II. Bayezid

Vikipedi, özgür ansiklopedi


II. Bayezid

II. Bayezid
Padişahlık sırası 8
Saltanat süresi 148126 Mayıs 1512
Önce gelen Fatih Sultan Mehmet
Sonra gelen Yavuz Sultan Selim
Doğumu 3 Aralık 1447
Ölümü 26 Mayıs 1512
Annesi I. Gülbahar Hatun
Babası Fatih Sultan Mehmet
Bakınız: Osmanlı Hanedanı soy ağacı

II. Bayezid (Osmanlıca: بايزيد ثانى Bāyezīd-i sānī) (d. 3 Aralık 1447/48 – ö. 26 Mayıs 1512). 8. Osmanlı padişahıdır. Fatih Sultan Mehmed'in, Mükrüme Hatun'dan olan büyük oğludur. Küçük oğlu Cem Sultan ile de yıllar süren hükümdarlık savaşı yaşamıştır. II. Bayezid ayrıca Yavuz Sultan Selim'in de babasıdır.

Konu başlıkları

[değiştir] Padişah olmadan önce

II. Bayezid bazı kaynaklara göre 1447'de[1], bazı kaynaklara göre de 1448'de[2] 3 Aralık'da Dimetoka'da doğmuştur. Annesi Türkdür. Bayezid'ın uzun boylu ve atletik bir vücuda sahip olduğuna inanılır. Kişilik olarak cesur ve atılgan olarak tanımlanılır.

Babası Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethinden sonra, 7 yaşlarındayken Hadım Ali Paşa danışmanlığında Amasya valisi olan Bayezid; burada o dönemin en ünlü alimlerinden dersler alır ve padişahlık için yetiştirilir. Lakin o günlerde Amasya bir eğitim ve kültür merkezi olarak tanımlanmaktadır. Arapça ve Farsça'nın yanı sıra; Çağatay lehçesi ve Uygur alfabesini de öğrendi. Dinine bağlılığından dolayı kendisine Bayezid-i Veli de denilirdi. Hayatı boyunca 8 erkek çocuğu, 6 da kız çocuğu oldu.

1473'de Otlukbeli Savaşı'nda sağl kol kumandanı olarak görev yaptı. Fatih Sultan Mehmet'in 3 Mayıs 1481'de sefer yolculuğu sırasında Gebze'de vefat etmesi ardından; 20 Mayıs 1481'de tahta çıktı. Ancak Bu tahta çıkışında kardeşi Konya valisi Cem Sultan'ın büyük bir muhalefetiyle karşı karşıya kaldı.

[değiştir] Padişahlık dönemi

[değiştir] Cem Sultan Sorunu

1481 ila 1495 yılları arasında; İmparatorluk Şehzade Bayezid ile Cem Sultan'ın hükümdarlık çekişmesine sahne olmuş; İmparatorluğun da bu dönemdeki gündemi oluşturmuştur.

Sadrazam Karamani Mehmet Paşa, Fatih Sultan Mehmed vefat ettikten sonra; Bayezid ve Cem Sultan'a ulaklar gönderir. Ancak Cem Sultan habercisi, Anadolu Beylerbeyi Sinan Paşa tarafından yakalanır ve Cem Sultan babasının ölüm haberini geç alır. Yeniçeriler ayaklanıp Karamani Mehmet Paşa'yı 4 Mayıs 1481'de öldürmesi üzerine; Bayezid'in oğlu Korkut'u hükümdarlık temsilcisi ilan ederek Bayezid'i tahta çıkartırlar.

Burada diplomasi olarak Karami Mehmet Paşa yapmaması gereken bir yanlışta bulunmuştur. Lakin, ölüm haberi öncelikle büyük oğula haber verilmesi ve aile içi tartışmalar yaşanmadan İmparatorluğun yeni hükümdarının başa geçmesinde huzur esastır. Karamani Mehmet Paşa, Yeniçeriler tarafından her iki tarafa da iyi görünebilmek için bunu yaptığına inandığından O'nu öldürürler.

