Kaliforniya

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kaliforniya Eyaleti
Eyalet Bayrağı Kaliforniya Eyalet Mührü Kaliforniya
(Kaliforniya Bayrağı) (Kaliforniya Mührü)
Eyalet rumuzu: Altın Eyalet
 Kaliforniya eyaletinin ABD içindeki yeri
ABD'nin eyaletleri
Başkent Sakramento
En büyük kent Los Angeles
Vali Arnold Schwarzenegger (R)
Senatörleri Dianne Feinstein (D)

Barbara Boxer (D)

Resmi dil İngilizce
Yüzölçümü
 -Toplam Yüzölçümü 410.000 km² (3'üncü)
 - Kara 404.298 km²
 - Su 20.047 km² (4,7%)
Nüfus (2000)
 - Toplam Nüfus 33.871.648 (1'inci)
 - Nüfus yoğunluğu 83,85 /km² (12'üncü)
Eyalet olarak kabul edildiği
 - Tarih 9 Eylül 1850
 - Sıra 31'inci
Koordinatlar
Enlem 32°30'K ile 42°K arası
Boylam 114°8'B ile 124°24'B arası
Genişlik 402,5 km
Uzunluk 1.240 km
Saat dilimi UTC-8 (Yazları UTC-7)
Rakım
 - En yüksek nokta 4.421 m
 - Ortalama Yükseklik 884 m
 - En alçak nokta -86 m
Kısaltmalar
 - ABD posta kısaltması CA
 - ISO 3166-2 US-CA
Web sayfası www.ca.gov

Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri'nin batı yakasında kalan ülkenin en kalabalık eyaleti. 2004 yılı nüfus sayımlarında, 35,893,799 kişilik nüfusa sahip olan Kaliforniya'yı, 20,851,820 kişi ile Teksas, 18,976,457 kişi ile New York ve 15,982,378 kişi ile Florida izler.

Amerika Birleşik Devletleri vatandaşları arasında en fazla göç edilen eyalet olan Kaliforniya, ayrıca Yeşil Kart Piyangosu'nu kazananların en fazla tercih ettiği eyalettir.

Kayıtlı nüfusu yaklaşık olarak 36 milyon olsa da, turizm, iş, eğitim, illegal yabancılar gibi sebeplerden Amerika Birleşik Devletleri'nin en fazla "konuk" sahibi eyaletidir . Kaliforniya'daki nüfusun sadece %26.5'i burada doğmuş olup, %25'i de Amerika Birleşik Devletleri'nde doğmamıştır.

Nüfusunun %45.2'sini beyaz tenliler, %34.3'ünü Latin Amerikalılar, %11.4'ünü Asyalılar, ve %6.3'ünü de Afrika kökenlilerin oluşturur. Nüfusun %40'ı ise evinde İngilizce konuşmaz. Bunun yanı sıra, %20 ile ülke içinde en fazla "dindar olmayan" halka sahiptir. Ermeni nüfusunun en yoğun olduğu A.B.D eyaletlerinden birisidir.

1849 yılında altın yataklarının keşfedilmesi üzerine, nüfusu on binin altındayken günümüzde Amerika kıtası'nın en büyük ekonomi merkezi konumuna gelen Kaliforniya; Amerika Birleşik Devletleri'nin de en büyük ekonomik gücünü temsil eder.

Kaliforniya eğer bir ülke olsaydı, dünyanın en büyük 6'ıncı ekonomisine sahip olurdu. (A.B.D.'nin geri kalanı, Japonya, Almanya, İngiltere ve Fransa'dan sonra) Bu ekonomiksel durum, henüz resmi yerleşimi 200 yaşına bile gelmemiş topraklarda ulaşılabilen mucizevi bir başarıdır.

Önemli ve dünyaca meşhur illeri arasında, Los Angeles, Long Beach, San Francisco, San Diego, Orange County, Sakramento (başkent), ve Santa Barbara gelir.


San Fransisco'dan bir görünüm.
San Fransisco'dan bir görünüm.

Kaliforniya'daki değiştirilemeyen anayasa kanuna göre; eyalet gelirlerinin %40'ı eğitim'e harcanmaktadır. Her ne kadar çoğu ülke için eğitim harcamaları çöpe giden para olsa da, bu harcamalar Kaliforniya'yı bilinen dünya tarihinin en hızlı büyüyen ekonomisi ve devleti yapmıştır. Lakin dünya tarihi boyunca, nüfusu 200 yıl içerisinde bu denli yükselen; ekonomisi hiç yoktan böylesi bir noktaya gelen başka bir devlet de bulunmamaktadır. (Son 200 yılın ortalamasını alacak olursak, nüfusu 35,000 katına çıkmış, ekonomisi $1.5 trilyon olmuşdur.Bu da Kanada, Meksika, Çin, İspanya, İtalya, Rusya gibi ülkelerden daha üstündür.)

