Bosna-Hersek
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bosna-Hersek Balkanlar'da nüfusunun çoğunluğunu Boşnak, Sırp ve Hırvatların oluşturduğu ülkedir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Temel Göstergeler
- Resmi Adı :Bosna-Hersek (Bosna i Hercegovina) (BİH)
- Başkenti : Saraybosna.
- Para Birimi : Konvertibl Mark (KM)
- Zaman Ayarı : CET (Merkezi Avrupa Saat Dilimi, Türkiye-1)
[değiştir] Coğrafi Göstergeler
- Coğrafi Yeri : Güneydoğu Avrupa’da yer alan ülkeyi, kuzeyden ve doğudan Sırbistan, batıdan Hırvatistan, güneydoğudan Karadağ çevirmekte, Adriyatik Denizi ’ne ise yalnızca 21 km’lik (Limanı olmayan) bir kıyısı bulunmaktadır.
- Coğrafi Koordinatları : 16-20 doğu, 42-46 kuzey.
- Yüzölçümü : 51. 209 km2
(Dayton Barış Antlaşması sonrasında entitelerin yüzölçümleri)
- Bosna Hersek Federasyonu = 26.345 km2 (% 51.46)
- Sırp Cumhuriyeti (RS) = 24.840 km2 (% 48.52)
- Brcko Bölgesi = 12 km2 (% 0,02 )
- Karasuları : 12 mil.
- Denizleri : Ülkenin Adriyatik Denizi'ne çıkışı vardır.
- Kara Sınırları : Toplam 1.459 km,
(Hırvatistan'la 932 km, Sırbistan ve Karadağ ile 606 km. )
- Deniz Sınırları : 21 km.
- Önemli Kentleri : Saraybosna ,Tuzla, Zenica, Mostar, Biyelina, Doboy, Priyedor, Bihaç ve Banyaluka
- İklim : Bosna-Hersek’te karasal iklim hakimdir. Hava sıcaklıkları, en sıcak aylar olan Temmuz-Ağustos’ta 30 dereceye kadar çıkarken, en soğuk günler ise, Aralık-Ocak aylarında yaşanmakta ve sıcaklık -20 dereceye kadar düşmektedir. Genelde 4 mevsim bol yağış alan ülkede en yağışlı ay Haziran, (110-115 mm) en kurak ay ise Aralık’tır. (40-70 mm) Ülkenin güneybatı kesiminde ve Neretva vadisinde Akdeniz iklimi görülür. Bu bölgelerde meyve-sebze bahçeleri, üzüm bağları bulunmaktadır, Hayvancılık ise, ülkenin tümünde yapılmaktadır.
- Başlıca Nehirleri : Una, Sana, Drina, Sava
- Doğal Kaynaklar : Kömür, demir, boksit, manganez, ormanlar, bakır, krom, çinko, kurşun, tuz, barit, asbest, kaolin, alçı
- Ekilebilir Toprak Oranı : % 14
Otlak-Meraların Oranı : % 20
- Ormanlar ve Ağaçlık Alanın Oranı : % 39
- Diğer Topraklar : % 27
- Sulanabilen Arazi : 20 km2
- Doğal Afetler : Sık olan depremler.
[değiştir] Tarihçe
Bosna-Hersek’in ismindeki İlirya kökenli Bosna kelimesi, büyük bir olasılıkla Bosna ırmağından, ülkenin güney bölümünün adı olan Hersek ise 15. yüzyıl’da kendine “Herceg” (Almanca Herzog=dük) unvanını veren yerel bir derebeyinden gelmektedir. Ülke Avrupa kıtası nın güneydoğu, Balkan Yarımadası nın ise kuzey köşesinde yer almakta ve toprakları üçgen biçiminde dağlık bir araziden oluşmaktadır.
- MÖ 1. yy: Romalıların bugünkü B-H toprakları üzerinde hakimiyet kurması.
