Ukrayina
Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Ukrayina (Ukraina; Україна; Lō·-se-a-gí: Украина) sī tang Europa ê 1 ê kiōng-hô-kok. Ukrayina sī Au-chiu tiong-pō· ê 1 ê kok-ka. Tī O·-hái ê pak-hong; Lō·-se-a ê sai-hong; Belarus ê lâm-hong; Polska, Slovakia kap Magyar ê tang-hong; România kap Moldova ê tang-pak-hong.
Lō·-se-a ê le̍k-sú-ka bat kiò Ukrayina hō·-chò "Sió Lō·-se-a" (Малороссия).
Koaⁿ-hong gí-giân: Ukrayina-gí
Hú-siâⁿ: Kyiv
Chóng-thóng: Viktor Yushchenko
Chhōa-thâu ê pō·-tiúⁿ: Mykola Azarov (tāi-jīm)
Bīn-chek: 603,700 km² (pâi tē-43-ūi).
Jîn-kháu: 47,732,079 (2004 nî, pâi tē-24-ūi; bi̍t-tō· 80/km²).
Bo̍k-lo̍k |
[siu-kái] Tē-lí
Ukrayina ê thó·-tē chú-iàu sī pûi thô·-bah ê pêng-goân kap ko-goân tē. Dniepr, Donets, Dnister, Lâm Bug chit kúi tiâu hô chhng kòe pêng-goân, lâu tùi O·-hái, Azov-hái hit pêng khì. Tī sai-lâm-pêng Danube-hô ê saⁿ-kak-chiu sī Romania ê piⁿ-kài. Soaⁿ kan-na ū sai-pêng ê Karpat-soaⁿ (Eng-gí: Carpathian Mountains) kap tī Qırım Poàn-tó téng-koân ê Yaila-Dagh-soaⁿ.
Ukrayina ū un-hô ê tāi-lio̍k-sèng khì-hāu; lâm-pō· Qırım hái-hoāⁿ khah sêng tē-tiong-hái-hêng ê khì-hāu. Hō·-chúi hun-phòe bô chiâu: sai kap pak siāng chē, tang kap tang-lâm siāng chió. Koâⁿ--lâng ê un-tō· tùi liâng (O·-hái hù-kīn) kàu léng (lōe-tē) lóng ū. Joa̍h--lâng ê sî lâm-pō· pí pa̍t-ūi ke khah joa̍h.
[siu-kái] Jîn-kháu
Ukrayina-lâng chiàm jîn-kháu 75%, Lō·-se-a-lâng 20%. Kî-thaⁿ iá-ū România-lâng hām Moldova-lâng (0.8%), Belarus-lâng (0.6%), Qırım Tatar (0.5%), Bulgariya-lâng (0.4%), Magyar-lâng, Polska-lâng (0.4%), Iû-thài-lâng (0.3%). Koaⁿ-hong gí-giân sī Ukrayina-gí, put-jî-kò Lō·-se-a-gí chiâⁿ phó·-phiàn.
Tang-pêng, tang-lâm ê kang-gia̍p tē-tài jîn-kháu siāng bi̍t-chi̍p; 7-siâⁿ tiàm to·-chhī khiā-khí.
Ukrayina Chèng-kàu (sio̍k-î Tang Chèng-kàu) kap Ukrayina Hi-lia̍p Thian-chú-kàu sī chú-iàu ê kàu-phài. To̍k-li̍p liáu-āu, Lō·-se-a chhōa-thâu ê Chèng-kàu kàu-hōe cho·-chit mā tòe leh hun-chhe, pun 1 ê Kyiv Chong-chú-kàu (Eng-gí: Patriarchy) chhut-lâi. Lēng-gōa koh ū chió-sò· ê Ukrayina Autocephalous ("Chū-thâu") Chèng-kàu, Lô-má Thian-chú-kàu, Sin-kàu, Iû-thài-kàu, kap Islam-kàu.