II. Bayezid, 21 Mayıs 1481 günü başkent İstanbul'a varır ve İmparatorluk yönetimine hükmeder. Bundan bir hafta sonra da; Cem Sultan 4000 askeriyle İnegöl önlerinde henüz hazır olmayan Ayas Paşa idaresindeki bir ordu ile savaşır. Bu savaşı Cem Sultan kazanır ve Bursa'da padişahlığını ilan eder. Cem Sultan'ın II. Bayezid'e "İmparatorluğu eşit olarak paylaşalım" teklifi, sadece Bayezid tarafından değil tüm İmparatorluk bireyleri tarafından dehşetle karşılanır. Lakin bu, İmparatorluğun ikiye bölünmesidir. Bu noktada da gerek Avrupa gerek Memlüklüler Osmanlı İmparatorluğu'nu bölmek için Cem Sultan'ı desteklerler.

Yenişehir Ovası'nda tüm gücüyle Cem Sultan karşısına çıkan Osmanlı ordusu; Cem Sultan'ı bozguna uğratır. Cem Sultan Konya'ya kaçar, ve buradan da Kahire'ye kaçar. Bu dönemde; ağabeyi II. Beyazıd kendisine padişahlıktan vazgeçmesi halinde 1 milyon akçe önerir, Cem Sultan bunu reddeder. Benzer bir teklif tekrar yapılır ve bu teklifi tekrar reddeder.

Ordu gücünü tekrar toplayan Cem Sultan, Konya'yı 27 Mayıs 1482'de kuşatır; ancak Osmanlı ordusunun Konya'ya hareket etmesi üzerine bu sefer Ankara'ya kaçar. Ankara'da da kaçışına devam eden Cem Sultan; Rodos şövalyesi Pierre d'Aubusson'un desteğiyle 1482 yazında Rodos'a kaçar. Ancak, Rodos'a gelmesiyle burada esir hayatı yaşar. Buradan Fransa'ya gönderilir,

Bu ayrılığı bir Haçlı savaşı sebebi olarak gören Papa VIII. Innocent; Cem Sultan'a Hristiyan olmasını ve İmparatorluğun O'nun hükmüne geçmesini teklif eder. Cem Sultan'ın cevabı şu efsanevi sözleridir : "Değil Osmanlı Saltanatı, hatta bütün dünyanın padişahlığını verseniz dinimi değiştirmem." . Bunun üzerine Papa'da O'na "Öyleyse burada it gibi sürün" der. Cem Sultan da cevap olarak : "Sizin elinize düşen itten beter olmayacağızdı da, ya ne olacağız?" der.

Bunun karşılığında da; Bayezid ve Cem Sultan arasında şiirli bir diyalog gerçekleşir. Cem Sultan Bayezid'e "Sen gül döşenmiş yatakta neşeyle gülerek yatarken, ben zahmet ve eziyet içinde küle batayım, neden?" der. Bayezid de cevap olarak : "Bize ezelden saltanat kısmet imiş, sen ise kadere rıza göstermedin buna sebep ne, Hacca gittin kendini temizlemek davasına düştün, peki dünya saltanatı için bunca hırs niye?" der.

Cem Sultan'ı Osmanlı İmparatorluğu'ndan gelebilecek saldırılar karşısında bir yem olarak kullanan Papa, yılda 40,000 altından fazla almış; ancak en sonunda Cem Sultan Fransa'dan kaçmaya çalışırken zehirlenerek öldürülmüştür. 26 Şubat 1495'de vefat etmesinden sonra, 4 yıl boyunca cenazesini İmparatorluğa getirmeye çalışan ağabeyi sonunda başarılı olmuş ve Bursa'da kardeşi Şehzade Mustafa'nın yanına gömülmüştür.

[değiştir] Kristof Kolomb ile diyalog

Amerika kıtasını keşfeden İtalyan denizci Kristof Kolomb, yaklaşık 14 yıldır tasarladığı okyanus ötesinde yolculuğu 1484'de Portekiz Kralına sunar ama reddedilir. Destekleyecek bir finansör bulamadıktan sonra, maddi zorluklara giren Kolomb Avrupa ile Osmanlı arasında ticaret ile uğraşır. Bu dönemde; 1484'de Sultan II. Bayezid'e bir papaz eşliğinde başvurur ve Osmanlı kayıtlarında "II. Bayezid'den sultanın adına yeni ülkeler keşfedebilmek için emrine gemiler vermesi istedi." diye kayda geçer.

