปกครอง หน่วยการปกครองเรียงจากขนาดใหญ่ไปน้อยได้ดังนี้ มณฑล เมือง(จังหวัด) อำเภอ ตำบล และ หมู่บ้าน

สารบัญ

[แก้] ภาคเหนือ

[แก้] มณฑลพายัพ

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2440 ได้ถูกเรียกว่า มณฑลฝ่ายตะวันตกเฉียงเหนือ เพื่อให้คล้องจองกับมณฑลอีสาน เป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรล้านนา

[แก้] มณฑลมหาราษฎร์

เป็นมณฑลที่แบ่งออกจากมณฑลพายัพในปี พ.ศ. 2458 มีพื้นที่ครอบคลุมทางด้านตะวันออกของมณฑลพายัพเดิม

[แก้] มณฑลพิษณุโลก

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2437

[แก้] มณฑลนครสวรรค์

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2438

[แก้] มณฑลเพชรบูรณ์

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2442 ตอนแรกประกอบด้วย 2 เมือง คือ เมืองหล่มสัก และเมืองเพชรบูรณ์ แต่ก็ได้รวมเป็นเมือง (จังหวัด) เดียวกัน พ.ศ. 2458

[แก้] ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

[แก้] มณฑลนครราชสีมา

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2436 เป็นมณฑลแรกของประเทศสยาม

[แก้] มณฑลร้อยเอ็ด

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2455 แยกมาจากมณฑลอีสาน

[แก้] มณฑลอุบล

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2455 แยกมาจากมณฑลอีสาน

[แก้] มณฑลอุดรธานี

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2442

[แก้] ภาคใต้

[แก้] มณฑลภูเก็ต

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2441 ในปี พ.ศ. 2450 เมืองสตูลเข้าไปรวมกับมณฑลไทรบุรีและกลับมารวมกับมณฑลภูเก็ตอีกครั้ง

[แก้] มณฑลชุมพร

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2439 ในปี พ.ศ. 2468 รวมกับมณฑลนครศรีธรรมราช

[แก้] มณฑลนครศรีธรรมราช

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2439

[แก้] มณฑลปัตตานี

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2449 มีอาณาเขตครอบคลุมบริเวณ มลายูเจ็ดหัวเมือง

[แก้] มณฑลเกดะห์ (มณฑลไทรบุรี)

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2440 ถูกพรากเอา เมืองไทรบุรีและเมืองปลิศไปเป็นส่วนหนึ่งของสหพันธรัฐมลายูในเครือจักรภพอังกฤษเมื่อวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2451 เพื่อแลกกับเงินกู้สร้างทางรถไฟสายใต้ มูลค่า 4 ล้านปอนด์สเตอร์ลิง ดอกเบี้ยร้อยละ 4 ชำระหนี้ในเวลา 40 ปี เหลือเมืองสตูลซึ่งเป็นส่วนที่เหลือของมณฑลไทรบุรีจึงถูกรวมเข้ากับมณฑลภูเก็ต

[แก้] ภาคกลาง

[แก้] มณฑลกรุงเทพ

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2440 โดยตอนแรกเป็นส่วนหนึ่งของกระทรวงนครบาล ประกอบด้วยจังหวัดในเขตปริมณฑล ยกเว้นเมืองปทุมธานีและธัญบุรีที่จะรวมกับมณฑลอยุธยาในภายหลัง

ต่อมาเมื่อมีการรวมกระทรวงนครบาลเข้ากับกระทรวงมหาดไทยเมื่อปี พ.ศ. 2465 มณฑลกรุงเทพ จึงมาอยู่ในความดูแลของกระทรวงมหาดไทย

[แก้] มณฑลราชบุรี

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2438

[แก้] มณฑลนครชัยศรี

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2438

[แก้] มณฑลอยุธยา(มณฑลกรุงเก่า)

[แก้] ภาคตะวันออก

[แก้] มณฑลปราจีนบุรี

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2436

[แก้] มณฑลจันทบุรี

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2449

[แก้] มณฑลบูรพา

ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2446 เป็นส่วนหนึ่งของประเทศกัมพูชา ในปัจจุบัน เพระถูกฝรั่งเศสพรากไปเมื่อ 23 มีนาคม พ.ศ. 2449 เพื่อแลกเอาเมืองตราดและเมืองด่านซ้ายคืนมา

[แก้] การแบ่งบริเวณ

มณฑลที่ใหญ่ ๆ มณฑลพายัพ มณฑลอุดรธานี และ มณฑลอีสาน มีเขตการปกครองพิเศษ ระหว่างมณฑล และ จังหวัด เรียกว่า "บริเวณ" มีข้าหลวงประจำบริเวณเป็นผู้ปกครอง ได้แก่:

  • มณฑลพายัพ
    • บริเวณเชียงใหม่เหนือ: เชียงราย เชียงแสน ป่าเป้า (เวียงป่าเป้า) เชียงขวาง และฝาง
    • บริเวณเชียงใหม่ตะวันตก: แม่ฮ่องสอน ยาว ขุนยวม และปาย
    • บริเวณน่านเหนือ: เชียงของ เทิง เชียงคำ เชียงแลง เชียงลม และเชียงฮ่อน
  • มณฑลอุดรธานี
    • บริเวณหมากแข้ง: บ้านหมากแข้ง (อุดรธานี) หนองคาย หนองหาน กุมภวาปี กมุทธาไสย (หนองบัวลำภู) โพนพิสัย และรัตนวาปี
    • บริเวณพาชี: ขอนแก่น ชนบท และภูเวียง
    • บริเวณธาตุพนม: นครพนม ชัยบุรี ท่าอุเทน และมุกดาหาร
    • บริเวณสกล: สกลนคร
    • บริเวณน้ำเหือง: เลย แก่นท้าว (ประเทศลาว) และบ่อท่า
  • มณฑลอีสาน
    • บริเวณอุบล: อุบลราชธานี เขมราฐ และยโสธร
    • บริเวณจำปาศักดิ์: จำปาศักดิ์ (ประเทศลาว)
    • บริเวณขุขันธ์: ขุขันธ์ ศรีสะเกษ และเดชอุดม
    • บริเวณสุรินทร์: สุรินทร์และสังขะ
    • บริเวณร้อยเอ็ด: ร้อยเอ็ด มหาสารคาม กาฬสินธุ์ กมลาไสย และสุวรรณภูมิ
สถานีย่อย:ประเทศไทย


เขตต่าง ๆ ในประเทศ
ประเทศ จังหวัด อำเภอ กิ่งอำเภอ ตำบล หมู่บ้าน เขต แขวง
เขตบริหาร ราชการส่วนภูมิภาค ราชการส่วนท้องถิ่น องค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล เทศบาลนคร เทศบาลเมือง เทศบาลตำบล องค์การบริหารส่วนตำบล มณฑลเทศาภิบาล สังฆมณฑล
เขตในต่างประเทศ มลรัฐ มณฑล มณฑลในจีน เคาน์ตี ลันด์ เขตชุมชน
แก้
ภาษาอื่น