Muhammad Rizo Ogahiy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Oʻzbek Adabiyoti

Milodiy VII asrgacha
VIII-XIII asrlar (Qadimgi)

XIV-XV asrlar (Temuriylar davri)
XVI-XIX asrlar (Mumtoz)

XIX-XX asrlar (Milliy uygʻonish)
1905-30 yillar (Jadid davri)
1930-80 yillar (Sovet davri)
1990 yillaridan keyin (Mustaqillik)

Oʻzbekiston Yozuvchilar Uyushmasi

Muhammad Rizo Ogahiy (1809—1874) Ulugʻ oʻzbek shoiri, tarixnavis, tarjima maktabining asoschisi va davlat arbobi Muhammad Rizo Ogahiy Xiva yaqinidagi Qiyot qishlogʻida Erniyozbek mirob oilasida (1809) tugʻildi. Uch yoshligida otasi oʻlib, amakisi Munis tarbiyasida qoldi. 1829 yilda Munis vafotidan keyin Ogahiy bosh miroblik vazifasiga tayinlandi. 1857 yilda miroblikdan isteʼfo beradi. Qolgan umrini ijodga bagʻishlaydi. 1874 yilda 65 yoshida vafot etadi.

Ogahiy ijodiy faoliyati davomida devon tuzdi (OʻzFA ShI inv. № 938), 19 ta asarni oʻzbek tiliga tarjima qildi (inv. № 1214; 809.), 5 ta tarixiy asar yozdi (inv. № 7474). U shoir sifatida Navoiy anʼanalarini davom ettirdi. «Taʼvizul-oshiqin» («Oshiqlar tumori») nomli devon tuzgan. Unda 18.000 misra sheʼri jamlangan, shundan 1.300 misrasi forsiy sheʼrlari. U 20 ga yaqin sheʼriy janrlarda asarlar yaratgan.

Oʻzbek mumtoz adabiyotida Ogahiy bilimdon siyosatchi, tarixchi sifatida ham yorqin iz qoldirgan. U «Riyozud-davla» (1844), «Zubdatut-tavorix» (1845—1846), «Jomeʼul-voqeoti Sultoniy» (1856), «Gulshani davlat» (1865), «Shohidi iqbol» (1873) kabi tarixiy asarlar yozdi. Bu asarlarda Xiva xonlari Olloqulixon (1825—1842), Rahimqulixon (1843—1846), Muhammad Aminxon II (1846—1855), Sayyid Muhammadxon (1856—1865), Muhammad Rahimxon II (1865—1872) davridagi voqealar bayon qilingan. Mirxond, Xondamirning tarixiy asarlarini tarjima qildi. Bu asarlardan N.Muravev, N.Veselovskiy, V.Bartold, R.Ivanov, S.Tolstov, Yahyo Gʻulomovlar oʻz ishlarida foydalanishgan.

Ogahiy tarjima maktabi yaratgan adib. Yigirmadan ortiq sharq mumtoz adabiyoti namunalari Ogahiy tomonidan tarjima qilindi. Ular Nizomiyning «Haft paykar» (nasr bilan), Saʼdiyning «Guliston», Kaykovusning «Qobusnoma», Mirxondning «Ravzatus-safo», Muhammad Mahriy Astrabodiyning «Tarixi Jahonkushoyi Nodiriy», Zayniddin Vosifiyning «Badoeʼul-vaqoeʼ», Mahmud Gʻijduvoniyning «Miftohut-tolibin», Muhammad Muqim Hirotiyning «Taboqoti Akbarshohiy», Muhammad Yusuf Munshiyning «Tazkirayi Muqimxoniy», Rizoqulixon Hidoyatning «Ravzatus-safoyi Nosiriy», Husayn Voiz Koshifiyning «Axloqi Muhsiniy», Muhammad Vorisning «Zubdatul-hikoyat», «Sharhi daloyilul-hayrot», Jomiyning «Yusuf va Zulayho», Badriddin Hiloliyning «Shoh va gado», Nizomiyning «Haft paykar» kabi badiiy va axloqiy-falsafiy asarlardir.

Oʻzbek adabiyotshunosligida Ogahiy ijodini ilmiy tadqiq etish, asarlarini chop etish borasida ancha ishlar amalga oshirilgan. Ular orasida Gʻ.Karimov, S.Dolimov ishlari salmoqli. Shuningdek, Ogahiy ijodi bilan V.Abdullaev, R.Majidiy, A.Abdugʻafurov, Q.Munirov, N.Komilov, A.Pirimqulov, M.Matyoqubova, Q.Sultonova, T.Matyoqubova, v.b. tadqiqot yaratganlar.


[tahrir] Nashr qilingan asarlari

  • Ogahiy. Taʼvizul-oshiqin. -T.: 1960;
  • Ogahiy. Asarlar (nashrga tayyorl. Gʻ.Karimov va S.Dolimov). Olti jildlik -T.: 1971;
  • Ogahiy. Ishq ahlining tumori (nashrga tayyorl. F.Gʻanixoʻjaev v.b.) . — T.: 1999.

[tahrir] Ilmiy adabiyot

  • R.Majidiy. Ogahiy lirikasi. — T.: 1961;
  • S.Dolimov. Ogahiyning hayoti va ijodi. -T.: 1963;
  • Q.Munirov. Munis, Ogahiy va Bayoniyning tarixiy asarlari. — T.: 1961;
  • N.Komilov. Ogahiyning tarjimonlik mahorati. — T.: 1970;
  • M.Safarboev. Ogahiyning ijtimoiy-siyosiy va estetik qarashlari. — T.: 1993;
  • N.Jumaxoʻja, I.Adizova. Soʻzdin baqolirogʻ yodgor yoʻqdur. — T.: 1995;
  • Primqulov A. Ogahiy masnaviylari. — T.: 1998;
  • Atoqli shoir, tarixnavis, tarjimon. Maqolalar. — T.: 1999.
  • A.Abdugʻafurov. Muhammad Rizo Ogahiy. -T.: Meros, 1999;
  • M.Matyoqubova. Ogahiy ijodida kichik sheʼriy janrlar. — T.: 2000;
  • Q.Sultonova. Ogahiyning «Gulshani davlat» asari adabiy manba sifatida. -T.:2000;
  • T.Matyoqubova. Ogahiy sheʼriyatida anʼanaviy obrazlar talqini. -T.: 2001.


Bu maqola Oʻzbek tili tipografik qoidalariga muvofiq yozilgan.

Ўз

Iltimos Oʻzbek tili tipografik qoidalariga eʻtibor bering. Bu maqolada hamma ' va ` belgilari toʻgri belgilar bilan ʼ va ʻ) almashtirilgan.

Bu sahifa O`zbek vikipediya rivojlanishi birinchi bosqichinidan o`tgan.

Done

Agar siz ushbu maqola sifatidan mamnunn bo`lmasangiz, Vikipedia: Birinchi bosqich betida fikrlaringizni yozib qoldiring.

oʻzgartirishlar