Cebriyye

Vikipedi, özgür ansiklopedi

İslam

İslam Tarihi

İnanç Esasları
Allah'ın Birliği - Tevhid
MeleklerKitaplar
PeygamberlerAhiret
Kaza ve Kader
Temel İbadetler
İnancın Açıklanması
NamazOruç
HacZekât
Önemli Kişiler
Muhammed

AliEbu Bekir
Sahabeler
Ehli Beyt
İslam peygamberleri

Metinler, Tarih ve Sistem
Kur'anHadisŞeriat
İslam hukukuTeoloji
Muhammed'in Hayatı
Mekanlarİslam felsefesi
İslam'daki mezhepler
Siyasi mezhepler
İtikadi mezhepler
Fıkhi mezheplerSufizm
Toplum
Sanat • Mimari
Bilim • Takvim
Dini Kişilikler
İslam'da Kadın
Politik İslam • Cihad

Liberal İslam
Bayramlar

İslam Portalı


Cebriyye bir İslam dini itikad mezhebi. Cehm bin Safvân tarafından kurulmuş bu nedenle de bazen "Cehmiyye" olarak da anılmıştır. Görüş olarak Mütezile mezhebinin karşıtıdır.

Cehm bin Safvân, Allah'ın kelâmının hâdis (yaratılmış) olduğunu ilk olarak öne süren ve çok itikadî esası inkâr ettiği için öldürülen Ca'd bin Dirhem'in öğrencisiydi. Uzun süre kâtiplik yapmış, kendi görüşlerini yaymaya çalıştığı için 741 yılın da öldürülmüştür.

Her ne kadar en çok "kader ve kaza" konusundaki görüşleri ile ses duyurmuş olsa da birçok farklı konuda da ehl-i sünnet mezheplerinden ayrılır. Bunlardan bazıları: Allah'ın kelâmının hâdis (yaratılmış) olması, Cennet ve Cehennemin de Dünya gibi fâni oluşu, ve Ahirette Allah'ın gözlerle görülemeyeceğidir.

[değiştir] Kaza ve Kader

Cebriyye, kişinin kader ve fiileri konusunda söz sahibi olmadığı, hür iradenin var olmadığını, ve her türlü fiili yaratan ve yaptıranın Tanrı'nın kendisi olduğunu ileri sürerler. Cebriyye'ye göre insan, aynen rüzgârın emrindeki kuru bir yaprak gibidir, yaptığı işleri mecburen yapar. Bu görüş, Mütezile ve Kaderiyye'nin "fiili işleyen ve yaratan kişinin kendisidir - kişi fiili Tanrı'nın ona bağışladığı bir yaratma kudretiyle kendisi yaratır, fiillerin yaratılmasında ve olmasında Tanrı'nın hiçbir müdahalesi yoktur" görüşünün tam tersidir.

Batı düşünce sisteminde bu mezhebin görüşlerine yakın olan akım fatalizmdir.

[değiştir] İman Görüşü

Bu mezhebin iman görüşü şöyledir:

İman kalbin marifetidir.

Burada marifet ile kasıt "bilgi"dir; yani bu mezhebe göre tasdik edip etmesi önemli olmadan kalbin Allah'ı, birliğini, peygamberlerini ve peygamberlerinin haber verdiği şeyleri bilmesi imandır. Bu diğer itikad mezheplerinin iman görüşünden oldukça farklıdır zira diğer bütün iman anlayışlarında kalb ile tasdik şarttır. Mezhebin bu görüşü çoğu kelamcı tarafından tenkit edilmiştir. İmam Mâtürîdî bu iman anlayışını şöyle tenkit eder: marifet cehaletin zıddıdır, oysa imanın zıddı küfürdür, eğer iman marifet olsaydı her cahil kafir sayılırdı[1]. İbn Hazm ise Cebriyye'nin iman görüşünü farklı bir şekilde, eğer iman marifet olsaydı Allah'ı bilen Şeytan'ın da iman etmiş olması gerektiğini ortaya koyarak, tenkit etmiştir.[2]

[değiştir] Notlar

  1.   - Mâtürîdî, Kitab et-Tevhîd, s. 380 ve devamı.
  2.   - İbn Hazm, el-Fasl, 3, s. 188, 198.