Sultan karşısına çıkan bu delidolu insanı ciddiye almaz ve talebini reddeder. Bayezid'den iki yıl sonra İspanyol kral ve kraliçesine müracat eder, ve 1492'de de Amerika'yı farkında olmadan keşfeder. Lakin geldiği yeri Hindistan sanar ve karşılaştığı halka Hindistanlılar der, İngilizce ve İspanyolca'da halen günümüzde Kızılderililere Hindistanlı (indian) denilir.

İlerki yıllarda Kolomb ile 3 kez Amerika'ya gitmiş bir İspanyol; bir savaş sonrasında Piri Reis'in amcası Kemal Reis'e esir düşer ve Kolomb'un keşfettiği Amerika kıyılarının haritasını amcasına verir. Piri Reis bu haritayı öğrenince; buradaki bilgilerden de yola çıkarak 1513'de Dünya tarihinin ilk haritasını çizer.

Leonardo da Vinci'nin 1502 yılında tasarladığı Galata köprüsü
Leonardo da Vinci'nin 1502 yılında tasarladığı Galata köprüsü

[değiştir] Leonardo Da Vinci ile diyalog

1502 yılında; tarihin en büyük mucitlerinden ve sanatçılarından biri olarak gösterilen İtalyan Leonardo Da Vinci II. Bayezid'a 240 metre uzunluğunda Haliç üzerine yapılması için bir köprü projesi sunar. Ancak Da Vinci'nin bu sıradışı projesi II. Bayezid tarafından kabul edilmez, ve yıllar sonra benzeri bir köprü 2001 yılında Norveç'de yapılır.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 17 Mayıs 2006 tarihindeki açıklamasına göre; Çırağan Sarayı, Yıldız Sarayı ve Sümela Manastırı restorasyonlarını yapan Bülent Güngör tarafından Da Vinci'nin orijinal planında olduğu gibi bir köprüyü yapılacağını iletmiştir. Bu köprü, orijinalinde olduğu gibi 240 metre uzunluğunda, 8 metre genişliğinde, ve denizin 24 metre üstünde olacaktır.

[değiştir] Savaşlar ve doğuda isyan

İkinci Beyazıd her ne kadar Avrupa ülkeleri üzerine Cem Sultan sorunu yüzünden fazla ilerleyemese de; 1484 yılı itibariyle seferlere başladı. 14 Temmuz 1484'de Kili ve 11 Ağustos 1484'de de Akkerman Kalelerini fethedip, Cem Sultan'ı İmparatorluğa karşı kışkırtan Memlüklülerin Dulkadir Beyliği'ne 1485 ila 1491 arasında savaştı ancak bu savaştan bir sonuç alamadı. Bu savaş sonrasındaki uzlaşma anlaşmalarında; Adana ve Tarsus geri verildi. 1491'de Macaristan'a akınlar düzenlemesinin yanı sıra; 1498'de Silistre sancakbeyi Bali Bey önderliğindeki 40 bin kişilik ordu Lehistan'a akın etti. 31 Mayıs 1499'da da Yunan seferi'ne çıkılması ardından, aynı yıl Mora seferi'ne çıkıldı. Venediklilere yapılan akınlarda; 25 Ağustos'da İnebahtı, 9 Ağustos 1500'de de Modon, 7 gün sonra da Koron Osmanlının oldu.

Bu noktadan sonra her ne kadar II. Beyazıt Avrupa'ya akını düşünse de; doğuda gerçekleşen olaylar bunu engelledi. İran'ın yeni hakimi Safeviler; 1501'de Tebriz'i alan Şah İsmail güçlenmiş ve Anadolu'da nam salmıştı. Şii propagandası yaparak Doğu Anadolu'yu ele geçirmeye çalışan Şah İsmail, 9 Nisan 1511'de Hamideli ve Teke taraflarında Şah Kulu Baba Tekeli isyanına sebebiyet verdi. Bu isyan sonucunda isyankarlar Kütahya'yı ele geçirdiler; ancak bu isyan güçlükle de olsa bastırıldı.

Şah Kulu yakalanıp idam edildikten sonra, İmparatorlukta sorunlar yükseldi. Şahzadeler babalarını başarısız görüp; görevini aralarında da mücadele ederek almaya çalıştılar.

