พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

สถานีย่อย:ประเทศไทย
 พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์
พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ
กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์

พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ อดีตรองเสนาบดีกระทรวงกลาโหมและอดีตประธานองคมนตรี ประสูติ ณ วังท้ายวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เมื่อวันอาทิตย์ แรม ๖ ค่ำ เดือน ๑๑ ปีมะโรง จุลศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๒๔ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๒๓ เมื่อประสูติทรงเป็นหม่อมเจ้าลำดับที่ ๕ ของจำนวนพระโอรสและพระธิดาทั้งสิ้น ๓๗ พระองค์ ใน พลโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี กรมหลวงอดิศรอุดมเดช และเป็นลำดับที่ ๓ ในจำนวน ๓ พระองค์ของหม่อมมารดา คือ หม่อมขาบ

พุทธศักราช ๒๔๗๓ ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯ ให้สถาปนาพระอิสริยยศเป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า โดยมีคำนำพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ ครุฑนาม ทรงศักดินา ๓๐๐๐ ตามพระราชกำหนดอย่างพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า

พุทธศักราช ๒๔๙๕ ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯ ให้เฉลิมพระยศเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ ครุฑนาม ทรงศักดินา ๑๑๐๐๐ ตามอย่างธรรมเนียม พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าต่างกรมทั้งปวง และให้ทรงตั้งเจ้ากรมเป็นหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ ถือศักดินา ๕๐๐ ปลัดกรมเป็นพันบริรักษ์ภูเบศร ถือศักดินา ๓๐๐ สมุห์บัญชีเป็นพันวิเศษพลขันธ์ ถือศักดินา ๒๐๐

พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ ประชวรด้วยพระโรคไข้ไทฟอยด์ โดยมีพระอาการหนักจนถึงสิ้นพระชนม์ ณ โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ในวันที่ ๑๙ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๙๕ สิริรวมพระชันษา ๗๒ ปี ๑ เดือน ๒๖ วัน ประกอบพิธีพระราชทานเพลิงพระศพออกเมรุ ณ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม วันที่ ๑๔ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๙๖

ในระหว่างพระชนม์ชีพ พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ ได้ทรงปฏิบัติหน้าที่ราชการสนองคุณแผ่นดินมาตั้งแต่แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยเสด็จออกไปจัดระเบียบกองทหารสำหรับประจำรักษาหัวเมืองในมณฑลภาคพายัพ ตามพระบรมราโชบายเพื่อรักษาความปลอดภัยแห่งพระราชอาณาเขต อันเป็นผลสืบเนื่องมาจากการก่อความไม่สงบของพวกเงี้ยวในภาคเหนือ จนได้ดำรงพระยศและพระตำแหน่งเป็นนายพลตรีผู้บัญชาการกองพลที่ ๗ มณฑลพิษณุโลก ต่อมาในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลที่ ๖ ได้ทรงเป็นแม่ทัพกองที่ ๒ และนายพลโทแม่ทัพกองทัพน้อยทหารบกที่ ๒ ครั้นถึงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลที่ ๗ ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้า ฯ ให้ย้ายกลับเข้ามาในพระนครเพื่อให้ทรงเป็น จเรทหารบก เสนาธิการทหารบก และรองเสนาบดีกระทรวงกลาโหม จนกระทั่งพ้นจากหน้าที่ราชการเมื่อคณะราษฎรได้เปลี่ยนแปลงการปกครองแผ่นดิน ดำรงพระฐานะเป็น "นายทหารนอกราชการ" และ "นายทหารพ้นราชการ" อยู่นานถึงประมาณ ๑๕ ปี จนกระทั่ง ปีพุทธศักราช ๒๔๙๐ในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช จึงทรงได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้า ฯ ให้กลับมารับพระราชทานสนองพระราชภาระงานฝ่ายพระมหากษัตริย์ให้ทรงดำรงตำแหน่งต่าง ๆ คือ อภิรัฐมนตรี คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ องคมนตรี และประธานองคมนตรี

สารบัญ

[แก้] ตราประจำพระองค์

[แก้] พระประวัติการศึกษา

  • พ.ศ. ๒๔๓๕ เข้ารับราชการเป็นนักเรียนนายร้อยชั้นเล็ก และสอบไล่เลื่อนชั้นเป็นนักเรียนนายร้อยชั้น ๑ ได้เป็นที่ ๑
  • พ.ศ. ๒๔๓๗ สอบไล่เลื่อนชั้นเป็นนักเรียนนายร้อยชั้น ๒ ได้เป็นที่ ๔
  • พ.ศ. ๒๔๓๘ สอบไล่เลื่อนชั้นเป็นนักเรียนนายร้อยชั้น ๓ ได้เป็นที่ ๑
  • พ.ศ. ๒๔๔๑ สอบไล่เพื่อออกเป็นนายทหารชั้นสัญญาบัตร ได้เป็นที่ ๑