- 476 : Roma İmparatorluğu’nun yıkılması ve bölgenin Ostrogotların ve daha sonra Bizans ’ın eline geçmesi.
- 650 : Hırvat ve Sırpların Balkanlara göç etmeleri (Bazı kaynaklar Hırvat ve Sırpların bugünkü İran’dan Balkanlara göç ettiklerini iddia etmektedir).
- 1366 : Osmanlıların Balkanlardaki ilk kazanımları.
- 1382-1386 : Osmanlıların Bulgaristan, Arnavutluk ve Sırbistan’da toprak kazanımları.
- 1463 : Bosna’nın Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilerek Rumeli Eyaletine bağlı bir sancak statüsüyle Osmanlı İmparatorluğu’na katılması.
- 1483 : Osmanlıların Hersek’i fethi.
- 1492 : Engizisyon zulmünden kaçan Yahudilerin Balkanlara ve özellikle Bosna’ya yerleşmeleri.
- 1699 : Karlofça Antlaşması (Habsburg İmparatorluğu’nun Macaristan’ı ele geçirmesi).
- 1789 : Fransız ihtilali ve Avrupa’da milliyetçilik akımlarının güçlenmesi.
- 1875 : Bosna’da dini çekişmelerin başlaması.
- 1878 : 93 Harbini takiben yapılan Berlin Antlaşması hükümleri uyarınca Bosna’nın Avusturya-Macaristan yönetimine bırakılması.
- 1914 : Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliaht prensi Franz Ferdinand ve eşinin Saraybosna’da Gavrilo Princip adlı bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi ve I. Dünya Savaşı ’nın başlaması.
- 1918 : Bosna’nın I. Dünya Savaşı sonrası kurulan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı ’nın bir parçası olması.
- 1921 : Kral Alexander’in iktidarı ve ülke adının Yugoslavya (Güney Slavların Ülkesi) olarak değiştirilmesi.
- 1929 : Yugoslavya’da çok partili demokrasiye geçme çabaları, ancak başarılı olunamaması.
- 1941 : Bosna’nın Almanya tarafından ilan edilen “Bağımsız Hırvatistan”ın yönetimi altına girmesi. Almanya’nın kontrolü altındaki Hırvat milliyetçisi Ustaşelerin yönetimi ele geçirmesi. Partizan ve Çetniklerin (Sırp milliyetçisi) Almanya’ya ve Üstaşe yönetimine karşı direniş başlatmaları.
- 1945 : Josip Broz Tito ’nun yeni Yugoslavya’yı kurması, İkinci Dünya Savaşı ’nın sonu.
- 1948 : Tito ve Stalin arasındaki anlaşmazlık neticesinde Yugoslavya’nın Kominform’dan ihraç edilmesi.
- 1974 : YFSC’de Müslümanlara etnik statü tanınması.
- 1980 : Tito’nun ölümü.
- 1990 : Slobodan Miloşeviç ’in Sırbistan Cumhurbaşkanlığı’na seçilmesi. Milliyetçi Sırp hareketlerinin ateşlenmesi.
- 1991 : Slovenya ve Hırvatistan’ın Yugoslavya’dan ayrılması, Belgrad tarafından kontrol edilen Yugoslav Ordusu’nun bu ülkelere saldırması.Birleşmiş Milletler’ in eski Yugoslavya’ya silah ambargosu uygulaması.
- 1992 : Referandum akabinde B-H’ in bağımsızlık ilan etmesi, buna karşılık Bosnalı Sırpların da Republika Srpska’ yı ilanı, ülke içi çatışmaların başlaması. BM’nin Hırvatistan’daki çatışmaların Bosna-Hersek’e yayılmasını önlemek amacıyla UNPROFOR Karargahı’nı Saraybosna’ ya yerleştirmesi. Sırp-H
- 1993 : B-H’in etnik temeller çerçevesinde kantonlara ayrılmasını öngören Vance-Owen planı nın Bosnalı Sırplar tarafından reddedilmesi. Boşnaklar ve Hırvatlar arasında çatışmaların başlaması. NATO uçaklarının BM’nin uçuş yasağını uygulamaya koyması. BM Güvenlik Konseyi’nin Boşnaklar için 6 güvenlikli bölge ilan etmesi.