[değiştir] Hükümdarlık münakaşası ve Yavuz Sultan Selim

Beyazıt Camii
Beyazıt Camii

II. Beyazıd'ın Mahmud, Ahmed, Şehinşah, Yavuz Sultan Selim, Mehmed, Korkud, Abdullah ve Alimşah isimli 8 oğlu doğmuştu. Bunlardan Yavuz Sultan Selim, Ahmed ve Korkud dışındakiler gençliklerinde veyahutta çocukluklarında vefat ettiler. Hayatta kalan 3 çocuktan en büyüğü, Şehzade Ahmed, ortancası Şehzade Korkud ve en küçüğü de Yavuz Sultan Selim idi. Şehzade Ahmed Amasya'da vali iken, Korkud Manisa'da; Yavuz Sultan Selim ise Trabzon'da vali olarak görevliydi. Yavuz Sultan Selim'in valiliği sırasında, oğlu Kanuni Sultan Süleyman da bu şehirde doğmuş ve eğitimini alması için İstanbul'a Galata Sarayı Ocağı'na gönderilmişti.

Evliya Çelebi'nin anlattığına göre; Sultan II. Bayezid 1481 yılının bir kış günü Galata sırtlarında avlanırken son derece bakımlı ve güllerle süslü bir bahçe ve içinde köhnemiş küçük bir kulübe görür. Kulübede mola veren Sultan, buranın sahibi Gül Baba ile tanışır ve O'na bahçeye gösterdiği özenden dolayı ödüllendirmek istediğini söyler. Gül Baba da padişahına sarı ve kırmızı iki adet gül vererek, bu bahçeye bir okul ve hastane yaptırmasını ister. Galata Sarayı Ocağı (günümüzde Galatasaray Lisesi) böylece kurulur; ve Yavuz Sultan Selim'in oğlu Kanuni Sultan Süleyman da dahil olmak üzere tüm Şehzadeler ,Şehzadelerin çocukları ve önemli devlet görevlileri ilk ve orta eğitimini burada alırlar.

Yavuz Sultan Selim babasının padişahlıktan ayrılacağını öğrenir öğrenmez, 3 Ağustos 1511 tarihinde Uğraş deresi bölgesinde babasıyla savaştı ancak yenildi. Devlet erkanı kurallarına göre; Şehzade Ahmet'in padişah olması gerekiyordu. Ancak Yeniçeriler Ahmed'i bu göreve uygun görmedi. Çünkü Ahmed devlet konularında genelde ilgisiz ve tepkisizdi. Kardeşi Korkud da; öleceğinden korkarak içine çekilmiş bir yaşam yaşıyordu. Onların yanı sıra; Yavuz Sultan Selim ise, gerek doğudaki isyanının bastırılmasında, gerek İmparatorluk üzerine fikirlerinde ne denli atılgan olabileceğini gösteriyordu. Sultan Selim'in arzuları arasında, İslami isyanlara sebebiyet verdiren Mekke ve Medine'deki etkisiz olan Halifeliğin Osmanlı'ya geçmesini destekliyordu. Bu doğrultu da Osmanlı, İslam dininin de İmparatorluğu olacaktı. Lakin, Yavuz Sultan Selim padişahlığı döneminde de, Kahire'yi ele geçirerek Halifeliği Osmanlı'ya geçirdi ve ilk Osmanlı halifesi oldu.

Yavuz Sultan Selim'in bu hırs ve arzuları; Yeniçeri'nin ilgisini ve desteğini çekmiştir. Yeniçerilerden korkan Ahmed ise, şehzadeliği kardeşi Korkud'a bırakır. Korkud bu beklemediği görev karşısında; İstanbul'a davet edilir. Her ne kadar Yeniçerilere iyi davransa da ve Yeniçeriler O'na saygı gösterse de; halen Yavuz Sultan Selim'in padişah olması gerektiğine inanırlar.

