Ğíraq

From Wikipedia

Ğíraq Réspublikası (Ğäräpçä: جمهوريّة العراق, İnglizçä: Rebublic of Iraq

ğäräp: جمهوريّة العراق
(Âl-Cümhüriyäh Âl-İräqiyäh)
Ğíraq Flagı Image:Iraq_arms.PNG|
Milli deviz: Allahü Äkbär
image:LocationIraq.png
Räsmi telläre Ğäräp, Körd (Ğíraq tönyağında)
Başqalası Bağdad
Başqalası koordinatları 41°01'N, 41°01'E
Präzidente Celal Talabani
Administratorı L. Paul Bremer
Mäydanı
 - Barısı
 - % su
km²
57. urın
437,072 qkm
1,1%
Xalqı
 - Barısı (2002)
 - Tığızlığı
44.urın
24,001,816
55/km²
Bäysezlege
&nbsp
(bäysezllegen yuq inde: 2000. Martınnan AQŞnıñ okkupatisendä)
1999
Valútası Ğíraqi dinar (AZM)
Säğät zonı UTC +3
Milli hímnı Ardulfurataini Watan
İnternet TLD'sı .IQ
Téléfon kodı 964

Eçtälek tezmäse

[üzgärtü] Millätläre

Ğäräplär (75%-80%), Kördlär (15%-20%), Törkemännär (5%), Xaldeälelär, Ässüriälelär, İranlılar, Lurlar, Ärmännär

[üzgärtü] Milli Dine

Räsmi dine: İslam: Şiğitlär (ğäräplär häm törkemännär) häm Sunnitlär(ğäräplär, törkemännär häm kördlär). Başqa dinnär: Xristianlıq, Yähüd dine, Bahá'í, Mandä, Yezidi.

[üzgärtü] Taríx

[üzgärtü] Borınğı Taríx

Ğíraq (Mesopotamia) dönyanıñ iñ borınğı sivilizatilären tuu urını. Alarda Şumer, Babílon, Ässüriä sivilizatiläre. Ğíraq Farsı İmperise, âl-İskädär İmperise, Roman İmperise sostavında bulğan.

[üzgärtü] Urta Ğasırlar

656.da Ğíraqnı ğäräplär alalar

762.dän Bağdad Xalíflığı

1534.tän Ğíraq Ğosman İmperise sostavında

[üzgärtü] Yaña Ğasırlar

1915.dä Ğíraqnı Britan İmperise ala. 1932.gä qädär Millätlär Ligası kontrolendä. 1932.dän - patşalığı

1968.dä Ba'ath Partísı xäkim ala

1979.dan Saddam Hussein Ğíraqnıñ başı bula

1980.lärdä İran belän suğışlí

1990.da Ğíraq Küwäytne ala. AQŞ "Çüldä buran" opératinä itä

[üzgärtü] Xäzergä Ğíraq

2003.da George W. Bush administratise Ğíraq qarşı suğışnı bağlí. 1 ay bulğan suğıştan soñ amerikannar ğíraqlılarnı tär-mär itälär. Baädad köräşsez alalar. Ğíraq qarşı koaltise sostavına Böyek Britan, AQŞ, Australia, Polşa däwlätläre bar. Alar üze ğäskärlären Ğíraqqa cibärälär

2004.nıñ yazdan Ğíraqta Mäğdi fätnäse


[üzgärtü] Säyäsäte

Suğışqa qädär Ğírata ber genä säyäsi partí buldı. Bu partí - Ba'ath partísı. Bu partí soçialistik partí dip sanıla.

Şuğıştan soñ Ğíraqta Majlis al-Watani(Milli Mäclis) oyıştırıla. Anda 250 urın. Ämma bu oyışmada xäkim yuq. Réal xäkim ruxi liderlär qullarında. Alar arasında: Ayatollah Ali âl-Sistani

[üzgärtü] Administrativ Bülüe

Ğíraq sostavında 18 muhafazah:

Image:Iraq_map.png
  • Al Anbar (âl-Ânbär)
  • Al Basrah (âl-Basra)
  • Al Karbala (âl-Kärbällä)
  • Al Muthanna (âl-Mutanna)
  • Al Qadisyah (âl-Qädisiä)
  • An Najaf (ân-Näcäf)
  • Arbil (Ärbil)
  • As Sulaymaniyah (âs-Süläymäniä)
  • At Ta'mim (ât-Täğmim)
  • Babil (Babíl)
  • Bağdad muhafazah
  • Dahuk
  • Dhi Qar (Zi Qar)
  • Diyala (Diälâ)
  • Maysan
  • Ninawa
  • Salah ad Din (Salax âd-Din)
  • Wasit (Wasít)

[üzgärtü] Geografiäse

Urta Şäreqtä, Farsı Diñgezendä urnaşqan. Kürşeläre: tönyaqta Törkiä (Kördistan), könçığışta İran, könbatışta Süriäö Yordan, könyaqta Soğud Gäräpstan, könyaq-könçıäışta Küwäyt. Zur yılğaları: Afrat, Tigris, Şatt âl-Ğäräp. İñ biek tawı: Xaci İbrahim (3600 m). Zur şähärläre Bağdad, Basra, Mosul.

[üzgärtü] Ékonomí

Näft yatmaları buyınça dönyada berençe yä ikençe urınnarda.

1991.dän sanktilär eşlilär. 1996 - 2002 "oil-for-food" programmı eşli. 2003.dän Ğíraqnıñ Näft İndustríğa investitilär kerälär.

[üzgärtü] Démografiäse

Ğíraqta yäşäwçelärneñ 40% - 15 yäşle qädär yäşlär.

[üzgärtü] Mädäniäte

Ğíraqnıñ mädäniäte bik borınğı. Borınğı Bolğarlar Íslam dine ğíraqlılardan (wäkile Äxmäd ibn Fadlan) alğan.

[üzgärtü] Läñkerlär