Marco Polo

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Bài này viết về du hành gia gốc Venezia. Các nghĩa khác xin xem thêm Marco Polo (định hướng).
Marco Polo
Marco Polo

Marco Polo (15 tháng 9, 1254 – 8 tháng 1, 1324) là một thương gia và du hành gia gốc Venezia (Ý).

Mục lục


Trong số các nhà thám hiểm, ông, cùng cha (Niccolò) và chú (Maffeo), là những người châu Âu đầu tiên đến Trung Quốc (nơi mà Marco Polo gọi là Katai) bằng Con đường tơ lụa cũng như đến thăm vị khả hãn Mông Cổ Hốt Tất Liệt (cháu của Thành Cát Tư Hãn). Những cuộc du hành của ông đã được ghi lại trong cuốn Il Milione (còn sách được biết với các tên Marco Polo du kýMiêu tả thế giới). Hiện nay Marco Polo được coi là một trong những du hành gia vĩ đại nhất, mặc dầu rằng những người thời ông chỉ coi ông như một người biết kể chuyện dí dỏm tài tình, còn những câu chuyện của ông là những chuyện viễn tưởng. Cũng cần nhớ rằng, một số đoạn trong những câu chuyện của ông, cũng như sự hiện diện của ông tại triều đình Trung Quốc đều không được nhắc tới trong sử sách Trung Hoa. Cũng vì thế mà nhiều người đã tỏ ý nghi ngờ về tính trung thực cho những chuyến du hành của ông (xem phần sau dưới đây).

Các cuộc du hành của Marco Polo cùng với gia đình ông đã kéo dài gần hai chục năm. Sau khi trở về, Marco Polo đã bị bắt trong trận thủy chiến trên biển xảy ra giữa Venezia và Genova. Bị giam trong tù, ông đã kể lại các chuyến du hành của mình cho người bạn cùng bị giam là Rusticello của Piza, và sau đó hai người đã gộp các truyện vào cuốn Il Milione nói ở trên.

[sửa] Những chuyến du hành

Gia đình Marco Polo có nguyên quán từ hòn đảo Curzona (hiện thời là Korčula), trên Biển Adriatic, thuộc Croatia. Cho đến nay, ngôi nhà mà ở đó Marco Polo đã sinh ra vẫn còn đấy. Cha của Marco Polo là Niccolò và chú là Maffeo đều là những thương gia giàu có, vốn buôn bán với phương Đông. Năm 1255 họ đã mở cuộc hành trình hướng về châu Á. Năm 1266 họ đã tới Trung Quốc và đã dừng chân khá lâu tại kinh đô Mông Cổ lúc đó là Khanbaliq (ngày nay là Bắc Kinh). Sau đó họ đã từ Trung Quốc trở về nước mình với tư cách là những sứ giả của Hốt Tất Liệt (Kublai Khan), với những thư tay gửi cho Giáo hoàng với lời thỉnh cầu xin cấp cho những học giả để họ chỉ giáo cho những người Mông Cổ về thế giới phương Tây.

Họ đã khởi hành chuyến du hành tiếp theo vào năm 1271, với Marco Polo trong vai sứ giả của Giáo hoàng đến Hốt Tất Liệt. Marco Polo đã nhanh chóng chiếm được cảm tình của Hốt Tất Liệt, và đã được vị hoàng đế này phong làm quan trong triều đình, rồi chẳng bao lâu sau làm cố vấn riêng cho hoàng đế về chính trị (Emisarius). Trong thời gian 17 năm phục vụ trong triều của Hốt Tất Liệt, Marco Polo đã có dịp đi thăm rất nhiều miền đất rộng lớn của Trung Quốc và được làm quen với rất nhiều thành tựu của nền văn minh Trung Quốc, mà trong thời gian này đang hơn hẳn nền văn minh của châu Âu. Marco Polo cũng là người châu Âu đầu tiên phát hiện ra đường bộ đi tới Ấn Độ.

[sửa] Những điều ngờ vực

Lúc hấp hối nằm trên giường, một thầy tu đã khẩn khoản đòi Marco Polo thú nhận là đã nói dối về những chuyến du hành của mình. Nhưng ông đã quả quyết rằng: "Những gì mà tôi đã kể, thì thực ra chỉ bằng một nửa của những gì mà tôi đã thấy!". Mặc dù nhiều nhà sử học đã cho rằng Marco Polo thật sự đã tới Trung Quốc, nhưng gần đây có những dị nghị cho là ông đã không đi xa được đến thế, và ông chỉ kể lại những điều mà ông đã nghe lại được từ người khác mà thôi. Những kẻ nghi ngờ đã chỉ ra rằng trong những lời kể của Marco Polo không nói tới những chuyện như: chữ Tàu, ăn bằng đũa, trà, tục bó bàn chân, hay Vạn lí Trường thành. Hơn nữa, trong những nguồn tin của Trung Quốc từ giai đoạn này không hề nói đến nhân vật Marco Polo, mặc dù rằng theo lời ông, thì ông đã từng làm cố vấn chính trị riêng cho Hoàng đế Hốt Tất Liệt. Điều đáng nói nữa về sự kiện này là bộ máy hành chính của Hoàng đế rất cẩn thận và chi li trong việc ghi chép các sự kiện chính thức.

Nhưng về mặt khác, Marco Polo lại miêu tả rất kĩ các sự kiện nhỏ nhặt trong đời sống tại Viễn Đông, như: tiền giấy, Đại Vận Hà (Kênh lớn), cấu trúc của quân đội Nguyên Mông, hay hệ thống bưu chính. Ông cũng nhắc tới Nhật Bản qua cách nói của người Tàu là Zipang hoặc Cipangu, mà điều này được coi là mới lần đầu tiên được dùng trong sách vở phương Tây.

Dư luận cũng cho rằng Marco Polo đã miêu tả một cây cầu, mà về sau này nó đã gắn liền với sự kiện lịch sử mang tên Sự kiện trên cầu Marco Polo – một trận chiến mở màn cho cuộc xâm lăng của Nhật vào Trung Quốc trong Thế chiến thứ hai.

[sửa] Ý nghĩa lịch sử

Mặc dù rằng Marco Polo và gia đình của ông không phải là những người châu Âu đầu tiên đã tới được Trung Quốc bằng đường bộ (trước đó đã có Giovanni da Pian del Carpini), song nhờ cuốn sách của ông mà cuộc hành trình này đã trở nên quen thuộc rộng rãi, và là cuộc hành trình đầu tiên đến Viễn Đông đã được ghi thành tài liệu chi tiết.

Huyền thoại cũng kể rằng Marco Polo đã mang về cho nước Ý nhiều sản phẩm mới, ví dụ như kem ăn, piñata và mì sợi, trong đó có spaghetti. Mặc dù vậy, giá trị của những tin tức này rất đáng ngờ, bởi lẽ có những điều chứng tỏ rằng mì sợi tại Ý đã được biết đến từ thời Cổ đại (Cổ đại - được coi là từ năm 5000-4000 TCN tới năm 476, năm lật đổ Hoàng đế La Mã cuối cùng).

Tên tuổi của Marco Polo đã được đặt cho phi trường tại Venezia và cho một loạt các vệ tinh truyền hình.