[แก้] พระประวัติในหน้าที่ราชการ

[แก้] การเสกสมรสและโอรสธิดา

ปีพุทธศักราช ๒๔๔๓ พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ (ขณะนั้นดำรงพระยศเป็นนายร้อยตรี) ทรงเสกสมรส กับ หม่อมหลวงชุบ สนิทวงศ์ ธิดา พันตรีหลวงครรชิตสรกรรม (หม่อมราชวงศ์ดัด สนิทวงศ์) กับ นางสาตร สกุลเดิม “ประกอบศร” ทรงมีโอรสธิดาทั้งสิ้น ๑๐ คน เรียงตามลำดับ ดังนี้

  • หม่อมราชวงศ์หญิงรัชนีพันธุ์ ศุขสวัสดิ (๒๙ ต.ค. ๒๔๔๕ - ๓๑ ม.ค. ๒๕๒๖) โสด
  • หม่อมราชวงศ์หญิงจันทร์กระจ่าง ศุขสวัสดิ (๖ เมย. ๒๔๔๙ - ๒๒ ม.ค. ๒๕๓๔) สมรสกับพลตรี หม่อมกฤดากรราชเสนา (หม่อมราชวงศ์เทียมพันธุ์ กฤดากร) บุตร ๓ ธิดา ๒
  • หม่อมราชวงศ์หญิงสอางโสม ศุขสวัสดิ (๒๗ ก.พ. ๒๔๕๑ - ๖ ต.ค. ๒๕๔๐) สมรสกับ ดร. ปุ๋ย โรจนบุรานนท์ บุตร ๒ ธิดา ๒
  • หม่อมราชวงศ์หญิงโฉมแข ศุขสวัสดิ (๙ พ.ค. ๒๔๕๔ - ๒๙ ต.ค. ๒๕๔๑) สมรสกับนายเทียม คมกฤส บุตร ๑ ธิดา ๒
  • หม่อมราชวงศ์หญิงนิลตระการ ศุขสวัสดิ (๒๓ ธ.ค. ๒๔๕๕ - ๒๓ เมย. ๒๕๓๙) สมรสกับนายสุวัฒน์ วงษ์ตา บุตร ๑ ธิดา ๑
  • หม่อมราชวงศ์หญิงสังวาลพจน์ ศุขสวัสดิ (๗ มีค. ๒๔๕๖ - ) สมรสกับหม่อมราชวงศ์ทันพงศ์ กฤดากร ไม่มีบุตรธิดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงรจนากร ศุขสวัสดิ (๘ พ.ค. ๒๔๕๘ - ๑๔ ก.พ. ๒๕๔๙) สมรสกับนายประกอบ เหล่าวานิช บุตร ๔ ธิดา ๒
  • หม่อมราชวงศ์หญิงสุภรณ์รัศมี ศุขสวัสดิ (๑๔ ต.ค. ๒๔๕๙ - ๒๕๔๖) โสด
  • หม่อมราชวงศ์ชายปิโยรส ศุขสวัสดิ (๒๑ ก.ย. ๒๔๖๔ - ๒๘ เมย. ๒๕๔๙) สมรสกับนางสาวสายสุรีวรรณ สุวรรณานุช บุตร ๔ และนางฤดี มุสิกสวัสดิ์ ไม่มีบุตรธิดา
  • พันเอก หม่อมราชวงศ์ชายพชรดนัย ศุขสวัสดิ (๑๘ ส.ค. ๒๔๖๗ - ๓ มิย. ๒๕๔๙) สมรสกับนางสาวนิยมลักษณ์ เกษะโกมล บุตร ๑ ธิดา ๑

[แก้] เอกสารอ้างอิง

  • กองทัพเรือ. เรื่องเฉลิมพระยศเจ้านาย เล่มที่ ๒ (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม). กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์-กรุงเทพ, ๒๕๓๘. (กองทัพเรือพิมพ์ถวาย สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา เนื่องในพระราชพิธีสถาปนาพระอิสริยศักดิ์และบำเพ็ญพระราชกุศลฉลองพระชนมายุ ๖ รอบ วันที่ ๖ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๕๓๘).
  • ศิลปากร, กรม. “เมืองพิษณุโลกและพระพุทธชินราช.” อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงพระศพ พลเอก พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ประชาช่าง, ๒๔๙๖. (นายพลตำรวจเอก เผ่า ศรียานนท์ พิมพ์ถวายสนองพระคุณ).
  • อลงกฎ, พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า. “กองทัพไทยของเรา.” อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลตรี พระยาประเสริฐสงคราม (เทียบ คมกฤส). พระนคร : โรงพิมพ์ท่าพระจันทร์, ๒๔๙๔. (หม่อมหลวงเครือวัลย์ ประเสริฐสงคราม พิมพ์แจก)