[siu-kái] Le̍k-sú
I pún-té sī So·-bi-at Siā-hōe-chú-gī Kiōng-hô-kok Liân-pang (SSKL, Eng-gí: Union of Soviet Socialist Republics) se-lâm pō· ê 1 ê kiōng-hô-kok. Aū--lâi SSKL pang-pāi, Ukrayina choaⁿ-á tī 1991 nî 8 go̍eh soan-pō· to̍k-li̍p. Hiān-chhú-sî sī To̍k-li̍p-kok-ka Cho·-ha̍p (Eng-gí: Commonwealth of Independent States) ê sêng-ôan.
[siu-kái] Chèng-tī
Ukrayina sī 1 ê 3-koân-hun-li̍p ê bîn-chú chèng-tī thé-chè. Chóng-thóng thê-miâ chhōa-thâu ê pō·-tiúⁿ, chiah koh keng-kòe kok-hōe tông-ì chiah ū chún-sǹg.
2004 nî ê chóng-thóng sóan-kí kiat-kó chhut-lâi liáu-āu, hoat-seng chin tōa ê cheng-gī. Khah óa Lō·-se-a ê Viktor Yanukovich the̍h tio̍h 49.42% ê sóan-phiò, khah óa Se-hng ê hóan-tùi-phài hiō-sóan-jîn Viktor Yushchenko the̍h tio̍h 46.70%. Yushchenko m̄-sêng-jīn sóan-kí ê kiat-kó, thê-chhut chin chē chèng-kì kóng sóan-kì ū chò-khang. I ê tīn-iâⁿ hoat-tōng kûn-chiòng pau-ûi chèng-hú ê kiàn-tio̍k-bu̍t, tī To̍k-li̍p Kóng-tiûⁿ hù-kīn. Chi-chhî-chiá kiò che hō·-chò "Kam-á-sek Kek-bēng". Tang-pêng ê tē-tài tùi che put-móa, ū chèng-tī jîn-bu̍t thê-chhut tang-pêng "chū-li̍p" ê chú-tiuⁿ.
[siu-kái] Hêng-chèng tan-ūi
Ukrayina pun chò 24 ê tē-khu (hō·-chò oblasti; tan-sò· oblast), 1 ê chū-chú kiōng-hô-kok (tī Qırım) kap 2 ê ū te̍k-sû hoat-tēng tē-ūi ê chhī (hō·-chò mista; tan-sò· misto):
|
|
[siu-kái] Keng-chè
[siu-kái] Bûn-hòa
[siu-kái] Gōa-pō· liân-kiat
Europa ê kok-ka |
---|
Andorra | Azerbaijan1 | Belarus | Belgien | Bosna kap Hercegovina | Bulgariya | Česko | Dan-kok | Éire | Eesti | Hi-lia̍p | Hoat-kok | Hrvatska | Italia | Kē-tē-kok | Kypros2 | Latvia | Liân-ha̍p Ông-kok | Liechtenstein | Lietuva | Lō͘-se-a1 | Luxembourg | Magyar | Makedonija Kiōng-hô-kok | Malta | Moldova | Monaco | Norge | O͘-soaⁿ | Peng-tē | Polska | Portugal | România | San Marino | Shqipëria | Slovenia | Slovensko | Se-pan-gâ | Srbija | Sūi-se | Suomi | Sverige | Tang-kok | Tek-kok | Türkiye1 | Ukrayina | Vaticano |
I-lāi-tē: Akrotiri2 | Dhekelia2 | Gibraltar | Guernsey | Jersey | Man-tó | Mî-iûⁿ Kûn-tó |
1. Pō·-hūn tī A-chiu. 2. Tē-lí-siōng tī A-chiu, m̄-koh in-ūi le̍k-sú bûn-hòa ê in-sò·, it-poaⁿ chún-chò sī Europa 1 pō·-hūn. |
To̍k-li̍p Kok-ka Cho͘-ha̍p | ![]() |
Azerbaijan | Belarus | Hayastan | Kazakhstan | Kyrgyzstan | Lō·-se-a | Moldova | Sakartvelo | Tajikistan | Turkmenistan | Ukrayina | Uzbekistan |