Damat Ferid Paşa

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Damat Ferit Paşa
Doğumu
1853
İstanbul
Ölümü
6 Ekim 1923
Nice/Fransa


Damat Mehmet Adil Ferit Paşa VI. Mehmet Vahdettin saltanatında 4 Mart 1919 - 2 Ekim 1919 ve 5 Nisan 1920 - 21 Ekim 1920 tarihleri arasında toplam bir yıl bir ay onbeş gün sadrazamlık yapmış, sadrazamlığı esnasında işgal güçleri ile işbirliği yapıyor ve Kurtuluş Savaşı'na muhalefet ederek tarihe geçmiş bir Osmanlı devlet adamıdır.

Osmanlı sadrâzamlarından Şûrâ-yı Devlet üyelerinden Seyyid Hasan İzzet Efendi' nin oğlu olup, İstanbul’da 1853 yılında doğdu. Tahsilini tamamladıktan sonra Hâricîye Teşkilâtında görev aldı. Paris, Berlin, Petersburg ve Londra elçilikleri kâtipliklerinde bulundu. Daha sonra Sultan Abdülmecid’in kızlarından Mediha Sultanla evlendi ve saraya damat olarak girdi. 1884 yılında Şûrâ-yı Devlet üyeliğine tâyin edildi. İki sene sonra da vezir rütbesi verilen Damat Ferit Paşa, Londra Büyük Elçiliğine tâyinini istediyse de, Sultan İkinci Abdülhamid Han tarafından bu isteği reddedildi. Bunun üzerine memuriyetten ayrılıp, Meşrûtiyetin îlânından sonra Âyân Meclisi üyesi oldu. Önceleri İttihat ve Terakki Cemiyeti ileri gelenlerine yaklaştı. Ancak anlaşamamaları sonucu onların aleyhinde çalışmaya başladı ve Hürriyet ve İtilâf Fırkası' nın kurucuları arasında bulundu. Hürriyet ve İtilâf Fırkası, İttihat ve Terakki' ye muhalif bir politika izliyordu. 11 Kasım 1911 günü kurulan frıkanın ilk başkanlık görevini 25 Kasım 1911' den Haziran 1912' ye kadar devam ettirdi.

İmparatorluğun son zamanlarında beş defâ sadârete getirilmiştir. Sadâreti zamânında yaptığı tutarsız icrâatı sebebiyle memleketin içte ve dışta zor durumlara düşmesinde büyük tesiri olduğu belirtilmektedir. Ayrıca, Osmanlıların son sultânı, Sultan Altıncı Mehmed (Vahîdeddîn Han) de kendisini sevmeyip daha şehzâdeliği zamânında, Ferid Paşaya karşı sâhib olduğu düşüncelerini açıklamıştı. Sultan Vahdeddîn’in Ferid Paşayı defâlarca sadârete getirmesini târihçiler, zamanın kritik oluşundan ve mecburiyetten ileri geldiğini söylerler.

Nitekim İşgâl altındaki bir memlekette baskıların çok olması, Tevfik, Ali Rızâ, Sâlih Paşa kabinelerinin kısa zamanda görevden ayrılmaları, işgal idâresinin devamlı tazyiki, onu 13 ay müddet içinde beş defâ sadrâzamlığa getiren önemli sebeplerdir. Ferid Paşa, Tevfik Paşanın kurduğu üçüncü kabînenin 3 Mart 1919’da düşmesi üzerine, 4 Mart 1919’da ilk defâ sadârete getirildi.

15 Mayıs 1919 Yunanlıların İzmir’i işgâline kadar 2.5 ay ilk sadareti sürdü. Ferit Paşanın 19 Mayıs’ta kurduğu hükümet, 20 Temmuz 1919’a kadar devâm edebildi. Ancak bir gün sonra tekrar kabîneyi kurmakla görevlendirildi. Bu üçüncü sadâreti ise 30 Eylül 1919’da sona erdi.

Ali Rızâ Paşa kabînesinin 3 Mart 1920’de düşmesi, arkasından kurulan Sâlih Paşa hükümetinin 25 günlük iktidârdan sonra çekilmesi, Tevfik Paşanın tekrar hükümet kurmayı kabul etmemesi, Ferit Paşanın 5 Nisan 1920’de tekrar sadrâzamlığa gelmesine sebep oldu. 30 Temmuz 1920’de kabînesini yenilemek için istifâ etti. Bir gün sonra da son kabînesini kurdu. Bu beşinci ve son kabînesi, 17 Ekim 1920’ye kadar devâm etti.

İçinde bulunduğu bütün hükümetlerde hariciye nazırlığını ek olarak son iki hükümettede harbiye nazırlığını yapan Damat Ferit Paşa sadrazam olduğu dönemde Osmanlıyı temsilen Paris Barış Konferansı' na katıldı. Ülkede başlayan işgallere karşı olarak kurulan Kuvay-ı Milliyecileri dağıtmak için Kuvay-ı İnzibatiye teşkilatını kurdu ve milli mücadeleye karşı çıktı. İtilaf Devletlerinin, Osmanlı Devleti' nin paylaşılmasını ve tarihe gömülmesini sağlayacak olan Sevr Antlaşmasını imzalayan heyete başkanlık yaptı.

Anadolu’da hiç sevilmeyen Ferit Paşa, Millî Mücâdelenin zafere ulaşması üzerine, 21 Eylül 1922' de Avrupa’ya kaçtı. 6 Ekim 1923’te Fransa’nın Nice şehrinde öldü.


Önce gelen:
Ahmed Tevfik Paşa
Osmanlı Sadrazamı
10 Mart 1919 - 4 Ekim 1919
Sonra gelen:
Ali Rıza Paşa
Önce gelen:
Hulusi Salih Paşa
Osmanlı Sadrazamı
5 Nisan 1920 - 18 Ekim 1920
Sonra gelen:
Ahmet Tevfik Paşa




Osmanlı sadrazamları Osmanlı İmparatorluğu bayrağı

Dağılma Dönemi - II. Meşrutiyet (1908-1918)
Küçük Mehmed Said Paşa (1908-1908) | Kıbrıslı Mehmed Kamil Paşa (1908-1909) | Hüseyin Hilmi Paşa (1909-1909) | Ahmed Tevfik Paşa (1909-1909) | Hüseyin Hilmi Paşa (1909-1910) | İbrahim Hakkı Paşa (1910-1911) | Küçük Mehmed Said Paşa (1911-1912) | Gazi Ahmed Muhtar Paşa (1912-1912) | Kıbrıslı Mehmed Kamil Paşa (1912-1913) | Mahmud Şevket Paşa (1913-1913) | Said Halim Paşa (1913-1917) | Mehmed Talat Paşa (1917-1918)
Dağılma Dönemi - Mütareke (1918-1922)
Ahmed İzzet Paşa (1918-1918) | Ahmed Tevfik Paşa (1918-1919) | Damat Ferid Paşa (1919-1919) | Ali Rıza Paşa (1919-1920) | Hulusi Salih Paşa (1920-1920) | Damat Ferid Paşa (1920-1920) | Ahmed Tevfik Paşa (1920-1922)

Diğer diller