Yeniçerilerin desteğiyle padişah olan ve kendisi de dindar olan II. Bayezid, daha önceden savaşmak zorunda olduğu oğlunun İslam üzerindeki olabilecek etkisini de sonunda kabul edip; oğlunu İstanbul'a davet ederek 19 Nisan 1512'de Yenibahçe'de kurulan otağa yerleştirilir. 24 Nisan 1512'de Yavuz Sultan Selim'in babasını öperek padişahlığı babasından devralır. II. Bayezid oğluna tahtını verirken şu sözleri söyler : "Adaletten ayrılma, acizlere ve biçarelere karşı merhametli ol. Kimsesizlere şefkat göster, herkesin sana ram olmasını istiyorsan ulemaya çok saygı göster; zaruret olmadıkça kimseye sert davranma”.

[değiştir] Padişahlık sonrası ve tarihe bıraktıkları

Bayezid, padişahlıktan ayrılmasının ardından Dimetoka'daki saraya doğru yolculuğa çıkar. Bu yolculuk sırasında Abalar köyü civarında hastalanır ve oğlunun tahta geçmesinden bir ay sonra 26 Mayıs 1512'de vefat eder. Bayezid'in kabri ve türbesi; İstanbul'da ibadete açtığı Beyazıt Camii yanındadır.

Kendisi olduköa eğitimli, adalet ve merhamet dolu olduğu için Bayezid-i Veli (Veli Bayezid) ismi ile tanınmıştır. Oldukça dindar bir insandı, ve namazları da kendi kıldığı olurdu. Edebiyat'a yoğun bir ilgi duyan Bayezid'in mührünü taşıyan bir çok eser halen kütüphanelerde mevcuttur. Hatta, okuduğu kitaplar hakkında düşüncelerini de yazmaktaydı. Bunun yanısıra, Türk dili'nin gelişmesi için büyük hizmet verdi.

Şehzade Camii
Şehzade Camii

Türkçe ve Farsça şiirler yazmasının yanı sıra, hükümdarlığı süresince barışı ve sakinliği tercih etmiştir. Osmanlı donanması döneminde yenilenmiş, Piri Reis de tüm Dünya'da nam salmıştır. Donanmanın yenilenmesinde; yelkenli savaş gemilerini uzun menzilli toplarla yaparak Osmanlı'nın Akdeniz'de tek hakim olmasını sağlamıştır. Döneminde yeniçeri ocağını genişletmiş, ağa bölükleri kurdurmuştur.

Ülkenin bir çok yerinde okullar, hastaneler, camiler, medreseler kurmuştur. İstanbul'da 14 Eylül 1509'da gerçekleşen "Küçük Kıyamet" depreminden sonra İstanbul'u yeniden inşa etmiştir. Günümüzde hala varolan yaptırdığı başlıca mimari eserler arasında şunlar bulunur:

  • İstanbul Davud Paşa Camii
  • Tokat Hatuniye Camii
  • Çemberlitaş Atik Ali Paşa Camii
  • Amasya Sultan İkinci Bayezid Külliyesi
  • Amasya Bayezid Medresesi
  • Edirne Bayezid Camii ve Medresesi
  • İstanbul Bayezid Medresesi
  • İstanbul Şehzade Camii

[değiştir] Kaynakça


Osmanlı Arması Osmanlı Hanedanı Osmanlı İmparatorluğu bayrağı
Beylik öncesi: Süleyman Şah ve Ertuğrul Gazi
Osmanlı Beyliği
Osman Gazi | Orhan Gazi | I. Murat | Yıldırım Bayezid| Fetret Devri | I. Mehmet | II. Murat
Osmanlı Devleti
Fatih Sultan Mehmet | II. Bayezid | Yavuz Sultan Selim | Kanuni Sultan Süleyman | II. Selim | III. Murat | III. Mehmet | I. Ahmet | I. Mustafa | Genç Osman | I. Mustafa | IV. Murat | I. İbrahim | IV. Mehmet | II. Süleyman | II. Ahmet | II. Mustafa | III. Ahmet | I. Mahmut | III. Osman | III. Mustafa | I. Abdülhamit | III. Selim | IV. Mustafa | II. Mahmut | Abdülmecit | Abdülaziz | V. Murat | II. Abdülhamit | V. Mehmet | VI. Mehmet
Son Halife: II. Abdülmecit


Önce gelen:
Fatih Sultan Mehmet
Osmanlı Hanedanı
14811512
Sonra gelen:
Yavuz Sultan Selim