- 1994 : Hırvatlar ve Boşnakların, aralarındaki çatışmaları sona erdiren anlaşmayı imzalamaları. NATO’nun Bosnalı Sırplara geri çekilmeleri hususunda ültimatomu. 50 uçağın katılımı ile NATO’nun Bosna Sırp Yönetimi’nin askeri havaalanlarını bombalaması.
- 1995 : Boşnak ve Hırvat güçlerinin Sırpların kontrolündeki Orta ve Doğu Bosna’da ilerlemeleri. NATO’nun artan hava saldırıları sonucu tarafların ateşkesi kabulü.
14 Aralık’ta Paris’te “Dayton Barış Antlaşması”nın imzalanması ve Bosna-Hersek Devletinin kurulması. BM Güvenlik Konseyi ’nin barış gücü faaliyetlerini NATO’ya devretmesi. Dayton Barış Antlaşması’nın askeri yönlerini uygulamak amacıyla NATO liderliğinde 60.000 kişilik IFOR ’un (Implementation Force) ülkeye yerleştirilmesi.
- 1996 : IFOR’un yerini daha az personele sahip SFOR’un (Stabilization Force, halen 17.700 kişi) alması. Dayton Barış Antlaşması’nın sivil yönlerini uygulamakla yükümlü Yüksek Temsilcilik Ofisi ’nin (OHR-Office of High Representative) faaliyete geçmesi. Bosna-Hersek’in ilk üçlü Başkanlık Konseyi üyelerinin seçimle göreve gelmesi: Aliya İzzetbegoviç (Boşnak üye), Kresimir Zubak (Hırvat üye), Momcilo krajisnik (Sırp üye).
- 1997 : 4 Şubat: Statüsü Dayton Barış Antlaşmasıyla düzenlenmemiş olan ihtilaflı Brcko Bölgesi’nin uluslar arası yönetime devredilmesi.
- 1998 : 22 Haziran: Bosna-Hersek’in para birimi Konvertibl Mark (KM)’ın yürürlüğe girmesi
- 2001 : Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından aranan sanıklardan, Slobodan Miloseviç’in, Bosna-Hersek, Kosova ve Hırvatistan’daki suçlarla ilgili olarak yargılanmak üzere, Mahkemeye teslim edilmesi .
[değiştir] Siyasi Yapı
Bosna-Hersek Devletinin yapısı 1992-1995 yılları arasında cereyan eden iç savaşı sona erdiren Dayton Barış Antlaşmasıyla (DBA) belirlenmiş olup ülke Bosna-Hersek Federasyonu (Federasyon da kendi içinde 10 Kantona ayrılmıştır) ve Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska-RS) olarak iki birime (devletçiğe) ve bir küçük özerk bölgeye (Brcko) bölünmüştür.
Her birimin siyasi ve ekonomik yapılanması birbirinden farklıdır. Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Hırvatistan Cumhuriyeti ve Yugoslav Federal Cumhuriyeti’nin yanısıra, AB, Fransa, Federal Almanya, Rusya Federasyonu, İngiltere ve ABD temsilcilerinin de gözlemci olarak imzaladıkları Dayton Barış Antlaşması bir ana metin ile 11 ekten oluşmakta ve sivil ve askeri alanlarda düzenlemeler içermektedir. Anlaşmanın askeri yönlerinin uygulanması ilk bir yıllık süre için IFOR (Implementation Force) adı altında NATO liderliğinde, bazı NATO dışı ülkelerin de katılımıyla oluşturulan yaklaşık 60.000 kişilik kuvvetin sorumluluğuna verilmiştir.
