Aşkaniler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aşkaniler (Ahameniler), M.Ö. 250 ile M.S. 228 yıllarında bugünkü İran'da hüküm süren Türk devletidir.
Ahameniler, İran devletlerinin ilki sayılmaktadır. Bu devlet hakkında bilgiler, sadece Yunanlı tarihçilerin verilerine dayanılmaktadır. Lâkin Sulukîler ve Sasanîler devletlerinin iktidarlık zamanının ortasında İran'da kuvvetli ve güçlü bir devlet yaşamıştır ki, 480 yıl kendi iktidarını sürdürerek, istikrarlı ve güçlü devlet temellerini korumuştur. Bu devlet Aşkanîler Devleti olarak bilinmektedir. Yunanlı tarihçiler bu devlet hakkında değerli bilgiler toplamış ve bu bilgiler şu anda elimizdedir. Ancak yine 500 yıla yakın hüküm süren bu devletin iktidarı hala tümüyle açığa çıkmamıştır.
İranlı tarihçiler Aşkanîleri İranlı olarak görmedikleri için onlar hakkında araştırma yapmak istememişlerdir. Bu nedenle İranlı tarihçilerin eserlerinde bunlarla ilgili hiçbir değerli bilgi göze değmemektedir.
Bütün bunlara rağmen, İran tarihçilerinin çoğu Aşkanîlerden az da olsa bahsetmiş ve hatta bir çoğu onları İranlı ve İran Devleti olarak tanımlamışlardır. Örneğin, Ali bin Hasan Mesudi (280-345 H.K.), "Mürevvicü'l-Zeheb" eserinde Ahemenileri İran'ın birinci devleti gibi tanımlayarak, İskender, Sulukîler ve Aşkanîlerden bahsetmiştir. Sasanîleri ise ikinci sınıf devlet olarak tanıtmıştır. Mesudi, aynı eserinde Aşkanîlerin, "Yafes" neslinden olduğunu söyleyerek, onları Part olarak tanımlıyor. Yafes, Hz.Nuh'un üçüncü oğludur. Bildiği gibi eskiden böyle bir inanç varmış ki, insanlar Hz.Nuh'un üç oğlundan, yani, Sam, Ham ve Yafes'dendirler ve Türk soyu da Yafes'den gelmektedir. Partlar eski Türk kabilelerinden olarak, İskit ya İskis veya Sakalardandırlar. Bu grup önce kuzeyde, Azof denizinin çevresinde yaşamış, sonraları güneye doğru hareket ederek Hazar Denizi'nin doğu kıyılarında yerleşmişlerdi. Türkmenler bu gruplardandırlar.
Muhammet Hasan Han "Durrul Tican fı-Tarih-i Beniel Aşkan" eserinin 99. sayfasında şöyle yazmaktadır:
Bugün tarihçiler, Aşkanîleri İranlı olarak görmüyorlar. Onlar bilimsel delillere dayanarak, Aşkanîleri tamamen Türk asıllı ve Türk soylu olarak gösteriyorlar. Onlar Part denilen toplumdandırlar ve kökenleri Yafes'e dayanıyor. Onların [[[İskit]] veya İskis oldukları da açıkça bellidir.
Bilindiği gibi İskitler doğu Avrupa'da yaşayan bir grup halkın adıdır. Onları tarihte Sakka veya Sakalar (İskitler) diye tanılıyorlar. Aslında Sakalar karma bir toplum olarak Orta Asya ve Çin Türkistanı'ndan Aral Gölü'ne yönelmiş ve Avrupa'da Don Nehri kıyılarında yer almışlardı. Onlar her bir bölgede başka bir aksan ve isimlerle tanınmaktadırlar. Orta Asyadan İran topraklarına gelen Sakalara Sak veya Sas deniliyor ve Dariyus Şah kitabelerinde onlardan Sak olarak bahsediliyor.
Bazen Sakalara İskit veya İskis de demişler ve Ruslar onları Dah olarak tanımlamıştır.