Kişi başına düşen gelir $33,403 iken; emlağın yerleşim yerlerinde en ucuz olduğu Central Valley deki ortalama ev fiyatları $290,000 dır. En pahalı emlak fiyatları ise San Fransisco koyunda ortalama $650,000'dır. Tabiki Belvedere, Rolling Hills, Hidden Hills, Malibu, Bel Air gibi $2-3 milyon dan aşağı evin bulanamadığı yerler de vardır; ancak bu ilçeler daha büyük illere bağlıdır.

Malibu sahili.
Malibu sahili.

İlçe olarak Belvedere Amerika'nın en zengin muhitidir, ve kişi başına düşen gelir $113,595 dır.

Kaliforniya'ya gelen ilk Avrupalı; 1542 yılında Portekizli João Rodrigues Cabrilho olmuştur. Ancak Kaliforniya'nın tüm koylarını gezip; sahip olduğunu öne süren ise ünlü İngiliz korsan Francis Drake olmuştur(1579).

İlerki yüzyılda fazla ilgi çekemeyen Kaliforniya'ya 1700lü yıllarda İspanya yerleşmiş ve Meksika'nın bir parçası olmuştur. Ancak kısa bir süre sonra terkedilmişdir.

1846 yılındaki Meksika Amerika Savaşı sonucunda Kaliforniya Cumhuriyeti kurulmuş; kısa bir süre sonra da Amerika Birleşik Devletleri ile birleşme müzakereleri başlamıştır.

1848'de altın yataklarının keşfi ile çok büyük bir göçe sebep olmuş; 1850 yılında da Amerika Birleşik Devletleri birliğine girmiştir.

Amerika İç Savaşı sırasında da; savaşı kazanan Kuzey ittifağı ile ortak olmuştur.

Kaliforniya vatandaşları genel seçimlerde demokratlara ağırlıklı oylarını kullansalar da, 2005 yılı itibariyle eyalet başkanı muhafazakar meşhur film yıldızı ve dünya vücud geliştirme şampiyonu Arnold Schwarzenegger'dir.

Santa Monica'dan bir görünüm.
Santa Monica'dan bir görünüm.

Yapılan son kanun seçimlerinde; Arnold'un itfayeciler, polisler, öğretmenler, doktorlar ve yargıçlar aleyhinde getirmek istediği kanunlar halk tarafından dehşetle karşılanmış; seçimlerde önerdiği 4 önerge de reddedilmiştir. Halen soykırıma uğramış Kızılderililer aleyhinde aldığı ekonomik kanunları iptal edilmeye çalışılmaktadır.

Amerikan vatandandaşlarına nazaran çok daha modern ve eğitimli bir profil çizen Kaliforniya'da; nüfusun çoğunluğu Irak Savaşına ve başkan George W. Bush'un politik kararlarına karşı; Kyoto Protokolü'nün imzalanması taraftarıdır.

İklim olarak genelde sıcak bir tropikal ikliminin hakim olduğu Kaliforniya'da; Güney kısmında 4 mevsim boyunca güneşli (2005 Aralık ayı ortasındayız, Los Angeles'da okyanusda sörf yapan yığınla insan bulunmaktadır) , Kuzey kısmına gittikçe biraz daha soğuyan ve yağışların arttığı bir havaya hakimdir.

Kaliforniya; sinemanın kalbini Hollywood'da; internetinin kalbini Silikon Vadisi'nde; Müzik, Eğlence ve Televizyon'un kalbini de Los Angeles'da taşımaktadır. Her ne kadar günümüzde masrafları daha makul olduğu için filmler başka ülkelere çekimler için taşınsa da; son 30 yıldır klasikleşen bir eyalet değişine göre "Dünya'nın duyduğu ve izlediği çoğu şey Kaliforniya'da üretilir."

ABD Bayrağı ABD'nin Eyaletleri ABD Bayrağı

Alabama | Alaska | Arizona | Arkansas | Kaliforniya | Colorado | Connecticut | Delaware | Florida | Georgia | Hawaii | Idaho | Illinois | Indiana | Iowa | Kansas | Kentucky | Louisiana | Maine | Maryland | Massachusetts | Michigan | Minnesota | Mississippi | Missouri | Montana | Nebraska | Nevada | New Hampshire | New Jersey | New Mexico | New York | Kuzey Karolina | Kuzey Dakota | Ohio | Oklahoma | Oregon | Pensilvanya | Rhode Island | Güney Karolina | Güney Dakota | Tennessee | Teksas | Utah | Vermont | Virginia | Washington | Washington, D.C. (Federal bölge) | Batı Virjinya | Wisconsin | Wyoming