Bir yıllık görev süresi 20 Aralık 1996’da biten bu kuvvetin yerini daha az personele sahip SFOR (Stabilization Force) almıştır. Türkiye her iki kuvvete de Zenica’da konuşlanmış bulunan bir Tugay ile katılmıştır. 2001 yılı sonu itibarıyle SFOR’daki asker sayısı 17.700’e, Türk Tugayı ise Tabur düzeyine indirilmiştir.
8-9 Aralık 1995 tarihlerinde Londra'da düzenlenen Barışı Uygulama Konferansı'nda Dayton Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla Uluslararası Eski Yugoslavya Konferansı'nın (ICFY) başlıca hedeflerine ulaşılmış olduğu ve barışın uygulanmasından sorumlu olacak yeni bir yapıya ihtiyaç duyulduğu tesbit edilerek, ICFY'nin yerini almak üzere Londra Konferansı'na katılan tüm devletlerin, Uluslararası Örgütlerin ve Kuruluşların katılımıyla bir Barışı Uygulama Konseyi'nin (Peace Implementation Council-PIC) kuruluşuna karar verilmiş, Konseye siyasi yönlendirmede bulunmak üzere de bir Yönlendirme Kurulu (Steering Board-SB) kurulmuş ve üyeleri belirlenmiştir. Türkiye Yönlendirme Kurulu'nda İslam Konferansı Örgütü'nü temsilen yer almaktadır.
Anlaşmanın sivil yönlerinin uygulanması “Yüksek Temsilcilik”in (Office of the High Representative) sorumluluğundadır. Yüksek Temsilcilik görevini halen İngiliz Liberal Demokrat Partinin eski lideri Paddy Ashdown, yardımcılıklarını ise ABD’li Ralph Johnson ve Alman Matthias Sonn yürütmektedir. Saraybosna’daki Yüksek Temsilcilik Ofisi'nde ülkemizden de Dışişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü mensubu kişiler görev yapmaktadır.
[değiştir] Dış Bağlantılar
- Daily Top News From Bosnia
- Bosnia and Herzegovina online
- Bosna-Hersek ile İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919)
- Bosna -Hersek Sevdalinka Müziği Örnekleri
- Bosna
Afganistan •
Arnavutluk •
Azerbaycan •
Bahreyn •
Bangladeş •
Benin •
Birleşik Arap Emirlikleri •
Brunei •
Burkina Faso •
Cezayir •
Cibuti •
Çad •
Ekvator Ginesi •
Endonezya •
Fas •
Fildişi Sahili •
Filistin •
Gabon •
Gambiya • Gana •
Gine Bissau •
Guyana •
İran •
Irak •
Ürdün •
Kamerun •
Katar •
Kazakistan •
Komor •
Kuveyt •
Kırgızistan •
Libya •
Lübnan •
Malezya •
Maldivler •
Mali •
Mısır •
Moritanya •
Mozambik •
Nijer •
Nijerya •
Özbekistan •
Pakistan •
Senegal •
Sierra Leone •
Somali •
Sudan •
Surinam •
Suriye •
Suudi Arabistan •
Tacikistan •
Togo •
Tunus •
Türkiye •
Türkmenistan •
Uganda •
Umman •
Yemen
Gözlemciler: [[Resim:|22x20px|Bosna-Hersek]] Bosna ve Hersek • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti •
Orta Afrika Cumhuriyeti •
Rusya •
Tayland
Gözlemci Organizasyonlar: Afrika Birliği • Arap Birliği • Bağlantısızlar Hareketi • Birleşmiş Milletler • Ekonomik İşbirliği Örgütü
Arnavutluk • Bosna ve Hersek • Cezayir • Fas • Filistin • Fransa • Hırvatistan • İspanya • İsrail • İtalya • Karadağ • Kıbrıs Rum Kesimi • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti • Libya • Lübnan • Malta • Mısır • Monako • Slovenya • Suriye • Tunus • Türkiye • Yunanistan